سندرم روده تحریک پذیر ( IBS )، بیماری مزمن و شایعی است که باعث اختلال در روده (روده بزرگ) شده و نیازمند مراقبت بلندمدت می باشد؛ چرا که نشانه های آن باعث واکنش بیش از حد بدن به تغییرات طبیعی دستگاه گوارشی می شود و در نتیجه درد و ناراحتی فرد را به دنبال دارد.
علائم سندروم روده تحریک پذیر شدید، تنها در تعداد کمی از مبتلایان بروز می کند و در هر فردی متفاوت است که در این صورت، این افراد به مشاوره پزشکی و مصرف دارو نیاز دارند و اصولاً با کنترل رژیم غذایی، تغییر در سبک زندگی و کاهش استرس می توانند این بیماری را کنترل کنند.
خوشبختانه، این بیماری موجب تغییر در بافت روده یا افزایش احتمال سرطان روده بزرگ نمیگردد. رایجترین علائم بیماری سندروم روده بزرگ عبارتند از:
- دردها و گرفتگیهای شکمی
- اسهال و یبوست به تناوب
- وجود مخاط در مدفوع
- گازهای رودهای
- احساس نفخ
به طور کلی، سندروم روده تحریک پذیر یک علت خاص و مشخصی ندارد؛ بلکه مجموعهای از عوامل در کنار هم باعث بروز آن می شوند.
تمام اثرات و عوارض سندروم روده تحریک پذیر ، بر روی دیواره روده می باشد؛ چرا که این دیواره، پوشیده از عضلاتی است که با انقباض و استراحتی هماهنگ، غذا را در مسیر روده حرکت می دهد. حال اگر فردی مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر باشد؛ اختلالات عصبی، هماهنگی سیگنالهای مغزی و دستگاه گوارشی را از بین برده و در نتیجه انقباضات، قویتر و طولانیتر از حالت طبیعی خود می شود که اسهال، نفخ و تولید گاز را به همراه دارد؛ همچنین بالعکس، اگر انقباضات رودهای ضعیف باشند، سرعت حرکت غذا کاهش یافته و موجب سختی و خشکی مدفوع و یبوست می شود.
از آنجایی که تأثیرگذاری عوامل بیماری سندروم روده تحریک پذیر در افراد متفاوت است، برخی محرکهایی که بر روی افراد عادی بی تأثیر است، در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر ، بسیار مؤثر می باشد؛ هرچند واکنش ها نسبت به این محرک ها یکسان نیستند.
مهمترین محرک ها و عوامل بروز سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:
- غذا : گرچه هنوز نقش حساسیت های غذایی در بروز سندروم روده تحریک پذیر اثبات نشده اما می دانیم که این علائم با خوردن بعضی غذاها همچون ادویه، شکلات، چربی، گلکلم، کلم بروکلی، کلم، میوه، حبوبات، شیر و نوشیدنیهای گازدار و الکلی تشدید می شود؛ البته مواد غذایی مفید برای سندروم روده تحریک پذیر هم وجود دارد که تنش های آن را کمتر می کنند.
- استرس : علائم سندروم روده تحریک پذیر با استرس نیز شدیدتر می شود.
- هورمون : سندروم روده تحریک پذیر در خانم ها دو برابر آقایان بروز می کند و تغییرات هورمونی در این بیماری بسیار مؤثر هستند، تا آن حد که این علائم در دوران قاعدگی خانم ها یا نزدیک آن، بیشتر می شود.
- سایر بیماریها : سایر بیماریهای دیگر همچون التهاب معدهای _ رودهای یا افزایش بیش از حد باکتریهای روده ، گاهی تشدید کننده علائم سندروم روده تحریک پذیر می باشند.
دو نشانه سندروم روده تحریک پذیر ، یبوست و اسهال می باشند که تشدید کننده بواسیر هستند. حال اگر برای جلوگیری از این علائم، خوردن بعضی از غذاها کنار گذاشته شود، احتمال ابتلا به سوء تغذیه بالا می رود؛ اما مهمترین پیامد سندروم روده تحریک پذیر ، تأثیر منفی بر روی کیفیت کلی زندگی و احساس کمبودهایی است که منجر به یأس و افسردگی می شود.
به علت مشخص نبودن دلیل اصلی و درمان قطعی سندروم روده تحریک پذیر ، بیشتر درمانهای این بیماری (کنترل استرس، تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی، ورزش یوگا و مدیتیشن، مایعات، خواب کافی و…)، حول محور کاهش علائم بیماری و بازگشت فرد به زندگی عادی می چرخند؛ اما در بیماری شدید سندرم روده تحریک پذیر ، مراجعه به پزشک و درمان دارویی سندرم روده تحریک پذیر الزامی است.
درمان گیاهی سندرم روده تحریک پذیر و همچنین درمان های سنتی، می تواند به تسکین علائم این بیماری کمک کند.
- طب سوزنی : طب سوزنی یکی از درمان هایی است که در جهت بهبود بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر مؤثر می باشد.
- درمانهای گیاهی : نعناع فلفلی یا ترکیبی از گیاهان ایبروگاست، یک آنتی اسپاسمودیک (کاهش دهنده تنش عضلانی) طبیعی است که به ماهیچههای صاف روده آرامش می دهد و موجب بهبود کوتاه مدت علائم سندروم روده تحریک پذیر می شود.
- هیپنوتیزم : هیپنوتیزم نیز در کاهش دردهای شکمی و احساس نفخ مؤثر است. با آموزش های یک متخصص میتوان آموخت که چگونه می شود به آرامش عضلات شکمی دست یافت.
- پروبیوتیک (باکتری های گوارش غذا) : پروبیوتیک ها، باکتریهای مفید روده هستند که تعدادشان در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر کم است و با مصرف پروبیوتیکها که در برخی غذاها همچون ماست وجود دارد، می توان به کاهش و تسکین علائم آن کمک کرد.
- تغییرات غذایی : توقف مصرف غذاهای نفخآور (نوشیدنیهای گازدار، میوههای خام و سبزیجات به ویژه کلم و گلکلم)، گلوتن (گندم، جو و چاودار) و برخی کربوهیدراتها (فروکتوز، فروکتان، لاکتوز و…)
برای پیشگیری از سندروم روده تحریک پذیر و کاهش دردهای شکمی باید استرس را کاهش داد. برخی از روش های کنترل استرس شامل موارد زیر می شوند:
- مشاوره
- پسخوراند زیستی یا بیوفیدبک (تکنیک کنترل استرس)
- تمرینات آرامش پیشرونده
- تنفس عمیق
- تمرینات خودآگاهی یا حضور در لحظه (تمرکز لحظه ای)
- سایر تکنیکهای کنترل استرس
- و…