ساک حاملگی در دوران بارداری: آشنایی با اندازه و علائم تشكيل

یکی از نخستین نشانه‌های بارداری که با مشاهده آن می‌توان از آغاز حاملگی مطلع شد، ساک بارداری نام دارد. ساک حاملگی که اغلب حدود ۵ تا ۷ هفته بعد از آخرین قاعدگی تشکیل می‌شود، با انجام سونوگرافی ترانس واژینال در هفته ۴ یا ۵ بارداری قابل رؤیت است. این کیسه که به دلیل دارا بودن مایع آمنیوتیک، محل نگهداری و رشد جنین تا زمان تولد است، حین سونوگرافی همچون طوقه سفیدی در اطراف یک مرکز شفاف دیده می‌شود. از طرفی با توجه به این‌که هر روز حدود ۱ میلی‌متر به اندازه ساک بارداری اضافه می‌شود، با بررسی ابعاد آن نسبت به سن حاملگی می‌توان از رشد طبیعی یا غیرطبیعی جنین آگاه شد. لازم به ذکر است که معمولاً با رسیدن سطح هورمون hCG به مقدار ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ می‌توان ساک را مشاهده کرد و برای این امر، سونوگرافی واژینال دقت و شفافیت بیشتری نسبت به سونوگرافی شکمی دارد. با توجه به حساسیت دوران حاملگی و اهمیت تشخیص به‌موقع شروع بارداری، با ما همراه باشید تا با مهم‌ترین ویژگی‌های ساک یا کیسه حاملگی آشنا شویم.

ساک حاملگی چیست؟

روند تشکیل ساک حاملگی درواقع وابسته به فرایند لقاح و آغاز تقسیم سلولی است. با ترکیب تخمک و اسپرم و شروع تشکیل یک توده سلولی توسط تخم لقاح‌یافته، این توده به دو بخش مختلف تقسیم می‌شود که هر یک از آن‌ها به جزء مهمی در بارداری تبدیل می‌گردد. یکی از اجزا، جفت را تشکیل می‌دهد و دیگری نیز باعث شکل‌گیری جنین و کیسه آمنیون می‌شود. هنگامی که جنین شکل بگیرد، پرده‌هایی اطراف آن را احاطه می‌کند که به ساک بارداری (Gestational Sac) معروف است. 

ساک حاملگی در تغذیه و محافظت از جنین در مراحل اولیه بارداری چه تاثیری دارد؟

ساک حاملگی، اولین ساختاری است که در اوایل بارداری در رحم تشکیل می‌شود و نشان‌دهنده آغاز رشد جنین است. این فرایند از لحظه لقاح تخمک و اسپرم آغاز می‌شود. پس از ترکیب این دو، سلول حاصل شروع به تقسیم می‌کند و به توده‌ای سلولی تبدیل می‌شود. این توده به دو بخش اصلی تفکیک می‌شود:

• یک بخش، جفت را تشکیل می‌دهد که وظیفه تغذیه و تبادل مواد بین مادر و جنین را بر عهده دارد.
• بخش دیگر، جنین و کیسه آمنیون را به وجود می‌آورد که محل رشد و محافظت از جنین است.

با شکل‌گیری جنین، غشایی اطراف آن ایجاد می‌شود که همان ساک حاملگی نام دارد و در سونوگرافی به‌عنوان اولین نشانه قطعی بارداری دیده می‌شود.

زمان تشکیل ساک حاملگی و مشاهده آن در سونوگرافی

تشکیل ساک حاملگی بین هفته‌های چهارم تا پنجم پس از لقاح رخ می‌دهد، هرچند در برخی موارد ممکن است از هفته سوم نیز قابل مشاهده باشد. این ساک که حاوی جنین، جفت، کیسه زرده و سایر بخش‌های مرتبط با بارداری است، در هفته سوم یا چهارم بارداری قطری حدود ۲ تا ۳ میلی‌متر دارد.

حداکثر تا هفته پنجم بارداری، سونوگرافی واژینال باید قادر به مشاهده ساک حاملگی باشد. بررسی اندازه ساک و مقایسه آن با سطح هورمون hCG می‌تواند در تشخیص مشکلاتی مانند:

• سقط جنین زودهنگام
• بارداری خارج رحمی
• بارداری هتروتوپیک همزمان داخل و خارج رحم

کمک‌کننده باشد.

آیا مشاهده ساک حاملگی تضمینی بر وقوع بارداری است؟

به‌طور کلی مشاهده ساک حاملگی در سونوگرافی به معنای شروع فرایند بارداری است، اما نمی‌تواند تضمینی بر طبیعی و سالم بودن بارداری باشد. گاهی با وجود رؤیت ساک، کیسه زرده –که باید بین نیمه‌ی هفته پنجم تا هفته ششم شکل بگیرد– مشاهده نمی‌شود و بنابراین سلامت بارداری تأیید نمی‌گردد. همچنین گاهی با وجود مشاهده ساک و کیسه زرده، در ادامه‌ی مسیر بارداری مشکلاتی برای مادر به وجود می‌آید که قابل پیش‌بینی نبوده است. بنابراین معاینه منظم توسط پزشک متخصص زنان در طول حاملگی برای کلیه خانم‌ها ضرورت دارد.

علت دیده نشدن ساک حاملگی در هفته پنجم

اگرچه در شرایط طبیعی می‌بایست ساک حاملگی از هفته پنجم بارداری قابل مشاهده باشد، اما علل و عواملی ممکن است مانع از مشاهده ساک شوند. برخی از این دلایل به شرح زیر می‌باشد:

• عدم مشاهده ساک بارداری درصورت عدم اندازه‌گیری سطح هورمون hCG، احتمالاً به این دلیل است که تاریخ شروع حاملگی اشتباه ثبت شده و باید چند روز یا یک هفته بعد مجدداً سونوگرافی انجام گیرد. همچنین ثبت اشتباه اولین روز از آخرین پریود پیش از بارداری، باعث نیاز به انجام مجدد سونوگرافی می‌شود.
• درصورت اندازه‌گیری hCG و ثبت مقادیر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ این هورمون، عدم مشاهده ساک ممکن است ناشی از بروز حاملگی خارج از رحم باشد. 
• پایین بودن hCG همچنین می‌تواند نشانگر سقط جنین زودهنگام (معروف به بارداری شیمیایی) باشد که یعنی پیش از مشاهده ساک در سونوگرافی، حاملگی پایان یافته است‌.

در هر حال با عدم مشاهده ساک بارداری در هفته‌های پنجم تا هفتم، می‌بایست ابتدا علت اصلی به کمک معاینات مختلف مشخص شود و سپس اقدامات درمانی و تکمیلی صورت گیرد.

تشخیص سن بارداری از روی ساک حاملگی

در مواردی که خانم تاریخ آخرین قاعدگی خود را فراموش کرده یا اطمینانی از نخستین روز بارداری خود ندارد، در طول دوران بارداری و با اندازه‌گیری ساک می‌توان سن بارداری را با خطای بسیاری کمی تخمین زد. روش ساده‌ای که برای این کار وجود دارد، اندازه گرفتن ابعاد ساک (به میلی‌متر) و جمع زدن آن با عدد ۲۸ (تعداد روزهای ۴ هفته) است. بنابراین درصورتی که طول ساک حاملگی ۱۲ میلی‌متر مشاهده شود، سن حاملگی برابر با ۴۰ روز می‌باشد.

آیا پایین بودن ساک حاملگی خطرناک است؟

اگر شما هم اصطلاح پایین بودن ساک حاملگی به گوشتان خورده، باید بدانید که این وضعیت لزوماً یک شرایط خطرناک و اورژانسی نیست. درواقع در طول هفته‌های اول بارداری و به‌ویژه در صورت عدم مشاهده خونریزی و لکه‌بینی، پایین بودن ساک بارداری طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما اگر در هفته‌های بعد نیز ساک و حتی جفت در موقعیتی پایین‌تر از حد طبیعی باشند و همزمان، خونریزی یا لکه‌بینی‌هایی مشاهده شود، احتمال سقط جنین وجود دارد. لازم به ذکر است که در طول بارداری لکه‌بینی‌های متعددی رخ می‌دهد و همه آن‌ها به معنای سقط جنین نیست. اما با توجه به حساسیت موضوع بهتر است درصورت مشاهده هرگونه خونریزی خفیف تا شدید، مسئله را به پزشک گزارش داد. 

علل و دلایل خالی بودن ساک حاملگی 

عدم مشاهده جنین در ساک بارداری و خالی بودن آن علل و دلایل مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بارداری مولار (تشکیل توده خوش‌خیم به‌جای جفت و جنین)
• بیماری تروفوبلاستیک بارداری (نوع نادری از بیماری‌های تومورساز)
• انجام سونوگرافی زودهنگام و کم بودن سن بارداری
• وقوع بارداری خارج از رحم
• تقسیم سلولی غیرعادی به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی
• کیفیت پایین اسپرم مرد
• ضعیف بودن تخمک زن

با ساک بارداری خالی چه کنیم؟

مشاهده ساک بارداری خالی نشانه عدم رشد جنین است اما در برخی موارد، پزشک تشخیص قطعی را به تعویق می‌اندازد و توصیه می‌کند چند روز دیگر صبر کنید.

با انجام سونوگرافی مجدد و بررسی همزمان سطح هورمون hCG و روند رشد ساک، می‌توان با اطمینان بیشتری وضعیت بارداری را مشخص کرد. حتی اگر در سونوگرافی اول ساک دیده نشود، تکرار آن برای تشخیص نهایی ضروری است. در صورتی که پس از سونوگرافی دوم همچنان ساک مشاهده نشود و سطح hCG بالا بماند، احتمال بارداری خارج رحمی یا سقط جنین مطرح می‌شود و نیاز به بررسی فوری پزشکی وجود دارد.

حمایت روحی و بازگشت به شرایط طبیعی

دوران بارداری از حساس‌ترین و ارزشمندترین مراحل زندگی است. اگر روند بارداری مطابق انتظار پیش نرود یا سقط جنین رخ دهد، این شرایط واقعا غم‌انگیز و پراسترس خواهد بود. در این مواقع:

از حمایت عاطفی خانواده و دوستان بهره بگیرید.

به خود فرصت استراحت و تجدید قوا بدهید.

به یاد داشته باشید که شانس بارداری مجدد همچنان وجود دارد و می‌توانید با آمادگی جسمی و روحی بیشتر، دوباره اقدام کنید.

بارداری پوچ، وقتی ساک حاملگی بدون جنین است

یکی از انواع سقط‌های شایع در اوایل بارداری، بارداری پوچ یا ساک حاملگی خالی است. در این حالت، کیسه بارداری در رحم شکل می‌گیرد، اما جنینی در آن رشد نمی‌کند. این اتفاق در هفته‌های ابتدایی سه‌ماهه اول رخ می‌دهد و حتی گاهی قبل از اینکه فرد متوجه بارداری‌ بشود. در بیشتر موارد، بدن به طور طبیعی و خودبه‌خود، این بارداری را دفع می‌کند یعنی سقط اتفاق می‌افتد.

بعضی از زنان ممکن است برای اطمینان از پایان کامل بارداری یا در صورت نیاز پزشکی، از روش‌هایی مانند ساکشن یا کورتاژ جهت تخلیه باقی‌مانده‌های بارداری استفاده کنند. انجام این روش‌ها به جهت بررسی علت سقط توسط پزشک یا پاتولوژیست مهم است. در صورت مواجهه با چنین شرایطی، مشاوره با پزشک برای بررسی گزینه‌های درمانی و مراقبت‌های بعدی بسیار مهم است.

سخن پایانی

بانوانی که بارداری را تجربه می‌کنند، برای تعیین وضعیت خود و کودکشان نیاز به انجام تست‌هایی همچون سونوگرافی و آزمایش خون دارند. ساک حاملگی به عنوان یکی از اولین ساختارهای بارداری قابل مشاهده در سونوگرافی، ممکن است دیرهنگام دیده شود یا درصورت دیده شدن نیز خالی بوده و فاقد جنین باشد. در هر حال باید پیش از هرگونه نگرانی، ابتدا با پزشک مشورت کرد و سونوگرافی‌های بیشتری را برای تشخیص قطعی انجام داد. اما درصورت سقط جنین نیز می‌توان بدون نگرانی و با معاینات منظم توسط پزشک متخصص، مجدداً یک بارداری موفق و سالم را تجربه نمود.

تماس با ما

برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره ساک حاملگی در دوران بارداری با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

سوالات متداول

اندازه ساک حاملگی در هفته چهارم چقدر است؟

در هفته چهارم بارداری، اندازه ساک حاملگی معمولاً بین ۲ تا ۳ میلی‌متر است. در این مرحله، سونوگرافی ممکن است به‌سختی بتواند ساک را نشان دهد، اما با پیشرفت بارداری، ساک به‌سرعت رشد می‌کند.

اندازه ساک حاملگی در بارداری پوچ چقدر می‌شود؟

در بارداری پوچ، ساک حاملگی رشد می‌کند اما جنین در آن تشکیل نمی‌شود. به‌طور معمول، اگر اندازه ساک به بالای ۲۵ میلی‌متر برسد ولی جنینی دیده نشود، احتمال بارداری پوچ مطرح می‌شود و باید با پزشک مشورت کرد.

علت دیر تشکیل شدن ساک حاملگی چیست؟

علت اصلی تأخیر در تشکیل ساک، معمولاً به تخمک‌گذاری دیرهنگام، لانه‌گزینی دیر، یا خطا در محاسبه سن بارداری برمی‌گردد. گاهی هم مشکلات هورمونی یا بارداری‌های غیرطبیعی می‌تواند باعث این تأخیر شود.

برای تشکیل کیسه زرده چه بخوریم؟

برای تقویت تشکیل کیسه زرده و حمایت از رشد اولیه جنین، مصرف غذاهای سرشار از اسید فولیک، پروتئین، ویتامین B6 و آهن توصیه می‌شود. خوراکی‌هایی مانند سبزیجات برگ‌سبز، عدس، گوشت قرمز، تخم‌مرغ و مکمل‌های مخصوص بارداری می‌توانند مفید باشند.