عدد بتا در بارداری: از کجا بفهمیم باردار هستیم؟

اگر پریودیتان به تاخیر افتاده و احتماب بارداری می‌دهید، چند راه پیش رو دارید. اولین راه استفاده از بی بی چک، سپس ازمایش ادرار و آزمایش خون بارداری است. در ازمایش خون بارداری نه تنها باردار بودن یا نبودن شما مشخص خواهد شد( زیرا احتمال موارد مثبت کاذب بیبی چک وجود دارد) بلکه مقدار هورمون HCG در خون نیز اندازه گیری می‌شود. این عدد که به آن عدد بتا نیز گفته می‌شود، برای تعیین دقیق بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما نیز به تازگی آزمایش خون بارداری داده‏اید، یا چند روزی است عادت ماهیانه‌تان به تعویق افتاده است، با ما همراه شوید تا در این مطلب به طور کامل با عدد بتا، مقدار آن در هر دوره از بارداری، بهترین زمان برای ازمایش و موارد دیگر آشنا شویم.

هورمون بارداری چیست؟

هورمون بارداری یا همان HCG بعد از ایجاد سلول‌های جفت ترشح شده و بعد از ایجاد برقراری خونی میان جنین و مادر وارد گردش خون مادر خواهد شد. ارتباط خونی زمان برقرار می‌شود که محصول بارداری کاملا در رحم قرار گرفته و لانه گزینی انجام شده باشد. این هورمون در زودترین حالت شش روز بعد از تخمک گذاری در خون مادر و 12 تا 14 روز بعد در ادرار او (بیبی چک) مشخص خواهد شد.

چرا آزمایش بتا نیاز است؟

در صورتی که شما مشکوک به بارداری باشید و علائمی مانند یک دوره پریود عقب افتاده یا از دست رفته، حالت تهوع و استفراغ به خصوص در صبح هنگام یا پر شدن سینه‌ها داشته باشید، این آزمایش برای تشخیص بارداری توسط پزشک تجویز می‌شود. 

در چه مواردی آزمایش بتا مورد نیاز است؟

همانطور که در بخش‌های بالاتر نیز اشاره شد، این آزمایش سطح هورمون HCG در خون را برای تشخیص بارداری اندازه گیری می‌کند. اما این آزمایش تنها محدود به این کاربرد نیست بلکه در موارد مختلف دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• تشخیص بارداری و نظارت بر بارداری با ریسک خطر
• ارزیابی درمان‌های بارداری: در این درمان‌ها شکل مصنوعی از هورمون HCG وارد بدن شده و به بلوغ فولیکول‌ها و تحریک تخمک گذاری کمک می‌کند.
• تشخیص برخی مشکلات بارداری مانند بارداری خارج از رحم
• سقط جنین: در این روش هر دو سه روز یک بار این آزمایش تکرار شده تا میزان عدد بتا به طور دقیق بررسی شود.
• غربالگری جنین: در هفته 15 تا 20 بارداری عدد بتا برای بررسی سلامت جنین و وجود یا عدم وجود مشکلاتی مانند سندروم داون در غربالگری‌های سه گانه و چهارگانه مورد بررسی قرار می‎گیرد.
• برداشت کل رحم
• کورتاژ بعد از حاملگی
• این عدد در برخی موارد برای تشخیص برخی سرطان‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عدد بتا در بارداری نشانه چیست؟

منظور از عدد بتا در دوران بارداری نشان دادن مقدار هورمون بارداری یا HCG در خون است. این هورمون تنها در دوران بارداری در زنان تولید خواهد شد. هورمون HCG 10 روز بعد از لقاح تولید شده و تا هفته 12 رو به افزایش است. از هفته 12 به بعد سرعت افزایش آن کاهش پیدا می‌کند. مقدار این هورمون و عدد بتا در ماه‌های مختلف بارداری متفاوت است. در صورت بالا بودن این هورمون باید در زمان مشخص مجدد آزمایش تکرار شده و سطح بتا اندازه گیری شود. اگر این عدد در حال افزایش باشد، یعنی بارداری در حال طی کردن روند طبیعی خود است. در صورت کاهش این عدد باید علت آن تشخیص داده شود. معمولا در سطح عدد بتا بالاتر از 12 هزار واحد، باید جنین تپش قلب نیز داشته باشد. با این وجود ممکن است تا سطح 22 هزار نیز هنوز ضربان قلب جنین شنیده نشود. 

چند روز بعد از رابطه بی بی چک یا آزمایش خون مثبت می‌شود؟

اغلب افراد بر این باورند که در یک بازه زمانی بعد از رابطه جنسی بی بی چک یا آزمایش خون بارداری یا عدم بارداری را نشان می‌دهد. با این حال این باور اشتباه است و شما باید بعد از تخمک گذاری بی بی چک استفاده کرده یا آزمایش خون بدهید. توجه داشته باشید که تخمک رها شده تنها تا 24 ساعت بعد قدرت باروری دارد، یعنی لقاح و تخمک گذاری تقریبا در یک روز اتفاق می‌افتد. در واقع اگر شما چهار روز قبل از تخمک گذای رابطه جنسی داشته‌اید، لقاح در صورت موفقیت آمیز بودن چهار روز بعد انجام شده است. اگر روز برقراری رابطه جنسی با روز تخمک گذاری یکی باشد، لقاح در همان روز نزدیکی انجام شده است. بنابراین بی بی چک یا آزمایش خون بعد از تخمک گذاری باید انجام شود نه بعد از رابطه جنسی.

مقدار طبیعی هورمون HCG یا عدد بتا در بارداری چقدر است؟

در دوران بارداری طبیعی است که بخواهید آزمایشات خود و اعداد آن را با مادران دیگر مقایسه کنید، اما این کار کاملا اشتباه است. زیرا سطح هورمون‌ها و این اعداد در زنان مختلف و در روزهای مختلف با یکدیگر متفاوت خواهد بود. چند روز بعد از لانه گزینی رویان در دیواره رحم، سلول‌های جفت ترشح هورمون HCG را آغاز می‌کنند. میزان پایین این هورمون در روزهای اول بارداری طبیعی است اما مقدار آن به تدریج افزایش پیدا می‌کند، به طوری که هر 48 ساعت تقریبا دو برابر خواهد شد. این افزایش سریع تا هفته‌های هفتم و دوازدهم ادامه پیدا کرده و سپس شروع به کاهش می‌کند. با وجود روند مشخص افزایش عدد بتا در ماه‌های بارداری، میزان آن اصلا قابل پیش بینی نیست. 

کارشناسان حتی در اولین روزهای به تاخیر افتادن عادت ماهیانه زنان مختلف، مقدار هورمون HCG آن‌ها را اندازه گیری کرده‌اند. این مقدار در زنان مختلف کاملا متفاوت بود. به طوری که در برخی اصلا قابل اندازه گیری نبوده و در برخی دیگر بیش از 400 بوده است. این مساله کاملا طبیعی است زیرا مقدار این هورمون دقیقا به مدت زمان لازم برای باروری تخمک، پایین آمدن به سمت گردن رحم و لانه گزینی آن بستگی دارد. این فرآیند در زنان مختلف با توجه به میزان چالاکی رویان متفاوت خواهد بود.

بهترین زمان برای انجام آزمایش بتا چه زمانی است؟

این آزمایش را می‌توان در اکثر آزمایشگاه‌های خون انجام داد. بهترین زمان برای انجام این آزمایش یک هفته بعد از عقب افتادن زمان عادت ماهیانه است. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست و شما می‌توانید این آزمایش را در هر ساعت از شبانه روز انجام دهید. همچنین آزمایش بتا که به نام تست BETA HCG شناخته می‌شود، محدودیت دارویی نداشته و مصرف دارو قبل از آن بر نتیجه آزمایش تاثیر نخواهد گذاشت. البته داروهای ناباروری ممکن است سطح هورمون را تغییر داده و باعث مثبت شدن کاذب نتیجه آزمایش شوند.

مقدار نرمال هورمون بارداری چقدر است؟

ممکن است تصور کنید مقدار هورمون بارداری از همان ابتدا باید زیاد باشد اما این هورمون معمولا با عدد پنج شروع شده و سپس افزایش پیدا می‌کند. در صورت پایین بودن این عدد در نتیجه آزمایش باید مجددا آن را 48 ساعت بعد تکرار کنید تا از میزان دقیق این هورمون مطلع شوید. در آزمایش بتا، مقدار کمتر از پنج بارداری را رد کرده و مقدار بیشتر از 25 آن را تائید می‌کند. مقدار بین 5 تا 25 نیز مشکوک بوده و باید آزمایش تکرار شود.

تجزیه و تحلیل کمی بتا

عدد بتا میزان غلظت هورمون HCG در خون را نشان می‌دهد. معمولا زمانی که میزان این هورمون به 1500 واحد برسد، جنین در اسکن سونوگرافی واژینال قابل مشاهده خواهد بود. زمانی که سطح این هورمون از 4000 واحد بیشتر شود، معمولا جنین در اسکن سونوگرافی ابدومینال نیز قابل مشاهده است. سطح بتا در هر 48 ساعت تقریبا دو برابر می‌شود. تقریبا دو هفته طول می‌کشد تا سطح این هورمون در ادرار و با استفاده از تست بارداری خانگی قابل تشخیص باشد. در صورتی که تست خانگی مثبت باشد، نتیجه آن قطعا صحیح است. در صورت منفی بودن نتیجه تست امکان اشتباه وجود دارد. می‌توانید آزمایش را حدود یک هفته بعد مجدد امتحان کنید. اگر جواب تست بارداری خانگی باز هم منفی شد اما اطمینان دارید که باردار هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و آزمایش بدهید.

جدول عدد بتا در بارداری

همانطور که در بخش‌های بالاتر اشاره شد، عدد بتا در ماه‌های مختلف بارداری متفاوت است. برای اینکه بتوانید در هر دوره دقیق‌تر عدد بتا آزمایش خون خود را بررسی کنید، اعداد جدول زیر به شما کمک خواهد کرد. (hCG Range (mIU/mL))

منبع

میزان افزایش عدد بتا

در هفته دوم تا چهارم بعد از لقاح هورمون HCG در هر 48-72 ساعت معمولا دو برابر می‌شود. با این وجود افزایش حداقل 35 درصدی در هر 48 ساعت نیز طبیعی است.

• اگر بتا زیر 12هزار واحد باشد، معمولا در هر 48-72 ساعت میزان آن دو برابر می‌شود، با این وجود افزایش 35 درصدی نیز نرمال است.
• اگر بتا بین 12000 تا 6000 واحد باشد، معمولا در هر 72-96 ساعت دو برابر می‌شود.
• اگر میزان آن بیش از 6000 باشد، معمولا چهار روز طول می‌کشد تا مقدار آن دو برابر شود.

پایین بودن عدد بتا در بارداری نشانه چیست؟

همانطور که در بخش‌های بالاتر نیز اشاره شد، اگر مقدار بتا کمتر از پنج باشد، زن باردار نیست. مقدار بتا بین پنج تا 25 نیز باید مجدد مورد آزمایش قرار گیرد. همچنین پایین بودن مقدار بتا در اوایل بارداری(کمتر از 2000) می‌تواند یک علامت هشدار دهنده برای مشکلاتی مانند حاملگی نابجا( خارج از رحم) یا احتمال سقط جنین باشد. تنبلی تخمدان و عقب افتادن زمان لقاح و لانه گزینی نیز می‌تواند علت پایین بودن عدد بتا در اوایل بارداری و در نتیجه آزمایش خون باشد. در این موارد باید تست مجدد گرفته شود. در صورتی که در آزمایش مجدد نیز عدد هورمون پایین باشد، علت آن می‌تواند موارد زیر باشد:

• اشتباه در تشخیص سن حاملگی
• حاملگی خارج از رحم
• احتمال سقط جنین یا بارداری پوچ

بالا بودن عدد بتا در بارداری نشانه چیست؟

عدد بتای بالای 25 نشان دهنده مثبت بودن تست بارداری است. این عدد در هفته شش تا هفته 12 بارداری تقریبا در هر 48 ساعت دو برابر می‌شود که نشان دهنده سلامت مادر و جنین خواهد بود. البته عدد بتای بسیار بالا می‌تواند نشان دهنده حاملگی مولار(بچه خوره) یا چند قلویی باشد که با سونوگرافی ترانس واژینال قابل تشخیص خواهد بود. بنابراین باید سطح HCG خون به طور مدام مورد بررسی قرار گیرد. نکته مهم آن که تا زمانی که عدد بتا سه رقمی نشده است، سونوگرافی انجام ندهید. مگر آن که بنا به دلایلی پزشک آن را تجویز کند. زیرا ساک بارداری تنها در صورتی مشاهده خواهد شد که میزان بتا بالای هزار و ترجیحا بیش از 1500 باشد. البته در مواردی این مقدار تا 2000 زیر طبیعی است. بنابراین اگر بتا شما بین 1500 تا 2000 است و هنوز ساک حاملگی قابل مشاهده نیست، نگران نباشید.

عدد بتا در بارداری های مختلف

عدد بتا با توجه به نوع بارداری مانند بارداری چند قلو، بارداری خارج از رحمی یا بارداری مولار می‌تواند رنج مختلف و متفاوتی داشته باشد. اطلاع از رنج عدد بتا در هرکدام از انواع بارداری می‌تواند اطلاعات مناسبی در اختیار شما قرار دهد.

عدد بتا در بارداری چند قلویی

در بارداری دو یا چند قلویی سطح عدد بتا بیشتر از بارداری‌های دیگر است. معمولا بعد از تاخیر در پریودی میزان عدد بتا حدود 30 تا 50 درصد بیشتر از بارداری‌های دیگر است. بنابراین پزشک می‌تواند با تفسیر عدد بتا احتمال چندقلو زایی نیز بدهد. البته همیشه هم تضمینی برای بیشتر بودن این هورمون در بارداری چند قلو نسبت به بارداری‌های دیگر وجود ندارد.

عدد بتا در بارداری خارج از رحمی

در حاملگی نابجا یا حاملگی خارج از رحم، جنین در جایی به جز رحم، لانه گزینی می‌کند. این نوع بارداری با درد شدید در ناحیه شکم، کمر و لگن و لکه بینی همراه بوده و با سقط جنین به پایان می‎رسد. در صورتی که مقدار عدد بتا با توجه به سن بارداری کم بوده و از هفته ششم بارداری به بعد مقدار HCG هر 48 ساعت، افزایش مقدار مورد انتظار حداقل 66 درصد را نداشته باشد، احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد. در این حالت و در هفته ششم برای اطمینان از سلامت جنین سونوگرافی واژینال انجام می‌شود.

البته در نظر داشته باشید که همیشه عدد بتا پایین نشان دهنده بارداری خارج از رحم نیست. زیرا ممکن است لقاح دیرتر انجام شده باشد. همچنین عوامل دیگری مانند تنبلی تخمدان می‌تواند باعث عقب افتادن لقاح و لانه گزینی جنین شود. در این حالت نیز ممکن است عدد بتا مطابق با جدول پیش نرود. البته در این حالت باید بعد از چند روز مجددا آزمایش داد. در صورت بارداری سالم در این حالت، عدد بتا در آزمایش دوم افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.

عدد بتا در بارداری مولار

بارداری پوچ یا مولار بارداری است که در آن اسپرم یک تخمک خالی را بارور کرده و جنین ایجاد نمی‌شود. در این حالت با وجود علائم بارداری بعد از دو ماه حاملگی با سقط پایان می‎یابد. در این حالت عدد بتا در نتایج آزمایش به دلیل تشکیل جفت بسیار بیشتر از بارداری نرمال است. در صورتی که عدد بتا شما در ازمایش بالا باشد، باید دو روز بعد مجدد این آزمایش را تکرار کنید. همچنین برای اطمینان به نتیجه آزمایش و بررسی دقیق‌تر در هفته هفتم یا هشتم باید سونوگرافی واژینال انجام داد. از جمله علائم بارداری پوچ می‌توان به مواردی مانند لکه بینی یا خونریزی منقطع با رنگ قرمز یا قهوه‎ای، تاخیر افتادن قاعدگی و داشتن علائم بارداری و کیست‌های انگوری شکل از واژن اشاره کرد. احتمال بروز این مشکل در زنانی که سابقه بارداری پوچ یا همان بچه خوره دارند، بیشتر است.

عدد بتا در بارداری شیمیایی

بارداری شیمیایی به بارداری گفته می‌شود که در آن سقط جنین زوردس و قبل از هفته پنجم اتفاق می‌افتد. در این حالت عدد بتای بارداری در هفته چهارم تا پنجم بالاتر از 200 نمی‎رود و با خونریزی سنگین قبل از هفته پنجم، عدد بتا کاهش پیدا می‌کند. خونریزی سنگین در اوایل بارداری، عدم تهوع صبحگاهی و سطح HCG پایین از جمله علائم این نوع بارداری است.

عدد بتا و تعیین جنسیت

تعیین جنسیت جنین با توجه به عدد بتا چیزی است که هنوز به طور قطعی به اثبات نرسیده است. با این وجود برخی تحقیقات نشان می‌دهد عدد بتا در سه هفته اول بارداری با تعیین جنسیت جنین رابطه دارد. این تحقیقات نشان می‌دهد در بارداری پسر هورمون HCG در سه هفته اول معمولا از بارداری دختر کمتر است. میزان بیشتر این هورمون در بارداری جنین دختر باعث می‌شود مادران در این حالت علائم بارداری بیشتری مانند حالت تهوع تجربه کنند.

عدد بتا بعد از سقط جنین

همانطور که در بخش‌های بالاتر نیز اشاره شد، یکی دیگر از کاربردهای آزمایش بتا، تشخیص سقط جنین است. در صورتی که در آزمایش 48 ساعت دوم مقدار عدد بتا به جای افزایش کاهش قابل توجهی داشته باشد، احتمال سقط جنین زیاد است. برای مثال اگر عدد بتا در آزمایش اول 24 و در آزمایش بعدی دو باشد، احتمال سقط جنین بسیار بالا است.

سوالات متداول

عدد بتا باید چند باشد تا ساک حاملگی دیده شود؟

ساک حاملگی فقط زمانی در سونوگرافی دیده می‌شود که مقدار عدد بتا بالای 1500 باشد.

تفاوت آزمایش بتا با ازمایش بتا تیتر چیست؟

در آزمایش بتا تیتر نتیجه آزمایش به صورت عددی است اما در آزمایش بتا نتیجه تنها به صورت مثبت یا منفی بودن بارداری خواهد بود.

برای ازمایش بتا باید ناشتا بود؟

خیر برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست و شما می‌توانید هر زمان از روز این آزمایش را انجام دهید. همچنین مصرف دارو به جز داروهای ناباروری هورمونی تاثیری بر نتیجه ازمایش نخواهند داشت.

عدد بتا برای بارداری باید چند باشد؟

عدد بتای بالای 25 نشان دهنده بارداری است. برای عدد بتا کمتر از این مقدار باید چند روز بعد مجدد آزمایش گرفته شود.

آیا باز ادرار نیز می‌توان بارداری را تشخیص داد؟

بله بیبی چک و تست‌های گراویندکس از ادرار برای تشخیص بارداری استفاده می‌کنند. البته آزمایش خون بارداری نتایج دقیق‌تر و درست‌تری را در اختیار شما قرار خواهند داد.

چرا باید آزمایش بتا را دو روز بعد تکرار کرد؟

آزمایش بتا را باید دو روز بعد برای بررسی سطح هورمون در خون اندازه گیری کرد. در صورتی که بعد از 48 ساعت میزان هورمون در خون 66 درصد افزایش پیدا کرده باشد، جنین سالم است. در غیر این صورت احتمال سقط جنین یا بارداری خارج از رحم وجود دارد.

عدد بتا چند باشه جنین پسر است؟

با وجود آن که هنوز رابطه دقیق و مشخصی بین عدد بتا و جنسیت جنین وجود ندارد، بسیاری از پزشکان معتقدند در سه هفته اول بارداری مقدار HCG پایین‌تر در خون نشان دهنده بارداری جنین پسر است.

اگر سه روز بعد از پریود نشدن عدد بتا 200 باشد، یعنی شخص باردار است؟

این عدد برای این سن از بارداری طبیعی است و می‌تواند نشان دهنده بارداری باشد. البته شخص باید سه هفته بعد تست بتا بدهد تا سلامت جنین تائید شود.

بتا نرمال در هفته چهارم بارداری چقدر است؟

اهمیت عدد بتا در هفته چهارم بارداری در واقع آن است که نشان می‌دهد شخص باردار است یا خیر؟ در انتهای هفته چهارم یعنی زمانی که زنان در انتظار قاعدگی و عادت ماهیانه خود هستند، عدم خونریزی ماهیانه زنان را به باردار بودن مشکوک می‌کند. مقدار بتا در هفته چهارم بارداری باید تا حدود 750 باشد.

اگر در هفته پنجم بارداری باشید، مقدار عدد بتا نرمال چقدر است؟

مقدار عدد بتا در هفته پنج بارداری به دو روش محاسبه خواهد شد:

در جدول بتا براساس تاریخ آخرین پریودی مقدار بتا mlU/ml 18 تا 7340 است.

در جدول تخمک گذاری، هفته پنجم تقریبا مساوی با 35 روز است. اگر چرخه پریودی شما 28 روزه باشد، هفته پنجم مساوی 21 روز است، بنابراین عدد بتا روز 21 بعد از تخم گذاری حدود IU/I 1248 است. اگر چرخه پریودی شما 30 روزه باشد، تخمک گذاری در روز 16 شروع شده و هفته پنجم مساوی روز 23 است. مقدار عدد بتا در این روز IU/I 2439 خواهد بود.