اهمیت حفظ روحیه در طول درمان ناباروری

ناباروری و نازایی، یک عامل تنش‌زا در زندگی زوج‌های نابارور است که تأثیرات جسمی و روحی مخربی بر زن و شوهر دارد. امروزه اگرچه علم پزشکی پیشرفت کرده و درمان‌های مناسبی برای مشکلات باروری یافته؛ اما تغییر سبک زندگی و بروز برخی بیماری‌ها، همچنان باعث ناباروری بسیاری از زوج‌ها در سراسر جهان می‌شود. از همین رو، حفظ روحیه در طول درمان ناباروری مسئله بسیار مهمی است که می‌تواند شانس موفقیت درمان را افزایش دهد و از مدت‌زمان لازم برای گذراندن درمان‌های دارویی و... بکاهد.

به طور کلی، با وجود تمایل برخی از زوج‌های جوان برای عدم فرزندآوری به مدت چند سال، معمولاً پس از سال‌های اولیه ازدواج می‌توان شاهد تلاش زوجین برای بارداری بود. اگر تلاش برای فرزندآوری دست‌کم تا یک سال بدون نتیجه باشد، گفته می‌شود که زوج دچار ناباروری هستند.

از آنجایی که اغلب درمان‌های ناباروری نیازمند گذراندن یک دوره زمانی مشخص هستند و گاهی برای حصول نتیجه، چندین بار تکرار می‌شوند؛ لذا مدیریت استرس و حفظ آرامش و امید در طول درمان به موفقیت‌آمیز بودن آن کمک می‌کند.

علائم مشکلات روحی و روانی در بارداری

مشکلات روحی_روانی و فشار و استرس، امری رایج در دوران درمان ناباروری یا در طول حاملگی است که علائم و نشانه‌های واضحی دارد و نباید با اختلالات روانی و بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود.

از جمله این علائم باید به ایجاد استرس و اضطراب، بروز تفکر منفی نسبت به بارداری، تغییر وزن، تغییرات شکل بدن، اختلالات تغذیه‌ای، تجربه احساسات مختلف (مانند شادی و هیجان یا ترکیبی از احساسات منفی و مثبت)، کمبود انرژی، بدخوابی و... اشاره کرد.

ترس ها و اضطراب های رایج پیش از بارداری

در بانوانی که تحت درمان نازایی قرار دارند و یا منتظر تولد فرزند خود هستند، ابهامات و نگرانی‌هایی شکل می‌گیرد که اغلب آن‌ها طبیعی و قابل انتظار است. این نگرانی‌ها معمولاً شامل چالش‌های مادر شدن، تغییر نقش زن و تغییر برنامه فعالیت‌های او، توانایی یا عدم توانایی نقش‌آفرینی به عنوان والدینی خوب و موفق، ترس از بروز مشکلات و بیماری‌های دوران بارداری یا وقوع اختلال در کودک، نحوه زایمان و چالش‌های آن، حمایت یا عدم حمایت اطرافیان برای گذراندن دوران بارداری تا زایمان، مراقبت از کودک و... می‌باشد.

شروع درمان بارداری با وجود سابقه بیماری روانی

باید اشاره کرد که پیش از آغاز درمان ناباروری، پرونده پزشکی زوج همچون بیماری‌های سابق و مشکلات فعلی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد که یکی از این مشکلات، سابقه ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی (به ویژه در مادر) است. بنابراین توصیه می‌شود پیش از اقدام به بارداری یا در طول آن، در صورت داشتن سابقه مشکلات زیر، این موضوع با پزشک مربوطه مطرح شود:

• تجربه بیماری‌های روانی جدی همچون افسردگی شدید، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی (Schizophrenia)
• اختلالات مربوط به خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
• سابقه گذراندن دوره درمانی در مراکز خدمات بهداشت روانی

باید دانست که تجربه هر یک از موارد بالا، ریسک بروز مجدد آن‌ها را پس شروع درمان ناباروری را افزایش می‌دهد؛ بنابراین مشورت با پزشک متخصص و ارجاع به روان‌پزشک در صورت نیاز، ضرورت دارد.

نقش هورمون ها در درمان ناباروری

معمولاً در اغلب درمان‌های کمک‌باروری باید از برخی داروهای هورمونی برای تنظیم هورمون‌های بدن زن کمک گرفت. هورمون‌درمانی به دلیل ایجاد تغییراتی در سیستم بدن، مشکلاتی را برای خانم ایجاد می‌کند که از رایج‌ترین آن‌ها باید به نوسانات خلق‌وخو، افزایش حساسیت و... اشاره کرد. به همین دلیل توصیه می‌شود پیش از آغاز درمان، زن در جریان تغییرات احتمالی قرار بگیرد و این موضوع را با خانواده و اطرافیان خود در میان بگذارد. بدین ترتیب، احتمال ایجاد تنش و مشکل با دیگران به دلیل افزایش درک اطرافیان، بسیار کاهش می‌یابد.

فراموش کردن مشکلات روزمره

در طول درمان ناباروری باید ذهن خود را از مشکلات و دغدغه‌ها آزاد کنید و به آن استراحت بدهید. مسائلی نظیر اختلافات و بحث‌های خانوادگی، مشکلات محل کار و تنش‌های موجود با همکاران و... را فراموش کنید و خود را در موقعیت‌هایی که باعث ناراحتی، عصبانیت و گریه شما می‌شود قرار ندهید. همچنین درصورت بروز چنین موقعیت‌هایی، یک نفس عمیق بکشید و از محل دور شوید.

نقش استراحت کافی در موفقیت درمان

داشتن استراحت کافی جهت کاهش استرس‌های روزانه و حفظ سلامت بدن، تا حد زیادی باعث کمک به روند درمان نازایی می‌شود. این مهم است که شما در طول درمان و به ویژه قبل و بعد از اقدامات مهمی مانند سونوگرافی، تزریق هورمونی، انجام تست بارداری و... به خود استراحت دهید.

انجام فعالیت‌های روحیه‌بخش و حتی کارهایی مانند رفتن به کافه یا سینما که ذهن شما را از روند درمان‌تان منحرف می‌کند، موجب کنترل و پیشگیری از استرس می‌شود. توجه کنید که انتظار کشیدن مداوم برای هر مرحله از درمان و فکر کردن روزانه به آن، فشار روانی بیشتری برایتان ایجاد می‌کند. همچنین در صورت نیاز به گریه و درددل با همسرتان، حتماً این کار را انجام دهید و از درون‌ریزی احساسات منفی و تظاهر به خوب بودن بپرهیزید.

مدیریت استرس؛ کلید درمان ناباروری

همان‌طور که اشاره شد، استرس از عوامل اثرگذار در شکست درمان‌های ناباروری به شمار می‌رود که نگرانی درمورد افزایش استرس، خود موجب بروز اضطراب بیشتری می‌شود. به طور کلی، استرس در هر شرایطی سلامتی افراد را به خطر می‌اندازد و مشکلاتی همچون اختلال خواب، تنش در روابط فردی و اجتماعی، مشکلات روابط جنسی و زندگی مشترک و... را ایجاد می‌کند.

تحقیقات نشان داده که تحمل استرس در محیط کار و خانه یا استرس‌های طولانی‌مدت در دیگر شرایط، خطر ناباروری را افزایش می‌دهد و مشکلاتی مانند کاهش تمایلات جنسی ‌یا دفعات مقاربت را به دنبال می‌آورد. استرس با کاهش تخمک‌گذاری در خانم‌ها، مسئله‌ای جدی به حساب می‌آید و گاهی پرخوری خانم‌ها در دوران استرس _با هدف کاهش نگرانی‌ها و فراموش کردن آن_، سبب افزایش سلول‌های چربی و برهم خوردن تعادل هورمونی می‌شود.

چطور با ناباروری کنار بیاییم؟

یکی از اتفاقاتی که کنار آمدن با مشکل ناباروری را در زوجین دشوار می‌کند، نحوه توضیح آن به دیگران و چگونگی پاسخ به سؤالات اطرافیان است.

اگر مدتی از ازدواج شما بگذرد و خانواده یا اطرافیان‌تان در انتظار خبر فرزندآوری شما باشند، ممکن است دائما سؤالاتی نظیر «چرا بچه‌دار نمی‌شوید؟»، «چه زمانی قصد بچه‌دار شدن دارید؟» و... را از شما بپرسند. در بسیاری از مواقع این سؤالات و پیگیری‌ها از روی حسن نیت و اشتیاق است. بنابراین می‌توانید با پاسخ‌هایی معقول و ساده مانند «در فکرش هستیم» یا «به محض اینکه اتفاق خوبی رخ دهد، خبرتان می‌کنیم» و... به آن‌ها پاسخ دهید.

بااین‌حال توصیه می‌شود در مواردی که به فرد مقابل (مانند پدر و مادر، خواهر و برادر یا دوست صمیمی‌تان) اعتماد کامل دارید و در گفت‌وگو با او راحت هستید، مشکل ناباروری خود را با او در میان بگذارید. بدین ترتیب علاوه بر کاهش سؤالات و افزایش درک متقابل، احساس آرامش بیشتری برای گذراندن دوره درمان خود پیدا می‌کنید.

باید اشاره کرد که مشکلات روحی و فشارهای روانی ناشی از نازایی، صرفاً مختص زنان نیست و حتی مردان هم آن را تجربه می‌کنند. مخصوصاً در مواردی که علت ناباروری ناشی از مشکلات مردانه _همچون اختلالات اسپرم_باشد، این فشارها و ناراحتی‌ها بیشتر می‌شود.

از طرفی، بروز احساسات در مردان کمتر از زنان است و بنابراین ضرورت دارد که یک همراهی و درک متقابل از سوی زن و خانواده‌های آن‌ها برای مدیریت احساسات و گذراندن موفقیت‌آمیز دوره درمان ناباروری صورت گیرد.

راهکارهای مواجهه با زندگی بدون بچه

زندگی بدون بچه، چالش‌های بسیاری را پیش روی زن و شوهر قرار می‌دهد؛ مخصوصاً در مواردی که آن‌ها علاقه زیادی به فرزندآوری داشته باشند. بنابراین در مدتی که زوج تحت درمان ناباروری هستند و همچنان به نتیجه نرسیده‌اند، باید به کمک راهکارهایی احساسات خود را مدیریت کنند؛ از جمله:

بیان احساسات

احساسات مثبت و منفی خود را به هر روشی که دوست دارید، ابراز کنید. بسته به ویژگی‌های شخصیتی شما ممکن است بیان احساسات به صورت حرف زدن، خواندن، نوشتن، خندیدن، گریستن و... انجام شود.

پذیرش واقعیت

اگر به مرحله‌ای رسیده‌اید که از هیچ درمانی نتیجه نمی‌گیرید، باید واقعیت را بپذیرید. فکر کردن به این‌که اوضاع چطور می‌توانست باشد، آزاردهنده است؛ پس باید به این فکر کرد که الان شرایط چگونه است و چطور می‌توان بدون فرزند، با حالی خوب زندگی کرد. مخصوصاً از آن‌جایی که همیشه یکی از زوجین آسیب روحی بیشتری از این موضوع می‌بیند، گفت‌وگوی واقع‌بینانه موجب بهبود احساسات هر دو نفر خواهد شد.

تصور کردن زندگی بدون بچه

وقتی تا حد زیادی مطمئن شده‌اید که احتمال بچه‌دارشدن شما کم است، سعی کنید زندگی بدون بچه را تصور کنید. نکات منفی این اتفاق را از یاد ببرید و به برنامه‌های جذابی که می‌توانید برای زندگی دونفره خود بچینید، فکر کنید. بچه‌دار شدن و بزرگ کردن کودکان تنها لذت زندگی مشترک نیست! پس همواره به دنبال بهترین برنامه‌ها و اقدامات برای داشتن یک زندگی شاد و موفق باشید.

حذف خاطرات تلخ

ممکن است شما در طول درمان‌های خود برنامه‌ریزی زیادی برای تولد نوزادتان کرده باشید. خرید لباس‌های بچگانه، تهیه عروسک و اسباب‌بازی، اختصاص اتاق ویژه، چیدمان وسایل بچه و... نمونه‌هایی از اقدامات مشتاقانه زوج‌ها است. اگر مطمئن هستید که امکان بچه‌دار شدن را ندارید، حتماً این وسایل را از زندگی خود حذف کنید. حتی در صورت مواجهه با اخباری مانند باردار شدن دوستان یا اطرافیانتان، سعی کنید واقع‌بینانه برخورد نمایید و فکر خود را درگیر مسائل آزاردهنده نکنید.

عدم مقایسه

همه چیز را در چشم‌انداز مثبتی ببینید و هرگز خود را با دیگران مقایسه نکنید. هزاران زوج دیگر مانند شما درگیر ناباروری هستند و بسیاری از افراد، مشکلات دیگری مانند بیماری، فقر، مرگ عزیزان و... را تجربه می‌کنند. بنابراین برنامه‌های خود را در چارچوب زندگی و داشته‌های خود طرح‌ریزی کنید و نیمه پر زندگی‌تان را ببینید.

یافتن روش‌های جدید موفقیت

گاهی می‌توانید با انتخاب یک شغل جدید، آغاز یک فعالیت هنری یا ورزشی و... فصل جدیدی را در زندگی‌تان رقم بزنید که علاوه بر تازه کردن حال و هوایتان، راه‌های جذابی را برای رسیدن به موفقیت پیش روی شما بگذارد.

افزایش صمیمت با همسر و نزدیکان

رابطه خود با اطرافیان و به‌ویژه همسرتان را صمیمانه‌تر از قبل کنید. در مورد ناراحتی یا ناامیدی خود با آن‌ها صحبت کنید و اجازه دهید از احساس شما باخبر شوند. توصیه می‌شود که برای چنین گفت‌وگوهایی یک وقت ویژه اختصاص دهید و در مواقعی مانند قبل از رفتن به سر کار، حین غذا خوردن و... سر صحبت را باز نکنید.

تفریح کردن

فعالیت‌های تفریحی مورد علاقه مانند سفرهای کوتاه، خرید کردن، بازدید از موزه، گشت‌وگذار در پارک و... با دوستان و آشنایان را در برنامه روزانه خود بگنجانید و طی این برنامه‌ها، تا حد امکان درمورد مشکلات باروری خود صحبت نکنید.

افزایش کیفیت رابطه زناشویی

در نبود بچه، یکی از مسائلی که باعث تقویت پیوند احساسی و عاطفی زن و شوهر می‌شود، داشتن یک رابطه جنسی باکیفیت و موردرضایت طرفین است. بوسیدن و در آغوش گرفتن یکدیگر به بهانه‌های مختلف و در مکان‌ها و موقعیت‌های جدید، لذت‌های تازه‌ای را به زندگی می‌آورد که باعث از بین رفتن بسیاری از احساسات منفی و ناراحتی‌ها و ناامیدی‌ها می‌شود.

روش های کاهش اضطراب

معمولاً اضطراب و استرس ناشی از ناباروری اجتناب‌ناپذیر است؛ اما برخی اقدامات و راهکارهای زیر می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند:

• صبوری و افزایش تحمل خود در برابر مشکلات
• پرهیز از بروز سوءتفاهم و داشتن گفت‌وگوهای شفاف و صادقانه با همسر
• برقراری ارتباط با سایر زوج‌های نابارور
• استفاده از تکنیک‌هایی نظیر یوگا، مدیتیشن یا مراقبه، دعا و توسل و...
• کاهش مصرف محرک‌هایی مانند چای، قهوه، نوشابه و هر نوشیدنی حاوی کافئین
• کاهش تنش‌های روحی و جسمی با انجام ورزش‌های منظم
• دنبال کردن مناسب‌ترین برنامه‌های درمانی طبق نظر پزشک و با مشورت خود زوجین
• آگاهی کامل از علت ناباروری خود و مطالعه و یادگیری درباره آن

سخن پایانی

اگرچه بچه‌ها شیرینی هر زندگی هستند و با هیچ لذت دیگری قابل مقایسه و جایگزینی نمی‌باشند؛ اما ناتوانی در فرزندآوری نباید زوج‌ها را از دیگر شادی‌های زندگی محروم کند. بنابراین تا زمانی که تحت درمان ناباروری هستید به آینده امیدوار باشید و اگر به هر علتی درمان‌های خود را به اتمام رساندید یا از عدم باروری خود مطمئن شدید، یک برنامه شاد و جذاب برای ادامه زندگی مشترکتان بچینید!