درمان و تشخیص مشکلات ناباروری با هیستروسکوپی
ناباروری زنانیکی از روش‌های تشخیصی و درمانی برای بیماری‌های رحم زنان، هیستروسکوپی نام دارد که تکنیکی ساده و کم‌تهاجمی محسوب می‌شود. در روش هیستروسکوپی که معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌پذیرد، پزشک لوله باریکی شامل یک دوربین کوچک (هیستروسکوپ) را وارد دستگاه تناسلی می‌کند تا مشکلات دهانه رحم، واژن و رحم (نظیر خونریزی‌های غیرطبیعی واژن، قاعدگی دردناک و...)را مورد بررسی قرار دهد.
هیستروسکوپی معمولاً نیاز به بستری ندارد و در مواردی که صرفاً با هدف تشخیص بیماری‌ها استفاده شود، بین ۵ تا ۱۰ دقیقه و حداکثر نیم ساعت زمان می‌برد. در این مطلب نکاتی درخصوص انواع هیستروسکوپی، موارد استفاده و علل انجام آن، موارد منع هیستروسکوپی، نحوه انجام هیستروسکوپی و... بیان می‌شود.
انواع هیستروسکوپی و رایج ترین موارد استفاده از آن
تکنیک هیستروسکوپی بر اساس هدف استفاده از آن، شامل دو نوع هیستروسکوپی درمانی و هیستروسکوپی تشخیصی است. از رایج‌ترین علل استفاده از هیستروسکوپی باید به شناسایی علت خونریزی‌های ناشی از قاعدگی‌های نامنظم اشاره کرد. به‌طور کلی، روش هیستروسکوپی به دو صورت زیر استفاده می‌شود:
هیستروسکوپی تشخیصی
هیستروسکوپی تشخیصی روشی مناسب برای شناسایی مشکلات رحم، تشخیص علل ناباروری در برخی موارد، تأیید نتایج آزمایش‌هایی همچون هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم و... است که گاهی همراه با لا‌اراسکوپی یا پیش از اتساع و کورتاژ (D&C) نیز استفاده می‌شود. برخی موارد استفاده از هیستروسکوپی تشخیصی عبارتند از:
- یافتن دلیل سقط مکرر
- بررسی مسائل و مشکلات باروری از جمله علل نازایی در زنان
- تشخیص پولیپ و فیبروم (توده‌های غیر سرطانی رحم)
- بررسی و یافتن علت دردهای لگنی
هیستروسکوپی درمانی
هیستروسکوپی درمانی راهی برای اصلاح و درمان ناهنجاری‌ها یا بیماری‌های شناسایی‌شده در هیستروسکوپی تشخیصی است که گاهی همزمان با آن و گاهی در زمانی دیگر پس از هیستروسکوپی تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طی هیستروسکوپی درمانی می‌توان ابزار جراحی لازم را از طریق مجرای هیستروسکوپ وارد رحم کرد و به بهبود نقص‌ها و اختلالات رحمی پرداخت. رایج‌ترین موارد استفاده از هیستروسکوپی درمانی عبارتند از:
- بررسی و تعیین محل قرارگیری دستگاه آی یو دی (IUD) برای پیشگیری از بارداری
- رفع چسبنگی ناشی از جراحی و عفونت و درنتیجه جلوگیری از توقف قاعدگی یا مشکلات باروری
- انجام عمل بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی) برای برسی‌های مورد نیاز زیر میکروسکوپ
- برداشتن و خارج کردن پولیپ‌ها یا فیبروم رحمی
علت انجام عمل هیستروسکوپی رحم
عمل هیستروسکوپی درمانی یا هیستروسکوپی تشخیصی به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی موارد استفاده از هیستروسکوپی به تشخیص بیماری و تأیید آزمایش‌های دیگر مربوط می‌شود و گاهی اوقات، این عمل با هدف درمان بیماری‌های زنان به کار می‌رود. مهم‌ترین علل و عوامل انجام هیستروسکوپی عبارتند از:
- تشخیص و درمان توده ها
- تشخیص و درمان مشکلات آندومتر
- تشخیص و درمان علل خونریزی واژینال
- کمک به فرآیند آی وی اف
- تخلیه جنین سقط شده
در ادامه به شرح هر یک از موارد بالا میپردازیم.
تشخیص و درمان توده ها
هیستروسکوپی راهی برای تشخیص پولیپ رحم و فیبروم‌های رحمی و همچنین درمان آن‌ها است. معمولاً ابتدا حین سونوگرافی واژینال، پولیپ‌هایی مشاهده می‌شود كه سپس روش‌های درمانی مناسب همچون هیستروسکوپی برای تخلیه آن‌ها به کار می‌رود.
در بسیاری از موارد هم ممکن است هورمون‌درمانی حین آی وی اف (IVF) باعث تولید پولیپ‌هایی شود که می‌بایست حتماً قبل از انتقال و کاشت جنین، به روش هیستروسکوپی تخلیه گردد.
تشخیص و درمان مشکلات آندومتر
لایه داخلی رحم که با نام آندومتر شناخته می‌شود، بخش مهمی در حفظ و رشد جنین حین بارداری است که بیماری‌های آن آسیبی جدی به سلامت مادر و جنین می‌رساند. با هیستروسکوپی می‌توان مشکلات آندومتر نظیر سندرم آشرمن و چسبندگی‌ها را تشخیص داد و حتی آن‌ها را درمان کرد.
سندرم آشرمن به از بین رفتن یک قسمت یا کل آندومتر گفته می‌شود که عوارضی همچون آمنوره (قطع قاعدگی)، بی‌نظمی پریود و ناباروری را در پی دارد. چسبندگی‌های داخل رحم نیز بیشتر به دلیل سقط و کورتاژ، آی وی اف مکرر، عفونت مزمن لگن همچون سل لگنی، خونریزی شدید پس از زایمان و... رخ می‌دهد.
تشخیص و درمان علل خونریزی واژینال
خونریزی غیرطبیعی از واژن همچون خونریزی‌های شدید و طولانی‌مدت قاعدگی، خونریزی بین دوره‌های عادت ماهانه و خونریزی پس از یائسگی را می‌توان به کمک هیستروسکوپی (hysteroscopy) علت‌یابی کرد. باید گفت که یافتن دلیل بی‌نظمی قاعدگی معمولاً در ابتدا به کمک سونوگرافی واژینال و تست‌های هورمونی تخمدان انجام می‌پذیرد.
در واقع، علت برخی خونریزی‌های پس از یائسگی، ضخیم شدن دیواره رحم (بیش از ۴ میلی‌متر) و تشکیل پولیپ رحمی است. سپس در مواردی همچون مشاهده پولیپ و فیبروم داخل رحم یا افزایش ضخامت دیواره رحم می‌بایست از هیستروسکوپی برای تشخیص نهایی و درمان استفاده کرد. همچنین در برخی موارد، هیستروسکوپی برای انجام روش فرسایش آندومتر و حذف این لایه با هدف توقف برخی خونریزی‌های شدید به کار می‌رود.
کمک به فرایند آی وی اف
اگر خانمی تحت درمان آی وی اف بوده و دچار شکست مکرر IVF یا اختلال در لانه‌گزینی شده باشد، می‌توان از روش هیستروسکوپی برای تشخیص علت این اتفاق کمک گرفت. همچنین به اعتقاد برخی از پزشکان، استفاده از روش هیستروسکوپی قبل از IVF نیز به افزایش موفقیت این درمان کمک می‌کند.
به این صورت که می‌توان حین انجام هیستروسکوپی پیش از انتقال جنین به رحم مادر، با خراش آندومتر به افزایش قابلیت آن برای لانه‌گزینی جنین کمک کرد.
تخلیه جنین سقط شده
گاهی پس از سقط جنین، بقایای مرده بافت جنین و جفت به‌طور طبیعی از بدن خارج نمی‌شود و و بدین ترتیب جفت به حفره رحم و آندومتر چسبندگی پیدا می‌کند. در این صورت نمی‌توان از کورتاژ برای تخلیه کامل جفت و بافت‌های دیگر کمک گرفت و می‌بایست به سراغ هیستروسکوپی رفت.
مهم ترین اقدامات لازم قبل از هیستروسکوپی
قبل از انجام عمل هیستروسکوپی، اقدامات و مراقبت‌هایی لازم است که شامل موارد زیر می‌باشد:
- انجام کلیه آزمایش‌های لازم از جمله تست بارداری و آزمایش خون
- مصرف دارو طبق نظر پزشک برای چک کردن فیبروم‌های رحمی مشاهده‌شده
- استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری تا زمان اتمام درمان هیستروسکوپی
- مصرف داروهایی همچون ایبوپروفن حدود یک ساعت پیش از عمل برای کاهش دردهای پس از آن
- آمادگی برای بیهوشی موضعی جهت بی‌حس کردن دهانه رحم
- آمادگی برای بیهوشی عمومی در مواردی همچون درمان فیبروم رحمی با هیستروسکوپی
روند انجام هیستروسکوپی چگونه است؟
برای انجام هیستروسکوپی به علت عدم ایجاد برش در پوست، معمولاً نیازی به بیهوشی عمومی نیست؛ مگر در موارد خاصی که جراحی طولانی شود و نیاز به انجام عمل تهاجمی‌تری باشد.
فرد با مراجعه به بیمارستان یا مطب پزشک، خود را برای یک عمل ۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای آماده می‌کند. ابتدا باید بیمار لباس‌های خود را درآورد و پس از پوشیدن لباس مخصوص یا گان، روی تخت معاینه دراز بکشد. بنابر تشخیص پزشک، بی‌حسی یا بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد و معاینه آغاز می‌شود.
پزشک با وارد کردن ابزاری به نام اسپکولوم به داخل واژن، همچون تست پاپ اسمیر به باز نگه داشتن دهانه رحم برای معاینه بخش‌های داخلی می‌پردازد. سپس با ورود لوله باریکی به نام هیستروسکوپ به رحم، مایع سالین (آب‌نمک) یا گاز دی اکسید کربن را به آرامی از طریق آن به رحم می‌فرستند تا با گشاد و عریض کردن رحم، امکان مشاهده بهتر اندام‌ها را فراهم کند.
هیستروسکوپ شامل یک چراغ و دوربین ریزی در انتهای آن است که توسط آن وضعیت رحم، لوله‌های فالوپ و دهانه رحم روی مانیتور مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت نیاز به بیوپسی بافتی، این کار نیز توسط هیستروسکوپ انجام می‌شود.
پزشک ضمن مشاهده حفره رحمی و اطراف آن، امکان تشخیص و درمان چسبندگی‌ها و انواع توده‌های رحمی را خواهد داشت. لذا در صورت نیاز به جراحی می‌توان ابزار جراحی را هم از همین طریق وارد رحم کرد و عمل را انجام داد. نهایتاً فرد پس از یک استراحت کوتاه مرخص خواهد شد.
اقدامات و مراقبت های پس از هیستروسکوپی
با اتمام فرایندهیستروسکوپی باید اقدامات و مراقبت‌هایی را در پیش گرفت که به تسریع روند بهبودی کمک کند. این اقدامات عبارتند از:
- داشتن استراحت چندساعته یا یک روزه بعد از عمل و سپس بازگشت به فعالیت‌های روزمره
- استراحت کافی و چندروزه درصورت انجام هیستروسکوپی با بیهوشی عمومی
- عدم رانندگی بعد از اتمام عمل هیستزوسکوپی در صورت استفاده از بیهوشی عمومی
- ازسرگیری تغذیه طبیعی و رژیم غذایی سالم پس از هیستروسکوپی
عوارض هیستروسکوپی
هیستروسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی با تهاجم نسبتاً کم است که گاهی ضمن ادغام با دیگر روش‌های درمانی، تهاجمی‌تر می‌شود. از همین رو ممکن است عمل هیستروسکوپی دارای عوارض و پیامدهای زیر باشد:
- مشکلات ناشی از بی‌حسی و بیهوشی عمومی
- عفونت رحمی بعد از هیستروسکوپی
- مشکل تجمع مایعات و گاز در رحم
- آمبولی ناشی از عدم تعادل الکترولیتی بدن
- آسیب دیدن سرویکس یا گردن رحم و خود رحم
بهترین زمان انجام هیستروسکوپی
بهترین زمان برای انجام عمل هیستروسکوپی (hysteroscopy) حداکثر یک هفته بعد از اتمام خونریزی قاعدگی است که دید مناسبی را برای پزشک فراهم می‌کند. در این بازه زمانی پزشک می‌تواند وضعیت داخل رحم و ارگان‌های دیگر را با دقت بالایی مشاهده کند و ناهنجاری‌های احتمالی را تشخیص دهد.
توصیه می‌شود که فرد از پنجمین روز پریود، مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری HD را آغاز کند و نهایتاً ۲ تا ۳ روز پس از پایان خونریزی قاعدگی جهت انجام هیستروسکوپی به پزشک مراجعه نماید. لازم به ذکر است که انجام هیستروسکوپی در زنان یائسه دارای محدودیت زمانی نیست و هرزمان امکان‌پذیر می‌باشد.
سخن پایانی
روش هیستروسکوپی یکی از راه‌حل‌های اثرگذار و کم‌خطر برای تشخیص و درمان بیماری‌های رحمی یا ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی زنان است که باتوجه به تهاجم کم و نقاهت کوتاه‌مدت، در موارد متعددی استفاده می‌شود. با وجود این، با توجه به خطراتی که این روش برای زنان باردار یا مبتلایان به برخی بیماری‌های رحمی دارد، بهتر است هیستروسکوپی با احتیاط برای درمان بیماری‌ها به کار گرفته شود.
نظری ثبت نشده
نظر شما