بیماری آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟

آندومتریوز چیست؟

از شایع ترین بیماری های زنان، آندومتریوز است که در واقع، رویش نابجای بافت رحم می باشد. در خلال این بیماری، بافتی مانند اندومتر یا پوشش داخلی رحم در خارج از محدوده رحم پدید آمده و رشد می کند. اغلب این بافت در لگن، تخمدان ها، لوله های رحمی (لوله‌های فالوپ)، صفاق یا دیواره پهلویی لگن و دیواره جداکننده مقعد و لگن ایجاد می شود. البته آندومتریوز ممکن است بر روی زخم های عمل سزارین، زخم های لاپاراسکوپی و یا لاپاروتومی، مثانه، روده، آپاندیس و مقعد نیز پدید آید.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

مهم ترین علائم آندومتریوز، درد بسیار شدید در ناحیه لگن می باشد. این درد در اکثر اوقات با چرخه عادت ماهیانه و گاهی هم بدون ارتباط با چرخه قاعدگی رخ می دهد. لازم به ذکر است که بافت داخل رحمی، طی قاعدگی فرومی‌ریزد؛ اما در صورت تشکیل در سایر اندام‌ها چنین اتفاقی نمی‌افتد. از عوارض آندومتریوز نیز باید به انسداد احتمالی لوله‌های فالوپ، دشواری رابطه جنسی، اختلال در فعالیت‌های روزانه و کار کردن و… اشاره کرد که معمولاً هزینه‌های پزشکی قابل‌ملاحظه‌ای را نیز به بیمار تحمیل می‌کند.

علائم کیست آندومتریوز چیست؟

اولین و رایج ترین نشانه آندومتریوز، درد در ناحیه لگن بخصوص در دوره پریود است. این درد ممکن است در نواحی و زمان های مختلف بروز کند؛ البته لازم به ذکر است که شدت درد با وسعت ناحیه درگیر ارتباطی ندارد. از جمله علایم آندومتریوز عبارتند از:

• درد لگن در دوره پریود
• درد غیرقابل کنترل با مسکن های معمول همچون ایبوپروفن، در ناحیه شکم در دوره عادت ماهیانه
• طولانی شدن قاعدگی به‌صورت دوره‌های بیش از ۷ روزه
•  چرخه قاعدگی کمتر از ۲۷ روز با خونریزی‌های طولانی‌مدت
• خونریزی شدید و زیاد در دوران پریود و گاهی مشاهده لخته‌های خونی
• درد در ناحیه زیر شکم در زمان تخلیه ادرار یا مدفوع
• مشاهده خون در ادرار یا مدفوع
• اختلالات روده‌ای و بروز عارضه روده تحریک‌پذیر با نشانه‌هایی شامل اسهال، یبوست، درد و نفخ
• درد هنگام مقاربت یا بعدازآن
• درد مزمن در نواحی پایین و پشت کمر
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس خستگی مداوم و افت انرژی
• درد حین معاینه توسط پزشک
• افسردگی
• خون‌ریزی و لکه‌بینی در بین دوره‌های قاعدگی
• حرکات دردناک و خون‌ریزی از روده
• احساس پا درد

لازم به ذکر است که در برخی موارد، علائم بالا به علت بیماری‌های مشابه دیگری همچون کیست تخمدان، عفونت و التهاب لگن (PID) و سندرم روده تحریک‌پذیر (BIS) ایجاد می‌شود؛ لذا باید علل و دلایل اصلی چنین علائمی با دقت ارزیابی و بررسی گردد. ضمناً بارداری باعث کنترل موقت علائم و یائسگی نیز _به دلیل قطع تولید استروژن_ موجب توقف درد می‌شود؛ اما باید دانست که در صورت ادامه دادن هورمون درمانی در دوره یائسگی، همچنان می‌توان شاهد علائم آندومتریوز بود.

تفاوت کیست اندومتریوز با سایر کیست‌های زنان

زنان ممکن است همچون بیماری اندومتریوز، دچار انواع مختلفی از کیست‌ها شوند که رایج‌ترین آن‌ها، کیست عملکردی یا فولیکولار نام دارد. درواقع طی چرخه طبیعی تخمک‌گذاری، یک تخمک از درون کیسه‌هایی موسوم به فولیکول آزاد می‌شود و به سمت لوله‌های فالوپ و سپس رحم می‌رود. درصورتی‌که تخمک درون فولیکول باقی بماند یا پس از آزاد شدن آن، فولیکول از بین نرود؛ اصطلاحاً کیست عملکردی به وجود می‌آید. باید گفت کیست فولیکولار یک مشکل جدی نیست و اغلب طی مدت حداکثر ۳ ماه قابل‌درمان می‌باشد.

کیست‌های آندومتریوز نیز از نظر ظاهری به کیست‌های فولیکولار شباهت پیدا می‌کنند؛ بااین‌حال، درمان آن‌ها معمولاً پیچیده‌تر است ‌و به آزمایش‌هایی نظیر CA-125 جهت تعیین میزان چسبندگی نیاز دارد. ‌این در حالی است که کیست‌های عملکردی را می‌توان سونوگرافی به‌طورقطع تشخیص داد و به درمان سریع آن پرداخت. باید اشاره کرد که فعالیت‌های سبک نظیر راه رفتن و ورزش، با کاهش سطح استروژن موجب کاهش درد و کم شدن رشد آندومتریوز می‌شود؛ اما بعد از جراحی بهتر است فعالیت‌ها اندکی کاهش یابد.

بیشتر بخوانید: موارد کاربردی درباره‌ی علائم و درمان کیست تخمدان

انواع آندومتریوز کدامند؟

بیماری آندومتریوز طی ۴ مرحله مختلف رخ می‌دهد و از همین رو دارای ۴ شکل خاص از علائم و عوارض گوناگون می‌باشد. انواع آندومتریوز یا مراحل آن که باتوجه به محل، اندازه، تعداد و عمق کاشت آندومتر معرفی می‌شود، عبارتند از: مینیمال، ملایم، متوسط و شدید.

آندومتریوز مینیمال یا خفیف (Endometriosis Minimal)

در این مرحله از آندومتریوز با وجود احتمال التهاب در حفره لگن و اطراف آن، زخم‌های کوچک درون تخمدان ایجاد می‌شود و کاشت آندومتر با عمق کم وجود خواهد داشت که شدت بیماری بسیار اندک می‌باشد. لایه‌های سطحی آندومتریال در دیواره اعضای مختلف حفره لگن، موجب بروز علائمی همچون التهاب، درد و سوزش روده و مثانه می‌گردد و سایر علائم را ایجاد نمی‌کند.

آندومتریوز ملایم (Endometriosis Mild)

با بروز آندومتریوز ملایم، علائمی همچون نوع خفیف بیماری با شدت بیشتری رخ می‌دهد و لایه‌های آندومتریال عمیق‌تر می‌شود. طی آندومتریوز ملایم با شکل‌گیری ضایعات سبک در تخمدان و پوشش لگن، درد ناحیه لگن افزایش می‌یابد و ۲ هفته آخر سیکل قاعدگی نیز دردناک‌تر از همیشه سپری می‌شود.

آندومتریوز متوسط (Endometriosis Moderate)

در حالت متوسط، ضایعات بیشتری ایجاد می‌گردد و عمق کاشت‌های آندومتر در پوشش تخمدان و لگن نیز افزایش می‌یابد. ریزش نقاط آندومتریوزی محبوس در تخمدان و خون‌ریزی ناشی از آن، کیست‌های آندومتریوما را تشکیل می‌دهد که درصورت هرگونه شکاف و آسیب به آن‌ها، درد شدیدی در ناحیه لگن و شکم احساس می‌شود.

آندومتریوز شدید (Endometriosis Severe)

مرحله چهارم و نوع شدید آندومتریوز با ایجاد کاشت عمیق در لایه لگن و تخمدان، گاهی در روده‌ها و لوله‌های فالوپ نیز ضایعاتی شکل می‌دهد و بیماری را به شدیدترین درجه می‌رساند. با افزایش تعداد و عمق نقاط آندومتریوزی و بزرگ‌تر شدن کیست‌های آندومتریوما، درد و سوزش نیز افزایش می‌یابد و به همین دلیل، عمل برداشتن این نقاط و کیست‌ها ضروری می‌باشد.

باید دانست که موارد شدید این بیماری با بروز مشکلاتی همچون کاهش کیفیت تخمک، التهاب لوله، آدنومیوز یا میومتر هتروژن غیریکنواخت و همچنین آندومتر ناواضح، زمینه ناباروری را ایجاد می‌کند؛ البته نوع خفیف تا متوسط آندومتریوز، معمولاً موجب ناباروری و نازایی نمی‌شود.

اندومتریوما

اندومتریوما رایج ترین نوع اندومتریوز می باشد که در تخمدان ها قابل رؤیت است. حدود ۴۰ درصد از بیماران در مرحله پیشرفته این بیماری، دچار اندومتریوما می شوند. تشخیص اندومتریوما از کیست تخمدان اهمیت زیادی برای شروع روند درمان دارد. اغلب برای این تشخیص از سونوگرافی استفاده می شود. همچنین در مورد کیست های اندومتریوما با سایزهای بزرگتر از ۱ سانتی متر که نسبت به درمان با دارو پاسخ نمی دهند، نیاز به جراحی لاپاراسکوپی وجود دارد.

علت به وجود آمدن کیست آندومتریوز

تاکنون عامل اصلی پیدایش این بیماری مشخص نشده است؛ اما دانشمندان معتقدند استروژن سبب شدت یافتن آندومتریوز خواهد شد. بنابراین برای درمان آندومتریوز از داروهای تنظیم کننده تولید استروژن استفاده می کنند. البته تاکنون درمان قطعی برای این اختلال گزارش نشده است. در کنار تولید استروژن، به نظر می‌رسد علل دیگری نیز زمینه‌ساز بروز این عارضه می‌شوند که عبارتند از:

• مشکلات ژنتیکی یا ارثی و ابتلای یکی از اعضای خانواده به این بیماری
• رشد سلول‌های رویانی در مخاط لگن و شکم و تبدیل به بافت اندومتریال
• انتقال سلول‌های اندومتریال از طریق سیستم لنفاوی به نقاط مختلف بدن و بروز آندومتریوز
• اختلالات سیستم ایمنی و جلوگیری از تخریب خودکار بافت اندومتر در خارج از رحم
• تئوری القایی یا تغییر شکل سلول‌های صفاقی به سلول‌های مشابه آندومتر در اثر نقص سیستم ایمنی بدن
• تغییر شکل سلول جنینی در اثر هورمون‌هایی مثل استروژن و تبدیل به سلول‌های شبه آندومتر
• ایراد در جریان خون قاعدگی و ورود آن به لگن یا لوله‌های رحم به‌جای خروج از بدن و چسباندن سلول‌های آندومتر به بافت‌های مذکور
• چسبیدن سلول‌های آندومتر به اثر اسکار جراحی‌هایی مانند سزارین یا هیسترکتومی و تکثیر در آن محل‌ها
• افزایش سن به‌ویژه قرارگیری در بازه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال
• ورزش نکردن و مصرف کافئین و الکل
• کم بودن شاخص توده بدنی (BMI)
• آغاز قاعدگی در سنین پایین و بروز یائسگی در سنین بالا
• ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره علل اصلی ناباروری در زنان

عوارض بیماری اندومتریوز

بیماری آندومتریوز به‌عنوان یک مشکل داخلی در زنان، دارای عوارض و خطراتی همچون موارد زیر است:

• اسهال و یبوست
• نفخ شکم و تهوع
• خونریزی شدید یا نامنظم در پریود
• ناباروری
• کیست تخمدان
• مشکلات روده و مثانه
• بروز التهاب
• افزایش خطر سرطان تخمدان یا سرطان آدنوکارسینوما
• چسبندگی و اسکار در بافت‌های داخلی

چه افرادی در معرض خطر اندومتریوز قرار دارند؟

احتمال بروز این بیماری در افراد دارای سابقه خانوادگی و ژنتیکی این بیماری مخصوصاً در خواهر و مادر، بیشتر از سایر افراد است. از دیگر افراد در معرض خطر می‌توان به بانوان بین ۲۵ تا ۳۵ سال، زنان بدون سابقه فرزندآوری، افراد دارای تجربه قبلی این بیماری، خانم‌های دارای قاعدگی‌های نامنظم _پریودی طولانی‌تر از ۷ روز با دوره ماهانه کمتر از ۲۷ روز_، سن شروع عادت ماهانه قبل از ۱۲ سالگی و… اشاره کرد.

به‌طورکلی، باید دانست که اندومتریوز یک بیماری وابسته به هورمون‌های جنسی نظیر استروژن است و لذا قرارگیری در محدوده سن باروری، خطر ابتلا به این بیماری را در زنان افزایش می‌دهد.

روش های تشخیص آندومتریوز

برای تشخیص آندومتریوز و شناسایی نوع یا شدت آن، راه‌های مختلفی وجود دارد که برخی از آن‌ها موجب تشخیص قطعی بیماری می‌شود و برخی دیگر احتمال وجود بیماری‌های دیگر را رد می‌کند.

به طور کلی، روش‌های تشخیص آندومتریوز به شرح زیر می‌باشد:

شرح حال و سوابق بیماری

اطلاع از شرح حال بیمار و سوابق ابتلای وی به بیماری‌های مرتبط، به پزشک کمک می‌کند که سریع‌تر به وجود آندومتریوز پی ببرد و از روش‌های تشخیصی دقیق‌تر استفاده نماید. بنابراین توصیه می‌شود که افراد، مشکلاتی نظیر قاعدگی دردناک و سخت، درد حین مقاربت و لکه‌بینی‌های پیش از شروع عادت ماهانه را به اطلاع پزشک برسانند.

معاینه لگنی

معاینات بالینی در ناحیه لگن و اندام‌های اطراف آن، اهمیت زیادی در شناسایی علائم اولیه آندومتریوز و تشخیص سریع‌تر آن دارد. ازجمله علائم حین معاینات می‌توان به لمس برجستگی‌های اندومتریوز در لگن توسط پزشک و نیز احساس درد حین معاینه توسط بیمار اشاره نمود. بدین ترتیب، اغلب زخم‌های ابتدای رحم و کیست‌های درون اندام تناسلی قابل شناسایی خواهد بود.

سونوگرافی اندومتریوزیس

سونوگرافی اندومتریوزیس که به‌عنوان یکی از روش‌های تشخیص آندومتریوز شناخته می‌شود، بدون نیاز به ناشتا بودن و با دو روش شکمی (دارای مثانه پر) و ترانس واژینال (فاقد مثانه پر) قابل انجام است. بیماری باید با در دست داشتن مدارک و آزمایش‌های قبلی به پزشک مراجعه کند. برای انجام سونوگرافی که حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، تصویربرداری به کمک پروب آغشته به ژل آغاز می‌شود. نهایتاً تشخیص احتمالی این عارضه به کمک تصویرهای ثبت‌شده انجام می‌گیرد.

• سونوگرافی شکمی: سونوگرافی شکمی یکی از راه‌های مشاهده نشانه‌هایی از کیست‌های اندومتریوز در تخمدان می‌باشد که اگرچه امکان بررسی وضعیت چسبندگی‌ها را ندارد؛ ولی به تشخیص ابتلا به آندومتریوز کمک می‌کند.
• سونوگرافی واژینال: یکی دیگر از روش‌های تشخیص این بیماری سونوگرافی واژینال است که نسبتاً دقت بیشتری نسبت به سونوگرافی معمولی دارد و وضعیت اندام‌های داخلی را با وضوح و جزئیات بیشتری به پزشک نشان می‌دهد.

تشخیص‌های افتراقی

ازجمله بیماری‌هایی که علائم مشابهی با آندومتریوز دارند و با تشخیص‌های افتراقی قابل تأیید یا رد می‌باشند، کیست تخمدان، بیماری‌های التهابی لگن (PID)، سندرم روده تحریک‌پذیر با علائم مشترکی همچون درد شکمی، اسهال و یبوست و… هستند.

باید گفت که نشانه‌های بیماری حتی در میان هر یک از زنان نیز متفاوت است و گاهی بدون علائم پیش می‌رود. در برخی خانم‌ها نشانه‌هایی مثل درد و تلاش ناموفق برای بارداری تا مدت‌ها ادامه می‌یابد بدون آن‌که تشخیص قطعی اندومتریوز رخ دهد؛ به‌طوری‌که معمولاً برای دردهای هم‌زمان با عادت ماهانه، تنها مصرف داروهای مسکن و ضد درد تجویز می‌شود. درهرحال، تشخیص زودهنگام بیماری آندومتریوز می‌تواند علاوه‌بر کاهش بار روانی ناشی از مشکلات آن، به درمان سریع و موفق بیماری نیز کمک کند.

ام‌ آر آی (MRI)

با تصویربرداری ام‌ آر آی (MRI) از اندام‌های داخلی حفره لگن و مشاهده وضعیت آن‌ها می‌توان وجود کیست‌ها و احتمال ابتلا به این عارضه را تشخیص داد.

تست خون

اگرچه آزمایش خون روشی قطعی برای شناسایی این بیماری به حساب نمی‌آید؛ اما درصورت اندازه‌گیری CA125 می‌توان با قطعیت بیشتری وجود آندومتریوز را تأیید نمود.

لاپاراسکوپی و بیوپسی

جراحی لاپارسکوپی و نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی) از اندام‌های داخلی، به نوعی تنها راه تشخیص قطعی آندومتریوز است که البته نیاز به تخصص کافی پزشکان و صرف هزینه قابل‌ملاحظه‌ای از سوی بیمار دارد. دوربین‌های مورداستفاده حین جراحی لاپاراسکوپی، از وضعیت اندام‌های داخلی فیلم‌برداری می‌کند و نمونه‌برداری از بافت‌های مشکوک نیز ابتلا به آندومتریوز را به‌طور قطعی تشخیص می‌دهد.

به کمک لاپاراسکوپی می‌توان وسعت، محل و اندازه آندومتر را نیز مشخص نمود. البته از آنجایی که بسیاری از بانوان در مرحله تشخیص حاضر به استفاده از روش جراحی نیستند، معمولاً شناسایی این بیماری برای ماه‌ها و سال‌ها به تعویق می‌افتد.

بیشتر بخوانید: عمل لاپاراسکوپی رحم و تخمدان چیست و چگونه انجام می شود؟

فرق کیست آندومتریوما با آندومتریوز در چیست؟

با توجه به شباهت علائم و عوارض اندومتریوز و کیست آندومتریوما یا هموراژیک، برای برخی این سؤال پیش می‌آید که تفاوت این دو بیماری در چیست؟ باید گفت منظور از بیماری آندومتریوز تشکیل بافت آندومتر در فضاهایی خارج از رحم نظیر لوله‌های فالوپ، صفاق، حفره لگنی، تخمدان‌ها و... است که علاوه بر درد و ناراحتی موجب مشکلات نازایی می‌گردد.

اما کیست آندومتریوما با وجود آن‌که اثراتی مشابه اندومتریوز دارد، به توده‌هایی شکل‌گرفته بر روی تخمدان (معروف به کیست شکلاتی) گفته می‌شود که معمولاً حاوی محتویاتی مانند خون کهنه است. وجه اشتراک این دو بیماری در آن است که حدود ۴۰ درصد از موارد آندومتریوز به بروز کیست اندومتریوما منجر می‌شود.

بااین‌حال باید دانست که کیست آندومتریوما در اثر عوامل دیگری مانند قاعدگی عقب‌گرد، آسیب‌های جراحی و بیماری‌های خودایمنی نیز به وجود می‌آید. ضمناً بارداری با وجود کیست آندومتریوما و یا بیماری اندومتریوز معمولاً دشوار است و هر دو بیماری می‌بایست پیش از اقدام به فرزندآوری، درمان یا کنترل شود.

اندومتریوز چگونه درمان می شود؟

از آنجایی که هنوز علل ایجاد آندومتریوز مشخص نیست؛ نمی توان برای درمان این بیماری درمان قطعی تجویز کرد. اغلب پزشک بر اساس نشانه بیماری، نیاز بیمار، سن و تمایل به بارداری، به طور کلی یکی از روش های زیر را پیشنهاد می دهد:

• اصلاح تغذیه
• داروهای مسکن و ضددرد
• جراحی
• درمان هورمونی
• خارج کردن تخمدان ها و رحم
• روش های کمک باروری
• پروژستین

در ادامه به معرفی هریک از روش های بالا در درمان آندومتریوز می پردازیم.

خوراک درمانی

خوردن غذاهای سرشار از چربی، گوشت قرمز و فرآورده‌های حیوانی برای این افراد محدودیت دارد؛ چرا که غذاهای پر چرب، میزان تولید استروژن را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید: برای درمان اندومتریوز چه بخوریم؟

داروهای غیر استروئیدی یا مسکن ها

اغلب پزشک برای کاهش دردهای آندومتریوز از تجویز داروهای مسکن و ضددرد استفاده می کند؛ البته مصرف خودسرانه این مسکن ها می تواند برای بیمار خطرناک باشد. رایج‌ترین مسکن‌ها ناپروکسن، بروفن و مفنامیک اسید می‌باشند و درصورت مؤثرنبودن این داروها، می‌توان از انواع دیگر ضددردها کمک گرفت.

جراحی

در روش جراحی، پزشک بافت های نامناسب را بر می دارد و بدون آسیب به رحم یا تخمدان‌ها، قدرت باروری زن برای بارداری‌های آینده حفظ می‌شود. بهترین راه برای درمان و تشخیص آندومتریوز نیز همین روش جراحی به روش لاپاراسکوپی یا در موارد شدید به روش لاپاراتومی است؛ البته میزان موفقیت این عمل به میزان مهارت جراح بستگی دارد. همواره تلاش می‌شود که این جراحی با کمترین برش انجام گیرد و تنها محلی برای ورود تلسکوپ کوچک عکس‌برداری به داخل شکم باز کند.

با مشاهده محل کیست آندومتر و موقعیت چسبندگی‌ها توسط دوربین، برش زیر شکمی دیگری جهت خارج‌سازی بافت و رفع چسبندگی‌ها انجام می‌پذیرد. باید گفت این جراحی، نیازمند ۲۴ ساعت بستری در بیمارستان می‌باشد و پس از آن نیز معمولاً یک دوره هورمون‌درمانی انجام می‌پذیرد. ضمناً دقت و مهارت بالای جراحان اهمیت زیادی در درمان آندومتریوز دارد؛ زیرا تنها یک بار می‌توان از روش جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن بافت استفاده کرد.

درمان هورمونی

هدف استفاده از هورمون درمانی، تنظیم و کنترل مقدار استروژن در بدن است. همانطور که قبلاً ذکر شد افزایش مقدار این هورمون به عنوان یکی از دلایل بروز این بیماری شناخته شده است؛ لذا با مصرف داروهای هورمونی می‌توان درد ناشی از بیماری آندومتریوز را کم کرد و رشد آندومتر را که پس از هر قاعدگی و در پی تغییرات هورمونی بدن آغاز می‌شود، کاهش داد؛ قرص‌ها و آمپول‌های پروژسترونی، قرص ضدبارداری و دستگاه میرنا نمونه‌هایی از این دسته هستند.

هیسترکتومی و اوفورکتومی

خارج کردن تخمدان‌ها (اوفورکتومی) و رحم (هیسترکتومی) به‌عنوان یکی از آخرین راهکارهای درمان آندومتریوز شناخته می‌شود؛ چراکه پس از آن، امکان باروری وجود نخواهد داشت. با خارج کردن تخمدان و توقف تولید برخی هورمون‌ها، یائسگی رخ می‌دهد و تنها در گروهی از افراد، درد نیز کاهش می‌یابد.

بااین‌حال، عمل اوفورکتومی موجب افزایش خطر مشکلات متابولیکی خاص، بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ زودرس می‌گردد. عمل خارج کردن رحم یا هیسترکتومی نیز به درمان قاعدگی دردناک ناشی از کرامپ‌های رحمی و همچنین توقف خون‌ریزی‌های شدید کمک می‌کند؛ ولی انجام آن برای افراد زیر ۳۵ سال مشکلاتی جدی در سلامت بدن به وجود می‌آورد.

پروژستین

درمان با پروژستین شامل ایمپلنت‌های ضدبارداری، ابزارهای داخل‌رحمی حاوی لوونورژسترل و همچنین آمپول‌های ضدبارداری یا قرص‌های پروژستین می‌باشد. اگرچه این روش‌ها باعث توقف قاعدگی و رشد نابجای بافت اندومتریوم می‌شود؛ اما عوارض و مشکلاتی مانند خون‌ریزی نامنظم رحم، دردناک شدن پستان‌ها، افزایش وزن، نفخ و افسردگی را به دنبال دارد.

روش های کمک باروری

استفاده از روش‌های کمک‌باروری برای بارداری همچون روش لقاح آزمایشگاهی یا آی‌وی‌اف (IVF)، خطرات کمتری نسبت به جراحی‌های مختلف دارد و به همین دلیل، موردتوجه بسیاری از زوج‌های درگیر با این مشکل قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با بهترین و جدیدترین روش های درمان ناباروری

درمان آندومتریوز با داروهای گیاهی و طب سنتی

برای درمان آندومتریوز در خانه و کاهش علائم و عوارض آن، برخی روش‌های سنتی و داروهای گیاهی مفید هستند. به‌عنوان مثال، تحقیقات بسیاری نشان داده که مصرف روزانه ۱۰ میلی‌گرم دارچین و یک حبه سیر خام، منجر به دفع بخش زیادی از کاشت‌های سلولی خارج رحمی اندومتر می‌شود. همچنین دمنوش‌های گیاهی بابونه، پوست کاج، چای سبز، اسطوخودوس و گیاه پنج انگشت به بهبود علائم اندومتریوز کمک می‌کند.

بنابر اطلاعات طب سنتی، استفاده از خوراکی‌های سودازا نظیر میوه و سبزیجات منجر به درمان نسبی آندومتریوز می‌شود. چرب کردن زیر شکم با روغن زنجبیل به‌صورت شبی یک‌بار هم می‌تواند مفید باشد. همچنین بهتر است از ۳ روز مانده به شروع قاعدگی تا ۳ روز بعد از اتمام آن، دم‌کرده یک قاشق مرباخوری زنجبیل و بابونه را مصرف نمود.

درمان اندومتریوز با اصلاح سبک زندگی

یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری و تشدید بسیاری از بیماری‌ها ازجمله اندومتریوز در زنان، پیروی از سبک زندگی غلط است. همان‌طور که ذکر شد، هورمون استروژن و افزایش غیرطبیعی آن به تشدید بیماری آندومتریوز دامن می‌زند که با درپیش‌گرفتن یک سبک زندگی اصولی و سالم می‌توان از آن پیشگیری نمود. درواقع به همان اندازه که ضعف سیستم ایمنی موجب این عارضه می‌گردد، رفتارهای ناسالم نیز بیماری را وخیم‌تر می‌کند. لذا با روش‌های زیر می‌توان تا حدودی اندومتریوز را بهبود داد:

اصلاح رژیم غذایی

ضمن مشورت با متخصص تغذیه و انتخاب یک رژیم غذایی سالم، بسیاری از علائم آزاردهنده اندومتریوز نظیر دردهای قاعدگی تسکین می‌یابند. اصلاح برنامه غذایی با اثراتی همچون کاهش سطح استروژن، تعادل هورمون‌ها، تسکین انقباضات دردناک، افزایش انرژی و کمک به آرام‌بخشی موجب درمان آندومتریوز می‌شود.

ورزش و فعالیت بدنی

با توجه به اثر مثبت ورزش در کاهش سطح استروژن و افزایش سطوح هورمون‌های مفید دیگر، استفاده از تمرینات بدنی روزانه و منظم به کاهش علائم اندومتریوز کمک می‌کند. ازجمله فعالیت‌های مناسب در این زمینه می‌توان به یوگا، مدیتیشن و مراقبه، ماساژ، طب سوزنی و... اشاره کرد. لازم به ذکر است که به علت تفاوت‌های گسترده در شدت و نوع بیماری و سلامت عمومی افراد، انتخاب هر روش درمانی می‌بایست منحصراً برای همان بیمار و با تأیید پزشک صورت پذیرد.

بیشتر بخوانید: اندومتریوز چیست و چه تاثیری بر بارداری دارد؟

آیا اندومتریوز در زنان سبب ناباروری می شود؟

در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز دچار مشکل ناباروری می شوند. ناباروری در این افراد به دلایل زیر بروز پیدا می کند:

• ترشح مواد شیمیایی بر اثر التهاب بافت آندومتریوز که مانع لقاح اسپرم و تخمک می شود
• چسبندگی و اسکار در رحم و لوله های فالوپ و جلوگیری از جابجایی اسپرم و تخمک
• مهار کردن رشد و بلوغ تخمک
• اختلال در روند تخمک‌گذاری

اغلب زنان مبتلا به آندومتریوز، دچار اختلال در تخمک گذاری هستند. به همین علت پزشک برای تحریک تخمک گذاری، داروهای باروری و تحریک تخمک گذاری تجویز می کند. در این زمان به محض شروع تخمک گذاری، پزشک از روش IVF یا روش IUI استفاده می کند. اگرچه جراحی اصلی ترین درمان آندومتریوز می باشد؛ اما پزشکان با توجه به پیشرفت های علم پزشکی در مورد روش های IVF و IUI، اغلب از این روش ها برای درمان ناباروری حاصل از آندومتریوز استفاده می کنند.

بیشتر بخوانید: راهنمای بارداری به روش ای وی اف؛ نحوه انجام و درصد موفقیت

درمان آندومتریوز با هدف درمان ناباروری نیازمند تخصص ویژه می باشد؛ چرا که روش درمان ناباروری برای افرادی که آندومتریوز به لوله های رحمی آنان آسیب رسانده با افرادی که آندومتریوز به تخمدان ها و ذخیره تخمدان آن ها آسیب رسانده متفاوت است.

لازم به ذکر است برخی از درمان های مربوط به آندومتریوز، گاهی سبب جلوگیری از بارداری یا بروز نقص در هنگام تولد می شود؛ بنابراین در صورتی که فرد تصمیم برای بارداری دارد، حتماً باید با پزشک خود مشورت کند. همچنین به احتمال زیاد درمان آندومتریوز با هدف درمان ناباروری یک پروسه زمان بر خواهد بود، پس بهتر است افراد هرچه سریعتر نسبت به درمان اقدام نمایند. از جمله درمان‌های رایج آندومتریوز که به باردارشدن نیز کمک می‌کند، باید جراحی لاپاراسکوپی و باز کردن لوله‌های رحم را نام برد.

آیا کیست آندومتریوز باعث سرطان می شود؟

هنوز ارتباط قطعی و دقیقی بین بیماری آندومتریوز و سرطان رحم یافت نشده است‌. درواقع، به نظر نمی‌رسد که این بیماری موجب سرطان شود؛ اما گویا شیوع برخی سرطان‌ها در زنان دارای این بیماری بیشتر است. یکی از بیماری‌های مختص زنان، سرطان رحم یا سرطان آندومتر نام دارد که با شروع از بافت آندومتر، علائمی نظیر خونریزی و لکه‌بینی پس از یائسگی، لکه‌بینی بین دوره‌های پریودی و درد لگن را از خود بروز می‌دهد. مواردی نظیر التهاب مزمن و تحریک استروژن در مبتلایان به آندومتریوز، موجب افزایش خطر سرطان آندومتر می‌گردد.

از طرفی، احتمال شیوع سرطان پوششی تخمدان نیز در بانوان مبتلا به این بیماری بیشتر است‌؛ به‌طوری‌که با افزایش سطح استروژن موجب بیشتر شدن کیست‌های اندومتر بدخیم در تخمدان‌ها می‌شود. از آنجایی که وقوع هم‌زمان آندومتریوز و سرطان تخمدان بسیار خطرناک است، باید به‌طور منظم تحت‌نظر پزشک متخصص زنان و زایمان قرار گرفت.