آیا IVF سبب بروز سندرم داون می شود؟

آی وی اف (IVF) یکی از تکنیک های جدید کمک باروری است که امروزه بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. در این تکنیک، تخمک خارج شده از تخمدان زن و اسپرم مرد را درون محیط آزمایشگاه لقاح می دهند و جنین حاصل را به داخل رحم زن منتقل می کنند.

نگرانی از بروز عارضه سندرم داون در جنین به علت استفاده از روش آی وی اف، یکی از چالش های پیش رو برای زوج های نابارور است؛ اما باید دید که آیا استفاده از روش IVF سبب بروز اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم داون خواهد شد؟

سندرم داون چیست؟

سندرم داون از جمله مشکلات ژنتیکی است که به سبب وجود یک کروموزوم اضافه در چند سلول یا تمام سلول ها بروز پیدا می کند. افراد به صورت طبیعی در هر سلول ۴۶ کروموزوم دارند که ۲۳ تای آن از مادر و ۲۳ تا از پدر به ارث می رسد. اما افراد مبتلا به سندرم داون به جای یک جفت کروموزم شماره ۲۱، سه عدد کروموزوم ۲۱ در سلول های خود دارند.

این موضوع، بر تمام اعضای بدن فرد مبتلا به سندرم داون تأثیر می گذارد و رشد او را مختل می کند. در نتیجه نوزادانی که با سندرم داون متولد می شوند، دارای ویژگی های خاص فیزیکی و درصدی ناتوانی در یادگیری هستند.

نحوه تشخیص سندرم داون در جنین

پزشک با استفاده از غربالگری سه ماهه اول و سه ماهه دوم بارداری، احتمال ابتلای جنین را تا میزان ۹۵ درصد مورد بررسی قرار می دهد. غربالگری سه ماهه اول بارداری در هفته دوازدهم انجام می پذیرد که شامل سونوگرافی NT و آزمایش خون می باشد. در این غربالگری، ضخامت پشت گردن جنین و احتمال ابتلای او به سندرم داون مورد ارزیابی قرار می گیرد.

آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری هم که در هفته هجدهم بارداری انجام می شود، شامل آزمایش خون می باشد و از طریق آن نیز احتمال ابتلا به سندرم داون بررسی می گردد. باید ذکر کرد که دقت تمام این آزمایش های غربالگری در حدود ۹۵ درصد است و ۵ درصد احتمال خطا وجود دارد.

در صورتی که فرد بخواهد به طور قطع در مورد ابتلا یا عدم ابتلای جنین به سندرم داون اطمینان حاصل نماید، باید آزمایش آمنیوسنتر و نمونه گیری از مایع دور جنین را انجام دهد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با آزمایشات غربالگری سه ماهه اول و دوم بارداری

آی وی اف و عوارض آن

با وجود این که IVF از جمله موثرترین روش های درمان برای زوج های نابارور است، مانند تمامی روش های درمانی دارای عوارض جانبی مختلفی نیز می باشد که از جمله آن ها می توان به عوارض ناشی از مصرف داروهای تحریک تخمدان، خطرات عمل تخمک کشی و همچنین عوارض عمل انتقال جنین اشاره کرد. به طور کلی، خطرات و عوارض این روش عبارتند از:

• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
• افزایش وزن ناگهانی ناشی از مصرف داروهای تحریک تخمدان
• سرطان تخمدان ناشی از مصرف داروهای تحریک کننده
• آسیب به روده، مثانه یا رگ های خونی در خلال عمل تخمک کشی
• چند قلوزایی
• افزایش احتمال زایمان زودرس
• سقط جنین
• حاملگی خارج رحم

تا کنون گزارشی دال بر افزایش احتمال خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم داون بر اثر استفاده از تکنیک IVF ثبت نشده است. از طرفی زوج نابارور می توانند با استفاده از روش PGD در خلال پروسه IVF خود، از عدم ابتلای جنین حاصل به اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم داون اطمینان حاصل نمایند.

بیشتر بخوانید: معرفی عوارض آی وی اف برای مادر و جنین

PGD چیست؟

تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی یا PGD، یکی از تکنیک های مورد استفاده در تولید مثل است که در صورت انجام IVF می توان با استفاده از این روش، جنین های سالم را از میان جنین های شکل گرفته انتخاب کرد و برای ادامه پروسه بارداری به رحم انتقال داد.

از روش PGD برای تشخیص اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم داون پیش از لانه گزینی و شروع بارداری، غربالگری آنوپلوئیدی و تشخیص توارث اختلالات ژنتیکی نظیر جابه جایی یا وارونگی کروموزوم ها نیز استفاده می شود. بنابراین استفاده از PGD در فرایند لقاح خارج رحمی یا IVF به علت انتخاب جنین های دارای ویژگی های ژنتیکی سالم، سبب افزایش شانس باروری می شود.

بیشتر بخوانید: روش pgd؛ بهترین روش تعیین جنسیت جنین قبل از بارداری

پیشگیری از ابتلای جنین به سندرم داون با استفاده از روش PGD

استفاده از PGD در خلال فرایند IVF، امکان شناسایی جنین های سالم را پیش از لانه گزینی فراهم می کند و از این رو، دیگر نیاز به انجام آزمایش آمنیوسنتز بین هفته های ۱۶ تا ۲۲ بارداری نخواهد بود. با توجه به این که روش مذکور پیش از لانه گزینی جنین انجام می شود، این امکان را برای زوج فراهم می کند که قبل از آغاز بارداری، نسبت به عدم ابتلای جنین به اختلالات کروموزومی اطمینان حاصل نماید.