پیوند کلیه

یوند کلیه

اگرچه برای درمان بسیاری از بیماری ها، معمولاً از دارو درمانی یا جراحی و... استفاده می شود؛ اما گاهی عملکرد برخی از اندام ها، به طور کامل از بین می رود و نیاز به پیوند عضوی از یک انسان دیگر پیدا می کند. پیوند کلیه به عنوان یکی از راه های درمان بعضی بیماری های کلیوی، تکنیک رایجی است که درصد موفقیت بالایی دارد و اغلب نتایج بهتری نسبت به روش هایی مانند «دیالیز» ارائه می دهد. لذا آگاهی از شرایط و مقدمات پیوند کلیه و نیز خطرات و عوارض آن، امکان تصمیم گیری مناسب تری را برای بیماران کلیوی فراهم می کند.

 پیوند کلیه چیست؟

پیوند کلیه (Renal transplantation) به عنوان یک جراحی باز و درمانی تهاجمی، راهی برای کارگذاری کلیه یک فرد سالم در بدن یک فرد دارای بیماری کلیه است. این کار که معمولاً بدون برداشتن کلیه های بیمار و ‌با حفظ آن ها انجام می شود، طول عمر فرد را افزایش می دهد و محدودیت های دیالیزی یا عوارض برگشت پذیر را کنار می گذارد.

نحوه انجام پیوند کلیه

برای انجام پیوند کلیه لازم است که پس از طی مقدمات و ایجاد آمادگی، بیمار بیهوش شود و برشی در «ربع یا ناحیه» زیرین شکم او ایجاد گردد؛ تا با کنار زدن پوست و عضلات، عروق ایلیاک (رگ های حیاتی درون لگن) او نمایان شده و بعد از مسدود کردن رگ های اصلی ایلیاک داخلی و خارجی، برای پیوند به گرافت انتخابی (کلیه جدید) مورد استفاده قرار گیرد. سپس فرایند «یورترونئوسیستوستومی» انجام می شود که طی آن با ایجاد برش هایی در مثانه، بخش های لگنچه و پروگزیمال حالب (قسمتی از لوله اتصال کلیه به مثانه) به آن بخیه می خورد و یک سوند نیز، جهت کاهش فشار مثانه بیمار تعبیه می گردد.

مزایا و معایب پیوند کلیه

اگرچه پیوند کلیه با درصد موفقیت بالای خود، یک راه درمانی مناسب و مؤثر محسوب می شود؛ اما مانند هر درمان دیگری مزایا و معایبی دارد که اطلاع از آن ها ضروری به نظر می رسد. از مزایای پیوند کلیه می توان به طول عمر بالاتر نسبت به بیماران دیالیزی و رهایی از رعایت محدودیت های شدید غذایی اشاره کرد؛ اما آنها باید رژیم خود را در راستای پیشگیری از بیماری های قلبی تنظیم کنند.

از معایب پیوند کلیه هم می توان به لزوم مصرف برخی از داروها برای پس نزدن عضو پیوندی، تا پایان عمر اشاره نمود. این داروها، عوارضی با خود به همراه دارند و گاهی زمینه ابتلا به عفونت یا سرطان را نیز برای بیماری پیوندی فراهم می کنند.

پیوند کلیه پیشگیرانه یا زودتر از موعد

این موضوع که پیوند کلیه چه زمانی انجام شود، گاهی به پیوند پیشگیرانه و گاهی پیوند زودتر از موعد اشاره دارد. منظور از پیوند پیشگیرانه کلیه، انجام عمل جراحی قبل از آغاز دیالیز است؛ در حالی که پیوند زودتر از موعد، به پیوند کلیه در مراحل اولیه دیالیز اطلاق می گردد. در هر حال، به نظر می رسد که هر چه پیوند کلیه زودتر انجام شود، طول عمر بالاتری را به بیمار می بخشد.

 شرایط اهدا کننده

اهدا کننده کلیه برای پیوند به یک شخص بیمار، می تواند فردی فوت شده یا در قید حیات باشد. در واقع افراد سالم در صورت تمایل، امکان اهدای کلیه به ویژه به افراد خانواده خود را دارند؛ هرچند که اهدای کلیه فعال یک فرد فوت شده به بیماران نیازمند پیوند کلیه نیز مانعی ندارد.

پس زدن بافت پیوندی

پس زدن بافت پیوندی کلیه، یک مشکل محسوب می شود و نیاز به پیشگیری دارویی دارد. به عبارتی پیش از انجام جراحی پیوند کلیه، آزمایش هایی جهت تعیین گروه خونی، نوع بافت و کنترل آنتی بادی به منظور هماهنگی بین سلول های گیرنده و دهنده انجام می گیرد و از آنجایی که علت این پس زدگی، ناسازگاری های ژنتیکی بین اهدا کننده و بیمار می باشد؛ لذا آزمایش های اشاره شده با هدف تعدیل ناسازگاری به کمک سرکوب دستگاه ایمنی بدن بیمار انجام می شود.

باید گفت که نشانه هایی مانند تب، احساس سفتی کلیه جدید، کاهش ادرار، افزایش وزن، تورم، بالا رفتن فشار خون و... از علائم پس زدگی کلیه به شمار می رود که نیازمند مراجعه به پزشک می باشد و متأسفانه با بروز علائمی از قبیل درد و تب، اغلب باید کلیه پیوند خورده مجدداً خارج گردد.

چه غذایی بعد از پیوند کلیه نخوریم؟

پرهیزهای غذایی، همواره در درمان های مختلف توصیه می شود و توجه به این سوال که چه غذایی بعد از پیوند کلیه بخوریم یا نخوریم، بسیار اهمیت دارد. باید دانست که بالا رفتن وزن ناشی از افزایش اشتها پس از پیوند کلیه، امری قابل پیش بینی می باشد؛ لذا پرهیز از شیرینی و کلوچه، غذاهای چرب، خوراکی های غنی از شکر و چربی و... راه مناسبی جهت مقابله با این مشکل و جلوگیری از آن به شمار می رود. ضمناً باید از خوردن غذاهای پرنمک، پیتزا، سوسیس و کالباس، غذاهای کنسرو شده، تن ماهی، خوراکی های رستورانی، کله پاچه و... اجتناب نمود.

با این حال، مصرف خوراکی هایی مانند لبنیات بدون چربی، میوه و سبزی تازه، نوشابه های بدون شکر یا رژیمی، مرغ بدون پوست، گوشت بدون چربی و نیز ماهی به بیماران پیوندی توصیه می شود.

مراقبت و رعایت بعد از پیوند کلیه

با توجه به حساس بودن جراحی پیوند کلیه، باید مراقبت هایی صورت گیرد و مواردی رعایت گردد تا احتمال بروز عوارض و خطرات عمل پیوند را کاهش دهد. این اقدامات شامل موارد زیر می شود:

• مصرف منظم داروهای تجویزشده به دستور پزشک
• پرهیز از فعالیت های سنگین حدود ۶ تا ۸ هفته بعد از عمل
• خودداری از رانندگی طی ۶ هفته اول
• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین تا ۶ ماه پس از پیوند
• شستن مکرر دست ها به منظور جلوگیری از عفونت های احتمالی
• اجتناب از بستن کمربندهای تنگ
• رعایت بهداشت فردی و محیطی
• پرهیز از بارداری در خانم ها تا یک سال پس از پیوند کلیه
• اجتناب از شیردهی به نوزاد به علت بروز خطر داروهای سرکوب کننده
• انجام سالانه آزمایش «پاپ اسمیر» در زنان برای تشخیص سرطان دهانه رحم
• پرهیز از قرارگیری در معرض نور مستقیم آفتاب به دلیل حساسیت پوست ناشی از داروها
• پیشگیری از افزایش وزن برای جلوگیری از افزایش دوز داروها ‌توسط پزشک
• مشورت با پزشک در خصوص مناسب ترین زمان آغاز روابط جنسی در افراد متأهل
• برنامه ریزی برای ورزش های کششی منظم و سبک همراه با پیاده روی و به مرور زمان دوچرخه سواری، شنا، تنیس و...

نکاتی در خصوص پیوند کلیه

در صورت پشت سر گذاشتن یک عمل پیوند کلیه، توجه به برخی نکات ضروری می باشد؛ از جمله:

• باید با مشاهده علائم شبیه به آنفولانزا، تب بالای ۳۷.۷ درجه، چاقی ناگهانی یا افزایش وزن ۱ کیلوگرم طی ۲۴ ساعت، کاهش شدید دفع ادرار، آب آوردن بدن و... بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
• پیوند کلیه به طور متوسط، بین ۱۰ تا ۲۰ سال دوام می آورد و کار می کند؛ اما این مدت زمان، کاملاً به شرایط جسمانی گیرنده و اهدا کننده، داشتن نسبت فامیلی بین آن ها، نوع اثرگذاری داروها، مهارت پزشک و میزان موفقیت جراحی بستگی دارد.
• هیچ منعی برای پیوند کلیه در بین افراد داری بیماری یا افراد مسن وجود ندارد و این عمل در بسیاری از مواقع موفقیت آمیز است. اما معمولاً به بیماران توصیه می شود که وزن خود را کاهش دهند، سیگار را ترک کنند و در صورت ابتلا به دیابت، خود را برای پیوند پانکراس نیز _به تشخیص پزشک_ آماده نمایند.
• نوعی از پس زدن کلیه، به پس زدن «حاد» معروف است و علائمی مانند افزایش وزن، درد و ورم، کاهش ادرار و... دارد که باید برای پیشگیری از آن، به طور مرتب آزمایش خون انجام داد.
• اگرچه در هفته ها یا ماه های ابتدایی پس از پیوند کلیه، رابطه جنسی و نیز فرزندآوری _به ویژه حاملگی برای زنان_ توصیه نمی شود؛ اما با گذراندن دوران نقاهت، معمولاً بهبودهای چشمگیری در قابلیت باروری و همچنین رابطه جنسی بین افرادی که پیشتر دارای مشکل بوده اند، مشاهده می گردد.