اهمیت حفظ روحیه در طول درمان ناباروری

ناباروری و نازایی، یک عامل تنش‌زا در زندگی زوج‌های نابارور است که تأثیرات جسمی و روحی مخربی بر زن و شوهر دارد. امروزه اگرچه علم پزشکی پیشرفت کرده و درمان‌های مناسبی برای مشکلات باروری یافته؛ اما تغییر سبک زندگی و بروز برخی بیماری‌ها، همچنان باعث ناباروری بسیاری از زوج‌ها در سراسر جهان می‌شود. از همین رو، حفظ روحیه در طول درمان ناباروری مسئله بسیار مهمی است که می‌تواند شانس موفقیت درمان را افزایش دهد و از مدت‌زمان لازم برای گذراندن درمان‌های دارویی و... بکاهد.

به طور کلی، با وجود تمایل برخی از زوج‌های جوان برای عدم فرزندآوری به مدت چند سال، معمولاً پس از سال‌های اولیه ازدواج می‌توان شاهد تلاش زوجین برای بارداری بود. اگر تلاش برای فرزندآوری دست‌کم تا یک سال بدون نتیجه باشد، گفته می‌شود که زوج دچار ناباروری هستند.

از آنجایی که اغلب درمان‌های ناباروری نیازمند گذراندن یک دوره زمانی مشخص هستند و گاهی برای حصول نتیجه، چندین بار تکرار می‌شوند؛ لذا مدیریت استرس و حفظ آرامش و امید در طول درمان به موفقیت‌آمیز بودن آن کمک می‌کند.

نگرانی‌های طبیعی قبل از بارداری

بسیاری از خانم‌هایی که در انتظار بارداری هستند یا تحت درمان ناباروری قرار دارند، با ترس‌ها و نگرانی‌هایی روبه‌رو می‌شوند که کاملا طبیعی است. این نگرانی‌ها مربوط به موضوعات مهمی مانند مادر شدن، تغییرات در سبک زندگی و نقش جدیدی است که قرار است در آینده داشته باشند.

• آیا می‌توانم مادر خوبی باشم؟
• اگر در بارداری مشکلی برای من یا جنین پیش بیاید چه می‌شود؟
• زایمان چه سختی‌هایی دارد؟
• آیا خانواده و اطرافیان از من حمایت می‌کنند؟
• بعد از تولد بچه، چطور باید از او مراقبت کنم؟

این نوع نگرانی‌ها کاملا متدوال هستند و خیلی‌ها آن را تجربه می‌کنند. مهم این است که درباره‌ آنها صحبت کنید و یا از مشاور کمک بگیرید تا با آرامش بیشتری دوران بارداری را سپری نمایید.

نشانه‌های فشار روحی در دوران بارداری یا درمان ناباروری

احساس استرس، نگرانی و فشار روحی در دوران بارداری یا هنگام درمان ناباروری کاملا طبیعی است و برای خیلی از خانم‌ها اتفاق می‌افتد. این حالت‌ها همیشه به معنی بیماری روانی نیست، اما نشانه‌هایی دارند که نباید نادیده گرفته شوند. 

·اضطراب و نگرانی زیاد

·فکرهای منفی درباره بارداری

·تغییر در وزن یا شکل بدن

·مشکلات در غذا خوردن (کم‌خوری یا پرخوری)

·تجربه احساسات گوناگون مثل شادی، ناراحتی یا حتی هر دو هم‌زمان

·احساس خستگی زیاد و بی‌انرژی بودن

·بی‌خوابی یا خواب‌های بی‌کیفیت

شروع درمان بارداری با وجود سابقه بیماری روانی

باید اشاره کرد که پیش از آغاز درمان ناباروری، پرونده پزشکی زوج همچون بیماری‌های سابق و مشکلات فعلی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد که یکی از این مشکلات، سابقه ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی (به ویژه در مادر) است. بنابراین توصیه می‌شود پیش از اقدام به بارداری یا در طول آن، در صورت داشتن سابقه مشکلات زیر، این موضوع با پزشک مربوطه مطرح شود:

• تجربه بیماری‌های روانی جدی همچون افسردگی شدید، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی (Schizophrenia)
• اختلالات مربوط به خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
• سابقه گذراندن دوره درمانی در مراکز خدمات بهداشت روانی

باید دانست که تجربه هر یک از موارد بالا، ریسک بروز مجدد آن‌ها را پس شروع درمان ناباروری را افزایش می‌دهد؛ بنابراین مشورت با پزشک متخصص و ارجاع به روان‌پزشک در صورت نیاز، ضرورت دارد.

قبل از شروع درمان ناباروری، اگر سابقه بیماری روانی دارید حتما با پزشک مشورت کنید

اگر تصمیم به شروع درمان ناباروری دارید، پزشک در وهله اول پرونده پزشکی شما و همسرتان را بررسی می‌کند. یکی از موارد مهم در این بررسی، سابقه بیماری‌های روانی، مخصوصا در مادر، است.

اگر در گذشته دچار مشکلاتی مثل افسردگی شدید، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی بوده‌اید، یا دوره‌هایی را در مراکز درمانی روان‌پزشکی گذرانده‌اید، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. علت این است که درمان ناباروری احتمال بازگشت این مشکلات را بیشتر می­کند.

تأثیر داروهای هورمونی در درمان ناباروری و تغییرات روحی 

در بسیاری از روش‌های درمان ناباروری، از داروهای هورمونی با هدف تنظیم وضعیت بدن زن استفاده می‌شود. این داروها با وجود اینکه کمک می‌کنند تا بدن برای بارداری آماده شود، اما ممکن است همراه با آن، تغییراتی در احساسات و رفتار فرد ایجاد شود.

از شایع‌ترین اثرات جانبی این درمان‌ها می‌توان به نوسانات خلقی، زودرنجی و حساسیت بیشتر اشاره کرد. به همین دلیل، بهتر است قبل از شروع درمان، زن با این تغییرات احتمالی آشنا باشد و موضوع را با همسر، خانواده یا اطرافیان در میان بگذارد. آگاهی اطرافیان باعث می‌شود درک بیشتری نسبت به شرایط روحی فرد داشته باشند و تنش‌های احتمالی کاهش پیدا کند.

نقش استراحت کافی در موفقیت درمان

داشتن استراحت کافی جهت کاهش استرس‌های روزانه و حفظ سلامت بدن، تا حد زیادی باعث کمک به روند درمان نازایی می‌شود. این مهم است که شما در طول درمان و به ویژه قبل و بعد از اقدامات مهمی مانند سونوگرافی، تزریق هورمونی، انجام تست بارداری و... به خود استراحت دهید.

انجام فعالیت‌های روحیه‌بخش و حتی کارهایی مانند رفتن به کافه یا سینما که ذهن شما را از روند درمان‌تان منحرف می‌کند، موجب کنترل و پیشگیری از استرس می‌شود. توجه کنید که انتظار کشیدن مداوم برای هر مرحله از درمان و فکر کردن روزانه به آن، فشار روانی بیشتری برایتان ایجاد می‌کند. همچنین در صورت نیاز به گریه و درددل با همسرتان، حتماً این کار را انجام دهید و از درون‌ریزی احساسات منفی و تظاهر به خوب بودن بپرهیزید.

مدیریت استرس؛ کلید درمان ناباروری

همان‌طور که اشاره شد، استرس از عوامل اثرگذار در شکست درمان‌های ناباروری به شمار می‌رود که نگرانی درمورد افزایش استرس، خود موجب بروز اضطراب بیشتری می‌شود. به طور کلی، استرس در هر شرایطی سلامتی افراد را به خطر می‌اندازد و مشکلاتی همچون اختلال خواب، تنش در روابط فردی و اجتماعی، مشکلات روابط جنسی و زندگی مشترک و... را ایجاد می‌کند.

تحقیقات نشان داده که تحمل استرس در محیط کار و خانه یا استرس‌های طولانی‌مدت در دیگر شرایط، خطر ناباروری را افزایش می‌دهد و مشکلاتی مانند کاهش تمایلات جنسی ‌یا دفعات مقاربت را به دنبال می‌آورد. استرس با کاهش تخمک‌گذاری در خانم‌ها، مسئله‌ای جدی به حساب می‌آید و گاهی پرخوری خانم‌ها در دوران استرس _با هدف کاهش نگرانی‌ها و فراموش کردن آن_، سبب افزایش سلول‌های چربی و برهم خوردن تعادل هورمونی می‌شود.

بیشتر بخوانید: چگونه استرس بارداری را کاهش دهیم؟

چطور با ناباروری کنار بیاییم؟

یکی از اتفاقاتی که کنار آمدن با مشکل ناباروری را در زوجین دشوار می‌کند، نحوه توضیح آن به دیگران و چگونگی پاسخ به سؤالات اطرافیان است.

اگر مدتی از ازدواج شما بگذرد و خانواده یا اطرافیان‌تان در انتظار خبر فرزندآوری شما باشند، ممکن است دائما سؤالاتی نظیر «چرا بچه‌دار نمی‌شوید؟»، «چه زمانی قصد بچه‌دار شدن دارید؟» و... را از شما بپرسند. در بسیاری از مواقع این سؤالات و پیگیری‌ها از روی حسن نیت و اشتیاق است. بنابراین می‌توانید با پاسخ‌هایی معقول و ساده مانند «در فکرش هستیم» یا «به محض اینکه اتفاق خوبی رخ دهد، خبرتان می‌کنیم» و... به آن‌ها پاسخ دهید.

بااین‌حال توصیه می‌شود در مواردی که به فرد مقابل (مانند پدر و مادر، خواهر و برادر یا دوست صمیمی‌تان) اعتماد کامل دارید و در گفت‌وگو با او راحت هستید، مشکل ناباروری خود را با او در میان بگذارید. بدین ترتیب علاوه بر کاهش سؤالات و افزایش درک متقابل، احساس آرامش بیشتری برای گذراندن دوره درمان خود پیدا می‌کنید.

باید اشاره کرد که مشکلات روحی و فشارهای روانی ناشی از نازایی، صرفاً مختص زنان نیست و حتی مردان هم آن را تجربه می‌کنند. مخصوصاً در مواردی که علت ناباروری ناشی از مشکلات مردانه _همچون اختلالات اسپرم_باشد، این فشارها و ناراحتی‌ها بیشتر می‌شود.

از طرفی، بروز احساسات در مردان کمتر از زنان است و بنابراین ضرورت دارد که یک همراهی و درک متقابل از سوی زن و خانواده‌های آن‌ها برای مدیریت احساسات و گذراندن موفقیت‌آمیز دوره درمان ناباروری صورت گیرد.

راهکارهای مواجهه با زندگی بدون بچه

زندگی بدون بچه، چالش‌های بسیاری را پیش روی زن و شوهر قرار می‌دهد؛ مخصوصاً در مواردی که آن‌ها علاقه زیادی به فرزندآوری داشته باشند. بنابراین در مدتی که زوج تحت درمان ناباروری هستند و همچنان به نتیجه نرسیده‌اند، باید به کمک راهکارهایی احساسات خود را مدیریت کنند؛ از جمله:

بیان احساسات

احساسات مثبت و منفی خود را به هر روشی که دوست دارید، ابراز کنید. بسته به ویژگی‌های شخصیتی شما ممکن است بیان احساسات به صورت حرف زدن، خواندن، نوشتن، خندیدن، گریستن و... انجام شود.

پذیرش واقعیت

اگر به مرحله‌ای رسیده‌اید که از هیچ درمانی نتیجه نمی‌گیرید، باید واقعیت را بپذیرید. فکر کردن به این‌که اوضاع چطور می‌توانست باشد، آزاردهنده است؛ پس باید به این فکر کرد که الان شرایط چگونه است و چطور می‌توان بدون فرزند، با حالی خوب زندگی کرد. مخصوصاً از آن‌جایی که همیشه یکی از زوجین آسیب روحی بیشتری از این موضوع می‌بیند، گفت‌وگوی واقع‌بینانه موجب بهبود احساسات هر دو نفر خواهد شد.

تصور کردن زندگی بدون بچه

وقتی تا حد زیادی مطمئن شده‌اید که احتمال بچه‌دارشدن شما کم است، سعی کنید زندگی بدون بچه را تصور کنید. نکات منفی این اتفاق را از یاد ببرید و به برنامه‌های جذابی که می‌توانید برای زندگی دونفره خود بچینید، فکر کنید. بچه‌دار شدن و بزرگ کردن کودکان تنها لذت زندگی مشترک نیست! پس همواره به دنبال بهترین برنامه‌ها و اقدامات برای داشتن یک زندگی شاد و موفق باشید.

حذف خاطرات تلخ

ممکن است شما در طول درمان‌های خود برنامه‌ریزی زیادی برای تولد نوزادتان کرده باشید. خرید لباس‌های بچگانه، تهیه عروسک و اسباب‌بازی، اختصاص اتاق ویژه، چیدمان وسایل بچه و... نمونه‌هایی از اقدامات مشتاقانه زوج‌ها است. اگر مطمئن هستید که امکان بچه‌دار شدن را ندارید، حتماً این وسایل را از زندگی خود حذف کنید. حتی در صورت مواجهه با اخباری مانند باردار شدن دوستان یا اطرافیانتان، سعی کنید واقع‌بینانه برخورد نمایید و فکر خود را درگیر مسائل آزاردهنده نکنید.

عدم مقایسه

همه چیز را در چشم‌انداز مثبتی ببینید و هرگز خود را با دیگران مقایسه نکنید. هزاران زوج دیگر مانند شما درگیر ناباروری هستند و بسیاری از افراد، مشکلات دیگری مانند بیماری، فقر، مرگ عزیزان و... را تجربه می‌کنند. بنابراین برنامه‌های خود را در چارچوب زندگی و داشته‌های خود طرح‌ریزی کنید و نیمه پر زندگی‌تان را ببینید.

یافتن روش‌های جدید موفقیت

گاهی می‌توانید با انتخاب یک شغل جدید، آغاز یک فعالیت هنری یا ورزشی و... فصل جدیدی را در زندگی‌تان رقم بزنید که علاوه بر تازه کردن حال و هوایتان، راه‌های جذابی را برای رسیدن به موفقیت پیش روی شما بگذارد.

افزایش صمیمت با همسر و نزدیکان

رابطه خود با اطرافیان و به‌ویژه همسرتان را صمیمانه‌تر از قبل کنید. در مورد ناراحتی یا ناامیدی خود با آن‌ها صحبت کنید و اجازه دهید از احساس شما باخبر شوند. توصیه می‌شود که برای چنین گفت‌وگوهایی یک وقت ویژه اختصاص دهید و در مواقعی مانند قبل از رفتن به سر کار، حین غذا خوردن و... سر صحبت را باز نکنید.

تفریح کردن

فعالیت‌های تفریحی مورد علاقه مانند سفرهای کوتاه، خرید کردن، بازدید از موزه، گشت‌وگذار در پارک و... با دوستان و آشنایان را در برنامه روزانه خود بگنجانید و طی این برنامه‌ها، تا حد امکان درمورد مشکلات باروری خود صحبت نکنید.

افزایش کیفیت رابطه زناشویی

در نبود بچه، یکی از مسائلی که باعث تقویت پیوند احساسی و عاطفی زن و شوهر می‌شود، داشتن یک رابطه جنسی باکیفیت و موردرضایت طرفین است. بوسیدن و در آغوش گرفتن یکدیگر به بهانه‌های مختلف و در مکان‌ها و موقعیت‌های جدید، لذت‌های تازه‌ای را به زندگی می‌آورد که باعث از بین رفتن بسیاری از احساسات منفی و ناراحتی‌ها و ناامیدی‌ها می‌شود.

روش های کاهش اضطراب

معمولاً اضطراب و استرس ناشی از ناباروری اجتناب‌ناپذیر است؛ اما برخی اقدامات و راهکارهای زیر می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند:

• صبوری و افزایش تحمل خود در برابر مشکلات
• پرهیز از بروز سوءتفاهم و داشتن گفت‌وگوهای شفاف و صادقانه با همسر
• برقراری ارتباط با سایر زوج‌های نابارور
• استفاده از تکنیک‌هایی نظیر یوگا، مدیتیشن یا مراقبه، دعا و توسل و...
• کاهش مصرف محرک‌هایی مانند چای، قهوه، نوشابه و هر نوشیدنی حاوی کافئین
• کاهش تنش‌های روحی و جسمی با انجام ورزش‌های منظم
• دنبال کردن مناسب‌ترین برنامه‌های درمانی طبق نظر پزشک و با مشورت خود زوجین
• آگاهی کامل از علت ناباروری خود و مطالعه و یادگیری درباره آن

سخن پایانی

اگرچه بچه‌ها شیرینی هر زندگی هستند و با هیچ لذت دیگری قابل مقایسه و جایگزینی نمی‌باشند؛ اما ناتوانی در فرزندآوری نباید زوج‌ها را از دیگر شادی‌های زندگی محروم کند. بنابراین تا زمانی که تحت درمان ناباروری هستید به آینده امیدوار باشید و اگر به هر علتی درمان‌های خود را به اتمام رساندید یا از عدم باروری خود مطمئن شدید، یک برنامه شاد و جذاب برای ادامه زندگی مشترکتان بچینید!