آشنایی با بارداری پوچ؛ ساک حاملگی بدون جنین

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های زوجین در سه ماهه اول بارداری، سقط جنین است. طبق برخی از مطالعات، ۵۰ درصد از سقط‌های سه ماهه اول بارداری، در اثر مشکلات و ناهنجاری‌های کروموزومی رخ می‌دهد که به عنوان بارداری پوچ یا حاملگی بدون جنین (anembryonic pregnancy) شناخته می‌شود.

اگر ندانیم بارداری پوچ چیست نمی‌توانیم علائم آن را هم در اسرع وقت تشخیص و به پزشک گزارش دهیم. این عارضه که با نام تخمک پژمرده یا تخمک سوخته (blighted ovum) نیز معروف است، زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده به دیواره رحم بچسبد و لانه‌گزینی کند؛ اما به رویان یا جنین درحال رشد تبدیل نشود. در این حالت، جفت همانند یک توده غیرعادی و متفاوت از کیست‌ها رشد می‌کند و در سونوگرافی هم هیچ جنینی مشاهده نمی‌شود. در مواردی نیز در ابتدا، آزمایش بارداری مثبت اعلام می‌شود؛ اما بعد از چند روز جواب، منفی شده و اعلام می‌گردد که حاملگی پوچ جنین رخ داده است.

باید دانست که در هنگام وقوع حاملگی پوچ، بدن مادر می‌تواند ناهنجاری کروموزومی جنین را تشخیص دهد ‌و به طور خودکار ادامه بارداری را متوقف سازد. به عبارتی دیگر، در حاملگی پوچ، سلول‌های درون ساک حاملگی (pregnancy sac: محل رشد جنین) رشد می‌کند و گسترش می‌یابد؛ اما جنین یا رویان رشد نمی‌کند و به دلیل شکل‌گیری ساک حاملگی بدون جنین ، معمولاً سقط طبیعی رخ می‌دهد.

حتی در برخی موارد، فرد از بارداری خود آگاه نمی‌باشد تا اینکه علائم حاملگی پوچ و یا سقط را مشاهده نماید. از علائم بارداری پوچ باید به حالت تهوع و استفراغ شدید اشاره کرد که احتمال وقوع آن در مادران دارای سابقه سقط جنین یا بارداری پوچ قبلی و همچنین زنان بالای ۴۰ سال بیشتر است.

بارداری پوچ چیست و چگونه رخ می دهد؟

در صورتی که فرد دچار حاملگی پوچ جنین شده باشد، در ابتدا علائمی مشابه حاملگی طبیعی نظیر تأخیر در قاعدگی و تست بارداری مثبت را مشاهده می‌کند؛ چراکه سطح هورمون HCG (و عدد بتا که نشان‌دهنده میزان این هورمون می‌باشد) افزایش پیدا کرده است. این یعنی یک تخمک بارورشده به دیواره رحم چسبیده و ساک حاملگی در اطراف آن تشکیل شده؛ اما جنین درون آن رشد نمی‌کند و به عبارتی، جنینی درون آن مشاهده نمی‌شود. که این وضعیت به ساک حاملگی بدون جنین معروف است.

این وضعیت در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد و در صورت انجام سونوگرافی می‌توان دید که ساک حاملگی تشکیل شده؛ درحالی‌که جنین یا رویانی درون آن وجود ندارد. در چنین شرایطی، جفت برای مدتی به رشد خود، بدون جنین ادامه می‌دهد و هورمون بارداری نیز همچنان بالا می‌رود؛ به نحوی که فرد احساس باداری پیدا می‌کند؛ اما معمولاً به دلیل سطح بالای ناهنجاری‌های کروموزومی، بدن مادر عمل سقط را انجام می‌دهد.

از طرفی دیگر، باید دانست زمانی که در ساك حاملگي بدون جنین رشد جفت متوقف شود و سطح هورمونی کاهش پیدا کند، علائم حاملگی نیز فروکش می‌کند که در این شرایط ممکن است فرد دچار گرفتگی عضلانی اندک، لکه‌بینی و کمی خونریزی شود. در اغلب موارد، حاملگی پوچ تا زمانی که سونوگرافی رحم انجام نشود و یا ساک حاملگی خالی دیده نشود، قابل تشخیص نخواهد بود. باید گفت ساک حاملگی، ساختاری است که در زمان بارداری در رحم تشکیل شده و جنین را در خود نگه می‌دارد.

تفاوت بارداری پوچ با حاملگی مولار؟

در کنار اصطلاح بارداری پوچ، اصطلاح حاملگی مولار (Molar pregnancy) نیز به گوش می‌رسد که با نام مول هیداتی‌فُرم (Hydatidiform Mole or HM) یا انگورک و یا بچه‌خوره هم شناخته می‌شود. اشاره این نکته ضروری است که بارداری پوچ و مولار از نظر علل، نحوه وقوع، مراقبت‌ها و پیگیری‌های لازم، با یکدیگر تفاوت دارند.

به علاوه، در حاملگی پوچ دفع‌شده، فرد می‌بایست تنها تا 3 ماه جلوگیری از باداری داشته باشد و پس از آن اقدام به بارداری نماید؛ اما پس از برطرف‌شدن حاملگی مولار، فرد می‌باست تا مدت‌ها تحت نظر پزشک باشد و احتمال بارداری بعدی با فاصله زمانی بسیار طولانی‌تری خواهد بود. این مقاله به توضیح بارداری پوچ پرداخته و بارداری مولار در پستی جداگانه شرح داده شده است.

Blighted ovum is when the embryo manages to implant itself in the uterus but stops developing. Molar pregnancy refers to pregnancies wherein the fertilized egg does not develop into a fetus but instead turns into an abnormal mass.

تخمک سوخته [یا حاملگی پوچ] زمانی است که جنین موفق می شود خود را در رحم لانه گزینی کند اما رشد آن متوقف می شود. حاملگی مولار به بارداری هایی اطلاق می شود که در آن تخمک بارور شده به جنین تبدیل نمی شود بلکه به یک توده غیر طبیعی تبدیل می شود.منبع

نشانه ها و علائم بارداری پوچ در زنان

تشکیل ساک حاملگی بدون جنین یا بروز بارداری بدون جنین در زنان با وجود علائم و نشانه هایی مشابه حاملگی طبیعی، علائم اختصاصی خود را نیز دارد که در هر یک از بیماران با شدت های مختلفی مشاهده می شود. همچنین در پاسخ به این سوال که علائم بارداری پوچ از کی شروع می شود باید گفت علائم عمومی از ابتدای بارداری بر اساس زمان‌بندی مشابه با حاملگی طبیعی قابل مشاهده است؛ اما نشانه‌های اختصاصی غالباً پس از توقف رشد جفت رخ می‌دهد. در بسیاری از زنان علائم بارداری پوچ در هفته ششم آشکار می‌گردد و روند تشخیص قطعی این بیماری بین هفته هفتم تا نهم صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، حتی با سونوگرافی هم پیش از هفته 6 نمی‌توان نظر قطعی داد، اما مشاهده ساك حاملگي بدون جنين در هفته ششم تا حوالی هفته هشتم دلیل واضحی بر بروز این عارضه است. از جمله علائم بارداری پوچ می توان موارد زیر را نام برد:

 حالت تهوع ‌و استفراغ شدید

•  خونریزی واژینال قهوه ای تیره یا روشن در سه ماهه اول
•  فشار یا درد لگن و نواحی پایین شکم در موارد نادر
• عدم شناسایی تپش قلب یا حرکت جنینی
• بروز بیماری تیروئید همچون پرکاری تیروئید در برخی موارد
• افزایش سطح هورمون HCG
• بروز فشار خون بالا یا پره اکلامپسی اولیه
• افزایش پروتئین در ادرار بعد از هفته بیستم
• ایجاد کم خونی
• مشاهده کیست های تخمدانی
• رشد سریع و بیش از حد رحم
• دفع کیست های مشابه خوشه انگور
• مسمومیت بارداری

تشابه علائم بارداری پوچ با بارداری طبیعی

علاوه بر حالت تهوع، درد شکم و پهلو و افزایش میزان هورمون HCG، فاکتورهای دیگری نظیر ضعف و بی‌حالی، درد سینه و گرسنگی نیز در هر دو نوع بارداری چه حاملگی پوچ جنین و چه حاملگی طبیعی و سالم مشاهده می‌شود؛ لذا برای پی بردن به حاملگی پوچ، تنها اکتفا کردن به این موارد صحیح نیست و باید آزمایشات تکمیلی نیز انجام گیرد. در جدول زیر تعدادی از علائم مشابه و متفاوت این دو بارداری ذکر شده است. باید افزود که این‌ها صرفاً بخشی از نشانه‌های حاملگی پوچ و حاملگی طبیعی است و ممکن است برخی از آن‌ها نیز در گروهی از زنان مشاهده نشود. مشاهده می‌شود؛ لذا برای پی بردن به حاملگی پوچ، تنها اکتفاکردن به این موارد صحیح نیست و باید آزمایشات تکمیلی نیز انجام گیرد.

علائم بارداری پوچ از چه زمانی شروع می شود؟

تخمک آسیب‌دیده معمولاً بین هفته 8 الی 13 بارداری خود را نشان می‌دهد. اغلب اوقات پزشک توسط سونوگرافی به کمک امواج صوتی و با مشاهده جفت و کیسه خالی بر صفحه نمایشگر سونوگرام، می‌تواند تخمک آسیب‌دیده را تشخیص دهد.

اگر هفته 6 الی 8 بارداری در سونوگرافی ساک حاملگی خالی مشاهده شود، پزشک احتمال وقوع حاملگی پوچ را مطرح می‌کند. البته این موضوع به شرط محاسبه سن صحیح بارداری و انجام سونوگرافی بعد از هفته 5 حاملگی است؛ درغیراین‌صورت، پزشک سونوگرافی را یک تا دو هفته بعد مجدداً انجام می‌دهد تا در صورت حاملگی پوچ جنین از آن مطمئن شود.

به طور کلی، در هفته 8 بارداری، انتظار شنیده شدن ضربان قلب جنین وجود دارد؛ لذا عدم مشاهده اثری از جنین در ساک حاملگی، تشخیص بارداری پوچ را تأیید می‌کند.

علل بروز حاملگی پوچ

اگرچه دلیل اصلی و قاطع بروز حاملگی پوچ یا ساک حاملگی بدون جنین به عنوان نیمی از سقط‌های بارداری در سه ماهه اول، مشخص نشده است؛ اما به نظر می‌رسد انواعی از مشکلات ژنتیکی و ساختاری بدن در زن و مرد موجب این اختلال بارداری می‌شود. از دلایل احتمالی بارداری پوچ و نبودن جنين در ساك حاملگي باید به ناهنجاری‌های موجود در کروموزوم ۹، کیفیت پایین اسپرم‌ها یا تخمک، همچنین تقسیم سلولی غیرعادی و… اشاره کرد که در ادامه، به توضیح آن‌ها پرداخته می‌شود.

زمانی که تخمک و اسپرم لقاح پیدا کنند، سلول‌ها نیز شروع به تقسیم می‌کنند که قسمتی از سلول‌ها تبدیل به جفت و قسمتی تبدیل به جنین می‌شوند. در برخی از موارد، بخشی از سلول‌ها که به جفت تبدیل شدند موفق هستند و ازاین‌رو، ساک حاملگی شروع به رشد می‌کند و جفت شکل می‌گیرد؛ اما قسمتی که تبدیل به جنین شده ناتوان است. بدن خانم ناهنجاری‌های کروموزومی جنین را تشخیص می‌دهد و چون جنین به صورت طبیعی و سالم رشد نخواهد کرد؛ لذا به طور طبیعی سعی در توقف بارداری دارد.

همچنین این موضوع می‌تواند به علت ناهنجاری‌های موجود در تقسیم سلولی و یا غیرطبیعی بودن تخمک و اسپرم رخ دهد. در این حالت، بدن قادر به تشخیص خالی بودن ساک حاملگی نخواهد بود و یا دچار تشخیص اشتباه بارداری پوچ می‌شود؛ چراکه هورمون‌های بارداری حتی با وجود ساک حاملگی بدون جنین هم در حال ترشح هستند و این موضوع سبب جلوگیری از سقط می‌شود. این موضوع ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد.

به طور کلی ازجمله علل و عواملی که در وقوع بارداری پوچ در بانوان نقش بسزایی دارد عبارتند از:

• زنان با سابقه سقط جنین
• زنان با سابقه بارداری پوچ قبلی
• زنان بالای 40 سال
• زنان دارای سابقه بیماری های ژنتیکی در خانواده
• پلی مورفیسم ژن MnSOD

بیشتر بخوانید: کیفیت و کمیت تخمک؛ عاملی مؤثر در قدرت باروری زنان

چه کسانی دچار حاملگی پوچ می شوند؟

در پاسخ به این سوال که چه کسانی دچار بارداری پوچ می شوند می‌بایست عوامل خطرساز این عارضه و افراد دارای ریسک بیشتر جهت ابتلا به حاملگی پوچ جنین را پیدا کرد. باید گفت که شکل‌گیری ساک حاملگی بدون جنین در هر خانمی ممکن است رخ دهد و به نظر می‌رسد علت اصلی آن هم مشکلات کروموزومی از سوی مرد یا زن باشد. بااین‌حال طبق بررسی‌ها، تخمک سوخته یا حاملگی پوچ بیشتر در افراد زیر مشاهده می‌شود:

• زوج‌های دارای ازدواج فامیلی بدون انجام آزمایش‌های ژنتیکی مربوطه
• بانوان مبتلا به برخی مشکلات ساختاری رحم مانند رحم دوشاخ
• زنان دارای سن زیر 20 یا بالای 45 در زمان بارداری
• زنان مبتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی و مزمن
• زنان و مردان مصرف‌کننده الکل و مواد مخدر
• زوجین دارای ضعف تخمک یا اسپرم
• زوج‌های دارای چاقی مفرط

حاملگی پوچ از هفته چندم مشخص می شود؟

در صورتی که فرد دچار بارداری پوچ شود، در سونوگرافی هفته ۷ بارداری هیچ‌گونه قطب جنینی مشاهده نخواهد شد و ساک حاملگی بدون جنین دیده می‌شود. البته گاهی به دلیل اعلام اشتباه سن بارداری از طرف مادر مثلاً انجام سونوگرافی در هفته ۵ با فرض هفته ۶ یا ۷ بارداری_ جنین مشاهده نمی‌شود که کاملاً طبیعی است.

بنابراین، درصورت تردید در سن بارداری و عدم مشاهده هاله اطراف جسم زرد در سونوگرافی، پزشک دستور تکرار سونوگرافی را پس از چند روز یا چند هفته می‌دهد که حاملگی پوچ تأیید گردد.

در کل، پزشک در سونوگرافی هفته 7 الی 9 بارداری، با بررسی موارد زیر، باردای پوچ را تأیید می‌کند:

• عدم وجود مایع آمنیوتیک  
• عدم وجود نطفه یا جنین
• کیست های تخمدان
• رحم پرشده با جفت ضخیم کیستیک

حاملگی پوچ تا چند هفته ادامه دارد؟

اگرچه می‌توان ساک حاملگی بدون جنین را از هفته ششم به بعد و به کمک سونوگرافی تشخیص داد، اما سقط خود به خود این نوع بارداری ممکن است تا چند هفته بعد هم طول بکشد. از طرفی برخی زنان در موعد مقرر اقدام به سونوگرافی نمی‌کنند و علائم را تا چندین هفته متوجه نمی‌شود. حاملگی پوچ جنین اگر از هفته 6 بارداری تشخیص و درمان نشود، حداکثر بین هفته‌های 16 تا 18 بارداری سقط می‌گردد و معمولاً بیش از این ادامه پیدا نمی‌کند.

نحوه تشخیص حاملگی پوچ

استفاده از تست‌های هورمونی می‌تواند منجر به تشخیص اشتباه بارداری پوچ شود. این در حالی است که بارداری یا حاملگی پوچ به روش سونوگرافی واژینال قابل تشخیص است؛ بدین صورت که در طول سونوگرافی، ساک حاملگی اندازه‌گیری می‌شود و اگر قطر آن از 20 میلی‌متر بیشتر باشد؛ اما جنینی درون آن مشاهده نشود، یعنی حاملگی پوچ رخ داده است. از طرفی دیگر، اگر قطر ساک حاملگی از 20 میلی‌متر کمتر باشد؛ بدین معنی است که مدت زیادی از بارداری نگذشته و می‌بایست 2 هفته دیگر سونوگرافی تکرار گردد.

شایان ذکر می‌باشد که پزشک پس از تشخیص و تأیید بارداری پوچ، بیماری‌هایی نظیر هایپرتیروئیدیسم (تیروئید پرکار)، پره‌اکلامپسی و کم‌خونی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: سونوگرافی های دوران بارداری

تشخیص های اشتباه بارداری پوچ

گاهی ممکن است به داشتن دلایلی همچون یک رحم کج، علائمی مشاهده گردد که اشتباهاً به بارداری پوچ نسبت داده شود. برای دوری از چنین خطایی، بهتر است در صورت نداشتن هیچ گونه مشکلی از ابتدای بارداری، سونوگرافی تا پیش از هفته نهم صورت نگیرد.

ضمناً با تأیید حاملگی پوچ نیز باید یک سونوگرافی ثانویه و تست هورمونی مجدد، به فاصله یک هفته انجام شود‌ که به تأیید نهایی بیانجامد. باید گفت که در برخی موارد نیز، حاملگی خارج از رحم یا لوله ای هم با بارداری پوچ اشتباه گرفته می شود.

به‌طورکلی، معیارهای تشخیص حاملگی پوچ با سونوگرافی عبارتست از:

• عدم مشاهده جنین درون کیسه بارداری (۲۰ میلی‌متر) ازطریق سونوگرافی ترانس شکمی
• عدم مشاهد جنین درون کیسه بارداری (۱۸ میلی‌متر) ازطریق سونوگرافی ترانس واژینال
• عدم تشخیص کیسه زرده درون کیسه بارداری (۱۳ میلی‌متر)
• احتمال نامنظم یا ناقص بودن طرح کلی کیسه
• پایین بودن غیرعادی کیسه بارداری

اگر تمایل دارید درباره‌ی حاملگی خارج از رحم بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

اندازه ساک حاملگی در بارداری پوچ

در یک حاملگی طبیعی، در حدود هفته 6 بارداری، جنین در ساک حاملگی مشاهده می‌شود که قطر این ساک تقریباً 18 میلی‌متر است. در مقابل، در صورت بروز حاملگی پوچ، هرچند جنینی درون ساک وجود ندارد؛ اما ساک بارداری به رشد خود ادامه می‌دهد و بزرگ می‌شود؛ لذا اگر قطر ساک یا کیسه حاملگی 4 میلی‌متر باشد؛ اما جنینی درون آن نباشد، بارداری پوچ اعلام می‌شود. به طور کلی، قطر ساک حاملگی در طی سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود:

• در صورتی که قطر ساک حاملگی از 20 میلی‌متر بیشتر باشد و جنینی در سونوگرافی مشاهده نشود، بدین معنی است که حاملگی پوچ رخ داده و ساک باید تماماً توسط سونوگرافی واژینال بررسی گردد.
• در صورتی که قطر ساک حاملگی از 20 میلی‌متر کمتر باشد، احتمال می‌رود که بارداری زیاد پیش نرفته و سونوگرافی می‌بایست یک الی دو هفته دیگر مجدداً تکرار شود.

بارداری پوچ ممکن است چه خطرات و عوارضی داشته باشد؟

اگرچه بارداری پوچ در اغلب مبتلایان، حداکثر یک بار رخ می دهد؛ اما گاهی عوارض و خطراتی را ایجاد می کند که یکی از آنها تروفوبلاستیک حاملگی یا GTD نام دارد. تروفوبلاستیک حاملگی که به باقی ماندن بافت پوچ و ادامه یافتن رشد آن اطلاق می شود، معمولاً پس از یک بارداری پوچ کامل رخ می دهد.

از جمله نشانه های این بیماری باید به افزایش سطح هورمون HCG پس از درمان و نیز خونریزی واژینال اشاره کرد. باید گفت عارضه GTD پایدار با شیمی درمانی یا هیسترکتومی قابل رفع است. همچنین در صورت بروز نوع نادری از آن به نام سرطان کوریوکارسینوم یا کوریوکارسینوما، امکان استفاده از داروهای سرطانی چندگانه نیز وجود دارد.

مشکلات احتمالی ممکن است از درمان [در عارضه حاملگی پوچ] رخ دهد. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

خونریزی بیش از حد

عفونت

بافت اسکار

پارگی رحم ( سوراخ شدن)

منبع

روش های درمان بارداری پوچ

در صورت بروز بارداری پوچ تقریباً هیچ درمانی برای تشکیل شدن جنین وجود ندارد و در نهایت، به صورت طبیعی سقط رخ می‌دهد؛ اما در صورت عدم بروز سقط، پزشک از روش‌های زیر برای خاتمه بارداری پوچ استفاده می‌کند:

دارو

در برخی موارد برای درمان بارداری پوچ، پزشک از داروهایی خاص جهت تحریک رحم برای سقط، استفاده می‌کند که از جمله این داروها می‌توان به میزوپروستول (Misoprostol) اشاره کرد. البته ناگفته نماند که مصرف چنین داروهایی برای رفع حاملگی پوچ جنین می‌تواند با عوارض جانبی معتددی نظیر خونریزی شدید، درد و گرفتگی عضلات شکم، اسهال و تهوع همراه باشد.

پایش و کنترل هورمون HCG

همان‌گونه که بیان شد، پس از اتمام بارداری پوچ باید سطح هورمون HCG چندبار اندازه‌گیری شود تا به میزان نرمال برسد و جهت کمک به پایش هورمون HCG، بهتر است بارداری مجدد تا پایان این فرآیند به تأخیر افتد. این کار به کمک آزمایش خون یا ادرار صورت می‌گیرد و تکرار آزمایش‌ها تا رسیدن به سطح نرمال هورمون ادامه می‌یابد؛ بنابراین، درصورت افزایش میزان HCG، پزشک درمان‌های بیشتری را مدنظر قرار می‌دهد.

کورتاژ

تا جایی که امکان دارد برای وقوع سقط در حاملگی پوچ می‌بایست صبر کرد تا بدن به طور طبیعی بافت غیرعادی را پس بزند و سقط انجام شود؛ زیرا این روش با ریسکِ عوارض ناشی از کورتاژ (D & C) همراه نیست. باید گفت کورتاژ برای خاتمه دادن به بارداری پوچ صرفاً زمانی بهتر است انجام شود که به منظور نمونه‌برداری از جفت و آزمایش پاتولوژی بافت آن جهت تعیین علت سقط باشد.

لازم به ذکر است که کورتاژ حاملگی پوچ به عنوان یک عمل پرخطر، با کورتاژ معمولی تفاوت دارد و معمولاً عوارض و خطراتی نظیر احتمال آمبولی، خونریزی، عفونت و زخم رحم و یا ضعف رحم را به دنبال می آورد؛ لذا باید جهت جلوگیری از پارگی رحم، این کار توسط فردی متبحر با تکنیک ساکشن کورتاژ یا اتساع و کورتاژ انجام شود.

در طی کورتاژ پس از یک بیهوشی موضعی یا عمومی، اسپکولومی برای مشاهده بافت و سپس تخلیه آن، از طریق واژن وارد رحم می‌گردد. به طور کلی، انتخاب اینکه فرد منتظر سقط طبیعی بماند و یا اقدام به سقط اجباری نماید، بستگی به سابقه پزشکی، سن و شرایط بیمار دارد؛ به گونه‌ای که در صورت خونریزی زیاد یا مشاهده علائم عفونت، بهتر است منتظر سقط طبیعی در حاملگی پوچ جنین نماند و از روش‌های مزبور استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع عمل کورتاژ و مراقبت های بعد از آن

نحوه جلوگیری از بروز حاملگی پوچ

متاسفانه در اغلب موارد امکان پیشگیری از بروز حاملگی پوچ یا جلوگیری از تشکیل ساک حاملگی بدون جنین وجود ندارد و این اتفاق به ندرت بیشتر از یک بار اتفاق می افتد. همچنین نمی‌توان گفت برای جلوگیری از بارداری پوچ چه بخوریم که خطر وقوع آن را به حداقل برساند. زمانی که سقط رخ دهد، قاعدگی مجدد آغاز شده و فرد می تواند برای بارداری دوباره اقدام کند. البته بهتر است اقدام برای بارداری دوم با تاخیر ۱۲ دوره سیکل قاعدگی اتفاق بیفتد تا بدن فرصت ریکاوری داشته باشد. البته در صورت بروز سقط‌های مکرر، می‌بایست با متخصص زنان مشورت کرد و به انجام تست‌های تشخیصی پرداخت. به طور کلی، انجام آزمایشات ژنتیک قبل از حاملگی و همچنین رعایت مراقبت های لازم قبل از اقدام به بارداری می تواند درصد بروز بارداری بدون جنین را کاهش دهد.

آیا می توان بعد از حاملگی پوچ، باردار شد؟

پس از اینکه بارداری پوچ به صورت طبیعی و یا با روش‌های کمکی در گذر زمان اتفاق افتاد، می‌بایست اقدامات و مراقبت‌هایی مدنظر قرار گیرد. باید گفت مهم‌ترین اقدام در این دوره، استفاده از قرص‌های ضد بارداری به مدت ۶ ماه تا یک سال است؛ بنابراین فرد باید از اقدام به حاملگی در طول مصرف قرص‌های ضد بارداری خودداری نماید.

البته درصورت تمایل به بارداری زودتر، باز هم توصیه می‌شود که فرد ۳ دوره قاعدگی را برای استراحت بدن و رسیدن به آمادگی مناسب طی کند. باید دانست گاهی اولین قاعدگی طی ۶ هفته پس از اتمام حاملگی بدون جنین اتفاق می‌افتد.

به این نکته نیز باید اشاره کرد که در طول مدت انتظار برای ریکاوری بدن پس از سقط، می‌توان با تغییر سبک زندگی، دوری از استرس، ورزش کردن و مصرف مکمل فولیک اسید، بدن را برای بارداری بعدی آماده‌تر نمود.

بارداری پوچ در آی وی اف

در بارداری به روش آی‌ وی ‌اف (IVF) نیز امکان وقوع بارداری سوخته یا بارداری پوچ وجود دارد؛ زیرا در طول این روش گاهی عدد بتای فرد (عدد نشان‌دهنده افزایش هورمون HCG) به اندازه کافی افزایش نمی‌یابد و ثبت این مقدار از بتا خون در بارداری پوچ موجب استفاده‌های مکرر از روش آی‌ وی ‌اف جهت بارداری می‌شود که به نوبه خود، موجب مشاهده لکه‌های قهوه‌ای در فرد می‌گردد.

عدد بتا در حاملگی پوچ

عدد بتا نشان‌دهنده سطح هورمون HCG است که در حاملگی طبیعی افزایش می‌یابد. این میزان همچنین در حاملگی پوچ نیز بالا می‌رود؛ هرچند که تخمک بدون جنین است؛ اما جفت برای مدت کوتاهی به رشد خود ادامه می‌دهد و سپس عدد بتا با سقط جنین یا از بین رفتن ساک حاملگی پوچ کاهش می‌یابد.

به عبارت دیگر عدد بتا در بارداری پوچ هم مانند بارداری طبیعی دارای تغییراتی است که در روزهای نخست حاملگی نمی‌توان آن‌ها را از هم تشخیص داد. از این‌ رو جهت تشخیص نوع بارداری می‌بایست از روش سونوگرافی کمک گرفت تا بروز حاملگی پوچ جنین یا مشاهده ساک حاملگی خالی تأیید شود و اقدامات لازم انجام گیرد.

نقش مردان در ایجاد بارداری پوچ چیست؟

در پاسخ به این سوال که در بارداری پوچ مشکل از زن است یا مرد باید گفت علاوه بر فاکتورهای زنانه، عواملی نظیر افزایش سن آقایان و مشکلات مربوط به DNA اسپرم نیز ممکن است موجب بروز حاملگی پوچ در خانم شود. البته باید خاطرنشان کرد که هرچند تعداد و کیفیت اسپرم در شکل‌گیری یک بارداری سالم نقش مهمی دارد؛ اما کم‌تحرکی اسپرم عاملی برای بروز حاملگی پوچ به حساب نمی‌آید.

مراقبت های بعد از حاملگی پوچ

از مهم‌ترین نکات مراقبتی پس از حاملگی پوچ باید به تغذیه مناسب، پرهیز از استرس، ورزش کردن، مصرف مکمل‌هایی مانند اسیدفولیک، اجتناب از رابطه جنسی تا ۲ هفته، عدم استفاده از دوش واژینال و تامپون، مراجعه به پزشک درصورت مشاهده علائم خطرناک و… اشاره کرد.

از آنجایی که معمولاً تجربه بارداری پوچ همانند سقط جنین موجب برخی ناراحتی‌های روحی یا یأس و ناامیدی می‌شود، دریافت حمایت عاطفی از سوی همسر و سایر اعضای خانواده برای رسیدن به شرایط ایده‌آل ضرورت دارد. همچنین بهتر است فرد با انجام دادن تست‌ها و آزمایش‌های تشخیصی، علت بروز این مشکل _اعم از کیفیت تخمک، کیفیت اسپرم و مشکلات ژنتیکی_ را دریابد.

از آزمایش‌های مهم این دوره باید به موارد زیر اشاره کرد:

• آنالیز ژنتیک جنین قبل از کاشت در رحم تحت عنوان غربالگری ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGS)
• آنالیز اسپرم به وسیله نمونه‌گیری از مایع منی برای بررسی کیفیت اسپرم
• تست هورمون آنتی مولرین (AMH) یا فولیکول هورمونی (FSH) برای بررسی کیفیت تخمک

بهترین زمان برای بارداری مجدد پس از حاملگی پوچ

بیشتر پزشکان یک بازه زمانی شش ماهه تا یک ساله را برای حاملگی مجدد پس از بارداری پوچ توصیه می‌کنند؛ اما باید دانست که این موضوع تا حد زیادی به علت حاملگی پوچ و نوع درمان استفاده‌شده برای آن بستگی دارد. اگر تشخیص داده شود که سبک زندگی غلط و عادات نامناسب زوجین یا اختلالات تخمک و اسپرم باعث این عارضه شده، باید تا درمان کامل آن عوامل صبر کرد؛ حتی اگر بیش از یک سال طول بکشد. از طرفی اگر درمان تهاجمی خاصی مانند کورتاژ برای سقط تخمک سوخته به کار رود، بدن خانم آمادگی کافی را برای یک بارداری مجدد سریع نخواهد داشت و باید مدت بیشتری استراحت کند. لازم به ذکر است که جهت اقدام به فرزندآوری دوباره پس از این بیماری، می‌بایست منتظر بازگشت بدن به شرایط ایده‌آل بود که یکی از آن‌ها کاهش میزان hCG به سطح نرمال و متعادل است.

کلام پایانی

بیشتر زنان در هفته‌های نخست بارداری متوجه حاملگی پوچ جنین نمی‌شوند زیرا علائمی مشابه با نشانه‌های بارداری طبیعی را مشاهده می‌کنند. از طرفی اگر ساک حاملگی بدون جنین به موقع تشخیص و سقط نشود ممکن است عوارضی را برای مادر به دنبال داشته باشد که نیازمند درمان‌های ویژه شود. بدین منظور توصیه می‌گردد خانم‌های باردار در فواصل زمانی مناسب برای انجام معاینات فیزیکی و سونوگرافی‌های ضروری به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند و هرگونه تغییرات غیرمنتظره یا بروز علائم ناشناخته را به پزشک خود گزارش دهند.

سوالات متداول

چگونه متوجه شویم بارداری پوچ است؟

همان طور که اشاره شد، سونوگرافی می تواند این عارضه را نشان دهد. در صورتی که با سونوگرافی بتوان یک ساک خالی را بدون هیچ علامتی از جنین، کیسه زرده یا قطب جنینی مشاهده کرد، بسته به سن بارداری احتمال بروز حاملگی بدون جنین وجود خواهد داشت.

چرا در حاملگی پوچ جنین تشکیل نمی شود؟

علت رایج عدم تشکیل جنین در حاملگی پوچ، مشکلات کروموزومی و اختلالات سلول تخم ناشی از سن بالای زن یا مرد است. به عبارتی بالا رفتن سن، احتمال مشکلات تقسیم سلولی یا اختلالات کروموزومی را افزایش می دهد. همچنین مواردی نظیر کیفیت پایین تخمک یا اسپرم، روی حاملگی بدون اثر می گذارد.

احتمال پوچ بودن حاملگی در چه کسانی بیشتر است؟

زنانی با حاملگی در سنین کمتر از ۲۰ و بیش از ۳۵ سال یا دارای سابقه بارداری پوچ، بیش از دیگران در معرض خطر این عارضه قرار دارند.

آیا بالا بودن هورمون پرولاکتین می تواند باعث رخ دادن حاملگی پوچ شود؟

نقش اساسی هورمون پرولاکتین در بدن، تولید شیر پس از زایمان است که افزایش سطح پرولاکتین حین حاملگی و بعد از آن را پدید می‌آورد. این هورمون پرولاکتین و میزان تولید آن، با بارداری در زنان ارتباط مستقیمی دارد و هورمون های جنسی زنان و مردان (استروژن و تستوسترون) را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در جواب سوال بالا باید گفت که پرولاکتین بالا نقشی در حاملگی پوچ ندارد _این عارضه زمانی است که تخمک بارور شده به دیواره رحم بچسبد و جنین رشد نکند_ و می‌بایست که عوامل مؤثر در بالارفتن آن بررسی شود. بالا بودن این هورمون مانع ترشح استروژن شده و با نامنظم کردن سیکل، نمی‌گذارد که تخمک گذاری به درستی انجام شود؛ البته اغلب پس از شروع روند درمان، اختلالات قاعدگی بهبود یافته و قدرت باروری برمی‌گردد.

بیشتر بخوانید: آیا پرولاکتین بالا باعث ناباروری می‌شود؟

روند درمانی بعد از بارداری پوچ چگونه است؟

بعد از دفع بافت پوچ ناشی از این عارضه، اقداماتی صورت می گیرد که شامل آزمایش خون و ادرار برای سنجش سطح هورمون HCG است. در صورت باقی ماندن برخی از سلول های غیر طبیعی در رحم، این هورمون کاهش نمی یابد و بنابراین باید از درمان های تکمیلی برای بهبود کامل استفاده کرد.

نحوه رابطه جنسی بعد از بارداری پوچ چگونه است؟

برای رابطه جنسی پس از گذراندن یک بارداری پوچ، هیچ مانعی جز خونریزی های احتمالی وجود ندارد. با این حال بهتر است جهت فرزندآوری تعلل کرد و فاصله زمانی مناسب را تا بارداری بعدی رعایت نمود. در صورت لزوم نیز باید درمان های تکمیلی را جهت از بین بردن سلول های غیرعادی رحم ادامه داد و داروهای ضد بارداری را به تشخیص پزشک، استفاده کرد.

در صورت بارداری پوچ، امکان فرزندآوری وجود دارد؟

همان طور که اشاره شد در اغلب موارد، پس از یک بار حاملگی پوچ می توان یک بارداری طبیعی داشت و صاحب فرزند شد. با این حال بهتر است حدود ۶ ماه تا ۱۲ ماه جهت اقدام به فرزندآوری منتظر ماند و در طول بارداری مجدد نیز تحت نظر پزشک قرار گرفت.

آیا بارداری بدون جنین به سرانجام می رسد؟

با وجود علائم مشابه با حاملگی طبیعی در روزهای اولیه حاملگی پوچ، امکان تشخیص شرایط غیرعادی توسط مادر و اقدام به توقف فرایند بارداری وجود دارد. در واقع، با بروز لکه بینی و دردهای شکمی پس از شروع علائم حاملگی، می توان به بارداری پوچ پی برد که گاهی به طور طبیعی و گاهی با مداخله های پزشکی سقط می شود و پایان می یابد.

در واقع حاملگی پوچ، شامل تشکیل هیچ جنین و نوزادی نیست و تنها باعث رشد جفت می شود. در واقع، این پدیده به علت ورود اسپرم به تخمک خالی شکل می گیرد و مانع از تشکیل جنین و حاملگی طبیعی می شود.

در حاملگی بدون جنین، آیا باید D&C داشت یا منتظر سقط طبیعی بود؟

در طول انجام سونوگرافی ساک حاملگی اندازه گیری شده و اپراتور به دنبال یک جنین یا زرده ساک خواهد بود. اگر قطر ساک بیشتر از ۲۰ میلی متر باشد ولی جنینی وجود نداشته باشد، حاملگی پوچ رخ می دهد. البته کل ساک با سونوگرافی واژینال نیز باید بررسی شود.

اگر قطر ساک کمتر از ۲۰ میلی متر باشد ممکن است بارداری زیاد پیشرفت نکرده باشد؛ به همین علت سونوگرافی دو هفته دیگر مجدداً تکرار می شود. حاملگی پوچ در نهایت باعث سقط طبیعی جنین می شود.

زمانی که سطح هورمون حاملگی کاهش پیدا کند، باید صبر کرد تا سقط به صورت طبیعی رخ دهد؛ البته این پروسه چند هفته طول خواهد کشید. در برخی از موارد فرد از دارو یا کورتاژ (D&C) برای برداشتن جفت استفاده می کند که البته پزشک برای بارداری اول استفاده ازکورتاژ را توصیه نمی کند؛ چراکه بدن خود به تنهایی قادر به از بین بردن بافت جنین بوده و نیاز به استفاده از روش خاصی نیست مگر اینکه فرد بخواهد به منظور بررسی علت بروز سقط، تست پاتولوژی بافت انجام دهد.

آیا امکان تکرار حاملگی پوچ وجود دارد؟

تجربه نشان می دهد که حاملگی پوچ در اغلب افراد، تنها یک بار اتفاق می افتد‌؛ لذا نیازی به بررسی علت وقوع این عارضه در مرتبه اول وجود ندارد. با این حال، بارداری بدون جنین می تواند در زمره موارد سقط مکرر نیز قرار گیرد و در صورت تشخیص دیرهنگام یا عدم تمایل به درمان های فوری نظیر کورتاژ، مدت بیشتری طول بکشد. اگر تمایل دارید درباره سقط مکرر بیشتر بدانید؛ اینجا کلیک کنید.

در هر حال با توجه به علل ژنتیکی در بیشتر مواقع، می توان با آزمایش های مخصوص از احتمال بارداری موفق در آینده آگاه شد؛ چرا که احتمال بارداری پوچ مجدد، تنها ۱ الی ۲ درصد است.

بارداری پوچ چه زمانی از بین می‌رود و سقط شود؟

مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا بارداری پوچ به سقط ختم شود، قبل از هفته 20 بارداری و یا زودتر می‌باشد؛ اما اگر فردی از بارداری خود اطلاع نداشته باشد و تا مدت‌ها با پزشک مراجعه ننموده باشد، ممکن است این عارضه تشخیص داده نشود و مدت‌زمان سقط بیشتر طول بکشد.

بیشتر بخوانید: نکاتی که باید درباره علائم و علل سقط جنین بدانید!

‌آیا بارداری بدون جنین باعث سرطان می شود؟

این اتفاق به خودی خود، هیچ گونه سرطانی ایجاد نمی کند؛ اما گاهی به GTD های سرطانی تبدیل می شود که نیازمند درمان های متفاوتی است.

ساک حاملگی بدون کیسه زرده یا بارداری پوچ چیست؟

ساک حاملگی، ساختاری است که در حدود هفته‌های چهارم تا پنجم پس از لقاح تشکیل می‌شود و جفت، کیسه زرده و جنین را در برمی‌گیرد. زمانی که این ساک تشکیل شود؛ اما جسم زرد درون آن مشاهده نشود؛ بدین معنی است که هیچ جنینی نیز تشکیل نشده؛ اما فرد نشانه‌های بارداری را در خود حس می‌کند. این نوع بارداری به نام بارداری پوچ شناخته می‌شود و معمولاً در سه ماهه نخست، سقط رخ می‌دهد.

آیا در بارداری پوچ حالت تهوع هم وجود دارد؟

در بارداری پوچ، اگرچه جنین تشکیل نمی‌شود؛ اما جفت تشکیل می‌شود و هورمون HCG از جفت وارد جریان خون مادر می‌شود و همین امر موجب بروز علائم طبیعی حاملگی در فرد می‌شود که حالت تهوع نیز یکی از این علائم است.