با توجه به نقش کلیدی سلولهای جنسی (اسپرم و تخمک) در باروری مردان و زنان، یکی از اصلیترین دلایل ناباروری مردان را میتوان کم تحرکی اسپرم دانست. منظور از حرکت ضعیف اسپرم وضعیتی است که اسپرمها علاوه بر سرعت پایین، دارای حرکت رو به جلو و پیشرونده نیستند و برخی از آنها نیز کاملاً بی حرکت میباشند.
به طور کلی در ۵۰ درصد موارد، علل ناباروری جزو علل مردانه است. از جمله شایع ترین مشکلات ناباروری در مردان، اسپرم ضعیف و کم بودن تعداد آن می باشد. از هر ۲۵ مرد، یک نفر دچار اختلال کم بودن تعداد اسپرم است. عواملی نظیر اضطراب، اضافه وزن و رژیم غذایی نامناسب،
ناباروری و ناتوانی در فرزندآوری، مشکلی است که در برخی از زوج ها دیده می شود و در ۵۰ درصد موارد، عامل مردانه دارد. در واقع، با تلاش ناموفق زوج ها جهت بارداری، آزمایشی موسوم به آزمایش اسپرم برای مرد توصیه می شود تا علل احتمالی این اختلال را مشخص کند؛ که
تشخیص انسدادی یا غیرانسدادی بودن آزواسپرمی (اسپرم صفر)، با آزمایش آنالیز اسپرم و سایر معاینات انجام میشود. در اغلب موارد، ناباروری ناشی از اسپرم صفر انسدادی با درمانهایی همچون جراحی قابل رفع است. در موارد دیگر نیز دارودرمانی، هورموندرمانی، پیوند مغز استخوان و نهایتاً استفاده از اسپرم اهدایی میتواند به فرزندآوری کمک کند.
اسپرم صفر (آزواسپرمی) یکی از رایج ترین مشکلات ناباروری در مردان به شمار میرود که مقدار اسپرم در آزمایش اسپرم یا نطفه، صفر نشان داده شود. در مردان نابارور، آزواسپرمی به دو دلیل کاهش شدید تولید اسپرم در بیضه و انسداد لوله های منی اتفاق میافتد؛ که هر دوی آن میتواند ریشه های ارثی، بیماری های عفونی و یا حتی آسیب های پزشکی داشته باشد.
شکل سر اسپرم و اندازه آن بر حرکت اسپرم اثر میگذارد و در نفوذ آن به سطح خارجی تخمک و انجام لقاح بسیار تأثیرگذار است؛ به همین دلیل، مبحثی به نام مورفولوژی اسپرم وجود دارد که به اهمیت این دو مورد مهم میپردازد.
ناباروری مردان ممکن است ناشی از مشکلاتی نظیر اختلال بیضهها یا وجود برخی بیماریهای خاص باشد. اما در اغلب موارد، این عارضه بر اثر اختلالات اسپرم ایجاد میشود. آشنایی با علل و علائم انواع مشکلات اسپرم از قبیل تعداد کم یا عدم وجود اسپرم، شکل ناهنجار، سرعت و حرکت نامناسب و... به تشخیص دقیقتر نوع ناباروری و درمان آن کمک میکند.
این روزها بالا رفتن سن ازدواج در زوجها باعث شده که نگرانی در خصوص حفظ قدرت باروری در سنین بالا بیشتر شود. اگر در گذشته، زن و مرد تنها تا سن خاصی فرصت فرزندآوری داشتند و پس از آن شانس بچهدار شدن را از دست میدادند، هماکنون تکنیکهای زیادی همچون فریز اسپرم به کمک زوجهای علاقهمند به فرزندآوری در سن بالا آمدهاند.
مشکلاتی نظیر کمبود اسپرم یا کیفیت بسیار پایین آن در مردان موجب شده پزشکان از روش اسپرم اهدایی برای درمان ناباروری زوجین استفاده کنند. در اهدای اسپرم شرایطی نظیر سلامت جسمی و روانی اهداکننده و رعایت مسائل شرعی و حقوقی ضرورت دارد. ضمناً اسپرم اهدایی را میتوان با روشهای IVF یا IUI برای بارداری به کار برد.
یکی از علل ناباروری در مردان، تحرک نامناسب اسپرم است که شامل سرعت کم یا جهت حرکت غیرپیشرونده میباشد. میزان تحرک اسپرم را میتوان با آزمایشهایی نظیر آنالیز اسپرم بررسی کرد. در عین راه با رعایت روشهایی همچون رژیم غذایی سالم، پوشیدن لباسهای مناسب، ترک سیگار و... امکان بهبود حرکت اسپرمها برای باروری وجود دارد.