مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه اول
دوران بارداریامروزه بسیاری از بانوان برای گذراندن موفقیت‌آمیز دوره حاملگی خود، از جدول مراقبت های دوران بارداری کمک می‌گیرند. سه ماهه اول بارداری از مهم‌ترین بازه‌های زمانی دوران حاملگی است که نیازمند استراحت و مراقبت‌های خاصی می‌باشد.
معمولاً پزشکان برای سه ماهه اول بارداری، ممنوعات و ملزوماتی تعیین می‌کنند تا مادران بتوانند با کمترین خطر دوران بارداری خود را پشت سر بگذارند و نوزاد قوی و سالمی به دنیا آورند. در این مطلب به ضروری‌ترین مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه اول می‌پردازیم.
منظور از سه ماهه اول بارداری چیست؟
با توجه به این‌که دوران بارداری طبیعی ۹ ماه طول می‌کشد، پزشکان آن را به ۳ بازه تقسیم کرده و از آنها به سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم بارداری یاد می‌کنند. اغلب برای تعیین سه ماهه نخست بارداری باید اولین روز آخرین قاعدگی تا هفته سیزدهم بارداری را در نظر گرفت. گاهی نیز از زمان مثبت شدن تست بتا hCG تا چهارده هفته پس از آغاز بارداری را سه ماهه اول می‌نامند.
آمادگی برای تغییرات جسمی و روحی این دوران و انجام دقیق مراقبت های پزشکی کمک می‌کند تا خطرات بارداری و زایمان کاهش یابد و از عوارض احتمالی حاملگی در ماه‌های بعدی جلوگیری شود. معمولاً روند مهم‌ترین معاینات و آزمایش های این دوره به ترتیب زیر است:
- سونوگرافی برای اطمینان از عدم وقوع بارداری خارج رحمی
- سونوگرافی هفته هفتم جهت مشاهده تشکیل قلب جنین و تعیین محل ساک حاملگی
- انجام آزمایش تیروئید
- انجام آزمایش دیابت و قند خون
- تست خون برای تعیین گروه خونی
- انجام دیگر آزمایش‌های روتین توصیه‌شده توسط پزشک
- تست خون برای آزمایش غربالگری ژنتیکی سه ماهه اول
تغییرات حاملگی در سه ماهه اول
در اغلب زنان، تغییرات و اتفاقاتی در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد که اغلب آنها طبیعی است و نشان‌دهنده آغاز رشد جنین می‌باشد؛ اما برخی از این تغییرات اورژانسی بوده و به مراقبت های پزشکی نیاز دارد. به عنوان مثال، عقب افتادن خونریزی پریود می‌تواند جزو اولین نشانه‌ها و علائم کاملاً بی خطر درخصوص آغاز بارداری باشد. از دیگر تغییرات فیزیکی حین بارداری مخصوصاً در ۳ ماه اول میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
خونریزی
وقوع خونریزی خفیف یا لکه بینی در سه ماهه اول بارداری طبیعی است و اگر در هفتههای نخست حاملگی رخ دهد، نشان‌دهنده لانه گزینی جنین و آغاز حاملگی می‌باشد. البته این علامت در میان تقریباً ۲۵ درصد از مادران رخ می‌دهد؛ اما در صورت مشاهده خونریزی شدید یا درد و گرفتگی غیرقابل تحمل، با توجه به احتمال سقط جنین یا حاملگی خارج از رحم باید به پزشک مراجعه کرد.
حساس شدن سینه ها
تغییرات هورمونی ناشی از آغاز بارداری که به تحریک پستان ها برای تولید شیر منجر میشود، می‌تواند حساسیت سینه را به دنبال داشته باشد. گاهی این درد سینه‌ها در طول سه ماهه اول بارداری ادامه پیدا می‌کند و با راهکارهایی نظیر استفاده از سوتین بزرگ‌تر یا عدم استفاده از آن، تسکین می‌یابد.
یبوست
افزایش شدید هورمون پروژسترون با آغاز بارداری، ضمن کاهش انقباض ماهیچه‌ها باعث بروز یبوست و عدم دفع مناسب مدفوع در سه ماهه اول میشود. برای درمان این وضعیت میتوان به سراغ مصرف فیبر، نوشیدن آب و مایعات کافی، مصرف آهن و فعالیت‌های بدنی رفت یا با تجویز پزشک از داروهای مربوطه استفاده کرد.
ترشح واژینال
در سه ماهه اول بارداری، مشاهده ترشحات رقیق و شیری رنگ از واژن (به نام لکوره) طبیعی است و توصیه میشود به منظور حفظ شرایط بهداشتی، از روشی غیر از تامپون برای پاکسازی ترشح استفاده گردد. لازم به ذکر است که ترشحات بسیار بدبو، ترشح با حجم زیاد و مشاهده ترشحات سبز یا زرد نیازمند معاینه پزشکی می‌باشد.
خستگی
افزایش احساس خستگی و خواب آلودگی در دوران بارداری، ناشی از صرف انرژی بدن برای رشد جنین است و معمولاً با افزایش ساعت خواب یا چرت‌های روزانه برطرف می‌گردد. از آن‌جایی که کم‌خونی نیز در تشدید خستگی اثر دارد، باید از مصرف کافی آهن مطمئن شد.
ویار
تغییر ذائقه غذایی شامل علاقه به غذاهایی که قبلاً متنفر بودید یا احساس تنفر از غذاهایی که قبلاً دوست داشتید، تحت عنوان ویار شناخته میشود. این وضعیت در طول بارداری کاملاً طبیعی است و باید تا حد امکان پاسخ داده شود.
نوسانات خلقی
تغییرات هورمونی دوران بارداری و به‌ویژه سه ماهه اول حاملگی می‌تواند نوسانات خلقی نظیر عصبانیت و ناراحتی بی‌دلیل و حساسیت‌های پی‌درپی را به دنبال داشته باشد. بهترین کار در این موقعیت، گفت‌وگو با یک دوست صمیمی یا یکی از اعضای خانواده است.
تهوع صبحگاهی
حدود ۸۵ درصد از بانوان در اوایل بارداری خود به طور مکرر دچار حالت تهوع صبحگاهی می‌شوند که اغلب خفیف و زودگذر است. در صورت تهوع و استفراغ شدید و مداوم باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرد.
افزایش وزن
با رشد یک جنین در بدن شما، وزنتان کم‌کم افزایش می‌یابد که این افزایش وزن در سه ماهه اول بارداری حدود ۳ تا ۶ کیلوگرم است. بااین‌حال باید مراقب باشید که دچار چاقی در حاملگی نشوید و میزان کالری دریافتی روزانه‌تان را حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ کالری (بنا به نظر پزشک) افزایش دهید.
بهترین منبع این کالری شیر، گوشت، نان سبوس‌دار، میوه و سبزیجات هستند. لازم به ذکر است که برخی زنان به دلیل ویار شدید، حتی دچار اندکی کاهش وزن در ابتدای بارداری می‌شوند که جای نگرانی ندارد.
آلرژی
برخی زنان با آغاز دوران بارداری خود دچار حساسیت و آلرژی به مواد خاصی می‌شوند. با شناسایی این مواد و دوری از آنها میتوان جلوی مشکلات آلرژیک را گرفت. همچنین در صورت بروز حساسیت، اقداماتی نظیر استحمام، استفاده از سرم شست‌وشو و استراحت توصیه میشود.
آزمایش‌های سه ماهه اول بارداری
از زمانی که متوجه یا مشکوک به بارداری می‌شوید باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. پزشک پس از دریافت شرح حال و معاینه فیزیکی نظیر معاینه لگن، اقدامات زیر را بر حسب نیاز انجام می‌دهد:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- تست پاپ اسمیر
- انجام سونوگرافی واژینال
- آزمایش آنتی بادی ضد سرخجه
- نمونه‌گیری از پرزهای جفتی (CVS)
- آزمایش DNA بدون سلول
- بررسی ابتلا یا عدم ابتلا به ایدز، هپاتیت و سایر عفونت‌های جنسی
- تخمین تاریخ زایمان (حدود ۲۶۶ روز بعد از آخرین قاعدگی)
- بررسی و تحت نظر قرار دادن مشکلات خطرناکی مانند کم خونی
- ثبت مداوم وزن مادر
مراقبت های ماه های اول بارداری
با توجه به رشد سریع جنین در سه ماهه اول بارداری و تشکیل بخش‌های مختلف بدن او، مراقبت از سلامت و وضعیت جسمانی مادر در این دوره اهمیت زیادی دارد. طی ماه های نخست بارداری، رعایت موارد زیر به مادران توصیه میشود:
- چکاپ و معاینه منظم
- استراحت کافی و کاهش فعالیت‌های سنگین
- کمک گرفتن از دعا، مراقبه، مدیتیشن و...
- تقویت عضلات کف لگن با تمرینات ورزشی کگل
- مصرف منظم ویتامین‌های دوران بارداری
- نوشیدن آب کافی و مایعات سالم
- در پیش گرفتن رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزی، فیبر و پروتئین کم‌چرب
- خودداری از ورزش‌های سنگین و انجام نرمش‌های ملایم روزمره
ممنوعات سه ماهه اول بارداری چیست؟
اگر می‌خواهید بدانید انجام چه کارهایی در حاملگی خطرناک و ممنوع است و کدام اقدامات را نباید در سه ماه اول انجام داد، بتهرین راه مشورت با پزشک متخصص است تا ضمن بررسی وضعیت سلامتی شما، اقدامات و مراقبت های لازم را گوشزد کند. بااین‌حال میتوان گفت که اغلب بانوان باید از کارهای زیر در ۳ ماهه اول بارداری اجتناب کنند:
- بلند کردن اجسام سنگین
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- مصرف زیاد کافئین
- استفاده از داروهای غیرقانونی
- سیگار کشیدن
- مصرف غذاهای دریایی دودی یا ماهی خام
- خوردن محصولات لبنی غیر پاستوریزه
- مصرف جوانه خام
- خوردن مداوم فست فود
- نزدیک شدن به گربه یا محل خواب آن به دلیل خطر بروز بیماری انگلی توکسوپلاسما
- نگه داشتن مداوم تلفن همراه و لپ تاپ متصل به وای فای در کنار خود
در سه ماه اول بارداری چه بخوریم؟
انتخاب رژیم غذایی سالم و خوردن غذاهای مقوی در سه ماه اول بارداری اهمیت زیادی دارد. به همین منظور، بهتر است زنان باردار تا حد امکان از مصرف خوراکی‌هایی که حاوی مقادیر بسیار زیاد ویتامین A هستند اجتناب کنند و ماهی‌های بزرگ اقیانوسی نظیر کوسه ماهی، اره ماهی و... به دلیل خطر وجود جیوه، مصرف ننمایند.
در صورت تهوع و استفراغ شدید، نباید از خوراکی‌های تند و محرک دستگاه گوارش استفاده کرد. مصرف غلات سبوس‌دار و همچنین خوردن گوشت برای تأمین پروتئین و ویتامین B12 مفید است.
خوردن سبزیجات تازه، با تأمین مقادیر کافی از ویتامین‌های A و C و تأمین مواد معدنی و فیبر موردنیاز بدن موجب رفع مشکلاتی نظیر یبوست نیز میشود. از اواخر سه ماهه اول بارداری بهتر است مصرف قرص آهن آغاز گردد. ضمناً تأمین کلسیم بدن توسط لبنیات برای جلوگیری از پوکی استخوان ضرورت دارد.
داروهای سه ماهه اول بارداری
معمولاً پزشکان داروهایی را برای دوران بارداری زنان تجویز می‌کنند که با توجه به شرایط جسمانی هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. داروهای اوایل بارداری، شامل فولیک اسید و مکمل‌های سه ماهه اول است که می‌بایست دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شود. البته مصرف ویتامین اسید فولیک معمولاً قبل از حاملگی شروع میشود و تا زمان زایمان ادامه می‌یابد.
مکمل ها و ویتامین‌های مورد نیاز سه ماهه اول بارداری
در سه ماهه اول بارداری مصرف مکمل ها و ویتامین ها در کنار تغذیه مناسب بسیار ضروری هستند. در ادامه به بررسی برخی از بهترین مکمل های مورد نیاز در سه ماهه اول بارداری می‌پردازیم.
مکمل اهن
در دوران بارداری نیاز به مصرف مکمل آهن برای مادر تا دو برابر افزایش پیدا می‌کند. آهن از ضعف مادران جلوگیری و باعث بهبود رشد جنین میشود.
مکمل اسید فولیک
از دیگر مکمل‌های ضرروی دوران بارداری مکمل فولیک اسید است. این مکمل در سبزیجاتی که برگ‌های تیره دارند مانند خیار، اسفناج، کاهو، حبوبات و مرکبات وجود دارد. مکمل اسید فولیک، در ماه‌های بارداری تنها محدود به مواد غذایی نیست و باید به صورت دارو نیز مصرف شود.
مکمل کلسیم و ویتامین D
مکمل‌های کلسیم و ویتامین D به رشد استخوان‌های جنین و همچنین به حفظ سلامت چشم و پوست کمک می‌کند. همچنین زنان باردار با اجازه پزشک می‌توانند روزانه حدود 15 تا 30 دقیقه در برار نور خورشید قرار گرفته و ویتامین D طبیعی جذب کنند. ویتامین D علاوه بر تاثیرات خود به جذب کلسیم در بدن نیز کمک می‌کند.
مولتی ویتامین
مولتی ویتامین‌ها که هم به صورت ساده و هم مینرال موجود هستند، از دیگر مکمل‌های ضروری در دوران بارداری به شمار می‌روند. در دوران بارداری نیاز به ویتامین‌ها و مواد معدنی افزایش پیدا کرده و باید به میزان کافی در رژیم غذایی زنان وجود داشته باشد.
ید
ید یکی دیگر از مکمل‌های ضروری دوران بارداری است که کمبود آن می‌تواند منجر به سقط جنین و یا تیروئید دوران بارداری شود. این ماده بر روی رشد استخوان‌ها، مغز جنین و شکل گیری و رشد سیستم عصبی او تاثیر مستقیم می‌گذارد.
ویتامین‌های گروه B
مصرف ویتامین B6 می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر روی تقویت سیستم ایمنی نوزاد داشته و تهوع زنان باردار را کاهش دهد.
سؤالات متداول
آیا امکان رابطه جنسی در سه ماهه اول وجود دارد؟
باید گفت که در شرایط عادی، رابطه جنسی و نزدیکی طی سه ماهه اول بارداری خطری ندارد. اما در صورت مشاهده خونریزی یا لکهبینی و همچنین سابقه سقط جنین ممکن است پزشک زوجین را از مقاربت منع کند. در ضمن، تغییر میزان میل جنسی در دوران بارداری کاملاً طبیعی است و در این خصوص میتوان با پزشک مشورت کرد.
خونریزی دوران بارداری خطرناک است؟
خونریزی در حاملگی به دلایل مختلفی اتفاق میافتد که همانطور که گفته شد بعضی از آنها خطرناک نیست. لکهبینی هفتههای اول، نشانه وقوع بارداری است. گاهی خونریزی سه ماهه نخست حاملگی در اثر کندگی جفت اتفاق میافتد که باید با استراحت و مصرف داروهای تجویزی، به حفظ بارداری خود کمک کرد. از دیگر علل خونریزی دوران حاملگی میتوان به عفونت رحم، بیماریهای دهانه رحم، بارداری خارج رحمی و... اشاره کرد.
آیا می توان در دوران بارداری ورزش کرد؟
ورزش سبک در بارداری ممنوعیتی ندارد و حتی لازم است. روزانه نیم ساعت پیاده‌روی در هوای آزاد علاوه بر حفظ زیبایی اندام خانم، با تقویت عضلات پا و لگن باعث سهولت زایمان و کاهش کمردرد میشود.
اولین ویزیت دوران بارداری برای چیست؟
همانطور که ذکر شد، از ابتدای بارداری باید به یک پزشک متخصص و مورد اعتماد مراجعه کنید و تحت معاینه قرار بگیرید. در اولین ویزیت که معمولاً طی هفته ۶ یا ۷ بارداری انجام میشود، مواردی نظیر سابقه حاملگی و زایمانهای قبلی، سوابق مشکلات خانوادگی، داروهای مصرفی، بیماریها، میزان فعالیت روزانه از قبیل شغل و... مورد پرسش و بررسی قرار میگیرد.
سخن پایانی
استراحت در سه ماهه اول بارداری و رعایت نکاتی نظیر تغذیه سالم، ورزش منظم، ترک عادت‌های مضر و... باعث افزایش سلامت مادر و جنین میشود و شانس تولد یک نوزاد سالم و قوی را بیشتر می‌کند. بهتر است تمامی توصیه‌های پزشک خود در دوران بارداری را انجام دهید و علاوه بر معاینات منظم، هرگونه تغییر وضعیت مشکوکی را در اولین فرصت با او در میان بگذارید.
نظری ثبت نشده
نظر شما