برای تقویت رحم قبل از بارداری چه کنیم؟

دوران بارداری به عنوان یکی از مهم‌ترین دوره‌های زندگی زنان و زوج‌های خواهان فرزند، مجموعه‌ای از تصمیم‌ها و اقدامات را در برمی‌گیرد که بخشی از آن مربوط به مراقبت‌های قبل از بارداری می‌شود. یکی از مهم‌ترین مقدمات لازم جهت فرزندآوری، تقویت رحم برای بارداری و رشد جنین است که در صورت رعایت آن می‌توان خطراتی نظیر سقط جنین یا تولد نوزاد نارس را کاهش داد. در این مطلب به راه‌های تقویت رحم و تخمدان‌ها برای حاملگی و ضرورت آن پرداخته می‌شود.

چرا تقویت رحم برای بارداری اهمیت دارد؟

رحم از مهم‌ترین اندام‌های زنانه است که محل شکل‌گیری و رشد جنین تا زمان تولد به حساب می‌آید. سلامت این اندام در بارداری، خونریزی ماهانه (قاعدگی)، تغییرات هورمونی بدن زنان و... اهمیت بسیاری دارد.

پس از شکل‌گیری یک جنین در رحم مادر، این مکان به مدت ۹ ماه محل حفظ و رشد جنین می‌باشد و تمام مواد غذایی و هورمونی مورد نیاز جنین از طریق رحم به او می‌رسد. ضعیف بودن رحم یا هرگونه نقص در آن ممکن است امکان نگهداری کامل جنین به مدت ۹ ماه را از بدن سلب کند و خطراتی نظیر زایمان زودرس یا سقط جنین را به دنبال آورد.

لذا تقویت رحم و تخمدان با در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم و مقوی موجب افزایش قدرت و کیفیت تخمک‌های زن می‌شود که در صورت لقاح با اسپرم‌های قوی و باکیفیت و رشد در یک رحم سالم، خطرات احتمالی بارداری تا حد زیادی می‌کاهد. در کنار انتخاب رژیم غذایی اصولی، مشورت با پزشک و انجام درمان‌های احتمالی، ضروری است.

نقش رحم در بارداری زنان

با انجام رابطه جنسی و ورود اسپرم به رحم، در صورتی که تخمک‌گذاری نیز رخ دهد و تخمکی به سوی لوله‌های رحمی حرکت کند، لقاح اتفاق می‌افتد. تخمک بارورشده که در نخستین روزهای پس از لقاح به دیواره رحم می‌چسبد و اصطلاحاً لانه‌گزینی می‌کند، در داخل رحم به رشد خود ادامه می‌دهد.

رحم نخستین خانه جنین و محل حمایت و حفاظت از رشد و تکامل آن تا زمان زایمان است که به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، همراه با رشد جنین بزرگ می‌شود و فضای لازم را در اختیار آن قرار می‌دهد. گاهی به دلیل وجود پولیپ یا فیبروم رحمی و کیست‌های تخمدان، این قابلیت‌ها از رحم سلب می‌شود و امکان رشد جنین را در طول بارداری فراهم نمی‌کند.

در چنین شرایطی باید ضمن درمان به‌موقع مشکلات مذکور، نسبت به تقویت رحم برای بارداری اقدام کرد و از توصیه‌ها و مراقبت‌های پزشکی کمک گرفت. البته باید دانست که تقویت رحم به همه زنان در آستانه بارداری توصیه می‌شود.

عوامل مؤثر در تقویت رحم و تخمدان

اگرچه داشتن پریود منظم و بدون درد جزو علائم سلامت تخمک‌های موجود در تخمدان‌ها به شمار می‌رود؛ اما این عامل به تنهایی نشان‌دهنده آمادگی فرد برای بارداری نیست. در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان از سلامت کامل رحم و تخمدان‌ها برای بارداری مطلع شد، باید گفت عوامل مختلفی در تقویت ارگان‌های تولید مثل نقش دارند و سلامت همه آن‌ها در مجموع، موجب یک بارداری موفق می‌شود.

از جمله علل و عوامل مؤثر در تقویت رحم و تخمدان‌ها باید به شرایط محیطی، تغییرات هورمونی، نظم چرخه پریودی، سلامت روحی و دوری از استرس، رژیم غذایی استاندارد و داشتن گردش خون مناسب اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

راه های تقویت رحم برای بارداری

همان‌گونه که ذکر شد، جهت تقویت رحم و سایر اندام‌های سیستم تناسلی پیش از اقدام به بارداری، می‌بایست اقدامات و مراقبت‌های مختلفی را در پیش گرفت که اغلب آن‌ها به سادگی در منزل قابل انجام است. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین روش‌های تقویت رحم برای بارداری اشاره می‌شود:

• چکاپ ها و معاینات منظم قبل از بارداری
• قطع مصرف داروهای ضد بارداری
• تعیین روز تخمک گذاری

چکاپ ها و معاینات منظم قبل از بارداری

برنامه‌ریزی برای معاینات و چکاپ‌های منظم تحت نظر یک پزشک متخصص، برای تقویت رحم و داشتن یک بارداری سالم ضروری است. پزشک باید ضمن اطلاع از سوابق پزشکی زن و شوهر و خانواده‌های آن‌ها و همچنین داروهای مصرفی و رژیم غذایی زوج، در صورت لزوم اقدام به اصلاح برنامه غذایی و توقف مصرف یا تجویز برخی مکمل‌ها و داروها نماید.

زوجین باید پزشک را در جریان تمرینات ورزشی، رژیم‌های غذایی، عادات رفتاری، سوابق بیماری‌ها و سبک زندگی خود قرار دهند و توصیه‌های جدید وی را درخصوص دوران بارداری در پیش گیرند. پزشک متخصص، اقداماتی را به زوجین مبتلا به فشار خون بالا، آسم و دیابت توصیه می‌کند و ممکن است آزمایش‌هایی نظیر معاینه لگن و تست پاپ اسمیر را جهت شناسایی برخی بیماری‌ها تجویز نماید.

بیشتر بخوانید: مهم ترین اقدامات قبل از بارداری برای زنان و مردان

قطع مصرف داروهای ضد بارداری

قرص‌ها و داروهای پیشگیری از بارداری با ایجاد تأخیر و توقف در تخمک‌گذاری و قاعدگی، مانع از لقاح تخمک و اسپرم و بروز حاملگی می‌شوند. افرادی که قرص جلوگیری از بارداری مصرف می‌کنند، در صورت تصمیم به بارداری باید مصرف این داروها را قطع کرده و تا منظم شدن چرخه پریود منتظر بمانند.

پس از قطع مصرف داروهای ضد بارداری، زمان قاعدگی مجدد در خانم‌ها یکسان نیست و ممکن است یک ماه یا بیشتر طول بکشد. از طرفی در مواردی همچون تزریق پروژسترون برای جلوگیری از حاملگی، اثر دارو حداقل ۳ تا ۶ ماه پس از قطع مصرف از بین می‌رود و تا آن زمان بهتر است مقاربت صورت نگیرد.

به طور کلی توصیه می‌شود که تا زمان منظم شدن عادت ماهانه، زوجین رابطه جنسی نداشته باشند؛ چراکه در این صورت امکان تشخیص زمان دقیق تخمک‌گذاری و لقاح میسر نیست و جهت تعیین تاریخ زایمان می‌بایست از سونوگرافی کمک گرفت.

تعیین روز تخمک گذاری

محاسبه دقیق زمان تخمک‌گذاری به دلیل افزایش شانس لقاح در مقاربت، سلامت بارداری را تضمین می‌کند و امکان تعیین تاریخ زایمان را نیز فراهم می‌سازد. بررسی روزانه تغییرات دمای بدن و وضعیت مخاط دهانه رحم در طول چند ماه متوالی، راهی مؤثر برای یافتن روز تخمک‌گذاری با احتمال بالا است.

علاوه بر این می‌توان با تهیه کیت تشخیص تخمک‌گذاری از داروخانه‌ها، روز آزاد شدن تخمک را تعیین کرد. تهیه یک جدول برای تغییرات بدن در طول سیکل قاعدگی، روزهایی با بیشترین شانس بارداری را مشخص می‌کند و موجب برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای فرزندآوری می‌شود.

بیشتر بخوانید: روش محاسبه زمان تخمک گذاری بعد از پریود

برای تقویت رحم چه بخوریم؟

داشتن سبک زندگی سالم و رژیم غذایی مناسب نقش مؤثری در تقویت رحم برای بارداری دارد و به مواردی نظیر تعادل و تنظیم هورمون‌ها، منظم شدن تخمک‌گذاری و قاعدگی، سلامت رحم و تخمدان‌ها و... کمک می‌کند. در طب سنتی نیز اغلب راهکارهایی که جهت تقویت رحم توصیه می‌شود، با رژیم غذایی مرتبط است. از جمله برنامه‌های غذایی مناسب بانوان جهت تقویت رحم برای بارداری می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

• مصرف سبزیجات دارای برگ سبز
• مصرف میوه‌های تازه
• جایگزین کردن عسل به جای قند و شکر
• خوردن ماهی و منابع امگا ۳ و ۶
• گنجاندن شیر، ماست و سایر لبنیات در برنامه غذایی روزانه
• مصرف آجیل و تخم مرغ
• خودداری از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• کاهش مصرف قهوه
• مصرف مقادیر کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی جهت کاهش استرس
• مصرف ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها برای افزایش جذب اسپرم و تحرک آن

همچنین در مردانی که قصد رابطه جنسی با همسر و فرزندآوری دارند، رژیم غذایی زیر پیش از اقدام به باروری توصیه می‌شود:

• استفاده از شنبلیله
• مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین E
• گنجاندن غذاهای ارگانیک در برنامه غذایی

بیشتر بخوانید: برای تقویت تخمدان تنبل چه بخوریم؟

ورزش منظم و مناسب برای سلامتی بدن

ورزش منظم و مداوم، یکی از اصلی‌ترین راه‌های حفظ سلامت عمونی بدن و به ویژه تقویت رحم و تخمدان‌ها برای بارداری است. البته در انتخاب ورزش مناسب دوران بارداری یا قبل و بعد از آن، باید با پزشک متخصص و یک مربی حرفه‌ای مشورت کرد.

برنامه ورزشی فیتنس در زنانی که قصد فرزندآوری دارند، علاوه بر حفظ سلامت جسمانی آن‌ها موجب دوری از استرس و فشارهای روحی می‌شود و بارداری موفقیت‌آمیزی را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد.

ورزش‌های ایروبیک، یوگا و شنا برای تقویت بدن قبل از بارداری مفید هستند و برخی از آن‌ها نظیر یوگا را می‌توان حتی در دوره بارداری، زیر نظر متخصصان بیمارستان یا کلینیک‌های بارداری دنبال کرد. علاوه بر این، یک پیاده‌روی ۳۰ دقیقه‌ای در هر روز برای حفظ سلامت عمومی بدن توصیه می‌شود.

آماده‌سازی رحم با کنترل و تعادل وزن

حفظ وزن در حال ایده‌آل و متعادل، کمک می‌کند که مادر دوران بارداری راحت و زایمان آسانی را پشت سر بگذارد. علاوه بر این، کاهش وزن در افراد دارای چاقی یا افزایش وزن در زنان دارای لاغری مفرط، باعث کمک به تقویت رحم و سایر ارگان‌های بدن پیش از بارداری می‌شود.

بالاتر بودن شاخص توده بدنی (BMI) از حد نرمال، ریسک وقوع انواع بیماری‌های دوران حاملگی را افزایش می‌دهد و پایین بودن BMI نیز موجب تولد نوزادانی با وزن کم می‌شود. بنابراین بهتر است بانوان پیش از اقدام به بارداری، ضمن معاینه توسط پزشک، از طریق راه‌های مناسبی وزن خود را به حد طبیعی برسانند.

مصرف اسید فولیک

مصرف فولیک اسید در بارداری به دلیل اثرات مفیدی نظیر کاهش خطر بیماری‌های ستون فقرات در نوزاد، اهمیت زیادی دارد. معمولاً توصیه می‌شود که مصرف روزانه ۴۰۰ میلی‌گرم از قرص اسید فولیک، از یک ماه مانده به بارداری آغاز گردد. اسید فولیک مورد نیاز بدن در بارداری را می‌توان از طریق مکمل‌های این ویتامین، حبوبات و نان‌های غنی‌شده تأمین کرد. 

داروهای تقویت رحم برای بارداری

در کنار موارد ذکرشده که به عنوان راهکارهای خانگی تقویت رحم پیش از بارداری شناخته می‌شود، گاهی لازم است با تجویز و مصرف برخی داروهای شیمیایی، رحم را برای حاملگی آماده کرد. داروها و ویتامین‌های پزشکی با هدف تقویت بخش‌های مختلف سیستم تناسلی تجویز می‌شود که یکی از رایج‌ترین آن‌ها قرص کلومیفن است. 

البته در مصرف این قرص و سایر داروها می‌بایست دقیقاً طبق نسخه پزشک اقدام کرد و از مصرف خودسرانه داروها اجتناب نمود. همچنین پلاکت‌درمانی یا تزریق پی آر پی (PRP) یکی دیگر از راه‌های تقویت رحم به شمار می‌رود که با کمک به رشد سلول‌ها، مانع از برخی صدمات و بیماری‌ها می‌گردد. پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP شامل فاکتورها و پروتئین‌هایی است که در تقویت اندام‌های تناسلی و تولیدمثل، نقش قابل توجهی دارد.

تقویت رحم و تخمدان با طب سنتی

در طب سنتی راهکارهای متعددی برای کمک به تقویت رحم و افزایش قوای تخمک‌ها معرفی شده که انجام آن‌ها می‌تواند شانس یک بارداری سالم را بالا ببرد. برای مثال، وجود عفونت در بدن باعث برهم خوردن اخلاط اربعه (صفرا، دم، سودا و بلغم) می‌شود و بدن برای رفع این مشکل و تخلیه عفونت، آن را به سمت رحم (و سپس خارج از دهانه رحم) سوق می‌دهد. در چنین شرایطی، بنابر توصیه‌های طب سنتی می‌توان با اصلاح الگوی غذایی و تنظیم اخلاط چهارگانه به رفع عفونت کمک کرد.

جوشاندن گل سرخ در آب و نشستن در آن پس از خنک شدن، مالیدن مقداری روغن گل سرخ به زیر ناف، استفاده از مخلوط آب و گلاب و... نیز در این زمینه به تقویت رحم و رفع مشکلات آن کمک می‌کند.

بر طبق توصیه‌های طب سنتی، مصرف روزانه یک یا دو قاشق از ترکیب عسل و سیاهدانه موجب تقویت رحم و قوای جنسی می‌شود و استفاده از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌های دیگر، بر کاهش استرس تخمک اثر می‌گذارد. از دیگر خوراکی‌های مفید برای تقویت رحم می‌توان به سبر، آب هویج، مرزه، کنجد و عرق کاسنی اشاره کرد.

به طور کلی، خوردن غذاهایی مانند انجیر، بادام، انگور و مویز که بدن را به سمت گرمی یا سردی پیش نمی‌برد و با حفظ تعادل مزاج موجب تولید خون صالح و پاکیزه می‌شود، در تقویت رحم و سایر بخش‌های بدن نقش بسزایی دارد.

آماده سازی رحم قبل از انتقال جنین فریزشده

گاهی زوجین به دلیل مشکلات باروری یا با هدف تعیین ناهنجاری‌های کروموزومی یا انتخاب جنسیت دلخواه جنین، از جنین فریزشده در روش‌هایی همچون آی وی اف (IVF) استفاده می‌کنند. باید دانست که در بارداری طبیعی و در حوالی روزهای تخمک‌گذاری، تغییرات هورمونی زیادی در بدن رخ می‌دهد تا رحم را برای پذیرش تخمک بارورشده آماده کند.

از آن‌جایی که در تکنیک IVF وسایر روش‌های مشابه، بین فرایند تخمک‌گذاری و استخراج تخمک و لقاح تا فرایند کاشت جنین فاصله می‌افتد، لازم است که پیش از انتقال جنین فریزشده به رحم، ابتدا رحم با برخی داروهای هورمونی (مانند استرادیول و استروژن) برای پذیرش رویان‌ها آماده شود.

همچنین برای تقویت رحم می‌توان با استفاده از روش PRP یا پلاکت‌درمانی؛ پلاسمای غنی از پلاکت را از نمونه خون زن جدا کرد و فاکتورهای رشد داخل این سلول‌ها را برای بهبود فرآیند لانه‌گزینی، درون رحم تزریق نمود. این کار بهتر است یک هفته مانده به آغاز عادت ماهانه یا تا روز اول قاعدگی انجام پذیرد.

بیشتر بخوانید: درمان ناباروری با PRP رحم و تخمدان

تقویت رحم برای جلوگیری از سقط جنین

بررسی‌ها نشان داده که سقط جنین رابطه نزدیکی با تقویت رحم و تخمک‌گذاری دارد. در واقع، سقط جنین از مشکلات نسبتاً شایع در میان زنان باردار است که گاهی با علت مشخص و گاهی با علل نامشخص رخ می‌دهد. در مواردی که بانوان دچار سقط مکرر جنین شوند، پزشکان تلاش بیشتری برای یافتن علت آن انجام می‌دهند.

معمولاً پس از آزمایش‌ها و معاینات خاصی می‌توان علت سقط را که شامل بیماری‌ها و مشکلات خانوادگی، ناهنجاری‌های کروموزومی، مشکلات انعقاد خون، اختلالات هورمونی، ناهنجاری‌های رحمی یا بیماری‌هایی نظیر لوپوس و سلیاک می‌باشد، تشخیص داد.

امروزه ثابت شده که رژیم غذایی دوران بارداری نقش مؤثری در کیفیت بارداری و جلوگیری از سقط جنین دارد و تغذیه نامناسب یا داشتن چاقی و لاغری مفرط با اثرگذاری منفی بر تخمک‌گذاری و سلامت رحم، خطر سقط جنین را بالا می‌برد. بنابراین رعایت یک برنامه غذایی اصولی و مقوی در ماه‌های پیش از بارداری و دوران حاملگی، ضمن تقویت رحم و تخمدان‌ها می‌تواند شانس بارداری سالم و موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.

علائم آمادگی رحم برای بارداری

مشاهده برخی علائم و نشانه‌ها در زنان می‌تواند بیانگر آمادگی یا عدم آمادگی رحم و تخمدان‌ها برای بارداری باشد. به عنوان مثال، بی‌نظمی شدید سیکل قاعدگی یا توقف عادت ماهانه به معنای وجود برخی مشکلات احتمالی در سیستم تولید مثل خانم‌ها است که به معاینه دقیق و درمان کامل پیش از بارداری نیاز دارد.

بررسی عملکرد رحم و تخمدان به کمک علائم موجود و تلاش برای رفع بیماری‌ها و تقویت اندام‌های تناسلی، همراه با حفظ وزن متعادل و رژیم غذایی مناسب موجب آمادگی رحم برای بارداری می‌شود.

سخن پایانی

فرایند بارداری و زایمان، یک فرایند پیچیده و طولانی است که گذراندن موفقیت‌آمیز آن به مراقبت‌ها و اقدامات مختلفی نیاز دارد. بخشی از مراقبت‌های بارداری مربوط به دوران پیش از حاملگی می‌شود که تقویت رحم از آن جمله است.

تقویت رحم راه‌های مختلفی دارد و در بسیاری از موارد، به سادگی با روش‌های خانگی امکان‌پذیر است؛ اما باید توجه کرد که در صورت هرگونه مشکل جدی ممکن است نیاز به مداخلات پزشکی و درمان‌های گسترده‌تر باشد. لذا به بانوان توصیه می‌شود پیش از اقدام به بارداری، با پزشک خود درخصوص راه‌های تقویت رحم و تخمدان‌ها مشورت کنند و اقدمات ضروری را در پیش بگیرند.