چگونه یک آی یو آی موفق داشته باشیم؟

UI یکی از روش های کمک باروری می باشد؛ که اغلب در مواردی که عدم باروری به علت ضعف حرکت اسپرم رخ می دهد تجویز می شود. تجربه یک آی یو آی موفق، به عوامل مختلفی نظیر سن زوجین و علت ناباروری وابسته است. بطور کلی، میزان موفقیت آی یو آی حدود ۵ تا ۲۰ درصد می باشد که می توان با رعایت برخی از راهکارها و مراقبت ها، با انجام این عمل درمانی به بارداری رسید.

باید گفت که به کمک تکنیک IUI، بسیاری از مشکلات مرتبط با ناباروری قابل درمان است. مشکلاتی از قبیل:

• اختلال نعوظ و انزال در مردان
• انجماد اسپرم ناشی از شیمی‌درمانی در مردان
• اختلالات مخاط یا زخم دهانه رحم در زنان
• درد شدید حین رابطه جنسی
• داشتن بیماری‌های عفونی جنسی مانند HIV و هپاتیت
• ابتلا به ناباروری با علل نامشخص
• حساسیت زن به مایع منی یا اسپرم مرد
• نتیجه منفی یا ضعیف تست PCT (تست بعد از رابطه جنسی)
• ترشحات غیرطبیعی از دهانه رحم
• تمایل زوج به استفاده از اسپرم اهدایی
• تمایل زوج به استفاده از اسپرم فریزشده همسر به علت انجام درمان سرطان و…

در مطلب درمان ناباروری به روش آی یو آی درباره روش انجام و مراقبت های قبل از انجام آن توضیح داده شده است. در این مقاله به معرفی علائم ای یو ای موفق و راه های افزایش موفقیت این عمل می پردازیم.

عوامل مؤثر بر موفقیت آی یو آی

عوامل مؤثر بر میزان موفقیت IUI عبارتند از:

• سن زوج
• کلینیک ناباروری
• تعداد فولیکول ها
• تکرار آی یو آی
• عدم اختلال تخمک گذاری
• باز بودن لوله های فالوپ
• عدم اختلال در موفولوژی اسپرم
• نوع دارو

در ادامه این مطلب به بررسی چند نمونه از عواملی که بر آی یو آی موفق اثر گذار هستند، می‌پردازیم.

بهترین سن برای انجام آی یو آی

از جمله مهم‌ترین عوامل مؤثر در آی یو آی موفق، سن زوج به ویژه زنان می‌باشد. به طور کلی با افزایش سن، کیفیت تخمک‌ها کاهش یافته و به تبع آن، احتمال بارداری و تولد فرزند سالم نیز کاهش می‌یابد. به همین دلیل، در روش آی‌ یو آی نیز سن یک عامل مهم برای موفقیت بارداری به شمار می‌رود.

مطالعات نشان می‌دهد که بیشترین میزان موفقیت آی‌ یو آی در سنین بین ۲۰ تا ۳۰ سال می‌باشد و به باور متخصصان، بهترین سن جهت انجام این روش کمک‌باروری، سن زیر ۳۵ سال است؛ زیرا در این بازه سنی، شانس آی یو آی موفق در هر سیکل قاعدگی بین ۱۵ الی ۲۰ درصد می‌باشد.

در ضمن، این شانس موفقیت در خانم‌هایی با بازه سنی ۳۵ تا ۴۰ سال، به ۱۰ درصد می‌رسد و در بانوان بالای ۴۰ سال کمتر از ۵ درصد است. از این رو، پزشکان انجام آی‌ یو آی را در سنین بالاتر از ۴۰ سال توصیه نمی‌کنند. درواقع، به سبب اینکه نرخ موفقیت زایمان با روش آی‌ یو آی، از سن ۴۱ سالگی به بعد با کاهش قابل‌توجهی همراه است؛ لذا انتخاب روش IVF بهتر جواب می‌دهد.

نقش کلینیک درمان ناباروری در تجربه آی یو آی موفق

برخی از مراکز درمان ناباروری با اعلام درصد موفقیت های مختلف، زوج های نابارور را گمراه می کنند. همچنین در این میان بعضی از کلینیک های ناباروری با غربال زوج های نابارور و حذف زوج های دارای مشکلات شدید سعی در افزایش شانس موفقیت باروری مراجعین خود، دارند. بنابراین توصیه می شود زوجین نابارور قبل از اقدام برای درمان درباره کلینیک های ناباروری تحقیقات لازم را به عمل آورند.

تعداد فولیکول ها و آی یو آی موفق

هرچه تعداد فولیکول‌ها در بدن بیشتر شود؛ احتمال لقاح افزایش خواهد یافت. به همین دلیل، داروهایی برای تحریک تخمدان‌ها تجویز می‌شود تا دستیابی به تخمک‌های بیشتر و درنتیجه شانس وقوع آی یو آی موفق نیز بیشتر گردد.

البته ناگفته نماند که هدف از تجویز دارو برای تحریک تخمک‌گذاری، چندقلوزایی نیست و خانم‌هایی که در طول دارو درمانی بیشتر از ۴ فولیکول داشته باشند، مجاز به انجام روش آی‌ یو آی نیستند؛ چراکه رحم زن برای پرورش یک جنین طراحی گشته و پزشکان نیز سعی می‌کنند تا یک بارداری تک‌قلویی و بدون خظر به زوجین اهدا نمایند.

تکرار آی یو آی

همان‌طور که تکرار تلاش برای بارداری به صورت طبیعی بین ۶ ماه تا ۱ سال، احتمال وقوع بارداری را افزایش می‌دهد؛ روش آی‌ یو آی نیز با تکرار چرخه خود، می‌تواند شانس موفقیت در بارداری را بیشتر کند. طبق آمار، ۸۸% از عمل‌های موفق IUI در طول سه دوره و ۹۵% در طول چهار دوره به وقوع می‌پیوندد. البته ناگفته نماند که در صورت عدم موفقیت آی‌ یو آی بعد از چهار دوره، انجام سایر روش‌های کمک‌باروری نظیر آی‌ وی‌ اف توصیه می‌گردد.

عدم اختلال تخمک گذاری

بیماری‌هایی نظیر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و یا تنبلی تخمدان ازجمله شایع‌ترین عوامل اختلال تخمک‌گذاری محسوب می‌شود. این‌گونه بیماران، تنها در صورت انجام آی‌ یو آی به همراه مصرف داروهایی نظیر کلومیفن، لتروزول و یا گنادوتروپین‌ها قادر به افزایش شانس بارداری هستند.

باز بودن لوله های فالوپ

در صورت انسداد لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی حتی اگر یکی از لوله‌ها باز باشد، احتمال بارداری وجود دارد؛ اما نرخ بارداری بسته به محل انسداد لوله در افراد مختلف، متغیر است. طبق آمار، شانس بارداری در صورت وجود انسداد در قسمت پروگزیمال (نزدیک به رحم) لوله رحمی تقریباً ۲۱.۸۷% می‌باشد و در صورت وجود انسداد در محل دیستال لوله رحمی (نزدیکترین قسمت به تخمدان) شانس آی یو آی موفق در حدود ۷.۴% تخمین زده شده است.

عدم اختلال فاکتورهای مردانه

روش آی‌ یو آی، صرفاً یک روش کمک‌کننده و تسهیل‌کننده بارداری طبیعی است. در این روش، با اینکه اسپرم توسط پزشک دورن رحم قرار می‌گیرد؛ اما جهت رساندن خودش به تخمک باید قادر به حرکت باشد. به همین دلیل اسپرم‌های بی‌کیفیت و ضعیف، احتمال بارداری به روش IUI را کاهش می‌دهد؛ از این‌رو، به بیماران با کمتر از ۷ میلیون اسپرم متحرک و بیماران دچار اختلال شدید فاکتورهای مردانه، روش‌های IVF یا ICSI توصیه می‌شود.

طبق آمار، در زوجینی با حداقل ۹ میلیون اسپرم (پس از شستشو) احتمال موفقیت بارداری به روش آی‌ یو آی در حدود ۱۶% است؛ اما در بیماران با کمتر از این مقدر اسپرم، شانس بارداری کمتر می‌باشد.

نوع دارو

از جمله داروهای مورد استفاده در درمان ناباروری می‌توان به کلومیفن (کلومید)، لتروزول (با عوارض جانبی کم) و گنادوتروپین اشاره نمود. در این بین، کلومیفن و لتروزول جزو دسته داروهای خوراکی قرار می‌گیرد و سیگنال‌های قوی‌تری جهت تخمک‌گذاری ارسال می‌کنند ولی گنادوتروپین، نوعی داروی تزریقی است تا با تأثیر مستقیم خود بر روی تخمدان، فولیکول‌های بیشتری را تولید کند.

آی یو آی برای چه کسانی انجام می شود؟

این روش در شرایطی که علت ناباروری ضعیف بودن یا تعداد کم اسپرم همسر باشد، توصیه می شود؛ البته در شرایطی که ضعف اسپرم در حد خفیف تا متوسط باشد این روش مؤثرتر خواهد بود. بدین معنی که تعداد اندک و ضعف اسپرم‌ها باعث عدم توانایی آن‌ها در رسیدن به تخمک می‌شود بنابراین پزشک با قرار دادن اسپرم درون رحم، شانس وقوع لقاح را افزایش می‌دهد.

در مواردی که ضعف اسپرم شدید باشد اغلب پزشک استفاده از روش IVF را توصیه می کند که در مطلب مراحل آی وی اف درباره روند انجام این روش توضیح داده شده است.

اقدامات لازم قبل از عمل آی یو آی

مراحل آماده شدن برای آی‌ یو آی به شرح زیر می‌باشد:

• سونوگرافی واژینال جهت ایجاد آمادگی و هماهنگی‌های پیش از عمل
• آماده‌سازی اسپرم با تصفیه مایع منی از ناخالصی‌ها و جداسازی قسمت فعال و بارورکننده
• نظارت بر علائم تخمک‌گذاری‌های پیش‌رو توسط کیت ادرار پیش‌بینی‌کننده جهت تعیین افزایش ترشح LH
• استفاده از عکس‌برداری پزشکی برای بررسی عملکرد تخمدان‌ها
• برنامه‌ریزی مناسب‌ترین زمان عمل IUI طبق موعد تخمک‌گذاری زن
• البته باید ذکر کرد که پیش از اقدام به عمل، داروهای محرک تخمک‌گذاری همچون فمارا (لتروزول)، کلومید (کلومیفن‌سیترات)، منوپور، فولیستیم و… تجویز می‌شود تا شانس آی‌ یو آی موفق را افزایش دهد. موارد مصرف این داروها، بیشتر در درمان ناباروری ناشی از آندومتریوز، افزایش سن، وجود فاکتور مردانه و یا ناباروری بدون دلیل مشخص می‌باشد.

اندازه مناسب فولیکول برای بارداری به روش IUI

اندازه فولیکول‌ها، نقش مهمی در قدرت باروری تخمک‌ها دارد. از آنجایی که فولیکول‌های زیادی (فولیکول اولیه) در داخل تخمدان وجود دارد؛ لذا نمی‌توان آن‌ها را شمرد. از طرفی دیگر، فولیکولی که حاوی تخمک بالغ باشد؛ در مرحله سوم رشد، یک حفره با مایعی به نام «آنتروم» را به خود جذب می‌کند که به فولیکول حاوی آنتروم، «فولیکول آنترال» گفته می‌شود.

در یک چرخه طبیعی، یک فولیکول آنترالِ برتر _از نظر اندازه و سرعت رشد_ برای تخمک‌گذاری انتخاب می‌شود و باقی فولیکول‌ها جذب بدن می‌شود. به عبارتی دیگر، تخمک‌های بالغ در فولیکول‌های بزرگ‌تر یافت می‌شوند و از طریق سونوگرافی قابل مشاهده و ارزیابی هستند.

بر اساس منابع، متوسط قطر فولیکول‌های بالغ بین دامنه ۱۸ الی ۳۶ میلی‌متر است که معمولاً قبل از تخمک‌گذاری، این اندازه به ۲۲ تا ۲۴ میلی‌متر می‌رسد و به عنوان فولیکول مناسب بارداری شناخته می‌شود. در روش IUI، هنگامی که فولیکول‌ها به اندازه ۱۸ تا ۲۰ میلی‌متر برسد و پوشش رحم حداقل ۷ میلی‌متر باشد، هورمون اچ سی جی (HCG) به فرد تزریق می‌شود تا تخمک‌های بالغ از فولیکول‌ها آزاد شود؛ سپس، بعد از گذشت ۳۶ الی ۴۰ ساعت از تزریق دارو، آی‌ یو آی انجام می‌شود.

باید دانست که ابعاد مناسب فولیکول‌ها درصورت مصرف FSH حدود ۱۷ تا ۱۸ میلی‌متر و درصورت مصرف هم‌زمان FSH و LH حدود ۱۶ الی ۱۷ میلی‌متر می‌باشد. به طور کلی، هر فولیکول تا زمان آزادسازی به مقدار ۲ میلی‌متر در روز رشد می‌کند و در هر سیکل قاعدگی نیز دست‌کم یکی از آن‌ها آزاد می‌گردد. زمان آزادسازی تخمک در بدن هم به تزریق یا عدم تزریق HCG وابسته است؛ اما به هر حال، گاهی در فولیکول‌های ۱۴ تا ۱۵ میلی‌متری نیز تخمک بالغ یافت می‌شود.

به این نکته نیز باید اشاره نمود که بسیاری از پزشکان، نزدیکی پس از عمل آی‌ یو آی را توصیه می‌کنند تا شانس بارداری افزایش یابد. بدیهی است که در صورت وجود ۲ الی ۳ فولیکول، شانس حاملگی چندقلویی بیشتر خواهد شد.

مناسب ترین زمان انجام ای یو ای

مناسب‌ترین و بهترین زمان برای انجام ای یو ای، ۶ تا ۱۲ ساعت قبل از تخمک‌گذاری است؛ البته درصورتی که تزریق آمپول HCG نیز حدود ۳۶ الی ۴۸ ساعت پیش از انجام عمل صورت گرفته باشد. بدین ترتیب، شانس باروری تا حد زیادی بالا می‌رود و درصد آی یو آی موفق نیز افزایش می‌یابد؛ البته گاهی به علت وجود برخی مشکلات مردانه، انجام این روش درمانی پس از تخمک‌گذاری نتیجه بهتری می‌دهد.

برای آی یو آی موفق چه باید کرد؟

درصد موفقیت روش آی‌ یو آی، در همه زوج‌ها یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. از دیگر عوامل مؤثر بر آی یو آی موفق، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تکرار دفعات انجام عمل به صورت ماهانه
• پایین‌تر بودن سن مادر
• مقاربت جنسی بلافاصله پس از آی‌یوآی درصورت عدم لکه‌بینی و خونریزی
• انتخاب رژیم غذایی سالم و مناسب شامل میوه، سبزیجات، لبنیات و غلات کامل
• نوشیدن آب فراوان
• دریافت پروئین کافی از گوشت بدون چربی و آجیل
• مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های مناسب تحت نظر پزشک
• داشتن استراحت کافی
• اجتناب از مصرف الکل، دخانیات و حتی کافئین
• دوری از استرس و اضطراب
• مصرف منظم داروهای تجویزشده
• کمک گرفتن از روش‌هایی نظیر پیاده‌روی طولانی، یوگا و دوچرخه‌سواری

مراقبت‌های پس از عمل آی یو آی

از جمله مراقبت‌های پس از عمل آی‌ یو آی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• نیم ساعت استراحت پس از اتمام عمل بر روی تخت
• دادن آزمایش بارداری
• کاهش فعالیت‌های روزانه و استراحت نسبی تا زمان مشخص شدن نتیجه آزمایش بارداری
• مصرف میوه‌ها و سبزیجات
• خودداری از مصرف غذاهای نفاخ

آی یو آی موفق چه علائمی دارد؟

حدود ۶ الی ۱۲ روز پس از عمل آی یو آی، لانه‌گزینی جنین داخل رحم رخ می‌دهد و علائم مثبت بودن آی یو آی نیز گاهی در همان روزهای اول پس از عمل و گاهی تست خون حاملگی طی ۲ هفته بعد از ای یو ای مشخص می‌گردد؛ البته باید گفت که علائم زودهنگام، معمولاً کاذب هستند و ناشی از مصرف داروهای حاوی پروژسترون و دیگر هورمون‌ها می‌باشند. این علائم نظیر احساس خستگی، نفخ و حساس شدن سینه‌ها نباید به عنوان نشانه‌های بارداری لحاظ شود و بررسی قطعی آن‌ها پس از ۲ هفته انجام می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: مراقبت های پس از عمل آی یو آی

علل و علائم شکست IUI

همان‌طور که ذکر شد، موفقیت IUI به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ اما در اینجا دلایلی که موجب شکست این روش می‌شود، آورده شده است؛ دلایلی نظیر:

• تخمک با کیفیت پایین
• اسپرم‌های بی‌کیفیت
• زمان‌سنجی پس از تخمک‌گذاری
• اختلال لایه داخلی آندومتر و عدم لانه‌گزینی
• کمبود پروژسترون

از طرفی دیگر، باید دانست که شکست IUI علائم خاصی را به دنبال ندارد و در نهایت منجر به سقط جنین می‌شود. بنابراین بعد از پشت‌سرگذاشتن مراحل اولیه بارداری می‌بایست به ترشحات واژن، بیشتر توجه نمود و هرگونه تغییری را با پزشک متخصص در میان گذاشت.

گام بعدی پس از شکست IUI

در صورتی که خانمی با ذخیره تخمدانی کم، سن بالای ۳۵ سال داشته باشد و همچنین ۳ الی ۴ مرتبه عمل آی‌یوآی ناموفق را پشت سر گذاشته باشد، می‌بایست روش دیگری نظیر روش IVF (لقاح آزمایشگاهی) یا روش ICSI (تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی) را برای بارداری امتحان کند.

چند بار آی یو آی را تکرار کنیم؟

اغلب پزشکان برای افراد زیر ۴۰ سال، ۳ بار تکرار را برای رسیدن به آی یو آی موفق پیشنهاد می کنند. همچنین برای افراد بالای ۴۰ سال به علت کم بودن ذخیره تخمدان، در صورتی که بعد از یکبار IUI بارداری اتفاق نیفتد، استفاده از سایر روش های کمک باروری نظیر IVF پیشنهاد می شود. در مطلب ذخیره تخمدان کم می توانید درباره علت ذخیره تخمدان کم و روش های درمان آن اطلاعات کافی کسب نمایید.

چه زمانی از IUI های ناموفق گذر کنیم؟

گذر از آی‌ یو آی‌ های ناموفق تصمیمی است که در افراد مختلف، متفاوت است. زوجین می‌بایست قبل از عبور از این روش کمک‌باروری، به مسائلی همچون عوارض عاطفی شکست بارداری، هزینه تکرار هر چرخه آی‌یو‌آی و هزینه انجام سایر روش‌ها مانند آی‌وی‌اف بعد از IUI توجه نمایند. سپس، در مرحله بعد با پزشک مشورت کنند تا از مزایا و معایب تکرار دفعات آی‌یو‌آی یا ادامه درمان با IVF اطلاعات کاملی به‌دست آورند.

گفته می‌شود روش IVF میزان موفقیت بالاتری نسبت به آی‌یوآی دارد؛ چراکه در طول روش آی‌وی‌اف:

• تخمک‌های مناسب از تخمدان‌ها خارج می‌شوند.
• تخمک‌ها در محیط آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌گردند.
• پس از انجام لقاح، مناسبت‌ترین جنین وارد رحم مادر می‌شود و باردرای آغاز می‌گردد.‌

مقایسه هزینه IUI و IVF

اگر چه هزینه IUI نسبت به روش IVF کمتر است و این فاکتور سبب جذب شدن زوج های نابارور به این روش می شود؛ اما در مقایسه با روش IVF شانس موفقیت آی یو آی کمتر می باشد. در برخی از موارد استفاده از روش IVF به نسبت به صرفه تر می باشد، بخصوص اگر سن زوج بالای ۴۰ سال باشد توصیه می شود فرد بدون اتلاف وقت از روش IVF استفاده کند. ضمناً باید گفت که IUI روش کم‌تهاجمی‌تری نسبت به IVF می‌باشد؛ اما در هر صورت، باید برای انتخاب روش مناسب با متخصص زنان مشورت نمود.

بیشتر بخوانید: هزینه های درمان ناباروری چقدر است؟

نکاتی برای داشتن آی یو آی موفق

توجه به برخی نکات درباره روش IUI و نتایج آن، به داشتن انتظارات واقع‌بینانه و انتخاب مناسب‌ترین روش توسط زوجین کمک می‌کند. در ابتدا باید دانست که این روش، نیازی به استراحت مطلق و طولانی‌مدت ندارد و با گذشت نیم ساعت از عمل، می‌توان به فعالیت‌های روزانه برگشت؛ به شرطی که زن از انجام فعالیت‌های سنگین اجتناب نماید.

هرگونه احساس رطوبت و حتی ریزش ترشح پس از آی‌ یو آی به معنای بیرون ریختن اسپرم‌ها نیست؛ بلکه ناشی از ورود کاتتر به واژن حین عمل، تغییرات هورمونی و… می‌باشد. ضمناً پس از عمل، می‌توان نزدیکی جنسی داشت و محدودیتی در این رابطه وجود ندارد.

از روش‌های مؤثر استفاده از ای یو ای، باید به ترکیب آن با درمان کلومیفن حین وجود اشکال در موکوس دهانه رحم اشاره کرد. همچنین ای یو ای درصورت همراه شدن با تزریق داروهای باروری نیز نتایج بهتری ارائه می‌دهد و درصد موفقیت را از حدود ۸ الی ۱۷ درصد بالا می‌برد. درواقع تفاوت اصلی این روش با مقاربت و حاملگی طبیعی، امکان رساندن تعداد بیشتری از اسپرم‌ها به رحم و محل لقاح می‌باشد.

آیا امکان دو قلوزایی به روش آی یو آی وجود دارد؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تجویز داروهای محرک تخمدان و تخمک‌گذاری می‌تواند موجب رشد چندین فولیکول شود که این امر، سبب آزادسازی بیش از یک تخمک می‌گردد و احتمال دوقلوزایی یا چندقلویی را فراهم می‌کند. ازاین‌رو، توصیه می‌شود که زوجین در صورت تمایل به انتخاب جنسیت فرزند خود، با پزشک معالج مشورت کنند تا هم جنسیت جنین به روش آی‌یو‌آی تعیین شود و هم با تجویز داروهای مناسب توسط پزشک، در کنار درمان ناباروری احتمال دوقلوزایی هم کاهش یابد.