بارداری با جنین اهدایی؛ درصد موفقیت، مراحل و شرایط

هدای جنین یکی از روش های درمان ناباروری است که در آن جنین حاصل از سلول های جنسی زوج اهدا کننده (زوج شرعی و قانونی) را به رحم زن گیرنده جنین اهدایی انتقال می‌دهند. معمولاً روش جنین اهدایی به دلیل ناباروری مرد و یا وجود بیماری‌های ژنتیکی ازقبیل هموفیلی یا ناهنجاری‌های مادرزادی، انجام می‌پذیرد. باید دانست که درصد موفقیت جنین اهدایی قابل‌قبول بوده و می‌تواند لذت باردارشدن و به دنیا آوردن کودک را برای زوج نابارور به ارمغان آورد.

البته باید افزود که علاوه بر درمان ناباوری در زوجین نابارور، روش اهدای جنین با هدف فریز جنین برای استفاده در آینده و جهت انجام برخی تحقیقات نیز به‌کار می‌رود.

جنین اهدایی چیست؟

روند تشکیل جنین بدین صورت است که ابتدا تخمک و اسپرم از زوج اهداکننده دریافت می‌شود و سپس در محیط آزمایشگاه، عمل لقاح مصنوعی صورت می‌گیرد. از آنجایی که اغلب بیش از یک رویان به دست می‌آید، رویان‌های اضافی را می‌توان برای باردارشدن در آینده فریز کرد یا آن‌ها را به زوج‌های دارای مشکلات ناباروری اهدا نمود.

البته ناگفته نماند که روش جنین اهدایی در کشور ایران از نظر قانونی مشروعیت دارد و در صورت تقاضای مشترک زوجین نابارور از طریق ارائه درخواست به دادگاه خانواده و نیز و به شرط برخورداری زوجین از صلاحیت اخلاقی و گواهی معتبر پزشکی در خصوص عدم بچه‌دارشدن، استفاده از روش جنین اهدایی برای آنان بلامانع است.

در چه مواردی از جنین اهدایی استفاده می شود؟

اغلب در دو مورد پزشک استفاده از روش اهدای جنین را تجویز می کند:

• اول: در مورد زوج های ناباروری که مرد به هر دلیل قادر به تولید اسپرم نمی باشد. اگر تمایل دارید درباره اسپرم صفر بدانید اینجا کلیک کنید.
• دوم: در مواردی که احتمال انتقال اختلالات ژنتیکی و بیماری های مادرزادی به جنین وجود دارد.

لازم به ذکر است که عوامل گواگونی نظیر سن بالای مادر، شیمی‌درمانی، سابقه جراحی، نارسایی تخمدان و… روی پایین آمدن کیفیت تخمک یا گامت زن و ایجاد خطرات بارداری اثر می‌گذارد. همچنین گاهی باوجود سالم بودن تخمک و اسپرم، درمان‌های ناباروری به نتیجه نمی‌رسد و زن با سقط مکرر مواجه می‌گردد. در چنین مواردی نیز توصیه اغلب پزشکان استفاده از جنین اهدایی می‌باشد.

بیشتر بخوانید: چگونه در سن بالا باردار شویم؟

اهدا کنندگان جنین اهدایی چه کسانی هستند؟

زوج های اهدا کننده جنین اهدایی به دو دسته تقسیم می شوند. این زوج ها عبارتند از:

• زوج هایی که طی استفاده از روش های کمک باروری باردار شده اند و تعداد جنین های آن ها بیشتر از تعداد جنین های انتقال داده شده است و تمایلی به استفاده از سایر جنین های خود ندارند.
• در برخی موارد زوج هایی که مشکل ناباروری ندارند نیز برای کمک به زوج های نابارور اقدام به اهدای تخمک و اسپرم می کنند.

شرایط گیرندگان و دهندگان جنین اهدایی

مواردی نظیر داشتن سلامت متعارف از نظر بیماری‌های داخلی، روانی، عفونی، ژنتیک، زنان و اورولوژی و همچنین احراز صلاحیت اخلاقی، از جمله شرایط انتخاب اهداکنندگان و دریافت‌کنندگان جنین اهدایی می باشد.

بطور کلی می توان گفت شرایط لازم برای جنین اهدایی به شرح زیر است:

• دریافت گواهی معتبر پزشک مبنی بر عدم امکان باروری برای زوج های نابارور و آمادگی رحم زن برای دریافت جنین
• صلاحیت اخلاقی زوج دریافت کننده و اهدا کننده
• عدم ابتلای زوج دریافت کننده و اهدا کننده به بیماری های صعب العلاج
• عدم اعتیاد زوج دریافت کننده و اهدا کننده
• تابعیت جمهوری اسلامی ایران برای زوج اهدا کننده و دریافت کننده
• محرمانه ماندن اطلاعات زوج اهداکننده
• عدم ارتباط بین زوج اهداکننده و دریافت کننده
• عدم ابتلای زوج اهدا کننده به بیماری ایدز، هپاتیت، سوزاک و سفلیس، کلامدیا، گنوره و بیماری های واگیردار
• دور بودن از رفتارهای اجتماعی پرخطر
• زن و شوهر بودن اهداکنندگان
• تأیید حداکثر سلامت جسمی و شرایط فرزندپروری زوج دریافت‌کننده
• محجور نبودن گیرندگان (عدم مجنون، صغیر یا سفیه بودن)
• اطمینان از ثبات زوجین در تصمیم‌گیری برای انجام این درمان و همچنین آگاهی از انگیزه زوج اهداکننده
• یکسان بودن دین و مذهب اهداکننده با گیرنده
• انجام مشاوره‌های حقوقی برای اهداکننده و دریافت‌کننده

اقدامات قبل از اهدای جنین

قبل از اهدای جنین باید زوج اهداکننده و دریافت‌کننده، اقدامات و مراقبت‌هایی را مدنظر قرار دهند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• انجام ارزیابی روان‌پزشکی
• ارزیابی‌های عفونی
• بررسی فاکتور RH و گروه خونی زوجین
• معاینه لگن جهت اطمینان از سلامت کامل رحم
• برخی معاینات بیشتر نظیر عملکرد قلب و احتمال بروز بیماری‌های دوران بارداری برای دریافت‌کننده بالای ۴۵ سال

مراحل استفاده از جنین اهدایی

1. ارائه اسنادی نظیر کپی برابر اصل شناسنامه‌ها و عقدنامه زوجین دریافت‌کننده، گواهی عدم بیماری و عدم اعتیاد، گواهی معتبر پزشکی قانونی یا پزشکان متخصص در خصوص عدم توانایی در بچه‌دار شدن و تقاضای دریافت جنین از دادگاه
2. ارزیابی سلامت جسمانی و روانی زوجین دریافت‌کننده جنین توسط سازمان پزشکی قانونی کشور و تأیید سلامت آنان به کمک انجام معاینات، آزمایش‌ها و تست‌های مربوطه
3. صدور مجوز و موافقت حقوقی برای اهدای جنین به زوجین متقاضی دریافت و شروع سیکل درمانی
4. زوج نابارور پس از مراجعه به مرکز ناباروری و عدم موفقیت با هیچ کدام از روش های کمک باروری، به عنوان کاندید دریافت جنین اهدایی معرفی می شوند.
5. مسئول مربوطه پس از بررسی پرونده در مورد مسائل حقوقی و قانونی، ناشناس ماندن، مدت زمان انتظار و… توضیحات کامل در اختیار زوج نابارور قرار می دهد.
6. سپس دادگاه خانواده و پزشکی قانونی پس از طی مراحل قانونی، نامه ای جهت احراز صلاحیت اخلاقی، جسمی و اجتماعی به زوج نابارور می دهد و زوجین پس از صدور این مجوز می توانند برای دریافت جنین اهدایی اقدام کنند. اقدامات اولیه در این مرحله شامل دریافت جنین فریزشده از بانک جنین یا زوج اهداکننده، هماهنگ کردن سیکل قاعدگی خانم اهداکننده و گیرنده و سپس ارجاع به متخصص قلب می‌باشد.
7. مرکز درمان ناباروری پس از صدور مجوزها، زوج نابارور را وارد سیکل دریافت جنین اهدایی می کند. به این صورت که زن تحت نظر پزشک، دوره دارویی خود را از روز دوم سیکل برای ایجاد آمادگی رحم جهت دریافت جنین اهدایی طی کرده و پس از ایجاد آمادگی، پزشک جنین اهدایی را به رحم زن گیرنده انتقال می دهد. از آنجایی که برای انتقال جنین باید تشکیل آندومتر رحم دریافت‌کننده با قاعدگی اهداکننده هم‌زمان باشد؛ لذا داروهای هورمونی و هورمون GnRH-A برای تحریک تخمدان‌ها و تنظیم سیکل قاعدگی اهداکننده تجویز می‌شود و دریافت‌کننده نیز به‌منظور تحریک آندومتر، استرادیول دریافت می‌کند.
8. همچنین یک روز پس از دریافت هورمون HCG توسط اهداکننده جنین، باید فرد دریافت‌کننده مصرف هورمون پروژسترون را آغاز نماید تا آندومتر برای کاشت جنین آماده شود. بررسی وضعیت این هورمون‌ها در بدن نیز به کمک آزمایش خون و برخی روش‌های تصویربرداری نظیر سونوگرافی سریال انجام می‌گیرد. درصورتی که آندومتر آماده باشد، انتقال جنین انجام می‌پذیرد و در غیر این صورت می‌بایست چرخه انتقال را تا آماده شدن رحم گیرنده متوقف کرد. لازم به ذکر است پزشک برای انتخاب جنین ملاحظاتی نظیر شباهت ظاهری و مورفولوژیکی را در نظر می گیرد.
9. درصورت موفقیت‌آمیز بودن فرایند انتقال جنین، مصرف داروها معمولاً تا ۱۷ روز ادامه می‌یابد و تست بارداری انجام می‌شود. با مثبت شدن آزمایش حاملگی می‌توان ضمن آغاز مراقبت‌های دوران بارداری، جهت دریافت نامه ثبت احوال به مرکز مراجعه کرد و نتیجه را نیز درصورت درخواست به سازمان پیوند اعضا اطلاع داد. پس از تولد فرزند نیز امکان مراجعه به ثبت احوال برای دریافت شناسنامه او وجود دارد.

به‌طورکلی، فرایند اهدای جنین یک فرایند زمان‌بر است که گاهی تا چندماه طول می‌کشد و طی چندین مرحله به انجام می‌رسد.

مراحل پزشکی اهدای جنین در مرکز ناباروری

1. عقب انداختن قاعدگی اهداکننده با تجویز داروهایی به منظور جلوگیری از تولید جسم زرد و ایجاد یائسگی کاذب
2. تحریک تخمدان‌های اهداکننده با تجویز دوزهای چندگانه از هورمون محرک فولیکول برای آزادسازی بیش از یک تخمک
3. بررسی وضعیت تخمک‌های آزادشده توسط سونوگرافی و آزمایش خون
4. جمع‌آوری تخمک از راه واژن (تخمک کشی) به کمک یک سوزن متصل به پروب سونوگرافی
5. بارور کردن تخمک در محیط آزمایشگاه و تشکیل جنین
6. تصمیم‌گیری درخصوص تعداد جنین مناسب برای انتقال باتوجه به میزان خطر حاملگی چندقلو و شرایط بیمار
7. انتقال جنین به رحم دریافت‌کننده از راه سرویکس (دهانه رحم) و توسط کاتتر
8. انجام آزمایش بارداری طی ۱۴ روز بعد از انتقال برای اطمینان از وقوع بارداری و لانه‌گزینی موفق

درصد موفقیت جنین اهدایی

اهدای جنین روشی برای درمان ناباروری است که میزان موفقیت آن باتوجه به تعداد تولد نوزاد زنده در هر انتقال جنین اندازه‌گیری می‌شود. به طور متوسط درصد موفقیت این روش، ۳۷ تا ۴۵ درصد است و شانس بارداری با جنین اهدایی به سن فرد اهداکننده، کیفیت جنین، تعداد جنین‌های منتقل شده، مرحله رشد جنین هنگام فریز و کیفیت کار مرکز درمانی بستگی دارد؛ به گونه‌ای که اگر مرکز درمان ناباروری در انتخاب جنین، روند انجماد و ذوب جنین و انتقال جنین، مهارت کافی داشته باشد، شانس موفقیت بسیار بالا خواهد بود.

قیمت جنین اهدایی

هزینه درمان ناباروری در ایران نسبت به سایر کشورها ارزان‌تر و به صرفه‌تر است ولی ممکن است به‌علت عدم پوشش بیمه‌ای برای خدمات درمان ناباروری، کمی هزینه‌ها برای هموطنانمان گران باشد. هزینه دریافت جنین اهدایی نیز در مراکز ناباروری ایران مختلف است؛ چراکه گاهی نرخ‌ها توافقی است و گاهی برخی از مراکز تعرفه‌های خاصی دارند. قیمت جنین اهدایی به جز هزینه‌های مراجعه به مراکز ناباروری، آزمایشات غربالگری و انتقال جنین، هزینه دیگری ندارد.

برای کسب اطلاعات درباره هزینه‌های درمان ناباروری با ما در ارتباط باشید.

بیشتر بخوانید: هزینه های درمان ناباروری چقدر است؟

عوامل موثر بر موفقیت اهدای جنین

مهم ترین عامل در افزایش میزان موفقیت جنین اهدایی، مرکز ناباروری انتخاب شده از جانب زوج گیرنده جنین و مهارت این مرکز در انجماد جنین و سپس بازگرداندن آن از حالت انجماد می باشد. روش ها و برنامه های مورد استفاده برای انجماد جنین نیز می تواند بر نتیجه استفاده از روش جنین اهدایی اثر بگذارد. علاوه بر این، مرحله رشد جنین در زمان انجماد، کیفیت جنین های منجمد شده و تعداد آن ها، از جمله عوامل مؤثر بر نتیجه استفاده از این روش به شمار می رود.

درواقع هرچه تعداد بیشتری از رویان‌ها دریافت و منجمد شود، امکان انتقال تعداد بیشتری جنین به رحم زن وجود خواهد داشت. باید اشاره کرد که سن اهدا کننده هم عاملی دیگر در روند موفقیت جنین اهدایی است؛ به این صورت که با افزایش سن اهداکننده شانس موفقیت این روش کاهش می یابد. برای مطالعه بیشتر درباره انتقال جنین فریز شده، اینجا کلیک کنید.

علل شکست روش جنین اهدایی

عوامل زیادی در موفقیت یا شکست جنین اهدایی اثرگذار است و به طور کلی شانس موفقیت این روش همانند عمل آی وی اف، در حدود ۳۰ تا ۴۵ درصد می باشد. از جمله عوامل مؤثر بر لانه گزینی جنین اهدایی می توان به شرایط رحم، کیفیت جنین و شرایط محیطی اشاره کرد؛ که بروز مشکل در هر یک از موارد مذکور، سبب شکست در لانه گزینی جنین می شود.

بیشتر بخوانید: سؤالات رایج درباره علل عدم لانه گزینی جنین

ویژگی های مثبت و منفی اهدای جنین

استفاده از جنین اهدایی به‌عنوان یک روش نوین در درمان مشکلات ناباروری زوجین، دارای نکات مثبت و منفی مختلفی می‌باشد که پیش از اقدام به درمان باید آن‌ها را مدنظر قرار داد. ویژگی‌های مثبت این روش عبارتند از:

• در دسترس بودن رویان‌های آماده و فریزشده از تخمک‌کشی‌های قبلی افراد تحت درمان آی‌وی‌اف
• تجربه شیرین فرزندآوری به کمک بارداری و زایمان برخلاف قبول فرزندخواندگی
• بهبود شرایط روحی و روانی زوج‌های نابارور با امان باردار شدن توسط جنین اهدایی

ازجمله ویژگی‌های منفی اهدای جنین هم باید به موارد زیر اشاره کرد:

• احتمال طولانی شدن روند انتخاب مناسب‌ترین جنین و انجام مراحل قانونی سرپرستی
• میزان موفقیت یکسان با IVF و کاهش احتمال موفقیت با افزایش سن مادر یا طولانی شدن مدت انجماد

خطرات و عوارض اهدای جنین چیست؟

اگرچه فرایند اهدای جنین با جدیدترین روش‌های پزشکی و درمانی انجام می‌شود؛ اما به دلیل روند مصنوعی و آزمایشگاهی آن ممکن است خطرات و عوارضی را برای اهداکننده تخمک به وجود آورد. برخی از خطرات احتمالی اهدای جنین و تخمک عبارتند از:

• برخی عوارض جانبی نظیر تحریک‌پذیری، نفخ، گرفتگی و درد عضلات
• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان در موارد معدود به علت استفاده از داروهای هورمونی مختلف
• درد شدید شکم به علت ورم شکم
• کاهش دفع ادرار
• تنگی نفس

حکم شرعی اهدای جنین چیست؟

همان‌طور که بیان شد، نظر فقها درباره جایز بودن عمل اهدای جنین با یکدیگر تفاوت دارد؛ اما یکی از نظرات مشترک در میان اغلب فقها این است که مسئله محرمیت، درصورت رشد یافتن جنین در رحم مادر حل می‌شود. به عبارت دیگر، زنی که یک نوزاد را در رحم خود بزرگ می‌کند مادر رضاعی وی محسوب می‌گردد و بنابراین بین آن‌ها محرمیت ایجاد می‌شود.

ضمناً از آنجایی که علت استفاده از روش اهدای جنین، اضطرار و عسر و حرج زوجین می‌باشد؛ لذا امکان تغییر حکم اولیه برخی مسائل شرعی در این زمینه وجود دارد. بنابراین توصیه می‌شود زوج‌های نابارور متقاضی استفاده از جنین اهدایی، با مشاوران حقوقی و مذهبی مراکز درمان ناباروری و مراجع تقلید خود درخصوص حکم قطعی این درمان و شرایط فقهی و حقوقی آن مشورت کنند و سپس اقدام به درمان نمایند.

برخی فقها اهدای جنین را تحت هر شرایطی جایز نمی‌دانند و برخی دیگر ایرادی به اهدای جنین وارد نساخته‌اند. گروه سومی از فقها نیز اهدای جنین را تنها درصورتی مجاز می‌دانند که اهداکننده تخمک و اسپرم، زن و شوهر باشند.

صدور شناسنامه برای جنین اهدایی

در نهایت و پس از بررسی تمام شرایط ذکرشده، دادگاه در صورت احراز هویت زوجین، مجوز قانونی دریافت جنین اهدایی را صادر می‌کند و سپس سازمان ثبت احوال کشور بر اساس حکم دادگاه اقدام به صدور شناسنامه برای نوزاد می‌نماید.

باید دانست که در صفحه توضیحات شناسنامه به موضوع اهدای جنین اشاره می‌شود؛ اما در صورت تزریق مستقیم اسپرم اهدایی به رحم همسر، چیزی در شناسنامه قید نمی‌گردد.

آیا گیرنده جنین حکم پدر و مادر واقعی کودک را دارند؟

طبق قانون، دریافت‌کنندگان جنین حکم پدر و مادر واقعی وی را دارند و وظایف و تکالیف آن‌ها نسبت به کودک، همچون وظایف والدین واقعی نسبت به فرزند می‌باشد. به عبارتی دیگر، در مواردی همچون رعایت احترام، شرایط نگهداری، تربیت، نفقه و… تفاوتی بین فرزند واقعی و فرزند حاصل از جنین اهدایی وجود نخواهد داشت.

البته همان‌گونه که اشاره شد، دین و مذهب مشترک گیرنده و دهنده جنین نیز ضرورت دارد و به‌عنوان مثال، باید صرفاً جنین اهدایی یک زوج مسلمان به گیرنده مسلمان انتقال داده شود. لازم به ذکر است که درخصوص مواردی همچون نسب و ارث فرزند حاصل از جنین اهدایی، هنوز قانون دقیق و واضحی تدوین نشده و سوالاتی نظیر چگونگی ایجاد رابطه توارث، دریافت سهم‌الارث و… همچنان بی‌پاسخ مانده است.

قیافه نوزاد حاصل از اهدای جنین به چه کسی شباهت دارد؟

قبلاً ذکر شد که شباهت ظاهری و ویژگی‌های مختلف یک نوزاد، امری ژنتیکی است که از پدر و مادر واقعی وی (اهداکننده تخمک و اسپرم) به ارث می‌رسد. بنابراین در روش جنین اهدایی، کودک هیچ‌گونه ویژگی ظاهری را از زنی که در رحم وی رشد می‌کند و همسر وی به ارث نمی‌برد.

با این حال، مراکز درمان ناباروری همواره شباهت‌های ظاهری و فیزیولوژیک دو خانواده اهداکننده و گیرنده را در نظر می‌گیرند و در بسیاری از مواقع، دیگر خصوصیات همچون طبقه اجتماعی و فرهنگی، سطح تحصیلات، باورهای مذهبی و… را نیز تطابق می‌دهند که حداکثر شباهت بین فرزند حاصل از جنین اهدایی و پدر و مادر وی به وجود آید.

جنین اهدایی در یزد

امروزه باوجود افزایش مشکلات باروری در زوجین، روش‌های پزشکی جدیدی برای درمان ناباروری ارائه شده که یکی از آن‌ها اهدای جنین است. باید گفت گاهی ناباروری در زنان ناشی از کیفیت پایین تخمک‌ها، مشکلات ژنتیکی و یا یائسگی زودرس (اتمام ذخیره تخمدان) می‌باشد و در برخی مردان نیز مشکلات اسپرم مانند شکل نامناسب، تحرک کم یا حتی آزواسپرمی (فقدان اسپرم) باعث ناباروری می‌شود؛ در چنین شرایطی می‌توان از جنین اهدایی کمک گرفت.

اهدای جنین یک روش نوین و مؤثر است که طی آن، تخمک و اسپرم از اهداکننده‌ها دریافت و در آزمایشگاه لقاح می‌یابد. یزد به عنوان قطب درمان ناباروری ایران و وجود مراکز مجهز و معتبری همچون پژوهشکده علوم و تولید مثل یا بیمارستان مادر، مقصد مناسبی برای زوج‌های نابارور جهت استفاده از درمان‌های کمک‌باروری محسوب می‌شود.

استفاده از جنین اهدایی در یزد به این صورت است که با تأیید پزشک مبنی بر عدم توانایی زوج در فرزندآوری، زن و شوهر جهت بررسی‌های اولیه و تطبیق ویژگی‌های ظاهری و ژنتیکی جنین به پزشک مراجعه می‌کنند و سپس با آغاز هورمون‌درمانی جهت آماده شدن رحم، جنین را به رحم زن انتقال می‌دهند.

زوج هایی که تمایل دارند از جنین اهدایی جهت درمان ناباروری استفاده کنند، می توانند از طریق راه های زیر با تماس بگیرند: