تست PCT؛ تشخیص ناباروری زنان با تست بعد از نزدیکی
درمان ناباروریتست بعد از نزدیکی (Post Coital Test) که به تست PCT معروف است، یکی نخستین آزمایش هایی است که برای شناسایی علت ناباروری در زنان به کار رفته و به بررسی ترشحات دهانه رحم می‌پردازد. در حالت طبیعی، تحت تأثیر هورمون‌های زنانه نظیر استروژن، از واژن بانوان ترشحاتی خارج می‌شود.
این ترشحات بدون بو، شفاف و روشن است. ترشحات واژینال به دلیل خاصیت چسبندگی و رقیق بودن خود، فضای مناسبی را در واژن و رحم ایجاد می‌کند که باعث شناور شدن و حرکت راحت اسپرم و درنتیجه رسیدن آن به تخمک می‌شود. بررسی این ترشحات به‌ویژه جهت تشخیص زمان تخمک‌گذاری اهمیت بسیاری دارد.
درواقع، سرویکس یا دهانه رحم با نقش‌آفرینی در محافظت از اسپرم‌ها و ایجاد محیط مغذی، بیشترین موکوس را درست قبل از زمان تخمک‌گذاری و بر اثر تغییرات هورمون استروژن ترشح می‌کند. موکوس دهانه رحم به‌عنوان ماده‌ای آبکی و کشسان، حرکت اسپرم تا رسیدن به تخمک را تسهیل می‌نماید که سنجش کمیت و کیفیت آن نیز توسط یک اسپکولوم صورت می‌گیرد.
این بررسی که تحت عنوان تست PCT یا تست بعد از نزدیکی شناخته می‌شود، مشابه تست پاپ اسمیر در حدود ۴ الی ۱۲ ساعت پس از نزدیکی (حدود زمان تخمک‌گذاری) انجام می‌شود؛ همچنین در این بررسی علاوه‌بر وضعیت مخاط سرویکس، نحوه جابجایی اسپرم در آن نیز مشخص می‌شود.
تست PCT یا تست بعد از نزدیکی چیست؟
تست PCT به منظور بررسی وجود اسپرم و تحرک آن است که از مخاط و ترشحات دهانه رحم نمونه برداری می شود و جزو نخستین تست‌های ارزیابی مشکلات ناباروری به شمار می‌رود. به طور کلی ترشحات طبیعی واژن در موارد زیر دخیل هستند:
- حفاظت از اسپرم در برابر محیط اسیدی واژن
- تأمین انرژی مورد نیاز اسپرم
- تسهیل حرکت اسپرم
- از بین بردن اسپرم های دارای اختلالات مورفولوژیکی
- حفظ اسپرم های نرمال در گردن رحم و انتشار آن ها به داخل رحم
- حفاظت اسپرم از فاگوسیتوز
لازم به ذکر است که فاگوسیتوز یا بیگانه خواری به شرایطی اطلاق می شود که در آن ذرات جامد توسط سلول هایی به نام فاگوسیت ها خورده می شوند. در واقع فاگوسیتوز یک مکانیزم دفاعی است که در حفظ ایمنی بدن نقش دارد.
تست بعد از نزدیکی یا PCT چه زمانی انجام می شود؟
این تست ۱ تا ۲ روز قبل یا بعد از تخمک‌گذاری و نیز ۲ تا ۸ ساعت بعد از رابطه جنسی انجام می‌شود. بنابراین نباید بین زمان انجام تست و روز تخمک‌گذاری فاصله زیادی وجود داشته باشد. اغلب این آزمایش در زمانی تجویز می‌شود که سایر آزمایش‌ها، علت ناباروری را نشان نداده باشند؛ پس به‌طورکلی این تست در موارد زیر تجویز می‌شود:
- طبیعی بودن روند تخمک گذاری و آزمایش اسپرم و عدم انسداد لوله های رحم
- احتمال وجود مشکلات سیستم ایمنی بدن و تولید آنتی بادی های ضد اسپرم در بدن خانم
- سنجش تعداد اسپرم‌ها بعد از ترکیب شدن با ترشحات واژن
- بررسی میزان ترشحات دهانه رحم و کیفیت آن
- بررسی فعال یا غیر فعال بودن اسپرم‌های مرد بعد از ترکیب شدن با ترشحات
- اطمینان از عفونی نبودن مخاط سرویکس
- اندازه‌گیری میزان PH در واژن و دهانه رحم
آمادگی های قبل از انجام تست پی سی تی
- عدم مقاربت جنسی ۲ تا ۵ روز قبل از آزمایش
- نزدیکی ۲ تا ۸ ساعت قبل از مراجعه به پزشک
- عدم استحمام و یا دوش واژینال
- عدم تخلیه ادرار پس از نزدیکی
- عدم استفاده از روان کننده ها در حین مقاربت
- ناشتا بودن (حتی مصرف مایعات ممنوع می باشد)
تست PCT چگونه انجام می‌شود؟
نحوه و زمان انجام تست پی‌سی‌تی (PCT) بر اساس مدت‌زمان چرخه قاعدگی مشخص می‌شود. در یک سیکل پریود منظم، معمولاً تخمک‌گذاری در روز ۱۴ سیکل (روز میانه از ۲۸ روز) انجام می‌گیرد؛ لذا باید در روز ۱۳ چرخه و طی زمان مشخصی پیش از مراجعه به پزشک، نزدیکی صورت پذیرد. البته در سیکل‌های نامنظم نیز امکان تحریک تخمک‌گذاری و تنظیم زمان مناسب تست PCT به کمک داروهایی نظیر کلومیفن وجود دارد. لازم به ذکر است که آزمایش PCT روندی مشابه پاپ اسمیر دارد و کاملاً بدون درد و سریع انجام می‌گیرد.
این تست ۱ تا ۲ روز در حوالی بازه تخمک گذاری انجام می شود. از طرفی زوج نباید ۲ تا ۵ روز قبل از انجام PCT نزدیکی داشته باشند.
برای این تست در حوالی روز تخمک گذاری باید صبح به صورت ناشتا به بیمارستان مراجعه کرد و برای آزمایش ادرار اقدام نمود؛ نتیجه این آزمایش ادرار نشان می دهد که خانم در حال تخمک گذاری هست یا خیر. در صورتی که خانم در بازه تخمک گذاری باشد، نوبت ویزیت به فرد داده می شود که فرد باید ۲ تا ۸ ساعت قبل از ویزیت نزدیکی داشته باشد و سپس بدون استحمام و استفاده از دوش واژینال به پزشک مراجعه کند.
پزشک با استفاده از وسیله ای به نام اسپکولوم، واژن و دهانه رحم را بررسی کرده و از رحم نمونه برداری انجام می دهد. سپس نمونه ها به آزمایشگاه ارسال می شوند تا زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند.
تفسیر نتیجه آزمایش بعد از نزدیکی یا PCT
در حالت طبیعی باید در این نمونه گرفته شده از واژن، اسپرم ها دارای شکل و حرکت طبیعی باشند که در این صورت پزشک تشخیص می دهد زوج از نظر ایمنی و عبور اسپرم از دهانه رحم مشکلی ندارند و احتمالاً ناباروری آنان علت دیگری دارد. اما در صورتی که نتایج آزمایش نشان دهد که آنتی بادی های ضد اسپرم در بدن خانم ترشح می شوند، پزشک استفاده از روش های کمک باروری نظیر IUI و IVF را تجویز می کند. اگر تمایل دارید درباره عمل آی وی اف اطلاعات بیشتری کسب کنید، مطلب عمل آی وی اف را مطالعه کنید.
علت منفی شدن آزمایش پی سی تی
معمولاً نتیجه منفی شدن تست بعد از نزدیکی به عدم وجود اسپرم یا بی‌حرکت بودن همه اسپرم‌ها در موکوس اشاره دارد و مواردی که سبب منفی شدن تست می‌شود عبارتند از:
- انجام تست در زمان اشتباه و خیلی زودتر یا خیلی دیرتر از تخمک‌گذاری
- عدم وقوع تخمک‌گذاری در آن سیکل قاعدگی به علت استرس و اضطراب یا تعیین غلط زمان مقاربت جنسی
- کم بودن تعداد و تحرک اسپرم‌ها
- غیرطبیعی بودن دهانه رحم در اثر عفونت مزمن، زخم در دهانه، جراحی‌هایی همچون مخروط‌برداری دهانه رحم و…
- مصرف داروهایی با اثر منفی بر تولید موکوس خوب و کافی
- عفونت‌های مزمن رحم
علت مثبت شدن تست PCT
مثبت شدن نتیجه تست PCT نیز نشان‌دهنده موارد زیر است و به انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کند:
- تولید کافی اسپرم در مرد
- طبیعی بودن غدد دهانه رحم
- قرارگیری صحیح اسپرم در واژن طی مقاربت جنسی
- عدم وجود آنتی‌بادی‌های ضداسپرم در موکوس
- تولید کافی استروژن قبل از تخمک‌گذاری و درنتیجه روند طبیعی تخمک‌گذاری
اقدامات متناسب با نتیجه تست PCT
در کل، باید ذکر کرد که معمولاً برای تأیید نتیجه منفی آزمایش پی‌سی‌تی (PCT)، آزمایش چند بار در شرایط مناسب تکرار می‌شود تا پزشک از منفی بودن نتیجه اطمینان یابد. بدین ترتیب اگر وضعیت موکوس خوب باشد، یک قطره از موکوس تازه در کنار یک اسپرم تحت میکروسکوپ قرار داده می‌شود که عملکرد آن‌ها بررسی گردد.
طی این آزمایش که به تست نفوذ اسپرم یا تست نفوذ موکوس داخل آزمایشگاهی معروف است، اگر اسپرم پس از ۱۵ دقیقه تحرک مناسبی از خود نشان دهد یا به موکوس نفوذ نکند، احتمال وجود آنتی‌بادی ضد اسپرم در نظر گرفته می‌شود. بنابراین بر حسب تشخیص پزشک، آزمایش‌های تکمیلی صورت می‌گیرد و مشکلات دهانه رحم براساس آن اصلاح می‌شود.
با توجه به نتیجه تست PCT و در صورت منفی بودن آن، بسته به علت این اتفاق می‌توان اقدامات مختلفی را در پیش گرفت. مثلاً اگر دلیل منفی شدن نتیجه آزمایش PCT اختلال موکوس ناشی از فقدان تخمک‌گذاری باشد، باید از روش‌های تحریک تخمک‌گذاری استفاده کرد. تولید موکوس کم را باید با مصرف دوز کمی از استروژن کمی، برطرف نمود. در صورت عفونت دهانه رحم، فریزینگ و کوتریزاسیون بافت غیرطبیعی دهانه به‌عنوان روش درمانی به کار می‌رود و با از بین بردن این بافت، غدد سالم را جایگزین می‌کند.
سخن پایانی
هدف از انجام تست PCT این است که مشخص شود در صورت ورود اسپرم به بدن زن، آیا سیستم ایمنی وی اسپرم‌های مرد را از بین می‌برد یا خیر. به عبارتی دیگر، با آزمایش PCT می‌توان واکنش بین مخاط دهانه رحم و اسپرم را بررسی نمود و هرگونه اختلال در ساختار و عملکرد اسپرم یا موکوس را مشخص کرد. از آنجایی که گاهی شرایط نامناسب ترشحات یا وضعیت غیرطبیعی مایع منی موجب جواب منفی کاذب این تست می‌شود؛ لذا این آزمایش باید طی چند تکرار و تحت شرایط مطلوب انجام گیرد. با این حال، همچنان بسیاری از پزشکان به دلیل عدم قطعیت نتایج تست PCT، به عنوان یک آزمایش رایج از آن استفاده نمی‌کنند.
نظری ثبت نشده
نظر شما