آشنایی با بارداری خارج از رحم و علائم هشدار دهنده آن

یکی از وضعیت های اضطراری برای بانوان، بارداری خارج از رحم است که می تواند برای مادر خطرناک است. از آنجایی که راهی برای جابجا کردن تخمک بارور شده و انتقال آن به درون رحم وجود ندارد، تنها راه برطرف کردن حاملگی خارج رحم، پایان دادن به بارداری است.

لازم به ذکر است که حاملگی خارج از رحم، علائم و نشانه هایی مانند «سقط جنین» به همراه درد شکم، لکه بینی و حتی خونریزی شدید دارد و این عارضه، جزو اصلی ترین دلیل مرگ زنان باردار در سه ماهه اول حاملگی به شمار می رود‌.

در این مقاله به معرفی بارداری خارج رحمی، علائم آن و عوارضی که می تواند برای مادر داشته باشد، می پردازیم.

حاملگی خارج از رحم چیست؟

در روند بارداری بانوان، تخمک هایی توسط تخمدان ها به درون لوله های فالوپ (لوله رحمی) آزاد می شود و در همان جا با اسپرم، ارتباط برقرار می کند. سپس تخم بارور شده، پس از ۳ تا ۴ روز به درون رحم انتقال می یابد و فرایند جایگزینی آغاز می شود؛ اما گاهی سلول لقاح یافته، در لوله فالوپ یا دیگر نقاط شکم باقی مانده و رشد می کند و در این صورت، به حاملگی ناحیه ای یا حاملگی خارج از رحم اطلاق می گردد.

انواع بارداری خارج رحمی

حاملگی خارج‌رحمی یا بارداری نابجا باتوجه به محل تشکیل و رشد جنین، دارای انواع مختلفی می‌باشد که به شرح زیر است:

• بارداری لوله‌ای: تشکیل جنین در بخش‌های مختلف لوله‌های فالوپ مخصوصاً در گشادترین قسمت لوله‌ها (آمپول لوله) به‌عنوان شایع‌ترین نوع بارداری خارج از رحم با ۹۵% احتمال وقوع
• بارداری درون دهانه رحم: تشکیل جنین در نزدیکی دهانه رحم
• بارداری تخمدانی: رشد یافتن تخمک لقاح‌یافته در حالت چسبیده به تخمدان
• بارداری شکمی: وقوع لقاح و تشکیل جنین در خارج از رحم و درون حفره شکمی
• بارداری در محل برش سزارین: رشد یافتن جنین در محل برش سزارین قبلی
• حاملگی هتروتوپیک: نوع نادری از حاملگی دوقلو با تشکیل یک قل درون رحم و یک قل خارج از آن

علائم بارداری خارج از رحم چیست؟

اغلب علائم حاملگی خارج از رحم در اوایل بارداری ظاهر می شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. البته در برخی از افراد هیچ نشانه ای مشاهده نمی شود و تنها پس از پارگی لوله رحم فرد متوجه این عارضه می شود. توصیه می شود قبل از پارگی لوله های رحم و بروز وضعیت اورژانسی، علائم حاملگی خارج از رحم که در هفته ششم بررسی می‌شود را جدی گرفته و با پزشک خود مشورت کنید:

• احساس درد در شکم یا لگن
• لکه بینی یا خون ریزی
• درد در شانه و گردن
• تپش قلب یا غش

در ادامه به شرح هر یک از علائم حاملگی خارح رحمی می پردازیم.

درد یا حساسیت در ناحیه شکم و لگن

این درد ممکن است به صورت ناگهانی، شدید و ممتد یا خفیف و متناوب باشد. اغلب این احساس درد در زمان دفع مدفوع، سرفه و یا فعالیت شدیدتر می شود. این درد ممکن است در هر قسمت از شکم، مقعد یا لگن احساس شود.

لکه بینی یا خونریزی واژن

وجود لکه بینی یا خونریزی پس از مثبت شدن تست حاملگی به صورت مداوم یا متناوب، شدید و یا خفیف یکی از علائم حاملگی خارج از رحم است.

درد شانه ها

درد در ناحیه شانه ها یا گردن، یکی از جدی ترین نشانه های بارداری خارج از رحم و پارگی لوله های رحم است.

نبض ضعیف، تپش قلب یا غش

در صورت پارگی لوله رحم، فرد دچار علائمی نظیر شوک، نبض ضعیف، رنگ‌پریدگی، احساس ضعف، سرگیجه، مرطوب شدن پوست، تپش قلب یا غش می‌شود.

از دیگر علائم بارداری خارج‌ رحمی نیز باید به مواردی همچون خونریزی، حالت تهوع شدید و استفراغ با درد، احساس درد فقط در یک طرف بدن، انقباض عضلات شکم و گرفتگی عضلات اشاره نمود.

چه عواملی سبب بروز حاملگی خارج رحم می‌شود؟

این احتمال وجود دارد که این عارضه برای هر خانمی اتفاق بیفتد. با این حال، برخی از افراد احتمال ابتلای بیشتری دارند. برخی از عوامل افزایش دهنده احتمال بارداری خارج رحم عبارتند از:

• جراحی های مربوط به مشکلات لوله های رحم
• سابقه بارداری خارج رحمی
• عفونت در دستگاه تناسلی
• استفاده از روش های کمک باروری
• ابتلا به آندومتریوز
• بارداری در سنین بالا
• استعمال دخانیات
• آسیب دیدگی و انسداد لوله فالوپ
• زخم ناشی از جراحی های سابق لگن یا دستگاه تولید مثل
• بیماری التهاب لگن (PID) و برخی بیماری‌های مقاربتی و عفونی همچون سوزاک یا کلامیدیا
• مصرف داروهای باروری
• داشتن فیبروم (تومورهای خوش‌خیم در عضله صاف رحم)
• استفاده از آی یو دی (IUD)

بیشتر بخوانید: علت بارداری خارج از رحم و راه های پیشگیری از آن

در ادامه، برخی از علل حاملگی خارج از رحم در زنان به صورت مشروح معرفی می شوند:

سقط جنین: سابقه سقط جنین در صورت عدم دستکاری لوله های رحم، ریسک حاملگی بیرون از رحم را افزایش نمی دهد؛ اما در غیر این صورت می تواند زمینه ساز چنین عارضه ای شود.

قرص جلوگیری: مصرف قرص های جلوگیری از بارداری با هدف جلوگیری از تخمک گذاری صورت می گیرد؛ با این حال در صورت عدم عملکرد کامل، تخمک گذاری انجام می شود و ریسک حاملگی بیرون از رحم را بالا می برد.

جراحی: گاهی اوقات انجام جراحی هایی مانند «کورتاژ تشخیصی» باعث چسبندگی داخل رحم می شود که موجب انسداد مسیر لوله فالوپ به رحم می گردد و همین امر، احتمال بارور شدن تخمک درون لوله های رحمی را افزایش می دهد.

دی اتیل استیل بسترول: یک هورمون استروژن مصنوعی به نام دی اتیل استیل بسترول (DES) با کاربرد در زمینه های کنترل علائم یائسگی، مقابله با کمبود استروژن، بهبود مشکلات هورمونی، جلوگیری از سقط جنین در بانوان دارای سقط های مکرر، مقابله با سرطان پروستات مردان و…، مشکلاتی همچون بارداری خارج رحمی و نیز زایمان زودرس، مسمومیت حاملگی و… را به وجود می آورد.

ناباروری: مشکلات ناباروری و سختی حاملگی، ارتباط زیادی با حاملگی خارج از رحم دارد؛ هرچند که هر یک از این موارد، ممکن است که علل دیگری نیز داشته باشد. علاوه بر این، برخی از روش های کمک باروری مانند آی وی اف (IVF) نیز خطر بروز بارداری خارج از رحم را افزایش می دهد.

مشکلات لوله فالوپ: اگرچه حاملگی خارج از رحم می تواند در بخش های مختلف اطراف رحم رخ دهد؛ اما این مشکل بیشتر در لوله های فالوپ ایجاد می شود. لذا آسیب به لوله های رحمی به ویژه مژک های انتقال دهنده تخمک در آن، ریسک بارداری بیرون از رحم را افزایش می دهد.

بستن لوله رحم: «توبکتومی» یا بستن لوله های رحم برای جلوگیری از بارداری، به دلیل آسیبی که به لوله های فالوپ وارد می کند، ریسک حاملگی بیرون رحم را افزایش می دهد. به‌طور کلی، انجام جراحی‌هایی که منجر به مسدود کردن لوله‌های فالوپ یا باز کردن مجدد آن‌ها می‌شود، باعث افزایش خطر بارداری خارج از رحم می‌گردد.

بیشتر بخوانید: کدام ناهنجاری های رحمی باعث ناباروری می‌شود؟

استفاده از آی یو دی (IUD): آی یو دی یک ابزار درون‌رحمی برای جلوگیری از ورود تخمک به فضای رحم و پیشگیری از بارداری است که احتمال وقوع بارداری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. بااین‌حال، استفاده از IUD به‌طور کامل از وقوع بارداری ممانعت نمی‌کند و احتمال بارداری خارج رحمی _به دلیل عدم ورود تخمک به رحم و قرارگیری آن در نواحی دیگر_ وجود دارد. البته باید گفت بارداری خارج رحمی ناشی از این عامل، بسیار نادر است و در موارد اندکی رخ می‌دهد.

بارداری خارج رحمی چه عوارضی دارد؟

تخمک بارور شده، از طریق لوله های رحم وارد رحم می شود و در صورت وجود هرگونه آسیب یا انسداد این امکان وجود دارد که تخمک نتواند خود را به رحم برساند و در لوله های رحم لانه گزینی کند. اغلب حاملگی خارج از رحم در لوله های رحم بروز پیدا می کند اما در موارد نادر احتمال لانه گزینی جنین در تخمدان، دهانه رحم و حتی محل زخم سزارین نیز وجود دارد.

در برخی از موارد این امکان وجود دارد که یک جنین در دیواره رحم لانه گزینی کرده و جنین دیگر در جایی خارج از رحم لانه گزینی کند که در این صورت بارداری هتروتوپ رخ می دهد. در صورت عدم تشخیص به موقع حاملگی خارج رحمی، رشد جنین ادامه پیدا کرده و سبب پارگی لوله های رحمی می شود؛ در این شرایط فرد دچار خونریزی و درد شدید خواهد شد.

این عارضه می تواند سبب آسیب شدید به لوله های رحم یا از بین رفتن کامل آن ها شود و در صورت عدم درمان به موقع و خونریزی شدید، احتمال مرگ مادر نیز وجود دارد.

سقط جنین پس از حاملگی خارج رحمی

همان‌طور که ذکر شد، در صورت وقوع بارداری خارج از رحم باید جنین را خارج کرد؛ چراکه در حال حاضر هیچ راهی برای جابجایی جنین به رحم وجود ندارد. گاهی ممکن است جنین به‌صورت خود به خود سقط شود و در مواردی نیز وقوع بارداری خارج رحمی، ریسک سقط جنین در بارداری‌های بعد را بالا می‌برد.

تست خون که برای سنجش سطح هورمون hCG به کار می‌رود، وقوع سقط جنین را با نشان دادن کاهش سطح این هورمون مشخص خواهد کرد. لذا باید از ابتدای بارداری به‌طور منظم توسط پزشک معاینه شد و آزمایش‌های مربوطه را انجام داد. در بسیاری از موارد، وقوع چنین وضعیتی نیازمند بستری در بیمارستان نیست و در صورت سقط جنین بعد از بارداری خارج رحمی، تنها تعدادی از بانوان به جراحی یا درمان‌های دارویی خاص نیاز پیدا می‌کنند. 

در هر حال، توصیه می‌شود که خانم‌ها شماره تماس بخش اورژانس یا بخش زنان و زایمان بیمارستان را همواره در دسترس خود نگه دارند و هرگونه تغییر علائم و مشاهده وضعیت غیرطبیعی را به تیم پزشکی خود گزارش دهند.

بیشتر بخوانید: مراقبت های لازم برای باردرای بعد از سقط جنین

ریسک بارداری خارج از رحم در آی وی اف (IVF)

در پاسخ به این سؤال که آیا IVF باعث حاملگی خارج از رحم می‌شود، باید گفت استفاده از این روش کمک‌باروری لزوماً خطر بارداری خارج رحمی را افزایش نمی‌دهد. اگرچه ممکن است در موارد معدودی، کم‌تجربگی و عدم دقت تکنسین مربوطه موجب کاشت رویان در مکانی غیر از حفره رحم شود؛ اما با توجه به فناوری‌های مدرن و تخصص بالای پزشکان در استفاده از روش IVF، احتمال این اتفاق بسیار کم است؛ بنابراین باید گفت ریسک بارداری خارج از رحم در IVF و حاملگی طبیعی تقریباً یکسان می‌باشد.

تشخیص بارداری خارج از رحم

در صورت مشاهده علائم حاملگی خارج از رحم، پزشک برای اطمینان از بروز این عارضه از روش های زیر استفاده می کند:

معاینات پزشکی

پزشک در گام اول اقدام به معاینات واژینال و شکمی می کند. در صورتی که در هنگام معاینه واژن و دهانه رحم، فرد در ناحیه لگن احساس درد کند، احتمال حاملگی خارج از رحم افزایش می یابد. پزشک همچنین خونریزی، ترشح واژینال، تغییر اندازه رحم یا تخمدان و وجود توده شکمی را مورد بررسی قرار می دهد. پس از پرسش پزشک درخصوص سوابق بیماری و داروهای مصرفی، مراحل دیگر معاینه شامل برخی آزمایش‌ها و تست‌ها تجویز می‌شود که معمولاً لازم است در این زمان، یک نفر فرد بیمار را همراهی کند. 

آزمایش خون و ادرار

پزشک جهت بررسی سطح میزان هورمون HCG آزمایش خون یا ادرار تجویز می کند. در صورت نرمال نبودن سطح این هورمون احتمال بارداری خارج از رحم افزایش می یابد.

سونوگرافی

سونوگرافی شکمی نیز راه دیگری برای بررسی خونریزی های داخلی و یا تأیید بارداری است که به تشخیص بارداری خارج از رحم کمک می کند. در صورتی که در سونوگرافی هفته ششم بارداری، جنین یا ساک حاملگی مشاهده نشود پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال به دقت رحم، لوله های رحم و در نتیجه نشانه های بروز حاملگی خارج از رحم را بررسی می کند.

لازم به ذکر است که فرد باید در صورت مشاهده علائمی مثل خونریزی قرمز و قهوه ای از واژن، تپش قلب، غش کردن یا داشتن نبض ضعیف، پزشک را مطلع سازد.

تست حاملگی

تست حاملگی همان آزمایش خون تشخیص HCG (گنادوتروپین کوریونی انسان) است که با تکرار در طول دوران بارداری و سنجش سطح این هورمون، به تأیید نتایج سونوگرافی می‌پردازد. در شرایطی که هنوز تست بارداری مثبت نشده باشد اما برخی از علائم بارداری خارج رحمی مشاهده شود، ممکن است پزشک اقدام به نمونه‌برداری از رحم کند. لازم به ذکر است که مشاهده علائم بارداری خارج از رحم در شرایط منفی شدن تست بارداری، معمولاً در اثر مشکلات و بیماری‌های دیگر رخ می‌دهد و به معنای بارداری خارج رحمی نیست.

سونوگرافی داپلر

درصورتی که نتایج سونوگرافی واژینال دقیق نباشد، سونوگرافی داپلر یا سونورنگی انجام می‌شود.

سونوگرافی واژینال

به کمک سونوگرافی واژینال می‌توان با دقت بیشتری به بررسی ساختارهای لگنی نظیر تخمدان و رحم پرداخت. این امر، در مراحل اولیه بارداری که هنوز نشانه واضحی دیده نمی‌شود، اهمیت بیشتری دارد و به بررسی‌های تشخیصی مانند عدم تشکیل قلب و… کمک می‌کند.

درمان حاملگی خارج از رحم

درمان حاملگی خارج از رحم به تشخیص دقیق آن، بزرگی جنین و امکانات پزشکی وابسته است. بطور کلی روش های درمان این عارضه عبارتند از:

درمان دارویی

در صورت تشخیص زودهنگام حاملگی خارج رحمی و کوچک بودن جنین، داروی ضد سرطان «متوترکسات» با هدف از بین بردن سلول های در حال رشد و تکثیر سلول‌های جنینی، به لوله های فالوپ تزریق می شود. این درمان دارویی نیاز به بستری شدن ندارد و سرپایی صورت می گیرد. با تزریق متوترکسات و بسته به میزان رشد جنین، بدون آسیب‌دیدگی لوله‌های فالوپ می‌توان بافت جنینی را جذب نمود و آن را از بین برد.

به علاوه امکان بارداری پس از چند ماه، برای فرد وجود دارد. باید گفت که پایین آمدن سطح HCG براساس آزمایش خون، بروز انقباضات شکمی، خونریزی و همچنین دفع بافت جنینی پس از تزریق دارو، نشانه پایان بارداری است؛ اما گاهی نیاز به جراحی نیز وجود خواهد داشت.

جراحی لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی به عنوان نوعی از جراحی، معمولاً پس از تشخیص حاملگی در هفته های اول و حداکثر رشد جنین تا ۴ سانتیمتر مورد استفاده قرار می گیرد و پس از آن نیاز به تعیین میزان و اطمینان از موفقیت آمیز بودن جراحی وجود دارد. طی این روش، بافت های داخلی و همچنین جنین، توسط دوربین کوچک متصل به یک لوله باریک شناسایی می شود و خارج می گردد.

لازم به ذکر است که عمل لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام می پذیرد و دوران نقاهت آن یک هفته طول می کشد.

جراحی شکمی

منظور از جراحی شکمی یا لاپاراتومی، باز کردن شکم برای برداشتن جنین درحال رشد در لوله‌های فالوپ است. این تکنیک در مواردی مثل بزرگ شدن بیش از حد جنین، خونریزی شدید و یا ایجاد زخم‌های داخلی گسترده همراه با آسیب‌دیدگی لوله‌های رحمی به کار می‌رود. عمل لاپاراتومی تحت بیهوشی انجام می‌شود و طی آن علاوه بر جنین، برخی دیگر از بافت‌های آسیب‌دیده دستگاه تناسلی خانم نظیر لوله‌های رحمی تخلیه می‌گردد.

البته تصمیم‌گیری درخصوص خارج‌سازی بافت‌های آسیب‌دیده یا حفظ آن‌ها، به تشخیص پزشک و براساس وضعیت جسمانی خانم انجام می‌گیرد. پس از این عمل نیز همانند لاپاراسکوپی، باید سطح HCG اندازه‌گیری شود. دوران نقاهت این روش حدود ۶ هفته است و گاهی با عوارضی مانند درد شکم و نفخ همراه می‌باشد.

مراقبت های بعد از عمل

پس از عمل های جراحی جهت درمان حاملگی خارج رحمی لازم است که اقدامات و مراقبت هایی صورت گیرد تا عوارض آن را به حداقل برساند؛ از جمله:

• اجتناب از استحمام تا ۳ روز بعد از عمل
• اجتناب از لیف کشیدن روی زخم و شستشو تنها با آب و صابون
• خشک و تمیز نگه داشتن محل عمل
• اقدام برای کشیدن بخیه ها طی ۷ الی ۱۰ روز پس از جراحی
• استفاده از رژیم درمانی کامل و مقوی
• اجتناب از رابطه جنسی تا حدود ۴۰ روز و بهبود محل درمان
• پرهیز از کارهای سنگین تا ۶ هفته
• استفاده از نفس های عمیق و سرفه های آرام بعد از بیهوشی عمومی
• مصرف روزانه ۱۵ لیوان مایعات طی ۲۰ روز جهت رفع سردردهای ناشی از بی حسی یا بیهوشی «اسپاینال»

بیشتر بخوانید: مراقبت های قبل و بعد از عمل لاپاراسکوپی

عوارض بعد از عمل حاملگی خارج از رحم

حاملگی خارج رحمی یک وضعیت جدی و اورژانسی به شمار می‌رود که در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند عوارض خطرناکی را برای مادر به دنبال داشته باشد. از آن‌جایی که تنها راه درمان بارداری خارج از رحم، ختم بارداری و انجام عمل جراحی برای خارج کردن بافت‌های جنینی است، اقدامات و مراقبت‌های درمانی مناسب پس از عمل می‌تواند ضمن کاهش عوارض جراحی، شانس بارداری طبیعی در آینده را افزایش دهد.

پس از عمل جراحی بارداری خارج رحمی، جهت جلوگیری از عفونت می‌بایست محل زخم را خشک و تمیز نگه داشت و درصورت مشاهده علائم عفونت نظیر خونریزی شدید و بدون توقف، گرم شدن محل برش، خروج ترشحات بدبو، تورم و قرمزی و بروز تب، فوراً به پزشک مراجعه کرد.

از دیگر عوارض جراحی حاملگی خارج از رحم باید به درد و ورم شکم، حالت تهوع خفیف تا چند روز، خونریزی واژینال تا چند هفته و... اشاره کرد. مصرف مسکن‌های تجویزشده برای تسکین درد و خوردن خوراکی‌های سبک (نظیر بسکویت نمکی، نان تست و سوپ مرغ) برای کاهش تهوع مفید است.

زمان مراجعه به پزشک

باید گفت که بارداری خارج از رحم، معمولاً دو هفته پس از مشاهده آخرین عادت ماهانه و زمانی رخ می دهد که بیشترین علائم حاملگی _طی هفته های چهارم تا ششم و گاهی تا هفته دهم بارداری_ به وقوع می پیوندد. با مشاهده علائم ذکر شده به ویژه سردرد، سرگیجه و سبکی سر، حالت غش، خونریزی شدید واژن، درد شدید شکم و پهلو و یا درد شانه باید در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه شود تا پزشک، به بررسی وضعیت لوله های فالوپ بپردازد و در صورت مشاهده وضعیت اضطراری، اقدام به جراحی نماید.

البته گاهی فرایند تشخیص مشکل حاملگی خارج از رحم به دلیل شرایط نه چندان وخیم، مدت بیشتری طول می کشد و سپس امکان شناسایی دقیق تر عارضه را فراهم می کند. طی این روند، پزشک با مشاهده علائم، از عکسبرداری «فراصوت» بهره می برد و آزمایش بارداری نیز جهت سنجش میزان هورمون ترشح شده از جفت «گنادوتروپین به نام HCG» صورت می گیرد.

باید گفت که گاهی عکسبرداری نمی تواند این عارضه را نشان دهد. لذا مشاهده سطح پایین هورمون HCG به عنوان علامتی از این عارضه، همراه با «لاپاراسکوپی یا پهلو بینی» می تواند به عنوان راهکاری برای تشخیص این عارضه سودمند باشد.

راه های پیشگیری از حاملگی خارج رحمی

باتوجه به علل و عوامل ذکر شده در بروز حاملگی خارج‌رحمی، کنترل بسیاری از موارد می‌تواند از ابتلا به این عارضه جلوگیری نماید؛ برخی راه‌های پیشگیری از بارداری خارج از رحم به شرح زیر است:

• جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های قابل انتقال از راه جنسی نظیر سوزاک، ایدز و…
• پیشگیری از بروز آسیب و زخم در لوله‌های فالوپ
• ترک سیگار
• اطمینان از عدم سابقه ابتلا به آندومتریوز، عفونت لگن (PID) و…
• خودداری از انجام جراحی‌های شکمی تا حد امکان
• قرارگیری تحت نظر پزشک از ابتدای بارداری درصورت داشتن سابقه حاملگی خارج از رحم
• مراجعه فوری زنان باردار به پزشک درصورت خونریزی و مشاهده علائم ذکر شده

زمان اولین تخمک گذاری بعد از بارداری خارج رحم

به‌طور دقیق نمی‌توان زمان اولین تخمک‌گذاری بعد از بارداری خارج از رحم را مشخص کرد؛ اما معمولاً شانس تخمک‌گذاری پس از جراحی، طی حدود ۱۴ روز می‌باشد و در درمان با متوترکسات نیز احتمال تخمک‌گذاری در هر زمان وجود دارد. لذا در صورت عدم تمایل به فرزندآوری در این بازه‌های زمانی، باید از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کرد.

احتمال بارداری موفق بعد از بارداری خارج از رحم چقدر است؟

باید گفت که در صورت بروز حاملگی خارج از رحم در زنان، همچنان فرصت بارداری برای آنان فراهم خواهد بود. شانس بارداری موفق در این افراد، به عواملی همچون علت اولین بارداری خارج رحمی، وضعیت سلامت لوله‌های رحم و روش درمانی استفاده‌شده بستگی دارد. البته آسیب ناشی از این عارضه به لوله‌های فالوپ، حاملگی‌های بعدی را دشوارتر می‌کند؛ لذا در صورت داشتن سابقه بارداری خارجی رحمی و تصمیم به فرزندآوری، باید با پزشک متخصص مشورت کرد و بدون استرس و نگرانی، هرگونه علائم مشکوکی را طی بارداری به پزشک گزارش داد.

لازم به ذکر است که آسیب‌دیدگی یا حذف یک لوله فالوپ لزوماً منجر به توقف قاعدگی نمی‌شود؛ چراکه لوله‌ها نقشی در وقوع تخمک‌گذاری ندارند و این فرایند را هورمون‌های سایر ارگان‌های بدن _نظیر تخمدان‌ها_ مدیریت می‌کنند. همچنین تخلیه یکی از تخمدان‌ها خلل خاصی در فرایند تخمک‌گذاری و تنظیم هورمون‌های بدن ایجاد نمی‌کند. با این حال در صورت خارج‌سازی هر دو لوله فالوپ و عدم امکان ورود تخمک به رحم از مسیر طبیعی، روش‌های کمک‌باروری به کمک زوجین می‌آیند.

به‌طور کلی، تشخیص زودهنگام حاملگی خارج از رحم می‌تواند از آسیب‌های خفیف مربوط به لوله‌های رحم و تخمدان جلوگیری کند و احتمال بارداری سالم فرد را در آینده افزایش دهد. فرد حتی می‌تواند در شرایطی که یکی از لوله‌ها از بین رفته ولی لوله دیگر شرایط مطلوبی دارد به صورت طبیعی باردار شود. همچنین در صورتی که هر دو لوله رحم آسیب دیده باشند، فرد می‌تواند برای بارداری از روش‌های کمک باروری نظیر IVF استفاده کند.

بیشتر بخوانید: بارداری به روش ای وی اف، هر آنچه باید بدانید!

باید گفت که بهتر است پس از گذراندن روند درمان ناشی از حاملگی خارج رحمی، برای بهبود تأثیرات روحی و جسمی آن، یک دوره استراحت را طی کرد. به عنوان مثال، بارداری بعد از پشت سر گذاشتن جراحی لاپاراسکوپی نیازمند طی حداقل دو دوره کامل پریودی است؛ در حالی که استفاده از جراحی شکم باز، به ۶ ماه زمان جهت بارداری مجدد نیاز دارد.

همچنین با مصرف داروی «متوترکسات»، بهتر است که یک دوره ۳ ماهه را تا بارداری مجدد صبر نمود؛ چراکه این دارو با تغییر سوخت و ساز بدن، اثری منفی بر سلول‌های بارداری درحال رشد می‌گذارد. البته در مواردی که تزریق دو نوبت متوترکسات به فاصله یک هفته صورت گرفته باشد، می‌بایست ۶ ماه تا بارداری صبر کرد.

به علاوه، آغاز مصرف اسید فولیک از سه ماه مانده به بارداری، ضرورت دارد؛ هرچند پیش از آن و تا زمان رسیدن هورمون hCG به مقدار کمتر از 5 ml/mlU، مصرف فولیک اسید توصیه نمی‌شود. در مجموع، شانس بارداری موفق با گذشت ۱۸ ماه از بارداری خارج رحمی حدود ۶۵ درصد و با گذشت ۲ سال، حدود ۸۵ درصد می‌باشد‌.

سخن پایانی

اگرچه علت دقیق بروز بارداری خارج رحمی تاکنون مشخص نشده؛ اما عوامل متعددی روی آن اثرگذار است که با شناسایی به‌موقع می‌توان تا حد زیادی از وقوع این عارضه جلوگیری کرد. درصورت وقوع بارداری خارج از رحم و آغاز درمان‌های فوری، مواردی همچون دقت و تخصص بالای پزشک، اقدام زودهنگام برای درمان و رعایت نکات مراقبتی اهمیت زیادی در کاهش خطرات و عوارض و همچنین درمان موفق دارد؛ ضمناً هرگونه تصمیم‌گیری برای بارداری مجدد باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شود.

سؤالات متداول

آیا در حاملگی بیرون رحم، لوله های فالوپ خارج می شود؟

گاهی به علت پارگی لوله‌های فالوپ، فرد تحت جراحی اورژانسی جهت توقف خونریزی قرار می‌گیرد که به سرعت عمل بالای پزشکان و در برخی مواقع انتقال خون نیاز دارد. در چنین شرایطی جراحی به روش‌های ایجاد شکاف در شکم، لاپاراسکوپی و یا لاپاراتومی انجام می‌شود که اگر لوله فالوپ دچار پارگی شده باشد، باید به‌طور کلی خارج گردد.

علائم اورژانسی بارداری خارج رحمی چیست؟

در صورت رشد جنین در خارج از رحم و پارگی لوله‌های فالوپ، برخی علائم اورژانسی نظیر خونریزی شدید شکمی، از حال رفتن، احساس سبک بودن سر، غش و شوک مشاهده می‌شود. 

آیا بعد از بارداری خارج رحمی می توان بارداری موفقی داشت؟

بله، همان‌طور که ذکر شد درصورت ختم سریع بارداری خارج رحمی، احتمال آسیب‌دیدگی لوله‌های فالوپ یا سایر بافت‌ها کاهش می‌یابد. بااین‌حال، حتی در صورت از دست دادن یک یا هر دو لوله رحمی نیز امکان باروری وجود خواهد داشت. لازم به اشاره است که اگر علت بارداری خارج رحمی، عواملی همچون بستن لوله‌ها، عفونت، مصرف داروهای خاص در دوران جنینی خود توسط مادر و... باشد، خطر بروز مجدد حاملگی خارج رحمی در دیگر لوله فالوپ را افزایش می‌دهد.