ضخیم شدن دیواره رحم چه علت و علائمی دارد؟
درمان ناباروری
خیم شدن دیواره رحم یکی از مراحل طبیعی است که هر ماه در چرخه قاعدگی اتفاق میافتد. در هر چرخه دیواره رحم به اندازهای ضخیم خواهد شد تا در صورت بارداری برای لانه گزینی آماده شود. در صورتی که بارداری اتفاق نیفتد، این پوشش ریخته و همراه با خونریزی قاعدگی از بدن خارج میشود.
در صورتی که رشد این بافتها بیش از اندازه طبیعی باشد، منجر به ضخیم شدن دیواره رحم یا یا هیپرپلازی آندومتر (Endometrial Hyperplasia) خواهد شد. ضخامت لایه رحم یکی از فاکتورهای مهم در قدرت باروری زنان و سلامتی دستگاه تولیدمثل آنها ایفا میکند. کمتر یا بیشتر بودن این ضخامت میتواند منجر به بروز مشکلات جدی در سلامت زنان و قدرت باروری آنها ایجاد کند. در صورتی که نسبت به این عارضه اطلاعات کافی داشته باشید، میتوان در صورت بروز مشکل نسبت به درمان به موقع اقدام کرد. بنابراین با ما همراه شوید تا در ادامه بیشتر با ضخیم شدن دهانه رحم، علائم، عوارض و روشهای درمان آشنا شویم.

دلایل، روند و انواع رشد غیرطبیعی آندومتر
رشد غیرطبیعی آندومتر به معنای ضخیم شدن بیش از حد لایه داخلی رحم است. این اتفاق به دلیل تغییرات هورمونی رخ میدهد. در حالت طبیعی، طی چرخه قاعدگی ابتدا هورمون استروژن باعث ضخیم شدن دیواره رحم برای آمادگی بارداری میشود. بعد از تخمکگذاری، هورمون پروژسترون ترشح میشود تا شرایط لانهگزینی تخمک فراهم گردد.
اگر بارداری اتفاق نیفتد، سطح این دو هورمون کاهش یافته و دیواره رحم ریزش کرده و قاعدگی شروع میشود. پس از آن، دیواره رحم دوباره شروع به رشد میکند. اما اگر بعد از پایان چرخه، ضخامت آندومتر به حالت طبیعی برنگردد، نشانهای از رشد غیرطبیعی آن است. این مشکل همیشه به معنای سرطان نیست، اما در صورت بیتوجهی ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. پزشکان رشد غیرطبیعی آندومتر را بر اساس شکل و ساختار سلولی به چهار نوع تقسیم میکنند:
- رشد ساده آندومتر
- رشد پیچیده آندومتر
- رشد ساده با سلولهای غیرطبیعی
- رشد پیچیده با سلولهای غیرطبیعی
تشخیص دقیق نوع رشد و شروع درمان بهموقع، نقش مهمی در حفظ سلامت رحم و پیشگیری از مشکلات جدیتر دارد.
ضخامت دیواره رحم چه زمانی طبیعی است و چه موقع نگران کننده؟
ضخامت دیواره رحم یا آندومتر، بسته به سن، شرایط هورمونی و مراحل زندگی یک زن، تغییر میکند. اندازهگیری این ضخامت با استفاده از سونوگرافی یا MRI امکانپذیر است. گاهی اوقات ضخامت دیواره رحم طبیعی است، اما گاهی هم نشانهای از اختلال یا بیماری در نظر گرفته میشود و نیاز به بررسی تخصصی دارد. ضخامت رحم در مراحل مختلف زندگی به این صورت است که:
دوران پیش از بلوغ
در دختران نابالغ، آندومتر بسیار نازک است و بهصورت یک خط نازک در سونوگرافی دیده میشود. این نازکی عادی است و ناشی از نبود فعالیت هورمونی جنسی در این دوران میباشد. به عبارت دیگر، ضخامت کم دیواره رحم در این سنین کاملا نرمال تلقی شده و جای نگرانی نیست.
دوران قاعدگی و چرخه ماهانه
در زنان بالغ، ضخامت دیواره رحم تحت تأثیر نوسانات هورمونی در طول چرخه قاعدگی تغییر میکند. در ابتدای چرخه، آندومتر نازک است. با نزدیک شدن به تخمکگذاری، استروژن باعث ضخیم شدن دیواره رحم میشود تا برای لانهگزینی تخمک آماده گردد. در ادامه، هورمون پروژسترون نیز نقش دارد و در صورت باردار نشدن با کاهش هورمونها، دیواره رحم ریزش میکند و قاعدگی شروع میشود. این تغییرات طبیعی و بخشی از سلامت باروری هستند.
دوران بارداری
در صورت بارداری، تخمک بارور شده به دیواره رحم متصل شده و موجب افزایش ضخامت آندومتر خواهد شد. این ضخامت بیشتر از حالت طبیعی است و تا ۲ میلیمتر افزایش پیدا میکند. این روند برای رشد جنین طبیعی است. به بیان سادهتر اینکه افزایش ضخامت در این دوران اصلا نگرانکننده نیست و نشاندهنده روند صحیح بارداری میباشد.
پس از زایمان
پس از تولد نوزاد، بلاخص به روش سزارین، ممکن است مقداری از بافتها و لختههای خون در رحم باقی بمانند. این موضوع باعث میشود که ضخامت آندومتر در سونوگرافی پس از زایمان بیشتر از حد طبیعی دیده شود. این حالت تا بازگشت به چرخه قاعدگی طبیعی ادامه دارد و در اغلب موارد جای نگرانی نیست.
دوران یائسگی
در دوران یائسگی، به دلیل کاهش یا قطع تولید هورمونهای جنسی، آندومتر نازک میشود. ضخامت آندومتر در این دوران نباید از ۵ میلیمتر بیشتر باشد. اگر در زنان یائسه ضخامت بیش از این مقدار باشد یا در دوره دچار خونریزی یا لکهبینی شوند، باید بهطور جدی بررسیهای پزشکی انجام شود. این افزایش ضخامت ممکن است ناشی از مصرف داروهای هورمونی، داروهای مرتبط با سرطان سینه یا حتی بیماریهایی مانند سرطان رحم باشد.

ضخامت طبیعی دیواره رحم برای بارداری چقدر است؟
دیواره رحم یا آندومتر در پایان چرخه قاعدگی، پس از ریزش لایه بالایی، تا حدود ۱ میلیمتر نازک میشود. با آغاز چرخه جدید و شروع تخمکگذاری، سلولهای آندومتر دوباره رشد کرده و این لایه ضخیمتر میگردد. در حالت معمول، ضخامت طبیعی دیواره رحم حدود ۸ میلیمتر است و در صورت بارداری میتواند تا ۱۶ میلیمتر افزایش پیدا کند تا شرایط مناسب برای نگه داشتن جنین فراهم شود.
در برخی موارد، آندومتر ممکن است بیش از حد نازک باشد. ضخامت کمتر از ۶ میلیمتر به عنوان آندومتر نازک شناخته میشود. این مسئله میتواند به عواملی مانند سن، برخی درمانهای پزشکی، التهاب یا ویژگیهای ساختاری آندومتر مرتبط باشد. آمار نشان میدهد که حدود ۵ درصد زنان زیر ۴۰ سال و ۲۵ درصد زنان بالای ۴۰ سال دچار آندومتر نازک هستند.
چه عواملی باعث افزایش ضخامت دیواره رحم میشوند؟
ضخیم شدن دیواره رحم، فرایندی طبیعی در طول چرخه قاعدگی است اما دلایل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است باعث افزایش غیرعادی این ضخامت شوند.
بارداری
یکی از شایعترین علل افزایش ضخامت آندومتر، بارداری است. زمانی که قاعدگی به تعویق میافتد و همزمان ضخامت دیواره رحم نیز افزایش پیدا میکند. انجام تست بارداری اولین قدم برای تشخیص علت این تغییر است.
سرطان آندومتر یا تخمدان
یکی از عوامل جدیتری که موجب افزایش ضخامت دیواره رحم میشود، سرطان آندومتر یا تخمدان است که غالبا در سنین بالاتر از ۶۰ سال رخ میدهد. البته بروز این سرطان در زنان زیر ۴۵ سال نسبتا نادر است. نکته جالب اینجاست که زنان سفیدپوست بیشتر در معرض این نوع سرطان قرار دارند.
اختلالات هورمونی و هایپرپلازی آندومتر
عدم تعادل بین هورمونهای زنانه ممکن است به رشد بیش از حد سلولهای آندومتر منجر گردد. اگر تخمکگذاری بهدرستی صورت نگیرد، بدن پروژسترون کافی تولید نمیکند، در حالی که سطح استروژن بالا میماند. این عدم تعادل هورمونی موجب افزایش مداوم ضخامت دیواره رحم و گرهخوردگی غیرطبیعی سلولها میشود. در بلندمدت، این وضعیت خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش خواهد داد.
سایر عوامل زمینهای مؤثر در افزایش ضخامت آندومتر
علاوه بر دلایل اصلی، برخی شرایط جسمی و مصرف بعضی داروها نیز به شکل غیرمستقیم باعث افزایش ضخامت دیواره رحم میشوند. این موارد شامل:
- اضافهوزن یا چاقی مفرط با افزایش سطح استروژن در بدن، محرکی برای رشد بیشازحد بافت آندومتر است.
- مصرف داروهای هورمونی مانند تاموکسیفن که در درمان سرطان پستان تجویز میشود بر روی بافت رحم تأثیر میگذارد.
- استفاده از هورموندرمانی جایگزین (HRT) در زنان یائسه، تعادل طبیعی هورمونها را تغییر میدهد.
- وجود پولیپهای آندومتر که رشدهای خوشخیم داخل رحم هستند، ضخامت دیواره را بیشتر میکنند.
- فشار خون بالا با تغییرات عروقی بر بافت رحم تأثیر میگذارد.
- وجود بافت اسکار یا چسبندگیهای داخلی رحم مانع ریزش طبیعی دیواره رحم میشوند.

راههای پیشگیری از افزایش ضخامت دهانه رحم
برای آن که بتوانید از بروز این عارضه جلوگیری کنید، اقدامات زیر میتواند برای شما مفید باشد:
- کاهش وزن در صورتی که اضافه وزن دارید. از آن جا که در افراد چاق هورمونها در بافت چربی به استروژن تبدیل خواهد شد، احتمال ابتلا به سرطان رحم و افزایش ضخامت دیواره آن در افراد چاق بیشتر است.
- در صورت داشتن قاعدگی نامنظم، قرصهای ضد بارداری مصرف کنید. این قرصها حاوی استروژن و پروژسترون هستند و باعث جلوگیری از ضخیم شدن دیواره رحم به علت استروژن مازاد خواهند شد.
- استفاده پروژسترون در کنار استروژن در زمان یائسگی.

علائم ضخیم شدن دیواره رحم
ضخیم شدن دیواره رحم همراه با علائمی است که شما را از بروز آن مطلع خواهد کرد. از جمله این علائم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- لکه بینی بین قاعدگی
- خونریزی بعد از یائسگی
- چرخه قاعدگی نامنظم که کمتر از 3 هفته و یا بیشتر از 38 روز طول بکشد.
- خونریزی بسیار سنگین یا طولانی مدت در دوران قاعدگی
- سابقه مشکل در باروری
- احساس درد شدید هنگام رابطه جنسی
- ادرار یا دفع دردناک به خصوص در دوران قاعدگی

تشخیص ضخیم شدن دیواره رحم و سرطان
در صورت مشاهده خونریزی غیر طبیعی در زمانهای غیر قاعدگی و لکه بینی باید به پزشک معالج مراجعه کرد. برای اندازه گیری ضخامت دیواره آندومتر از سونوگرافی واژینال استفاده میشود. در این روش یک دستگاه کوچک وارد واژن شده و امواج صوتی منتشرشده از طریق دستگاه، منجر به نمایش اندامهای درونی خواهد شد.
در این روش میتوان ضخامت غیر طبیعی دیواره رحم را تشخیص داد. لازم به ذکر است که مشاهده ضخامت غیر طبیعی نمیتواند دلیل قطعی برای وجود سرطان باشد و برای تشخیص وجود سرطان باید نمونه برداری و مشاهده آن زیر میکروسکوپ انجام شود. برای نمونه برداری میتوان از روش هیستروسکوپی، کورتاژ یا بیوپسی استفاده کرد.
بیوپسی آندومتریال
با وجود نگرانیهای بسیار در مورد این عمل، انجام آن بسیار ساده و با کمترین درد انجام میشود. برای کاهش درد و عوارض میتوانید از یک ساعت قبل از عمل حدود 600 میلی گرم ایبوبروفن و یک میان وعده سبک بخورید. این عمل معمولاً در مطب پزشک انجامشده و نیازی به بیهوشی ندارد. پزشک وسیلهای به نام اسپکولوم را وارد واژن کرده تا آن را باز نگه دارد. پس از تمیز کردن ناحیه مورد نظر با استفاده از یک اسپری مخصوص یا تزریق دارو، دهانه رحم را بی حس کرده و با استفاده از یک وسیله باریک و منعطف نمونهای از بافت آندومتر را بیرون میکشد.
هیستروسکوپی
ممکن است دکتر به جای روش بیوپسی از روش هیستروسکوپی استفاده کند. این روش نیز معمولاً در مطب انجامشده و مزیت آن نسبت به روش قبل آن است که به پزشک این امکان را میدهد که همه قسمتهای آندومتر را اندازه گیری کند.
سونوگرافی ترانس واژینال
در این روش همانطور که در بالا نیز اشاره شد از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تصویربرداری از اندامهای داخلی بدن استفاده میشود. در این روش دستگاهی به نام دگرساز یا روی شکم حرکت داده شده یا به داخل واژن فرستاده میشود.
کورتاژ
کورتاژ تشخیص سرطان با کورتاژ انجامشده جهت سقط جنین متفاوت است. در این روش برای تشخیص سرطان رحم از بافت دیواره رحم نمونه برداری میشود.
سرطان آندومتر چه زمانی اتفاق میافتد؟
سرطان آندومتر زمانی رخ میدهد که سلولهای لایه داخلی رحم (آندومتریوم) به شکل غیرطبیعی و سریع رشد کنند. این رشد غیرطبیعی باعث ضخیم شدن بخشهایی از دیواره رحم میشود و ممکن است به تشکیل تودهای از بافتها یا همان تومور منجر گردد. اگر این تومور سرطانی باشد، سلولها میتوانند به سرعت به دیگر قسمتهای بدن گسترش پیدا کنند.
هرچند افزایش ضخامت آندومتر همیشه به معنای سرطان نیست، اما برخی عوامل میتوانند احتمال بروز آن را بیشتر کنند، از جمله:
- سن: بیشتر در زنان پس از یائسگی و معمولاً بعد از ۶۰ سالگی دیده میشود.
- عدم تعادل هورمونی: استروژن زیاد و پروژسترون کم باعث افزایش ضخامت دیواره رحم و بالا رفتن خطر ایجاد بافت سرطانی میشود.
- چاقی و اضافه وزن: بالا بودن شاخص توده بدنی (BMI) با افزایش خطر سرطان آندومتر ارتباط دارد.
- عوامل ژنتیکی: مانند سندروم لینچ که احتمال بروز سرطانهای مختلف از جمله سرطان آندومتر را به صورت ارثی افزایش میدهد.
روشهای درمان افزایش ضخامت دهانه رحم
با وجود آن که هنوز دانشمندان و پزشکان درمان قطعی جهت افزایش ضخامت آندومتر پیدا نکردهاند، پزشک معالج با توجه به شدت و میزان بیماری میتواند از روشهای درمانی مختلفی استفاده کند.
- دارو درمانی: در این روش دارو تنها برای جلوگیری از بروز دردهای شدید تجویز شده و تأثیری بر روند درمان نخواهد گذاشت.
- هورمون تراپی: همانطور که در بالا اشاره شد، یکی از علتهای ضخیم شدن دیواره رحم به هم خوردن تعادل هورمونی است که در این روش تعادل آنها تا حد قابلتوجهی برخواهد گشت.
- عمل جراحی: در این روش میتوان با برداشتن بافت آندومتریوز از طریق عمل جراحی، به شرط سالم بودن رحم و تخمدانها بارداری را تجربه کرد.
- روشهای کمک باروری: در بسیاری از موارد، روشهای درمان ناباروری برای درمان آندومتریوز نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
درمان خانگی ضخیم شدن دیواره رحم
هرچند درمان قطعی ضخامت دیواره رحم باید تحت نظر پزشک انجام شود، اما برخی راهکارهای طبیعی میتوانند به تنظیم سطح هورمونها، کاهش التهاب و بهبود سلامت رحم کمک کنند. این روشها بیشتر نقش حمایتی دارند و برای افراد در مراحل اولیه یا بدون علائم شدید مناسباند. برخی از درمان های خانگی عبارتند از:
- مصرف دمنوشهای گیاهی مانند رازیانه، زنجبیل یا بابونه جهت کاهش التهاب
- استفاده از مواد غذایی ضد استروژن مانند کلم بروکلی، گل کلم و دانه کتان
- محدود کردن مصرف چربیهای اشباع و قندهای فرآوریشده
- ورزش منظم برای تنظیم سطح انسولین و هورمونها
- کاهش وزن در صورت اضافهوزن
- اجتناب از مصرف خودسرانه مکملهای هورمونی یا داروهای استروژنی بدون تجویز پزشک
درمان گیاهی ضخیم شدن دیواره رحم؛ از طب سنتی چه کمکی برمیاد؟
ضخامت مناسب دیواره رحم برای لانهگزینی و حفظ بارداری ضروری است. اگر آندومتر به دلیل عواملی مثل اختلالات هورمونی، کمبود استروژن یا برخی جراحیها نازک شود، میتوان در کنار درمانهای دارویی، از روشهای گیاهی نیز بهره برد. این گیاهان با اثر تدریجی میتوانند گردش خون رحم را بهبود دهند، هورمونها را متعادل کنند و عملکرد تخمدانها را تقویت نمایند. برخی گیاهان سرشار از فیتواستروژن یا ترکیباتی هستند که به بهبود خونرسانی کمک کرده و در صورت استفاده تحت نظر پزشک، به عنوان درمان مکمل مؤثر خواهند بود. مصرف خودسرانه آنها توصیه نمیشود و لازم است پیش از شروع، وضعیت بدن توسط پزشک ارزیابی گردد.
گیاهان مفید برای تقویت و ضخیم شدن آندومتر:
- رازیانه: منبع غنی فیتواستروژن، مؤثر در تنظیم هورمونهای زنانه
- گیاه پنجانگشت (Vitex): تنظیم چرخه قاعدگی و تحریک تولید پروژسترون
- زنجبیل: بهبود گردش خون در لگن و افزایش کارایی رحم
- دارچین: آنتیاکسیدان قوی و تحریککننده عملکرد تخمدان
- شبدر قرمز: غنی از استروژن گیاهی و تقویتکننده لایه آندومتر
- آویشن: ضدالتهاب و تنظیمکننده هورمونهای تخمدانی
- بابونه: آرامبخش و کمککننده به تعادل هورمونی
گیاهان مفید برای ضخیم شدن دیواره رحم:
- رازیانه: سرشار از فیتواستروژن بوده و به تنظیم سطح هورمونهای زنانه کمک میکند.
- گیاه پنجانگشت (Vitex): تنظیمکننده چرخه قاعدگی و محرک تولید پروژسترون.
- زنجبیل: با افزایش گردش خون در ناحیه لگن، به بهبود عملکرد رحم کمک میکند.
- دارچین: علاوه بر خواص آنتیاکسیدانی، در تحریک تخمدانها نیز مؤثر است.
- شبدر قرمز: یکی از منابع طبیعی استروژن گیاهی و تقویتکننده آندومتر.
- آویشن: دارای خاصیت ضدالتهابی و تنظیمکننده هورمونهای تخمدانی.
- بابونه: آرامبخش طبیعی که به تعادل هورمونی بدن کمک میکند.
بهترین قرصها برای ضخیم شدن دیواره رحم
اگر دیواره رحم (اندومتر) بهاندازه کافی ضخیم نباشد، احتمال لانهگزینی جنین کاهش مییابد. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند که به تقویت لایه اندومتر از طریق افزایش سطح استروژن یا بهبود جریان خون در رحم کمک کنند. در ادامه چند قرص رایج در این زمینه معرفی میشود. قرصهای مؤثر برای تقویت ضخامت دیواره رحم:
- قرص استروژن (Estradiol / Estrofem):
برای تحریک رشد اندومتر از طریق افزایش سطح استروژن در خون. معمولاً در فاز فولیکولی چرخه تجویز میشود.
- قرص پروژسترون (دوفاستون یا مدروکسی پروژسترون):
برای حفظ ضخامت اندومتر در فاز لوتئال چرخه قاعدگی و آمادهسازی رحم برای لانهگزینی.
- لتروزول (Letrozole):
داروی تحریک تخمکگذاری که با افزایش FSH به رشد فولیکولها و درنتیجه افزایش ترشح استروژن کمک میکند.
- قرص ویتامین E:
مکملی آنتیاکسیدانی که با بهبود جریان خون رحم میتواند به افزایش ضخامت اندومتر کمک کند.
- آسپرین با دوز پایین (Low-dose aspirin):
گاهی برای بهبود جریان خون رحم و کمک به رشد لایه اندومتر تجویز میشود (البته با مشورت پزشک).
تذکر مهم: استفاده از هر یک از این داروها باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص زنان یا نازایی انجام شود. مصرف خودسرانه ممکن است باعث برهم خوردن تعادل هورمونی یا بروز عوارض جانبی شود.
برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره ضخیم شدن دیواره رحم با ما تماس بگیرید:
سوالات متداول
آیا ضخیم شدن دیواره رحم میتواند نشانه سرطان باشد؟
ضخامت دیواره رحم به تنهایی لزوماً نشاندهنده سرطان نیست. ضخامت غیرطبیعی ممکن است به دلیل شرایط خوشخیم مانند هایپرپلازی (افزایش تعداد سلولهای رحم) یا مشکلات هورمونی ایجاد شود. اما در مواردی خاص، ضخامت زیاد میتواند زنگ خطری برای سرطان آندومتر باشد که نیازمند بررسی و تشخیص دقیق توسط پزشک است.
آیا امکان درمان ضخامت رحم بدون انجام کورتاژ وجود دارد؟
بله، درمان ضخامت رحم بدون کورتاژ در برخی موارد امکانپذیر است. روشهایی مانند مصرف داروهای هورمونی، اصلاح سبک زندگی، و درمانهای گیاهی میتوانند به کاهش ضخامت غیرطبیعی کمک کنند. البته تشخیص و انتخاب روش درمانی مناسب باید توسط پزشک انجام شود تا بهترین نتیجه حاصل گردد.
برای ضخیم شدن دیواره رحم چه غذاهایی بخوریم؟
مصرف مواد غذایی سرشار از آنتیاکسیدانها، ویتامینها و مواد معدنی میتواند به سلامت و ضخامت مناسب دیواره رحم کمک کند. غذاهایی مانند میوهها و سبزیجات تازه، ماهیهای چرب حاوی امگا-۳، مغزها، دانههای کنجد، و مواد غذایی حاوی فیتواستروژن مانند سویا توصیه میشود. همچنین نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای فرآوریشده نقش مهمی دارد.
کاربر
-عالی بود.
کاربر
-خیلی خوب ممنون
کاربر
-سپاس از شما
کاربر
-سلام خانمم چند روز پیش رفته دکتر بعد انجام آزمایش و سیتی اسکن تشخیص داده که رحم ضخامت داره وسایز ده هست بعد خوردن قرص مجسترول بلافاصله خونریزی قطع شد آیا خطر سرطان هست
کاربر
-منم اینجوری شدم بازم دوسال بعدش برگشت . سرطان نیست اما بخاطر سردی بدنه و رحم نسبت به سردی بدن واکنش نشون میده
کاربر
-سلام مادر من دو سال بعد از یائسگی دچار لکه بینی به مدت 5روز و ضخامت رحم 9 بود ایا مشکل حادی هست؟؟
فاطمه وجهی
-دوست عزیز سلام
لکه بینی و ضخامت بیشتر از 4الی 5 تا نرمال محسوب نمیشود و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد
کاربر
-بسیار عالی
کاربر
-خیلی عالی بود