آیا بالا بودن پرولاکتین مانع بارداری می شود؟

هورمون ها و تعادل آن ها از جمله عوامل تأثیرگذار بر بارداری می باشند که «پرولاکتین» یکی از هورمون های مؤثر در بارداری است. اگر چه هورمون پرولاکتین در زنان و مردان ترشح می شود؛ اما ترشح آن در زنان باردار _به ویژه پس از زایمان و در دوران شیردهی_ بیشتر است.

با تولید مقادیر غیرطبیعی از این هورمون بویژه پرولاکتین بالا، مشکلات مختلفی در بدن از جمله ناباروری به وجود می آید. لذا باید تا حد امکان نسبت به این عارضه، پیشگیری های لازم را انجام داد و در صورت مشاهده هرگونه علائم و نشانه هایی، نسبت به مصرف دارو و درمان آن اقدام کرد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با هورمون های مؤثر در بارداری

پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین به عنوان هورمون تولید شده از سلول های مولد شیر در بخش جلوی غده هیپوفیز، روی قسمت های مختلفی همچون سینه زنان _جهت تکامل و تولید شیر پس از زایمان_، سلول های لنفاوی، غدد جنسی _از قبیل تخمدان و بیضه_ و همچنین کبد اثر می گذارد.

این هورمون در بخش های دیگری مثل پوست، مغز، رحم، پروستات، سینه ها و سلول های ایمنی تولید می شود. عوامل مختلفی مانند زایمان، تحریک سینه، استرس، خواب، ضربه به پستان ها و… روی ترشح پرولاکتین مؤثر است؛ اما مواردی نظیر تومور خوش خیم آدنوم در غده هیپوفیز می تواند تولید آن را افزایش دهد و به هایپر پرولاکتینمی منجر شود.

یکی از اصلی ترین مشکلاتی که در پی افزایش پرولاکتین بدن به وجود می آید، ناباروری و نازایی در مردان و زنان است که به درمان هایی جدی نیاز دارد. کم کاری غده هیپوفیز در اثر فشار تومورهای پرولاکتینوما، کاهش میل جنسی در مردان و اختلالات ناباروری در زنان را به همراه می آورد. همچنین بالا رفتن پرولاکتین در زنان باردار موجب اختلال سطح هورمون های جنسی و نامنظم شدن یا توقف عادت ماهانه می شود.

آشنایی با بیماری هایپر پرولاکتینمی

منظور از بیماری هایپر پرولاکتینمی، بالا رفتن غیرعادی سطح هورمون پرولاکتین در بدن است که از علل و عوامل مختلفی ناشی می‌شود‌. از علائم پرولاکتین بالا در زنان می‌توان به قاعدگی نامنظم و غیرعادی اشاره کرد. ترشح زیاد هورمون پرولاکتین در مردان نیز با علائم و نشانه‌هایی نظیر سردرد و مشکلات نعوظ همراه است. ضمناً پرولاکتین بالا در مردان باعث بروز مشکلاتی ازقبیل کاهش سطح تستوسترون و استروژن و درنتیجه اختلال لقاح می‌شود.

باید گفت که وظیفه کنترل میزان ترشح پرولاکتین را یک واسطه عصبی به نام دوپامین برعهده دارد که سطح این ماده درصورت مصرف داروهای خاص یا بروز عوامل مختلف، به راحتی تغییر می‌کند. افزایش یا کاهش دوپامین موجب تغییر مقادیر پرولاکتین می‌شود؛ به‌طوری که با بالا رفتن این هورمون، ترشح GnRH مهار می‌گردد و بنابراین ترشح پالسی گنادوتروپین‌ها هم با مشکل مواجه می‌شود. با افزایش سطح پرولاکتین، تخمک‌گذاری کاهش می‌یابد و ممکن است فرد دچار ناباروری در دوران شیردهی گردد.

از دیگر عوارض هایپر پرولاکتینمی یا پرولاکتین بالا نیز باید افزایش سطح آندروژن و به تبع آن، افزایش وزن، پرمویی و بروز آکنه را نام برد.

پرولاکتین بالا چه علائمی دارد؟

• سر دردهای بی دلیل
• نقص در بینایی
• ترشح شیر از سینه در دوران غیرشیردهی
• مقاربت دردناک
• آکنه غیرعادی
• رشد غیرعادی موهای زائد
• کاهش میل جنسی خانم ها و آقایان
• کم شدن تراکم استخوان ها
• بروز مشکلات باروری و نازایی
• حالت تهوع و استفراغ
• اختلالات قاعدگی از جمله آمنوره و الیگومنوره

علل و دلایل بالا بودن پرولاکتین چیست؟

عارضه پرولاکتین بالا اغلب در خانم‌ها شایع می‌باشد و به ندرت در کودکان نیز مشاهده می‌شود. یکی از علل رایج که زمینه ابتلا به این بیماری را فراهم می‌آورد، «پرولاکتینوما» نام دارد. پرولاکتینوما در واقع، یک توده اضافی یا تومور در غده هیپوفیز است که در اندازه‌های بزرگ تا کوچک می‌باشد و نوعی بافت‌های اضافی سرطانی _معمولاً از نوع خوش‌خیم_ را تشکیل می‌دهد. باید دانست که تومورهای بزرگ پرولاکتینوما با علائمی نظیر اختلالات بینایی و سردرد همراه است.

از طرفی دیگر، مصرف برخی داروها جهت درمان بیماری‌های خاص، موجب افزایش سطح پرولاکتین خون می‌گردد؛ این داروها عبارت‌اند از:

• داروهای تریسایکل و SSR؛ جهت درمان افسردگی
• داروهای ضد روان‌پریشی نظیر هالوپریدول ؛ جهت درمان مشکلات روانی بسیار جدی
• آنتگونیست‌های H2؛ جهت درمان زخم
• استروژن؛ جهت کاهش علائم یائسگی
• داروهای مسدودکننده کانال کلسیم نظیر وراپامیل، رزرپین و متیل‌دوپا؛ جهت درمان فشار خون بالا
• متوکلوپیرامید و سایمتیدین؛ جهت درمان سوزش سر دل و بیماری رفلاکس معده
• داروهای مشتق شده از اوپیوم؛ جهت درمان درد

همچنین باید خاطرنشان کرد که عوامل دیگر نیز سبب بالابودن پرولاکتین می‌شود؛ هرچند در برخی موارد، هیچ علت خاصی برای این عارضه یافت نمی‌شود. به هر حال، ازجمله سایر علل زمینه‌ایِ پرولاکتین بالا می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• بیماری‌های مزمن کبد و کلیه
• آسیب دیواره قفسه سینه
• تحریک و آسیب اعصاب حسی ناشی از بیماری زونا یا تروما و ضایعات نئوپلاستیک
• شکل‌گیری تومورهای خوش‌خیم و غیرسرطانی
• انجام روش پرتودرمانی جهت ازبین‌بردن تومورها و آسیب‌های غده هیپوفیز
• کم‌کاری تیروئید یا عدم تولید هورمون تیروئید به میزان کافی توسط غده تیروئید
• مصرف گیاهانی ازقبیل تخم رازیانه، شنبلیله و شبدر قرمز

عوارض پرولاکتین بالا

سطح بالای پرولاکتین قبل از بارداری سبب بروز اختلال در چرخه ترشح هورمون استروژن و پروژسترون، نامنظم شدن تخمک گذاری و حتی قطع آن می شود. بروز اختلالات دیگری نظیر تورمور هیپوفیز، بیماری کلیه و کبد، کم اشتهایی و کم کاری تیروئید نیز از عوارض پرولاکتین بالا یا هایپرپرولاکتینمی هستند؛ البته درمان هایپرپرولاکتینمی آسان بوده و می توان به راحتی میزان پرولاکتین را به حد نرمال رساند.

پرولاکتین و ریزش مو

تغییرات سطح هورمون پرولاکتین باعث ریزش مو نیز می شود؛ همانگونه که در مادران شیرده، این امر بسیار شایع است. در واقع با افزایش هورمون شیردهی پرولاکتین، فعل و انفعالاتی رخ می دهد که ریزش موی سر را به دنبال دارد.

پرولاکتین و کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید و بالا بودن پرولاکتین در برخی از موارد، علت و معلول یکدیگرند‌. در واقع با کم کار شدن تیروئید، مغز به ترشح هورمون های بیشتری برای جبران این عارضه فرمان می دهد که روی سطح پرولاکتین اثر می گذارد. لذا در بسیاری از افراد _مخصوصاً بانوان_ مبتلا به کم کاری تیروئید و هیپرپرولاکتینمی، تنها درمان سطح پرولاکتین می تواند منجر به بهبود عملکرد غده تیروئید گردد.

پرولاکتین و افسردگی

سطح هورمون پرولاکتین با مصرف قرص‌های ضدافسردگی هم در ارتباط است. به عبارتی دیگر، بالا رفتن سطح پرولاکتین در گروهی از زنان مبتلا به بیماری پلی‌کیستیک و مقاومت تخمدان، باعث بروز چاقی و بزرگی شکم می‌شود. در چنین وضعیتی، مصرف قرص‌های ضدافسردگی نیز سطح پرولاکتین و ترشح پستان را بیش‌ازپیش بالا می‌برد که با قطع کردن این داروهای اعصاب، میزان پرولاکتین پایین می‌آید. همچنین استرس تا حدودی موجب افزایش پرولاکتین می‌گردد که البته در برخی افراد، چندان محسوس و مشخص نیست.

پرولاکتین چگونه بر تخمک گذاری اثر می‌گذارد؟

ترشح پرولاکتین نقش مؤثری در نحوه تخمک‌گذاری زنان دارد و به‌نوعی روی روند تخمک‌گذاری و شکل‌گیری چرخه قاعدگی اثر می‌گذارد. برای آشنایی با چگونگی این فرآیند باید دانست که پس از هربار تخمک‌گذاری، توده سلولی موقتی از باقی‌مانده فولیکول‌های پاره‌شده در تخمدان ایجاد می‌شود که به «جسم زرد» معروف است.

ترشح پرولاکتین باعث می‌شود که تعداد گیرنده‌های LH بر روی جسم زرد افزایش یابد و تولید LH نیز در این مرحله بیشتر شود؛ بدین ترتیب، بدن استروژن و پروژسترون بیشتری تولید می‌کند که رحم را برای بارداری آماده می‌سازد. درصورتی که بارداری رخ ندهد، ترشح LH و FSH متوقف می‌گردد و با دفع جسم زرد، خونریزی ماهانه رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، پرولاکتین موجب مهار ترشح پالسی گنادوتروپین‌ها و توقف روند افزایشی LH در وسط سیکل قاعدگی می‌گردد و درنتیجه، کاهش یا فقدان تخمک‌گذاری را به دنبال می‌آورد.

لازم به ذکر است که یکی دیگر از پیامدهای تغییر سطح پرولاکتین، بیماری هیپوگونادیسم یا کم‌کاری غده‌های جنسی می‌باشد. این وضعیت که ناشی از کاهش تولید هورمون‌های LH، FSH، پروژسترون و استروژن است، دراثر مهار ترشح GnRH توسط پرولاکتین به‌وجود می‌آید.اگر تمایل دارید درباره‌ی تقویت تخمک گذاری نیز بدانید، مطلب روش های تقویت تخمک گذاری را مطالعه نمایید.

پرولاکتین و بارداری

قبلاً بیان شد که هورمون پرولاکتین و میزان تولید آن، ارتباط مستقیمی با بارداری در زنان دارد. در واقع نقش اصلی این هورمون در بدن، تولید شیر پس از زایمان است که همین امر، موجب افزایش سطح پرولاکتین حین حاملگی و بعد از آن می شود. ضمناً هورمون های جنسی زنان و مردان (استروژن و تستوسترون) هم از پرولاکتین تأثیر می پذیرند.

شیوع پرولاکتین بالا در چه زنانی بیشتر است؟

هایپرپرولاکتینمی یا پرولاکتین بالا که بیشتر از مردان و کودکان در بین زنان شایع است، اغلب در میان یک سوم از بانوان دارای بی‌نظمی قاعدگی مشاهده می‌شود. بالا بودن پرولاکتین می‌تواند ناشی از عواملی همچون کم‌کاری تیروئید، گذراندن دوران حاملگی، ابتلا به سیروز کبدی، بیماری مزمن کلیه، تومور هیپوفیز، پرولاکتینوما، سندرم کوشینگ، التهاب، تشنج، ضربه مغزی یا استرس باشد.

بااین‌حال، یکی از علل شایع هایپرپرولاکتینمی در زنان، ابتلا به تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. این بیماری علاوه بر مصرف دارو، با کاهش وزن (در صورت دارا بودن اضافه‌وزن) قابل درمان می‌باشد و گاهی پس از مصرف داروها، به تشخیص پزشک یک MRI جهت بررسی‌های تکمیلی از مغز گرفته می‌شود.

باید گفت از آن‌جایی که سطوح پرولاکتین بر میزان تولید هورمون‌های جنسی زنان و مردان (همچون استروژن و تستوسترون) اثرگذار است، درمان هایپرپرولاکتینمی اهمیت زیادی در حفظ قدرت باروری افراد دارد.

بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

چگونه می‌توان پرولاکتین بالا را تشخیص داد؟

برای تشخیص پرولاکتین بالا می توان با یک تست خون، سطح پرولاکتین در بدن را اندازه گرفت. البته ناشتا نبودن حین آزمایش یا استرس بالا، بر روی نتایج اثرگذار است. در کنار آزمایش خون، بررسی هایی مانند معاینه ترشحات پستان و ام آر آی (MRI) از غده هیپوفیز نیز انجام می پذیرد. در برخی از موارد برای تشخیص علت بالا بودن پرولاکتین _به ویژه در زنان دارای قاعدگی نامنظم_، تست عملکرد تیروئید هم توسط پزشک تجویز می گردد.

باید گفت که MRI معمولاً برای افراد مشکوک به تومورهای غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) مورد استفاده قرار می گیرد؛ به طوری که با وجود سطح نه چندان بالای پرولاکتین در آزمایش، می توان آدنوم هیپوفیزی بزرگی را در ام آر آی مشاهده کرد.

آزمایش پرولاکتین موسوم به تست PRL، بیشتر برای افرادی به کار می‌رود که دچار تأخیر در پریودی، گالاکتوره یا ترشح شیر از سینه، اختلالات بینایی و… باشند. این آزمایش برای تشخیص ناباروری زنان، نازایی و ناتوانی جنسی مردان، شناسایی تومورها و… نیز کاربرد دارد.

لازم به ذکر است که در موارد زیر، نتایج آزمایش دچار مشکل می‌شود و امکان انجام تست وجود ندارد:

• انجام ورزش‌های تنش‌زا یا استرس زیاد پیش از آزمایش
• تحریک نوک سینه‌ها قبل از تست
• عدم خواب مناسب و کافی قبل از آزمایش
• مصرف کوکائین
• مصرف قرص‌های فشار خون، ضدبارداری، ضد حساسیت و قرص‌های روانی
• انجام آزمایش رادیواکتیو طی یک هفته قبل از تست

آزمایش پرولاکتین قبل از اقدام به بارداری

با توجه به تأثیر پرولاکتین بر بارداری، در صورتی که زوجین تصیمیم به فرزندآوری توسط روش‌های کمک‌باروری نظیر IVF را داشته باشند؛ می‌بایست قبل از اقدام، میزان پرولاکتین و همچنین اختلالات تیروئیدی خود را مورد بررسی قرار دهند؛ چرا که پرولاکتین بالا و کم‌کاری تیروئید احتمال شکست باداری و سقط جنین را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، درمان این مشکلات جهت بارداری الزامی است. در ضمن بر اساس منابع، مصرف داروهای مرتبط با پرولاکتین بر روی جنین تأثیرگذار نخواهد بود.

آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش پرولاکتین مشابه آزمایش خون انجام می شود. برای انجام این آزمایش آمادگی خاصی نیاز نیست. نمونه گیری اغلب ۳ تا ۴ ساعت بعد از بیداری بیمار در صبح انجام می شود. قبل از انجام آزمایش باید با پزشک درباره داروهای مصرفی خود صحبت کنید؛ چراکه برخی از داروهای ضدبارداری، فشارخون و یا داروهای افسردگی بر نتیجه آزمایش اثرگذار خواهند بود.

حدود ۱۲ ساعت پیش از آزمایش باید از فعالیت جنسی و تحریک سینه پرهیز کرد و فعالیت های فیزیکی و ورزشی _مثل پیاده روی_ را به حداقل رساند. پوشیدن لباس راحت و گشاد به ویژه برای سینه ها در شب قبل از آزمایش پرولاکتین ضرورت دارد. ضمنا‍ً بهتر است این تست به هنگام صبح و ۲ ساعت پس از بیدار شدن انجام گیرد.

شرایط انجام آزمایش پرولاکتین

لازم به ذکر است که قبل از آزمایش پرولاکتین می‌بایست برخی موارد توسط فرد بیمار رعایت شود؛ مواردی از قبیل:

• داشتن خواب کافی قبل از آزمایش
• بیدارشدن از خواب حداقل ۳ ساعت قبل از نمونه‌گیری
• خودداری از مصرف مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین B7 و سایر مولتی‌ویتامین‌ ها
• خودداری از انجام ورزش شدید در شب قبل از آزمایش
• عدم پوشیدن لباس زیر تنگ در شب قبل از آزمایش
• پرهیز از تحریک پستان در شب قبل از آزمایش
• عدم داشتن رابطه جنسی در شب قبل از آزمایش
• عدم داشتن استرس به هنگام انجام آزمایش

بیشتر بخوانید: آزمایش های تشخیص ناباروری در زنان

تفسیر نتیجه آزمایش پرولاکتین

با مشاهده نتایج آزمایش هورمون پرولاکتین، بالا بودن سطح این هورمون در بازه ۳۰ الی ۲۰۰ نانوگرم در میلی لیتر مشخص می شود. این مقدار از پرولاکتین می تواند در اثر کم کاری تیروئید، اختلالات هیپوفیز، بی اشتهایی عصبی، سندرم کیست تخمدان (PCOS)، بیماری کبدی و نیز بیماری های کلیوی به وجود آمده باشد.

با انجام MRI یا سی تی اسکن (CT Scan) از غده هیپوفیز هم امکان مشاهده میزان بزرگی این غده و همچنین تومورهای احتمالی وجود خواهد داشت. لازم به ذکر است که پرولاکتینوما بیشتر در مردان بزرگسال دیده می شود که با علائمی نظیر فشار به چشم ها و اعصاب بین مغز و در نتیجه سردرد و اختلال بینایی همراه می باشد.

اندازه‌ی طبیعی پرولاکتین چقدر است؟

اگرچه میزان نرمال پرولاکتین به عوامل مختلفی بستگی دارد اما بطور کلی مقدار پرولاکتین نرمال به شرح زیر است:

• مقدار پرولاکتین نرمال برای زنان غیرباردار بیشتر از ۲۵ نانوگرم بر میلی لیتر
• مقدار پرولاکتین برای زنان باردار ۳۴ تا ۳۸۶ نانوگرم بر میلی لیتر
• مقدار پرولاکتین برای مردان بیشتر از ۱۵ نانوگرم بر میلی لیتر

عوامل مؤثر بر نتیجه کاذب آزمایش پرولاکتین

گاهی، شرایطی پیش می‌آید که موجب تداخل در انجام تست پرولاکتین و حتی ایجاد نتیجه کاذب می‌شود. برخی از علل یا عوامل مؤثر در این زمینه عبارت‌اند از:

• بارداری
• مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی
• وجود آنتی‌بادی‌های هتروفیل در بدن
• مصرف داروهای ضدجنون یا آنتی‌سایکوز نظیر فنوتیازین‌ها
• مصرف داروهای کاهنده فشارخون نظیر متیل دوپا
• مصرف استروژن‌ها
• مصرف داروهای ضدتشنج
• مصرف داروهای درمان اختلالات یا بیماری‌های مربوط به سطح پرولاکتین بالا نظیر بروموکریپتین، کلسی تونین و کاربامازپن

بیشتر بخوانید: روش های درمان پرولاکتین بالا در زنان

روش درمان پرولاکتین بالا

دارو درمانی

درمان دارویی از جمله روش های بهبود هایپرپرولاکتینمی است که طی آن، داروهایی مانند کابرگولین و بروموکریپتین تجویز می گردد. این روش درمانی، تکنیک رایجی است که معمولاً روی اغلب بیماران جواب می دهد؛ بدین صورت که ابتدا دوز کمی از آن تجویز و سپس به مرور زمان افزایش می‌یابد تا سطح پرولاکتین به میزان مطلوبی برسد. سپس با نرمال شدن علائم فرد یا وقوع حاملگی، مصرف دارو قطع می‌گردد.

کابرگولین دارویی خوراکی است که تا زمان بارداری، به شکل دو بار در هفته استفاده می شود. اگرچه استفاده طولانی مدت از دوز بالای آن باعث مشکلات دریچه قلب می گردد؛ اما اثربخشی بهتری نسبت به بروموکریپتین دارد. ضمناً مقادیری از کابرگولین که برای باردار شدن تجویز می‌شود، معمولاً خطر و عارضه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کند. ازجمله عوارض این دو دارو می‌توان به سردرد، احساس سبکی سر و همچنین حالت تهوع اشاره کرد؛ لذا جهت کاهش عوارض، مصرف واژینال بروموکریپتین به صورت شیاف توصیه می‌شود.

به‌طورکلی، تمام بانوان مبتلا به هایپرپرولاکتینمی نیازی به درمان ندارند و صرفاً درصورت کاهش تولید هورمون استروژن می‌توانند از داروی استروژن استفاده نمایند. همچنین در خانم‌های دارای سطوح بالایی از پرولاکتین، همچنان می‌توان از قرص‌های ضدبارداری برای مرتب شدن عادت ماهانه یا جلوگیری از بارداری استفاده کرد.

جراحی

عمل جراحی برای برداشتن تومورهای اطراف غده هیپوفیز، تنها زمانی استفاده می شود که نتوان با دارو به رفع این تومورها پرداخت. البته اگر تومورها باعث مشکلات بینایی هم شده باشند، باید فوراً با جراحی خارج شوند.

پرتودرمانی

پرتودرمانی آخرین گزینه درمان تومورهای غده هیپوفیز است که در صورت عدم تأثیر داروها و همچنین خطر بالای جراحی یا ناقص ماندن آن، مورد استفاده قرار می گیرد و باعث کوچک شدن تومورها می شود.

رژیم غذایی برای پرولاکتین بالا

غذاهای سرشار از زینک می تواند در کاهش سطح پرولاکتین بدن مؤثر باشد. غذاهایی نظیر گوشت گوساله، گوشت بوقلمون و حبوبات سرشار از زینک هستند. همچنین ویتامین B6 نیز در کنترل سطح پرولاکتین مفید خواهد بود که سیب زمینی، موز، قزل آلای وحشی، جوجه و اسفناج میزان تولید این ویتامین را افزایش می دهند.

از دیگر منابع غذایی مؤثر بر کاهش سطوح پرولاکتین می‌توان موارد زیر را نام برد:

• مرغ و گوشت قرمز
• جگر
• میگو و صدف
• لوبیا سبز، لوبیا چیتی و عدس
• بادام زمینی و دانه آفتاب‌گردان
• سویا
• پنیر گودا
• غذاهای حاوی ویتامین E
• آرد غلات کامل و سبوس و جوانه گندم
• برنج قهوه‌ای

آیا پرولاکتین پایین باعث ناباروری می‌شود؟

سطح هورمون پرولاکتین بدن، نقش مهمی در باروری دارد و درصورت ایجاد هرگونه مشکلی باید تحت درمان قرار گیرد‌. باید گفت که پایین بودن سطح پرولاکتین به‌عنوان نشانه‌ای از عملکرد ناقص غده هیپوفیز، اغلب مواقع موجب ناباروری و نازایی نمی‌شود و درصورت تشخیص هم نیاز به درمان پزشکی خاصی ندارد؛ اما افزایش میزان این هورمون با ایجاد تغییراتی در بدن، زمینه اختلال در قاعدگی و در نتیجه نازایی را فراهم می‌کند.

ناباروری ناشی از میزان بالای پرولاکتین، امری نسبتاً شایع است که باید با درمان‌های پزشکی موجود برطرف گردد و سطح هورمون به میزان تعادل خود برسد.

درمان پرولاکتین بالا در دوره بارداری

اگر خانم تحت درمان هایپرپرولاکتینمی، در طول دوره درمانی باردار شود، باید بلافاصله تحت نظر پزشک مصرف داروی بروموکریپتین یا کابرگولین را قطع کند. درصورت تشخیص توموری که موجب اختلال در بینایی می‌شود، گاهی درمان ادامه می‌یابد و در این صورت، بروموکریپتین داروی مناسب‌تری است.

از آنجایی که سطح پرولاکتین طی بارداری افزایش می‌یابد، نیازی به تست اندازه‌گیری این هورمون نیست و جز درمواقع اختلال بینایی یا رشد تومور هم انجام MRI ضرورتی ندارد. گاهی پزشک به‌طور مکرر میدان بینایی فرد را تست می‌کند تا از وضعیت تومور مطلع شود. بااین‌حال، جهت اطلاع از مناسب‌ترین درمان باید با پزشک خود مشورت نمود و دوره های درمانی را کامل طی کرد.

سؤالات رایج در مورد پرولاکتین بالا

برخی از پرسش‌های متداول بیماران در مورد پرولاکتین بالا به شرح زیر می‌باشد:

احتمال بارداری با پرولاکتین بالا چگونه است؟

قبل از هر چیز باید دانست که میزان پرولاکتین بالا با تأثیر بر روی هورمون‌های زنانه و مهار تخمک‌گذاری، موحب تأخیر در بروز بارداری می‌شود؛ چراکه این عارضه، قابل درمان است و حتی در طول روند درمانی و با بهبود پروسه تخمک‌گذاری، امکان وقوع بارداری نیز وجود دارد. ضمناٌ میزان پرولاکتین بالا اثر مخربی بر روی باداری ندارد و در صورت بارداری ناخواسته، عامل خطرناکی به شمار نخواهد رفت.

چرا کنترل سطح پرولاکتین برای بارداری مهم است؟ 

از آنجایی که پرولاکتین بالا مانع از لقاح می‌شود؛ لذا افرادی که از طریق روش‌هایی نظیر آی‌وی‌اف اقدام به بارداری نموده‌اند، می‌بایست میزان این هورمون را تحت کنترل داشته باشند. به علاوه، در مواردی ازقبیل وجود اختلالات قاعدگی و نازایی نیز سطح پرولاکتین باید مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین خانم‌های شیرده نیز باید سطح پرولاکتین را کنترل نمایند؛ چراکه به دلیل وجود هورمون پرولاکتین در بدن، چندماه بعد از زایمان، عادت‌ماهانه و تخمک‌گذاری صورت نخواهد گرفت و این موضوع، مانع از وقوع بارداری می‌گردد.

آیا پرولاکتین بالا در چاقی اثر دارد؟

معمولاً در افراد چاقی که قادر به کنترل وزن خود با رژیم‌های سخت نیستند، سطوح بالای پرولاکتین دیده می‌شود که بهبود آن به شرایط جسمانی افراد کمک می‌کند. همچنین تحریک اشتهای ناشی از افزایش هورمون پرولاکتین در زنان باردار، امری طبیعی است که برای جذب بیشتر کالری و کمک به تقویت شیر مادر صورت می‌گیرد. به علاوه، کم‌کاری تیروئید که از علل بروز چاقی و اضافه‌وزن محسوب می‌شود، با بالا رفتن پرولاکتین در ارتباط است.

اگر سطح پرولاکتین زیاد است چه باید بکنیم؟

بالا بودن سطح پرولاکتین پس از یک آزمایش، ممکن است ناشی از خوردن غذایی خاص یا تفاوت در محدود طبیعی آزمایشگاه مورد نظر باشد و لزوماً مورد نگران‌کننده‌ای نیست. سطح بسیار زیاد پرولاکتین (مثلاً بالاتر از ۱۰۰۰ برابر مقدار طبیعی) علامت تومور سرطانی نیست و صرفاً نشانه‌ای از پرولاکتینوما می‌باشد که پس از انجام MRI، دارو برای بیمار تجویز می‌شود. هدف از عکس‌برداری مغزی با امواج رادیویی MRI، یافتن توده‌های احتمالی در کنار غده هیپوفیز و تعیین اندازه آن‌ها است.

آیا پرولاکتین بالا سبب سقط جنین می شود؟

در بانوان، وجود مقادیر بسیار زیاد پرولاکتین در خون با تأثیر بر روی عملکرد تخمدان، موجب ترشح هورمون استرادیول و کاهش استروژن می‌شود. این نامنظم‌شدن ترشح هورمون‌ها علاوه بر اینکه مانع از بارداری می‌گردد، ممکن است در مواردی که لقاح صورت گرفته نیز تداخل کرده و منجر به سقط جنین شود.

هرچند که هنوز تأکید محکمی برای تأثیر پرولاکتین بالا بر سقط جنین توسط متخصصان ارائه نشده؛ اما بنا به آمار خانم‌هایی که در هنگام سقط، پرولاکتین بالا داشته‌اند، این عامل به عنوان یکی از دلایل سقط جنین به حساب می‌آید. به همین دلیل، در افرادی که سقط دوم را تجربه کرده‌اند، انجام آزمایشات بررسی میزان هورمون پرولاکتین توصیه می‌شود تا بتوان داروی مناسب جهت رفع مشکل و جلوگیری از سقط‌های مجدد را تجویز کرد و بارداری سالمی را در پیش داشت.

آیا بعد از درمان پرولاکتین بالا می توان انتظار یک بارداری موفق را داشت؟

طبق آمار، در خانم‌هایی که به منظور کاهش سطح پرولاکتین، از داروهایی نظیر بروموکریپتین یا کابرگولین (با تجویز پزشک) استفاده نموده‌اند، %86 بارداری سالمی را تجربه کرده‌اند. این موضوع، حکایت از اثربخشی درمان عارضه هایپروپلاکتینمی دارد. اشاره به این نکته ضروری است که هرچند داروهای درمان پرولاکتین بالا، خطری برای دوران بارداری نداد؛ اما هرگز نباید آن‌ها را خودسرانه مصرف کرد و حتماً باید تحت نظر متخصص زنان یا غدد بود تا بتوان نتیجه خوبی گرفت.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره علل اصلی ناباروری در زنان

آیا پرولاکتین بالا باعث ناباروری مردان می شود؟

پرولاکتین بالا صرفاً در زنان مشاهده نمی‌شود و احتمال بروز آن در مردان نیز وجود دارد. ارتباط هایپرپرولاکتینمی با ناباروری در مردان، ناشی از عوارضی مانند ناتوانی جنسی و اختلال نعوظ، هیپوگنادیسم (عدم تولید تستوسترون کافی)، کاهش میل جنسی، کاهش یا توقف تولید اسپرم، گالاکتوره و... می‌باشد.

سطح بالای پرولاکتین که اغلب به علت رشد تومورهای غیرسرطانی و خوش‌خیم پرولاکتینوم در غده هیپوفیز رخ می‌دهد، به‌طور همزمان موجب کاهش سطح سایر هورمون‌های جنسی می‌گردد. معمولاً هایپرپرولاکتینمی مردان با علائم آشکاری رخ نمی‌دهد و تشخیص آن نیازمند معاینات پزشکی است.

بااین‌حال، از علائم اولیه این عارضه می‌توان به کاهش بینایی و تاری دید، سردرد ناشی از تومور هیپوفیز، تغییر میل جنسی و بروز افسردگی اشاره کرد. در بسیاری از مردان مبتلا به پرولاکتین بالا نیز می‌توان علائمی مانند کاهش قدرت عضلانی، پوکی استخوان، کاهش موهای بدن، رشد غیرعادی سینه‌ها (ژنیکوماستی)، افزایش چربی بدن و بروز مشکلات ناباروری را مشاهده کرد.

البته علائم و عوارض پرولاکتین بالا، بسته به سن مردان متفاوت است؛ اما معمولاً با انجام روند درمان می‌توان اختلالات باروری و ناتوانی جنسی ناشی از آن را برطرف کرد. باید گفت که اقداماتی همچون انتخاب سبک زندگی سالم، ورزش منظم، تغذیه مناسب و کنترل وزن نقش مؤثری در درمان پرولاکتین بالا در مردان دارد.

منابع:

https://www.ivf1.com/prolactin-infertility

https://www.babycenter.com/getting-pregnant/fertility/hyperprolactinemia-and-fertility_6189

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9867499