چگونه تخمک گذاری را افزایش دهیم؟

تخمک گذاری یکی از مهمترین فرایندهای بدن زنان با نقشی اساسی در باروری می باشد و از جمله موارد کلیدی در این فرایند، بالا بودن کیفیت تخمک ها و سالم بودن آنها است که معمولاً به طور دقیقی قابل تشخیص نیست و تنها طی روند بارداری مشخص می شود. لازم به ذکر است که عوامل مختلفی روی سلامت و کیفیت تخمک ها اثر می گذارد که برخی از آنها شامل رژیم غذایی سالم و برنامه ریزی شده، سبک زندگی مناسب، عوامل محیطی، کنترل و مدیریت استرس، گردش خون، چرخه قاعدگی سالم و هورمون ها می شود. برای اطلاع درباره روش های تقویت و افزایش تخمک گذاری، این مطلب را از دست ندهید.

تخمک گذاری چیست؟

تخمک گذاری به زمانی اطلاق می شود که یک تخمک و یا در موارد نادر، چند تخمک از تخمدان رها می شوند. زمان تخمک گذاری بهترین زمان برای اقدام به بارداری می باشد؛ به همین دلیل اصطلاحاً به این زمان “دوره باروری” سیکل پریود گفته می شود. تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی می تواند سبب بهبود کیفیت تخمک و تقویت تخمک گذاری شده و شانس باروری را افزایش دهد.

به طور کلی می توان گفت که در صورت وجود تخمک های سالم و باکیفیت در تخمدان زنان، شرایطی برای داشتن پریودی منظم به همراه توانایی تخمک گذاری و بارداری در آینده فراهم می شود.

در مطلب تخمک گذاری می توانید در مورد تعیین زمان تخمک گذاری اطلاعات کسب نمایید.

نشانه های تخمک گذاری

از جمله مهمترین علائم تخمک گذاری عبارتند از :

• حساسیت و درد در ناحیه سینه
• لکه بینی و ترشحات سبک
• تغییر میل جنسی
• درد در ناحیه لگن و شکم

راه های افزایش تخمک گذاری و بالا بردن کیفیت تخمک

در پیش گرفتن راه هایی برای تقویت تخمک، افزایش تخمک گذاری و کیفیت تخمک ها از آن جهت حائز اهمیت است که موجب افزایش شانس باروری در زنان می شود. تخمدان به عنوان یک اندام ماهیچه ای تحتانی، نیازمند توجهات ویژه و مراقبت های درمانی و بهداشتی مداوم جهت تقویت تخمک گذاری و بالا بردن شانس فرزندآوری است؛ در غیر این صورت با بروز اختلال در فرایند لقاح یا ناتوانی رحم در نگهداری جنین، احتمال سقط و نازایی بیشتر می شود.

در صورت داشتن علائم و نشانه هایی از ضعف و اختلال رحم یا تخمدان، باید با پزشک مشورت کرد و درمان های مناسبی را در جهت تقویت تخمک گذاری در پیش گرفت. این کار در کنار روش های زیر، تقویت کیفیت تخمک ها و همچنین انجام لقاح مناسب با اسپرم قوی و سالم مردان را در پی خواهد داشت. از جمله راه های تقویت تخمک گذاری عبارتند از:

• تغذیه سالم
• تعادل هورمونی
• کاهش وزن
• افزایش جریان خون در تخمدان ها
• دارو درمانی
• ماساژ شکم
• مدیریت استرس
• صبحانه کامل
• طب سوزنی
• فریز کردن تخمک ها

که در ادامه به معرفی هریک می پردازیم.

تغذیه سالم

خوراکی هایی نظیر سبزیجات برگ دار، ‌محصولات لبنی، ماهی و غذاهای سرشار از اسید فولیک بر کیفیت تخمک و چرخه تخمک گذاری مؤثر هستند. مواد معدنی نظیر روی و سلنیوم، نوشیدن آب تازه، آنتی اکسیدان ها و همچنین ویتامین های A ،C و E (آووکادو، حبوبات و عدس، آجیل و میوه های خشک، کنجد، توت، سبزیجات پر برگ، ریشه ماکا، زنجبیل، دارچین و…) هم سبب تقویت تخمک گذاری می‌شوند.

به علاوه، باید تا حد امکان از غذاهای فرآوری شده و سرخ شده، شکر، نمک، گوشت اضافی و مواد غذایی آلرژی زا پرهیز کرد.

تعادل هورمونی

رژیم غذایی سالم، انجام فعالیت بدنی و کنترل استرس می تواند از بر هم خوردن تعادل هورمونی جلوگیری کند و باعث تقویت تخمک گذاری در بانوان شود. لازم به ذکر است که عدم تعادل هورمونی باعث می شود تا بدن از چرخه تخمک گذاری خارج گردد و کیفیت تخمک ها کاهش یابد یا افزایش تخمک گذاری متوقف شود.

باید گفت که روش هایی نظیر حذف هورمون های اضافی از بدن، مصرف گیاهی دارویی «ویتکس» در صورت سطح بالای هورمون محرک فولیکول (FSH)، مصرف خوراکی های محرک باروری همچون ریشه جینسینگ آمریکای جنوبی، پرهیز از قرارگیری در معرض آلودگی ها و… به ایجاد تعادل هورمونی و تقویت تخمک گذاری در بانوان کمک می نماید. به منظور آگاهی از وضعیت هورمون ها و اطمینان از سلامت هورمون های پروژسترون و استروژن، می توان از آزمایش ادرار یا تست FSH کمک گرفت.

کاهش وزن

اضافه وزن سبب بر هم خوردن تعادل هورمونی و در نتیجه کاهش کیفیت تخمک و بروز اختلال در چرخه تخمک گذاری می شود؛ بنابراین کاهش وزن در بهبود چرخه تخمک گذاری بسیار اثرگذار خواهد بود. به عبارتی دیگر، با قرارگیری شاخص توده بدنی (BMI) در بازه ۱۸.۵ الی ۲۴.۹ می توان گفت که وزن در حد متعادل است.

افزایش جریان خون و اکسیژن در تخمدان ها

کم کردن فعالیت بدنی، کم آبی بدن و غلظت خون سبب محروم ماندن تخمک و تخمدان از جریان خون غنی از اکسیژن می شود. نوشیدن آب کافی، انجام فعالیت های بدنی روزانه و فعالیت های سبک ورزشی می تواند برای افزایش جریان خون در تخمدان ها و در نتیجه برای افزایش اکسیژن رسانی به این اندام ها مؤثر باشد و در نتیجه سبب افزایش تخمک گذاری می‌شود.

دارو درمانی برای تقویت رحم و تخمدان

در کنار راه های خانگی و سنتی تقویت رحم و تخمدان، می توان از داروهای شیمیایی و جدیدی که به منظور تقویت تخمک گذاری تولید شده، استفاده کرد. مصرف قرص هایی همچون قرص شیمیایی کلومیفن و قرص متفورمین _ویژه مبتلایان به دیابت، چاقی و اضافه وزن_ طبق تجویز پزشک، به تقویت تخمدان ها و افزایش کیفیت تخمک ها کمک می نماید.

بیشتر بخوانید: برای تقویت رحم قبل از بارداری چه کنیم؟

ماساژ شکم برای تقویت تخمک گذاری

انجام حداقل هفته ای ۴ مرتبه ماساژ در ناحیه شکم می تواند جریان خون در اندام های باروری نظیر رحم و تخمدان را افزایش دهد.

مدیریت استرس

استرس ‌و اضطراب ناشی از اتفاقات ناگوار یا مشاجره های لفظی، باعث افزایش ترشح هورمون هایی همچون پرولاکتین و کورتیزول می شود که به فرایند تخمک گذاری آسیب می رساند. لذا باید با فعالیت هایی نظیر یوگا، سفر و کسب آرامش روحی، کارهای لذت بخش و مورد علاقه و… به کنترل استرس کمک کرد و آن را مدیریت نمود.

صبحانه کامل

مصرف صبحانه کامل برای دریافت کالری کافی _به ویژه در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)_ می تواند با کاهش سطح انسولین و تستوسترون موجب افزایش شانس باروری شود. ‌صبحانه مقوی و سالم را می توان با ترکیبی از چربی، پروتئین و نیز کربوهیدرات های پیچیده مانند جو دوسر، گندم، گندم کامل و… تهیه کرد.

طب سوزنی

یکی از روش های پزشکی سنتی و تأییدشده در افزایش کیفیت تخمک ها و تقویت تخمک گذاری، طب سوزنی با سابقه ای چند هزار ساله از کشور چین است که امروزه، جهت درمان مشکلات مختلفی به کار می رود. افراد تحت درمان لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف (IVF) می توانند به کمک طب سوزنی، استرس خود را کاهش دهند و افزایش کیفیت تخمک ها را به دست آورند.

فریز کردن تخمک ها

از جمله راه های کمک به حفظ کیفیت تخمک در آینده و اقدام به بارداری در سال های آتی، تکنیک فریز کردن تخمک ها یا انجماد آنها است. در صورت تمایل برای به تأخیر انداختن حاملگی و اطمینان از عدم پیدایش مشکلات باروری، می توان با فریز کردن تخمک ها بر ساعت بیولوژیکی بدن غلبه کرد و فرصت بارداری در سال های آینده را نیز حفظ نمود.

بیشتر بخوانید: فریز تخمک؛ راه حفظ باروری در دختران مجرد

مواد غذایی مناسب برای تقویت تخمک گذاری

طبق تحقیقات به عمل آمده، با افزودن لیست مواد غذایی زیر به رژیم روزانه، می‌توان سلامتی تخمدان‌ها را تقویت نمود، کیفیت تخمک‌ها را افزایش دارد و شرایط باروری را بهبود بخشید:

• آووکادو
• حبوبات و عدس
• آجیل و میوه های خشک
• کنجد
• توت
• سبزیجات با برگ سبز
• ریشه ماکا
• زنجبیل
• دارچین

که در ادامه به معرفی هریک می پردازیم.

آووکادو

مصرف میوه آووکادو به صورت سالاد، دیپ و یا ساندویچ، اثر بسزایی در تقویت تخمک‌ها دارد؛ چراکه این میوه از درصد چربی بالایی برخوردار است. شایان ذکر می‌باشد که در اینجا منظور از چربی، چربی‌های خوب مورد نیاز بدن است. 

حبوبات و عدس

یک خانم با مصرف حبوباتی نظیر لوبیا و عدس که سرشار از آهن هستند، سطح آهن و سایر مواد معدنی بدن خود را تأمین می‌کند و بدین ترتیب، فرایند تخمک‌گذاری خود را تقویت می‌نماید. باید دانست که میزان سطح آهن بدن با میزان تخمک‌گذاری رابطه مستقیم دارد.

آجیل و میوه های خشک

یکی از ترکیبات معدنی مفید و مؤثر در تولید تخمک‌های باکیفیت، سلنیوم می‌باشد. سلنیوم با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود موجب تقویت و افزایش تولید تخمک در بدن می‌شود. خانم‌ها می‌توانند با مصرف میوه‌های خشک و آجیل، این ماده معدنی مفید را دریافت نمایند.

کنجد

دانه‌های روغنی کنجد سرشار از روی و چربی‌های اشباع‌شده است و با تحریک تولید هورمون‌های دخیل در سلامت تخمک‌ها، سبب افزایش کیفیت تخمک‌ها می‌گردد. خانم‌ها می‌توانند با افزودن کنجد به سالاد و یا مصرفش به صورت هوموس، از مزایای آن بهره‌مند گردند.

توت

انواع توت‌ها باداشتن آنتی‌اکسیدان‌های قوی موجب حفاظت تخمک‌ها در برابر رادیکال‌های آزاد می‌شوند. این میوه را می‌توان حداقل سه وعده در هفته و به صورت اسموتی و سالاد میل نمود.

سبزیجات با برگ سبز

افرادی که مایلند پروسه تخمک‌گذاری خود را افزایش دهند و تخمک‌های باکیفیتی داشته باشند، می‌بایست هر روز حداقل دو وعده سبزیجات برگ‌سبز نظیر اسفناج، بروکلی، کلم پیچ و... میل نمایند؛ چراکه این سبزیجات حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای بارداری ازجمله ویتامین ‌A، اسیدفولیک، کلسیم، آهن و منگنز می‌باشند.

ریشه ماکا

دانشمندان بر این باروند که ریشه شگفت‌انگیز گیاه ماکا با دارا بودن 60 نوع فیتونوترینت (مواد مغذی گیاهی) و 31 نوع مواد معدنی، نقش بسزایی در تقویت تخمک و همچنین سلامت اسپرم دارد. لازم به ذکر است که ریشه ماکا به صورت پودری و یا به شکل کپسول یافت می‌شود و می‌توان آن را به اسموتی‌ها افزود و میل نمود.

به علاوه، این ریشه پر خاصیت در تثبیت تعادل هورمونی و افزایش میل جنسی نیز مفید است و حتی در ساخت شکلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زنجبیل

گیاه زنجبیل علاوه بر خاصیت ضدالتهابی، مزایای دیگری نیز برای بدن دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به افزایش گردش خون، کمک به هضم سالم، کاهش التهاب اعضای تناسلی و کاهش ناراحتی‌های سیکل‌های قاعدگی اشاره نمود. باید دانست که مصرف چای زنجبیل یکی از بهترین راه‌های گنجاندن این ماده مغذی در رژیم غذایی است.

دارچین

دارچین با کاهش مقاومت به انسولین موجب کنترل دیابت نوع 2 و کاهش قند خون می‌شود. این گیاه، با تحریک مقاومت انسولینی نقش مهمی در بهبود عملکرد تخمدان و نیز بهبود سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) ایفا می‌کند. میزان مصرف دارچین، روزانه به مقدار یک چهارم قاشق چایخوری مخلوط با غذا و یا به صورت دمنوش توصیه شده است.

بیشتر بخوانید: برای تقویت تخمک در سن بالا چه بخوریم؟

نکاتی جهت افزایش شانس باروری

در کنار راهکارهای افزایش تخمک گذاری، رعایت نکاتی نیز باعث بالا رفتن شانس باروری می شود که برخی از آنها به شرح زیر است:

• کنترل دمای پایه بدن به منظور مشخص کردن زمان تخمک گذاری
• بررسی گردنه رحم با متد ریتمیک جهت آگاهی از چرخه طبیعی بدن
• مصرف مکمل های گیاهی تقویت کننده باروری زیر نظر پزشک
• برقراری مقاربت و رابطه جنسی قبل از تخمک گذاری
• ثبت منظم زمان های عادت ماهانه و دوره های تخمک گذاری

تحریک تخمک گذاری در تنبلی تخمدان

گاهی با روش هایی تحت عنوان تحریک تخمک گذاری و رفع تنبلی تخمدان، می توان به بهبود کمیت و کیفیت تخمک های زن _به ویژه در مبتلایان به پلی کیستیک تخمدان (PCOS)، اختلالات تخمک گذاری، تخمک گذاری نامنظم و تنبلی تخمدان_ پرداخت و شانس حاملگی را در طول درمان های کمک باروری (ART) افزایش داد. با مصرف داروهای محرک تخمک گذاری جهت بالا بردن کیفیت و تعداد تخمک ها، نزدیکی و رابطه جنسی باید در زمان خاصی صورت گیرد که به لقاح و بارداری منجر شود.

به طور کلی، حدود ۱۵ الی ۲۵ درصد از مشکلات ناباروری به اختلال عملکرد تخمدان ها مربوط می شود و در طول درمان نیز، داروهای محرک تخمک گذاری جهت کاهش زمان و هزینه های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. البته باید توجه نمود که طی درمان هایی نظیر IVF، ICSI و… نباید تخمدان ها بیش از حد تحریک شود؛ لذا انجام معاینات دقیق و کامل ویژه هر یک از مراجعان، جهت انتخاب بهترین راهکارها و مناسب ترین دوز داروها ضرورت دارد.

بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

پیشگیری از تحریک بیش از حد تخمدان

همان‌طور که ذکر شد، گاهی ممکن است در طول مدت تلاش برای افزایش تخمک‌گذاری و آمادگی بدن برای استفاده از روش‌های کمک‌باروری نظیر آی‌وی‌اف، آی‌یوآی و...، داروهایی جهت تحریک تخمک‌گذاری مورد استفاده قرار گیرد که در صورت افراط در مصرف این داروها، ممکن است بیمار به سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS) مبتلا شود. در این سندرم، تخمدان‌های فرد متورم و دردناک شده و می‌تواند برای فرد نیز کشنده و خطرناک باشد.

به همین دلیل در هنگام تلاش برای افزایش تخمک‌گذاری می‌بایست از بروز سندرم OHSS پیشگیری به عمل آورد و در صورت شدیدتر شدن علائم به پزشک متخصص مراجعه نمود و اقدامات درمانی لازم را شروع کرد.