آزمایش پرولاکتین چیست و چگونه تفسیر می شود؟
درمان ناباروری
آزمایش پرولاکتین یکی از آزمایش‌های رایج برای زنان و مردان است که سطح هورمونی به همین نام را در بدن اندازه می‌گیرد. با توجه به این‌که هورمون پرولاکتین پس از ترشح از غده هیپوفیز به تولید شیر در خانم‌ها، حفظ سلامت جنسی افراد، کمک به ترشح هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون، تقویت سیستم ایمنی بدن و... کمک می‌کند، هرگونه عدم تعادل در آن می‌تواند مشکلاتی جدی را به وجود آورد. در این مطلب به نحوه انجام تست پرولاکتین و کاربردهای آن پرداخته می‌شود.
آشنایی با تست پرولاکتین
آزمایش یا تست پرولاکتین که برای تعیین سطح این هورمون در خون به کار می‌رود، راهکار مؤثری برای یافتن مشکلات غده هیپوفیز و حتی غده هیپوتالاموس در مغز است. درصورتی که پزشک شاهد برخی عارضه‌ها با علائمی خاص در فرد باشد، آزمایش پرولاکتین را تجویز می‌کند تا مشخص شود آیا علت آن عارضه اختلال در سطح هورمون PRL است یا خیر.
در مواردی که فرد تحت درمان تومورهای مغزی مؤثر بر عملکرد غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس باشد، آزمایش پرولاکتین میزان پاسخگویی بدن به درمان را نشان خواهد داد. این آزمایش معمولاً در صورت وجود مشکلات باروری و قاعدگی نامنظم نیز انجام می‌شود و در کل، اطلاعات زیادی درباره فیزیولوژی بدن افراد به دست می‌دهد. اگرچه افزایش پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی در زنان طبیعی است؛ اما گاهی در دورانی غیر از آن و حتی در مردان نیز سطوح بالای این هورمون مشاهده می‌شود که نیاز به علت‌یابی و درمان دارد.
آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می‌شود؟
تست پرولاکتین به صورت یک آزمایش خون ساده، توسط سرنگ در مطب پزشک یا آزمایشگاه انجام می‌شود که نیاز به آمادگی خاصی ندارد و مانند سایر تست‌های خون، تنها چند دقیقه طول میکشد. بهتر است آزمایش خون پرولاکتین را ۳ الی ۴ ساعت پس از بیدار شدن از خواب در صبح انجام داد؛ زیرا برای انجام آن می‌بایست ناشتا بود. گاهی در کنار آزمایش پرولاکتین لازم است تست‌های دیگری نظیر بررسی عملکرد تیروئید انجام شود؛ زیرا کم‌کاری تیروئید با افزایش سطح پرولاکتین ارتباط دارد. پس از آزمایش‌ها، پزشک در مورد داروهای مصرفی و احتمال بارداری فرد با او صحبت می‌کند و کلیه عوامل احتمالی را در نظر می‌گیرد. در صورتی که احتمال تشکیل تومور در غده هیپوفیز وجود داشته باشد، عکس‌برداری MRI نیز به آزمایش‌های پس از تست پرولاکتین اضافه می‌شود.
مقدار نرمال آزمایش پرولاکتین چقدر است؟
برای اطلاع از مناسب بودن سطح پرولاکتین در بدن باید مقادیر طبیعی آزمایش پرولاکتین را دانست. ممکن است سطح نرمال پرولاکتین در خون، در هر آزمایشگاه با اعداد مختلفی تعیین شود؛ اما معمولاً میزان پرولاکتین نرمال به صورت زیر است:
- زنان در دوران غیر از بارداری: کمتر از ۲۵ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- زنان باردار: بین ۳۴ تا ۳۸۶ نانوگرم بر میلی‌لیتر
- مردان: کمتر از ۱۵ نانوگرم بر میلی‌لیتر
جواب آزمایش پرولاکتین چند روز طول میکشد؟
نتیجه آزمایش پرولاکتین معمولاً در عرض ۲ تا ۷ روز کاری آماده می‌شود. اما این مدت زمان ممکن است با توجه به عوامل مختلفی همچون نوع و مشخصات دقیق آزمایش، حجم و کمیت نمونه، تحلیل آزمایشگاه و ... متغیر باشد.
تفسیر آزمایش پرولاکتین بالا
همان‌طور که گفته شد، بالا بودن سطح پرولاکتین در اثر عوامل مختلفی رخ می‌دهد؛ اما مقادیر عددی زیاد در نتیجه آزمایش لزوماً به معنای وجود یک مشکل در فرد نیست. در برخی افراد به‌طور طبیعی سطح بالاتری از هورمون پرولاکتین مشاهده می‌شود و در بعضی دیگر از افراد نیز وجود فشار و استرس منجر به افزایش پرولاکتین می‌گردد.
سطح بسیار زیاد پرولاکتین (بیش از ۱۰۰۰ برابر حد نرمال) ممکن است ناشی از بروز پرولاکتینوما باشد و نیاز به MRI دارد. البته این بیماری یک تومور سرطانی نیست و اغلب با دارو درمان می‌شود. به طور کلی، سطوح بالاتر از حد طبیعی به هایپرپرولاکتینمی شهرت دارد؛ اما این اختلال را نباید با افزایش طبیعی پرولاکتین در زنان باردار و شیرده اشتباه گرفت.
پرولاکتین پایین نشانه چیست؟
سطح بسیار پایین هورمون پرولاکتین براساس نتیجه آزمایش، اغلب نشان‌دهنده عملکرد نادرست غده هیپوفیز است که در بیشتر مواقع به درمان پزشکی خاصی نیاز ندارد. از طرفی مصرف برخی داروها باعث کاهش پرولاکتین در خون می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به لوودوپا (داروی پارکینسون)، دوپامین (برای افراد شوک‌زده)، مشتقات آلکالوئید ارگوت (جهت درمان سردردهای شدید) و... اشاره کرد.
جدول تفسیر نتیجه آزمایش پرولاکتین
مقادیر بالاتر یا پایین‌تر از محدوده طبیعی ممکن است نشانه اختلال در عملکرد هیپوفیز، تومور پرولاکتینوما، کم‌کاری تیروئید، یا اثر برخی داروها باشد.
سطح پرولاکتین (ng/mL) | تفسیر احتمالی | توضیح |
کمتر از ۳ | سطح پایین غیرمعمول | ممکن است به علت آسیب هیپوفیز یا مصرف داروهای خاص باشد؛ بررسی بیشتر نیاز دارد. |
۳ تا ۱۵ (در مردان) / ۴ تا ۲۵ (در زنان) | محدوده طبیعی | عملکرد نرمال هیپوفیز؛ نیاز به اقدام خاصی نیست. |
۲۵ تا ۱۰۰ | افزایش خفیف تا متوسط | ممکن است ناشی از استرس، کم‌کاری تیروئید، داروها (مثل ضدافسردگی‌ها) یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد. |
۱۰۰ تا ۲۵۰ | افزایش قابل توجه | احتمال وجود پرولاکتینوما (تومور هیپوفیز) باید بررسی شود. |
بیش از ۲۵۰ | پرولاکتینوما یا تومور بزرگ | نیاز به تصویربرداری از هیپوفیز (MRI) و بررسی تخصصی غدد درون‌ریز دارد |
آزمایش پرولاکتین در مردان
همان‌طور که اشاره شد، آزمایش پرولاکتین خون هم برای مردان و هم برای زنان انجام می‌شود. انجام تست پرولاکتین مردان در صورت بروز پرولاکتینوما (prolactinoma) ضروری است که علائم آن شامل اختلال بینایی، سردرد، اختلال نعوظ و ناتوانی جنسی، کاهش میلی جنسی، ناباروری، نداشتن مو در صورت و بدن (برخلاف حالت طبیعی مردان) و... می‌باشد. همچنین تست پرولاکتین در مردان برای موارد دیگری نظیر کشف اختلالات بیضه‌ها و مشکلات ناشی از آن به کار می‌رود.
ایا با پرولاکتین بالا امکان بارداری وجود دارد؟
گاهی سطح بالای پرولاکتین باعث بروز مشکلات باروری می‌شود؛ بدین صورت که اختلال در تولید هورمون‌های هیپوفیزی به علت فشار تومورهای پرولاکتینوما، کم‌کاری هیپوفیز را به دنبال دارد و این عارضه نیز موجب کاهش میل جنسی و ریختن موهای بدن (در مردان) و وقوع ناباروری در زنان می‌گردد. هایپرپرولاکتینوما با ایجاد اختلال در ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون و همچنین بی‌نظم کردن یا توقف فرایند تخمک‌گذاری توسط تخمدان‌های زن، بارداری را برای خانم دشوار می‌سازد. همان‌طور که ذکر شد، انجام درمان‌های دارویی یا برداشتن یک تکه یا کل تومور از راه‌های درمان آن است.
موارد استفاده از آزمایش پرولاکتین
در پاسخ به این سؤال که چرا آزمایش پرولاکتین خون تجویز می‌شود، باید گفت این تست کاربردهای مختلفی دارد و انجام آن بر اساس تشخیص پزشک صورت می‌گیرد. عمده‌ترین موارد تجویز تست پرولاکتین عبارت‌اند از:
- پیگیری روند و علت کاهش تستوسترون در مردان
- بررسی مداوم شدت یافتن تومورهای هیپوفیز
- تعیین علت ناباروری
- بررسی ماکروپرولاکتینمی (تشکیل مولکول‌های بزرگ پرولاکتین)
- در صورت شک به بالا بودن سطح پرولاکتین بدن
- توقف خون‌ریزی ماهانه یا بی‌نظمی پریود در زنان
- عدم موفقیت پس از تلاش برای بارداری
- حساس شدن سینه در خانم‌ها
- شیردهی پستان در خارج از دوره بارداری یا شیردهی
- مشاهده عوارض یائسگی همچون خشکی واژن یا گرگرفتگی
- ناتوانی جنسی در مردان
- اختلالات نعوظ آقایان
- بزرگ شدن سینه‌ها در مردان
- سردردهای مکرر و بی‌دلیل
- بروز مشکلات بینایی
- تولید شیر در سینه مردان در موارد نادر
اقدامات قبل از آزمایش پرولاکتین
قبل از انجام تست پرولاکتین باید اقدامات و مراقبت‌هایی را انجام داد که شامل موارد زیر است:
- عدم رابطه جنسی طی ۲۴ ساعت مانده به آزمایش
- خودداری از مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین B7 طی ۱۲ ساعت مانده به آزمایش
- اجتناب از پوشیدن سوتین و سینه‌بند یا هر لباس تنگ از شب قبل از تست
- پرهیز از هرگونه تحریک پستان‌ها در شب قبل از آزمایش
- داشتن خواب شبانه کافی به مدت ۶ تا ۸ ساعت
- بیدار شدن از خواب حداقل ۳ ساعت پیش از آزمایش
- اجتناب از مصرف داروهای متیل دوپا، مورفین، کلرپرومازین و استروژن
- حضور در آزمایشگاه ۳۰ دقیقه قبل از تست
بهترین زمان برای آزمایش پرولاکتین
همان‌گونه که ذکر شد، بهترین زمان انجام تست پرولاکتین حدود ۳ تا ۴ ساعت بعد از بیدار شدن از خواب شبانه در صبح هر روز است. این تست را می‌توان حتی در ایام پریود انجام داد و گاهی به تشخیص پزشک، انجام آن در روز دوم یا سوم عادت ماهانه صورت می‌گیرد.
تست های مکمل آزمایش پرولاکتین
از جمله تست‌های مرتبط با آزمایش PRL می‌توان موارد زیر را معرفی کرد:
- انجام تست FSH برای بررسی عملکرد هیپوفیز، سلامت بیضه‌ها و تخمدان‌ها و تعیین قدرت باروری
- انجام آزمایش LH برای تعیین سطح هورمون لوتئینه‌کننده و همچنین یافتن علت بلوغ زودرس یا تأخیر در بلوغ
- آزمایش تستوسترون برای بررسی ناباروری، کاهش میل جنسی، بلوغ دیررس یا زودرس پسران، تومور بیضه و اختلال نعوظ مردان، قاعدگی نامنظم زنان و...
- آزمایش پروژسترون به‌منظور تعیین سلامت عمومی زنان و آمادگی آن‌ها برای باروری
- تست DHEAS برای اندازه‌گیری هورمون مترشحه از غدد فوق کلیه و عامل بروز صفات مردانه
- آزمایش Androstenedion برای زنان دارای صفات مردانه یا پسران دارای بلوغ زودرس
نظری ثبت نشده
نظر شما