تعیین جنسیت به روش آی یو آی؛ مواردی که باید بدانید!

یکی از مزایای استفاده از روش‌های کمک‌باروری نظیر آی یو آی و آی وی اف، امکان تعیین جنسیت جنین در ابتدای بارداری و حتی پیش از لانه‌گزینی در رحم است. برخلاف بارداری طبیعی که طی آن، جنسیت جنین در اواخر سه ماهه اول حاملگی و به کمک سونوگرافی مشخص می‌شود، در روش‌های IUI یا IVF می‌توان دختر یا پسر بودن جنین را در نخستین روزهای لقاح، با دقت مناسبی تعیین کرد. تعیین جنسیت با آی یو آی کمک می‌کند که زن و شوهر با احتمال قابل قبولی، صاحب فرزندی با جنسیت دلخواه شوند.

روش آی یو آی (IUI) چیست؟

تلقیح داخل رحمی اسپرم یا آی یو آی (IUI) یکی از روش‌های درمان ناباروری است که طی آن، نمونه اسپرم دریافت‌شده از مرد به داخل حفره رحمی زن تزریق می‌شود. این تکنیک در مواردی همچون سرعت کم یا تحرک نامناسب اسپرم‌ها، کم بودن تعداد اسپرم در هر نمونه از مایع منی و... به کار می‌رود.

اگرچه میزان موفقیت بارداری به روش IUI در افراد جوان حدود ۳۰ الی ۳۲ درصد و کمتر از روش‌هایی همچون IVF است؛ اما قیمت ارزان‌تر و کم‌تهاجمی بودن این روش جزو مزایای آن به شمار می‌رود. فرایند درمان به روش آی یو آی به این صورت است که از اوایل چرخه قاعدگی، داروهای تحریک تخمدان برای زن تجویز می‌شود و وی تحت معاینات مداوم قرار می‌گیرد.

با بررسی فرایند رشد فولیکول‌ها توسط سونوگرافی واژینال و رسیدن فولیکول‌ها به سایز مناسب در روزهای ۱۲ تا ۱۶ سیکل قاعدگی، آمپولی برای آزادسازی تخمک تزریق می‌گردد. با گذشت حدود ۳۲ الی ۴۰ ساعت از زمان تزریق، فرایند انتقال نمونه اسپرم آماده‌شده به رحم زن انجام می‌پذیرد. معمولاً ۲ هفته بعد از تزریق می‌توان با تست بارداری از وقوع حاملگی اطمینان حاصل کرد.

بیشتر بخوانید: روش آی یو آی (IUI) چیست و چه مراحلی دارد؟

تعیین جنسیت با چه روشی امکان پذیر است؟

برای تعیین جنسیت توسط روش‌های کمک‌باروری، می‌توان از تکنیک‌های مختلفی استفاده کرد که رایج‌ترین آن‌ها روش آی وی اف و تست PGD است. طی روش IVF با تشکیل جنین در آزمایشگاه و گذراندن چند تقسیم سلولی، امکان تشخیص جنسیت جنین‌ها با روش PGD (تشخیص پیش از لانه‌گزینی) فراهم می‌شود.

در روش آی یو آی نمی‌توان به دقت آی وی اف، جنسیت جنین را تعیین نمود. درواقع طی IUI با جداسازی اسپرم‌های دختر و پسر براساس نحوه حرکت یا وزن آن‌ها، جنسیت نوزاد تا حدودی پیش‌بینی می‌شود. با توجه به موارد ذکرشده، بهترین روش تعیین جنسیت نوزاد برای هر زوج متفاوت می‌باشد. پزشک متخصص براساس وضعیت باروری یا نوع ناباروری زوج، هدف آن‌ها از تعیین جنسیت، تعداد فرزندان فعلی و سطح مالی آنان، بهترین روش را معرفی و استفاده می‌کند.

در صورت وجود مشکلات باروری شدید و نیاز به IVF در کنار تأکید زیاد پدر و مادر بر جنسیتی خاص، روش آی وی اف گزینه بهتری به شمار می‌رود. اما در صورت امکان بارداری به روش IUI و اهمیت نسبی جنسیت فرزند برای والدین، روش آی یو آی با توجه به عوارض بسیار اندک و قیمت پایین، گزینه مناسب‌تری خواهد بود.

آمادگی های قبل از تعیین جنسیت با روش IUI

برای آن که عمل تعیین جنسیت به خوبی انجام شود، لازم است اقداماتی از قبل انجام داده و آمادگی‌های لازم را به دست آورید. از آن جا که اسپرم‌ها معمولا در یک بازه زمانی 72 ساعته تولید می‌شوند، بنابران بهتر است از سه روز قبل از انجام عمل رژیم غذایی انتخاب کنید که باعث بهبود کیفیت اسپرم‌های تولید شده در بدن شود. زینک طبیعی و مواد معدنی مفید در خوراکی‌هایی مانند تخم کدو، گوشت گاو، تخم مرغ، آجیل و جو می‌تواند بر کیفیت اسپرم تاثیر قابل توجهی بگذارد.

رابطه جنسی قبل از انجام عمل IUI نیز به علت انجام عمل بستگی دارد. برای مثال اگر ناباروری به دلیل اختلال در اسپرم نباشد، زوجین می‌توانند 24 ساعت قبل نیز رابطه جنسی داشته باشند. در صورتی که انجام این عمل به دلیل اختلال اسپرم (کم بودن تعداد و یا پایین بودن کیفیت آن) باشد، زوج‌های جوان باید حداقل 48 ساعت قبل از انجام عمل از رابطه جنسی خودداری کنند.

خانم‌ها شب قبل استحمام کرده و بهتر است هنگام مراجعه به مرکز درمانی آرایشی نداشته باشند. شب قبل از عمل از خوردن وعده غذایی سنگین خودداری کنید. سوپ رقیق می‌تواند یک انتخاب مناسب برای خانم‌ها باشد. بعد از ساعت 12 شب خوردن هرگونه خوراکی حتی آب نیز ممنوع می‌باشد.

نحوه تعیین جنسیت با روش IUI

برای تعیین جنسیت با روش IUI، نمونه اسپرم مرد در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ زیرا جنسیت نوزاد بر اساس کروموزوم‌های اسپرم مشخص می‌شود. در تکنیک آی یو آی پس از دریافت نمونه مایع منی مرد، اسپرم‌های باکیفیت جداسازی و شست‌وشو داده می‌شوند.

سپس باید اسپرم‌ها را طبق جنسیت احتمالی آن‌ها تقسیم‌بندی کرد که این کار به کمک نحوه تحرک و سرعت اسپرم‌ها صورت می‌پذیرد. اسپرم حاوی کروموزوم X (جنسیت دختر) دارای سرعت کمتر و اسپرم حاوی کروموزوم Y (جنسیت پسر) دارای سرعت بیشتری است.

با مشاهده سرعت حرکت این سلول‌های جنسی و تقسیم‌بندی آن‌ها به دو گروه مجزا، نمونه اسپرم دارای جنسیت مورد نظر زوجین به خانم تزریق می‌گردد. لازم به ذکر است که تخمک‌ها (سلول‌های جنسی زن) فقط دارای کروموزوم XX و اسپرم‌ها دارای کروموزوم XY هستند و به‌طور کلی، احتمال دختر یا پسر شدن جنین ۵۰ درصد می‌باشد. 

سپس برای انجام تلقیح داخل رحمی اسپرم جهت تعیین جنسیت، مایع‌ منی با روش‌های خاصی شسته می‌شود و اسپرم‌های شسته شده را از طریق کاتتر داخل واژن و رحم زن تزریق می‌کنند. خانم باید داروهای تحریک‌کننده تخمدان مصرف کند تا تعداد تخمک‌های آزاد شده در هر سیکل بیشتر شود. تعیین جنسیت با روش آی یو آی، عمل سرپایی است که نیازی به بستری شدن ندارد.

تعیین جنسیت در IUI به روش میکروسورت

علاوه بر سرعت حرکت اسپرم‌ها، وزن آن‌ها نیز در تخمین جنسیت اسپرم مؤثر است. این ویژگی باعث شده راهکار دیگری در تعیین جنسیت جنین طی فرایند درمان آی یو آی شکل بگیرد که به تکنیک میکروسورت (Microsort) معروف است. در روش میکروسورت پس از دریافت مایع منی مرد، این نمونه درون دستگاه سانتریفیوژ قرار می‌گیرد.

از آن‌جایی که اسپرم‌های حاوی کروموزوم X وزن بیشتری دارند، در پایین نمونه قرار می‌گیرند و اسپرم‌های حاوی کروموزوم Y به بالا می‌روند. به علاوه، تجزیه نمونه در سانتریفیوژ کمک می‌کند که اسپرم‌های غیرطبیعی، نامنظم و ضعیف حذف شوند. در نتیجه علاوه بر افزایش شانس بارداری با اسپرم‌های قوی و سالم، امکان تعیین جنسیت تقریبی بر اساس گروه انتخابی اسپرم‌ها نیز وجود خواهد داشت. 

احتمال بارداری دوقلو در تعیین جنسیت با IUI

احتمال دوقلو یا چندقلو شدن نوزادان در روش آی یو آی، بدون در نظر گرفتن تعیین جنسیت نوزاد، بسیار کمتر از روش‌هایی مانند آی وی اف است. در واقع در تکنیک IVF به دلیل تحریک تخمدان مناسب و همچنین امکان انتخاب تعداد دلخواه رویان برای انتقال به رحم زن، شانس رشد بیش از یک جنین وجود دارد.

اما در روش IUI علاوه بر کم بودن سطح تحریک تخمدان، اسپرم‌ها بدون انجام لقاح به‌طور مستقیم به رحم وارد می‌شوند و جنین یا جنین‌ها در داخل خود رحم شکل می‌گیرند. لذا همچون بارداری طبیعی، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چند لقاح داخل رحم اتفاق می‌افتد. در کل، آمارها نشان می‌دهد که شانس دوقلوزایی در روش آی یو آی حداکثر ۳ درصد می‌باشد.

برای تعیین جنسیت با آی یو آی چه داروهایی تجویز می شود؟

برای تعیین جنسیت در طول درمان آی یو آی نیازی به مصرف داروهای مجزا نیست و صرفاً داروهای ویژه IUI تجویز می‌شود. این داروها که شامل هورمون LH و FSH است، با کمک به تحریک تخمک‌گذاری موجب افزایش شانس باروری می‌گردد. باید افزود هورمون FSH که به‌طور طبیعی از غده هیپوفیز مغز ترشح می‌شود، نقش مؤثری در افزایش رشد فولیکول‌ها دارد.

بیشتر بخوانید: چگونه یک آی یو آی موفق داشته باشیم؟

میزان احتمال بارداری با روش IUI بدون مصرف دارو

همان‌طور که اشاره شد، مصرف یا عدم مصرف داروها نقش خاصی در تعیین جنسیت جنین ندارد؛ اما تجویز داروهای هورمونی شانس بارداری به روش IUI را افزایش می‌دهد. درواقع بدون تحریک تخمک‌گذاری نیز می‌توان صرفاً با تحت نظر گرفتن چرخه قاعدگی خانم و تزریق اسپرم در روزهای آزادسازی تخمک، روش آی یو آی را اجرا کرد.

بااین‌حال، از آن‌جایی که در هر تخمک‌گذاریِ طبیعی و تحریک‌نشده فقط یک تخمک آزاد می‌شود، شانس بارداری بسیار پایین می‌آید. لذا توصیه می‌گردد در صورت اقدام به درمان IUI، داروهای هورمونی تحریک تخمدان (حتی با دوزهای ضعیف) مورد استفاده قرار گیرد.

بهترین زمان برای انجام عمل تعیین جنسیت IUI چقدر است؟

برای تحریک تخمدان‌ها قبل از عمل دارو‌های خاصی به بانوان تزریق می‌شود. حدود 36 ساعت پس از تزریق تخمدان‌ها شروع به آزاد شدن می‌کنند و پزشک متخصص 24 ساعت تا 48 ساعت پس از تزریق می‌تواند نسبت به انجام عمل IUI اقدام کنند. در واقع زمان طلایی برای انجام تعیین جنسیت یک تا دو روز بعد از تزریق داروهای محرک به زنان است. در صورت عدم استفاده از دارو محرک، بهترین زمان برای انجام عمل IUI یک تا دو روز بعد از تخمک گذاری است.

مراقبت‌های بعد از تعیین جنسیت IUI

مانند هر عمل جراحی دیگر انجام مراقبت‌های پس از جراحی می‌تواند احتمال موفقیت آن را بالا ببرد. عمل تعیین جنسیت جز عمل‌های ساده به شمار می‌رود و عوارض پس از آن چندان زیاد نیست. بنابراین در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک معالج خود مراجعه کنید.

• تورم و درد شدید در ناحیه شکم
• ضعف و سرگیجه
• دفع دردناک ادرار
• حالت تهوع شدید و استفراغ
• تب بالا (دمای بدن بیش از 38 درجه)
• خونریزی شدید واژن ( توجه داشته باشید که خونریزی کم طبیعی است)

شب پس از انجام IUI باید رابطه جنسی داشته باشید و دو هفته بعد تست بارداری بدهید. برای کاهش عوارض پس از عمل IUI می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• پس از برداشتن تخمک حداقل چند ساعت در بیمارستان استراحت کنید.
• با ترخیص از بیمارستان و برگشت به منزل، زیر دوش استحمام کنید.
• تا چند روز پس از انجام عمل و بازگشت به منزل غذاهای ساده و سبک مصرف کنید.
• در صورت احساس درد در ناحیه شکم یا لگن، از مسکن هیوسین یا استامینوفن ساده کمک بگیرید.
• اسید فولیک و دیگر داروهای تجویز شده پزشک را به طور کامل و بدون توقف مصرف کنید.
• مایعات زیاد پس از انجام عمل به‌ویژه درصورت تحریک شدید تخمدان، عوارض آن را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
• در صورت تجویز پزشک مصرف مکمل پروژسترون خوراکی، تزریقی یا شیافی فراموش نشود.
• در صورت تجویز پزشک تا دو هفته روزانه یک شیاف سیکلوژسترون ۴۰۰ به صورت واژینال و یک عدد هم به صورت رکتال استفاده شود.

علل و دلایل تعیین جنسیت با آی یو آی

در پاسخ به این سؤال که چرا برخی از زوجین اقدام به تعیین جنسیت جنین با آی یو آی می‌کنند، می‌توان دو دلیل عمده زیر را نام برد:

ایجاد توازن در خانواده

گاهی به علت داشتن چند فرزند از یک جنسیت، زن و شوهر تمایل پیدا می‌کنند که جنسیت فرزند دیگرشان متفاوت باشد. همچنین در مواردی که والدین قصد فرزندآوری به تعداد کم (مثلاً تنها یک فرزند) را داشته باشند، ممکن است به دلایل اقتصادی یا اجتماعی، جنسیت خاصی را برای فرزندشان ترجیح دهند.

جلوگیری از انتقال بیماری‌های ژنتیکی

اگرچه بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی در صورت انتقال، در هر دو جنس (نوزاد پسر یا دختر) دیده می‌شود؛ اما احتمال انتقال برخی بیماری‌های ارثی به فرزند دختر یا پسر متفاوت است. به عنوان مثال، در صورت وجود بیماری ارثی هموفیلی یا دیستورفی عضلانی در والدین، احتمال انتقال آن به نوزاد پسر بیش از نوزاد دختر است. در چنین شرایطی زوجین تصمیم می‌گیرند فرزندی با جنسیت ایمن‌تر و احتمال ابتلای کمتر داشته باشند. 

مزایای تعیین جنسیت با آی یو آی

مهم‌ترین مزیت‌های تعیین جنسیت به روش آی یو آی سهولت انجام این روش، سرعت بالا، هزینه اندک، سرپایی بودن روند درمان و امکان تکرار متعدد آن (در صورت عدم وقوع بارداری) است. البته با توجه به عدم دقت صددرصدی تعیین جنسیت با IUI بهتر است زوجین ضمن تحقیق و پرس‌وجو، به سراغ حاذق‌ترین پزشکان متخصص و حرفه‌ای‌ترین و موفق‌ترین کلینیک‌ها در این زمینه بروند.

معایب تعیین جنسیت با روش آی یو آی

مانند هر روش درمانی دیگری، بارداری و تعیین جنسیت با آی یو آی هم ممکن است معایب و مشکلاتی در پی داشته باشد. همان‌طور که ذکر شد، اغلب برای انجام IUI از داروهایی نظیر محرک‌های تخمدان استفاده می‌شود که اگرچه مصرف آن‌ها الزامی نیست، اما شانس موفقیت درمان را تا حد زیادی بالا می‌برد.

مصرف دوز بالای این داروها در برخی افراد، اختلالاتی نظیر سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان را به دنبال می‌آورد. طی این عارضه، به دلیل بزرگ شدن تخمدان‌ها درد شدیدی شکل می‌گیرد و تجمع مایعات نیز باعث نفخ و بزرگی شکم می‌شود.

درصد موفقیت تعیین جنسیت با روش IUI چقدر است؟

احتمال موفقیت این عمل جراحی تا حد بسیار زیادی به سن بانوان بستگی دارد. احتمال موفقیت این عمل در زنان زیر 35 سال به طور متوسط 10 تا 20 درصد و در زنان بالای 40 سال حدود دو تا پنج درصد است. علت انجام عمل IUI نیز می‌تواند بر میزان موفقیت این عمل جراحی تأثیر بگذارد.

درصورتی‌که زوجین مشکل باروری نداشته باشند، درصد موفقیت تعیین جنسیت IUI حدود 7 تا 10 درصد در هر چرخه قاعدگی است. در صورت استفاده از داروهای بارداری این احتمال تا به 15 تا 25 درصد افزایش پیدا می‌کند. همچنین آمارها نشان می‌دهد که اغلب زنان در اولین تلاش خود باردار می‌شوند اما به طور متوسط برای بارداری به طور متوسط به دو تا سه IUI نیاز است.

هزینه روش آی یو آی برای تعیین جنسیت چقدر است؟

هزینه تعیین جنسیت با آی یو آی به مواردی همچون کلینیک محل درمان، تجهیزات و امکانات مورد استفاده، تخصص و تجربه پزشک، وضعیت باروری زوج و انتظار آن‌ها از درمان بستگی دارد. اگرچه قیمت نهایی تعیین جنسیت با IUI بر اساس تعرفه‌های وزارت بهداشت تعیین می‌شود؛ اما با توجه به متغیر بودن آن بهتر است مبلغ نهایی پیش از اقدام به درمان از کلینیک موردنظر سؤال شود.

بیشتر بخوانید: هزینه های درمان ناباروری و آی وی اف چقدر است؟

سخن پایانی

تعیین جنسیت به روش آی یو آی، فرایند ساده و کم‌خطری است که دقت قابل قبولی دارد و از همین‌رو مورد توجه زوج‌های بسیاری قرار گرفته است. این روش با کمک به انتخاب جنسیت دلخواه جنین، خطر برخی از بیماری‌های ژنتیکی را پایین می‌آورد و به ایجاد توازن در خانواده کمک می‌کند. بنابراین برای افزایش شانس موفقیت در این روش بهتر است زوجین به سراغ کلینیک‌هایی با درصد موفقیت بالا و همچنین پزشکان حاذق و مجرب بروند.