جراحی پایین‌ تنه در تغییر جنسیت: انواع، مراحل، هزینه و مراقبت‌ها

جراحی پایین‌ تنه یکی از تخصصی‌ ترین و حساس‌ ترین مراحل در فرآیند تغییر جنسیت است و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و سازگاری جسمانی افراد ترنس دارد. پاسخ کوتاه این است که انتخاب روش جراحی به اهداف فرد، وضعیت جسمانی و سطح انتظارات عملکردی او بستگی دارد؛ اما هر روش مزایا، محدودیت‌ها و دوره نقاهت مخصوص به خود را دارد. اینکه این جراحی‌ها چگونه انجام می‌شوند، چه مراحلی را شامل می‌شوند و چه مراقبت‌ هایی برای دستیابی به بهترین نتیجه ضروری است، موضوعاتی هستند که در ادامه مقاله به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و دقیق بررسی شده‌اند تا تصویری روشن از مسیر درمان ارائه شود.

جراحی پایین‌ تنه چیست؟

تطبیق اندام‌های تناسلی فرد ترنس با هویت جنسی واقعی او، یک عمل حساس و مهم است که با نام جراحی پایین‌تنه شناخته می‌شود. اگرچه در مراحل ابتدایی تغییر جنسیت، یک دوران گذار جنسیتی طی می‌شود که شامل هورمون‌درمانی و حضور با پوشش جنسیت دیگر در جامعه است؛ اما حتی تغییرات جسمی ناشی از هورمون‌ها نمی‌تواند از نظر حقوقی تأیید کند که فرد به جنسیت هدف دست‌یافته است. بنابراین عمل جراحی پایین‌تنه به عنوان کلیدی‌ترین مرحله تطبیق جنسیت شناخته می‌شود.

انواع جراحی پایین‌ تنه بر اساس جنسیت هدف

مهم‌ترین عامل اثرگذار بر انتخاب نوع درمان، تعیین جنسیت هدف است. افراد باید مشخص کنند قصد تطبیق جنسیت از مرد به زن را دارند یا از زن به مرد؛ و حالت سومی وجود ندارد. ترنس‌های زن، تحت مجموعه‌ای از جراحی‌های مرد به زن (MTF) قرار می‌گیرند و ترنس‌های مرد نیز باید عمل‌های تطبیق جنسیت زن به مرد (FTM) را انجام دهند. در ادامه مروری بر مهم‌ترین مراحل این جراحی‌ها خواهیم داشت.

عمل‌های پایین‌ تنه در افراد مرد به زن (MTF):

در ترنس‌های زن ممکن است جراحی‌های بالاتنه و حتی عمل زیبایی صورت برای ایجاد ظاهر زنانه انجام شود؛ اما اصلی‌ترین عمل مربوط به پایین‌تنه و ایجاد دستگاه تناسلی زنانه است. در گام‌های نخست، اندام‌های مردانه غیرقابل حفظ مانند بیضه‌ها برداشته می‌شود و سپس ضمن تبدیل آلت تناسلی مردانه به زنانه، جراحی‌های مرتبط با ایجاد واژن انجام می‌گیرد.



Orchiectomy (برداشتن بیضه‌ها)

در مرحله اول، جراح کیسه بیضه را می‌شکافد و بیضه‌ها را از آن خارج می‌کند. این کار برای توقف تولید هورمون‌های مردانه در یک ترنس زن ضروری است. گاهی پوست اسکروتوم (کیسه بیضه) برای شکل‌دهی به واژن در مراحل بعدی، حفظ می‌شود.

Penile Inversion Vaginoplasty (واژینوپلاستی با وارونگی آلت)

با توجه به برداشتن بافت پیرامونی آلت تناسلی و جابجایی آلت به درون بدن، می‌توان از پوست آن برای شکل‌دهی عمق واژن استفاده کرد. چنین تکنیکی، یک روش ساده و سریع به حساب می‌آید که جراح را از برداشتن بافت پوستی از نقاط دیگر بدن بی‌نیاز می‌کند.

Rectosigmoid Vaginoplasty (واژینوپلاستی با روده)

به علت تفاوت در جنس پوست بخش‌های مختلف بدن، معمولاً استفاده از بافت روده برای ایجاد عمق واژن با عملکرد بهتری همراه خواهد بود. در این جراحی، بخشی از روده بزرگ جدا می‌شود تا به انتهای واژن اتصال یابد و عمق و ترشحات طبیعی‌تری ایجاد کند.

Non-penile Inversion (روش‌های جایگزین بدون وارونگی آلت)

در صورتی که به هر دلیل امکان یا قصد استفاده از پوست آلت برای ایجاد واژن وجود نداشته باشد، جراح می‌تواند از بافت انعطاف‌پذیر اندام‌های داخلی مانند صفاق، بخش انتهایی پس‌روده و... برای ایجاد دیواره واژن استفاده کند.

Vulvoplasty (بازسازی لابیا و ظاهر اندام تناسلی زنانه)

در مراحل پایانی عمل پایین‌تنه مرد به زن، لابیاپلاستی انجام می‌شود تا علاوه بر ایجاد روپوش کلیتوریس به زیباسازی و شکل‌دهی مناسب‌تر دهانه واژن کمک کند. این فرایند شامل شکل‌دهی لابیاهای مینور و ماژور (لبه‌های داخلی و لبه‌های خارجی) واژن است.

عمل‌های پایین‌تنه در افراد زن به مرد (FTM):

ترنس‌های زن به مرد علاوه بر تخلیه سینه‌ها و مصرف داروهای هورمونی جهت به دست آوردن صفات مردانه، باید برای یک جراحی پایین‌تنه جهت ایجاد دستگاه تناسلی مردانه نیز اقدام کنند که می‌تواند همراه با پروتزگذاری برای برخی بخش‌ها از جمله بیضه‌ها باشد. همچنین لازم است جراحی‌های داخلی جداگانه‌ای به منظور تخلیه رحم و تخمدان‌ها انجام شود.

Hysterectomy (برداشتن رحم)

در ترنس‌های مرد، رحم یک اندام داخلی اضافی و غیرکاربردی به حساب می‌آید که باید حذف شود. پزشک جراح، عمل هیسترکتومی را برای تخلیه رحم به کار می‌برد و اغلب از روش‌های کم‌خطری مانند لاپاراسکوپی برای این جراحی استفاده می‌کند.

Salpingo-oophorectomy (برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ)

خارج کردن تخمدان‌ها به کاهش ترشح هورمون‌های زنانه کمک زیادی می‌کند؛ به همین منظور لازم است هر دو تخمدان همراه با لوله‌های رحمی از بدن خارج شود. معمولاً تخلیه تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ همزمان با عمل هیسترکتومی انجام می‌گیرد.

Vaginectomy (برداشتن واژن)

در فرایند برداشتن واژن، بافت اصلی این اندام تناسلی حذف و محل آن دوخته می‌شود. بااین‌حال ممکن است در طول عمل، جراح بخشی از پوست واژن را برای شکل‌دهی به اندام‌های تناسلی جدید مردانه حفظ کند.

Metoidioplasty (بازسازی آلت از کلیتوریس)

در فرایند متویدوپلاستی که یک جراحی کم‌تهاجمی به شمار می‌رود، پس از رشد و بزرگ شدن کلیتوریس به کمک هورمون‌درمانی، یک آلت مردانه برای فرد ایجاد می‌شود. این عمل با آزادسازی کلیتوریس به سمت بیرون همراه است که معمولاً آلت کوچکی (حداکثر تا 6 سانتی‌متر) ایجاد می‌کند.

Phalloplasty (ساخت آلت تناسلی با پیوند بافت بازو یا ران)

برای افرادی که متقاضی ایجاد آلت بزرگ‌تر و ضخیم‌تری هستند، عمل پرتهاجم فالوپلاستی انجام می‌گیرد. طی این جراحی، ضمن ایجاد مجرای ادرار جدید در مسیر آلت، از بافت نقاط مختلف بدن مانند ساعد یا کشاله ران جهت شکل‌دهی به آن استفاده خواهد شد.

Scrotoplasty (ساخت کیسه بیضه)

در طول عمل اسکروتوپلاستی، جراح با ایجاد تغییر در لابیای واژن، آن را تبدیل به کیسه بیضه می‌کنه. پس از آن لازم است ایمپلنت‌های سیلیکونی درون کیسه قرار گیرند و محل به‌طور کامل بخیه زده شود. بدیهی است که این دستگاه بیضه توانایی ساخت اسپرم و ترشح هورمون ندارد.

هزینه عمل پایین تنه

هزینه نهایی عمل پایین‌تنه بین 80 تا 150 میلیون تومان در ایران خواهد بود. هزینه دقیق به نوع عمل، کلینیک یا بیمارستان محل جراحی، تعداد مراحل مورد نیاز برای عمل، مواد و تجهیزات مورد استفاده، حمایت بیمه‌ها بستگی خواهد داشت. لازم به ذکر است که این هزینه‌ها برای جراحی‌های جداگانه ارائه شده و در صورت انجام چند عمل در طول یک فرایند تطبیق جنسیت، احتمال کاهش قابل توجه هزینه‌های جانبی وجود دارد. 



مراحل انجام جراحی پایین‌ تنه چگونه است؟

پس از طی مراحل مقدماتی شامل دریافت مجوزهای روانپزشک و دادگاه و گذراندن هورمون‌درمانی به همراه جراحی‌های بلاتنه، مراحل جراحی پایین‌تنه برای ترنس‌های FTM و MTF اغلب به صورت زیر خواهد بود:

مراحل عمل پایین تنه مرد به زن:

• واژینوپلاستی (ایجاد واژن)
• لابیاپلاستی (شکل‌دهی به واژن)
• ارکیدکتومی (برداشتن بیضه‌ها)

مراحل عمل پایین تنه زن به مرد:

• هیسترکتومی و اووفورکتومی (برداشتن رحم و تخمدان‌ها)
• اسکروتوپلاستی (ایجاد کیسه بیضه)
• فالوپلاستی (ایجاد آلت تناسلی)

عوارض و خطرات احتمالی جراحی پایین‌ تنه

جراحی‌های پایین‌تنه اغلب جزو عمل‌های تهاجمی و پرخطر به شمار می‌روند که حتی در صورت تخصص بالای پزشکان و استفاده از ابزار و روش‌های مدرن، مانند هر عمل دیگری ممکن است عوارض و خطراتی را به دنبال داشته باشند. از جمله پیامدهای احتمالی عمل پایین‌تنه برای تطبیق جنسیت باید به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد فیستول در مجرای ادرار و راست‌روده
• تنگی یا انسداد مجاری ادراری
• خونریزی پس از عمل
• نکروز سلولی و از بین رفتن بافت‌های پیوندشده
• تجمع مایع بین‌بافتی
• اسکارهای عمیق و ماندگار
• بروز عفونت
• درد هنگام رابطه جنسی
• تغییر در میزان میل جنسی و ارگاسم

مراقبت‌های پس از عمل پایین‌ تنه

بر اساس توصیه پزشک، اغلب لازم است بیمار یک تا دو هفته استراحت کامل پس از عمل پایین‌تنه داشته باشد و از هرگونه فعالیت سنگین اعم از ورزش یا جابجایی اجسام دارای وزن زیاد خودداری کند.

شست‌وشوی محل زخم در روزهای نخست باید با پد مرطوب و طبق راهنمایی پزشک انجام گیرد. مصرف غذاهای مقوی، اجتناب از سیگار و الکل، پرهیز از رابطه جنسی و همچنین مراقبت در خصوص عدم ابتلا به مشکلاتی از قبیل یبوست در طول دوره نقاهت، به تسریع بهبودی فرد کمک خواهد کرد.

زندگی بعد از جراحی پایین‌ تنه

عمل تطبیق جنسیت اثرات فیزیکی و روانی گسترده‌ای بر فرد دارد و طبیعی است که پس از جراحی‌های پایین‌تنه، فرد با چالش‌های تازه‌ای در زندگی خود مواجه شود. برای حفظ سلامتی و آمادگی‌های جسمانی، پیروی از توصیه‌های پزشکی کمک‌کننده خواهد بود. به منظور جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی احتمالی و حفظ اعتماد به نفس نیز لازم است فرد ضمن مشورت گرفتن از یک مشاور یا روانشناس، حضور خود را در جمع‌های دوستانه و خانوادگی و محیط‌‌های عمومی و اجتماعی افزایش دهد و برای توسعه روابط خود تلاش کند.

تماس با ما

برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره تغییر جنسیت با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

سؤالات پرتکرار کاربران

تفاوت بین فالواپلاستی و متوئیدیوپلاستی چیست؟

در متوئیدیوپلاستی، کلیتوریس رشدیافته با کمک هورمون‌ها، از بدن خارج و آزاد می‌شود که اغلب ابعاد کوچکی دارد. اما در فالواپلاستی با پیوند بافت با کلیتوریس، آلت تناسلی بزرگ‌تری ساخته می‌شود.

آیا بعد از Bottom Surgery احساس وجود دارد؟

بله. پس از جراحی پایین‌تنه به دلیل حفظ کلیتوریس (در ترنس زن به مرد) و حفظ سر آلت تناسلی (در ترنس مرد به مزن) همچنان احساس جنسی حین لمس باقی می‌ماند.

هزینه جراحی پایین‌تنه چقدر است؟

مبلغ نهایی عمل پایین‌تنه بسته به نوع عمل و عوامل جانبی، کاملاً متنوع است. اما به‌طور تقریبی حدود 80 تا 150 میلیون تومان برآورد می‌شود.

آیا بیمه این عمل را پوشش می‌دهد؟

بله. در صورت دریافت تمام تأییدیه‌ها و استفاده از خدمات مراکز دولتی، برخی بیمه‌ها درصدی از هزینه‌های عمل را پوشش می‌دهند.

مدت زمان نقاهت عمل پایین تنه چقدر است؟

توصیه می‌شود افراد پس از جراحی پایین‌تنه بین 1 تا 2 هفته استراحت کافی داشته باشند. بهبودی کامل ممکن است چندماه طول بکشد.

آیا بعد از جراحی پایین تنه می‌توان رابطه جنسی داشت؟

بله. با گذراندن دوران نقاهت و تأیید پزشک می‌توان اقدام به رابطه جنسی کرد.

جای زخم عمل (arm scar) کجاست؟

اگر عمل فالوپلاستی با برداشتن بافت از دست‌ها انجام شود، معمولاً بخشی از ساعد دست انتخاب می‌شود که پس از جراحی تا حدودی اثر آن روی دست باقی می‌ماند.

آیا ممکن است به عمل اصلاحی نیاز باشد؟

در صورت مهارت بالای تیم جراحی و مراقبت‌های صحیح بیمار پس از عمل، نیازی به جراحی مجدد نخواهد بود. اما در شرایطی که انسداد مجراها یا چسبندگی‌های داخلی رخ دهد ممکن است نیاز به برخی جراحی‌های اصلاحی باشد.

آیا جراحی پایین‌تنه دائمی است؟

بله. با رعایت مراقبت‌های اصولی، اثرات جراحی پایین‌تنه به‌طور دائمی باقی می‌ماند.