آشنایی با هورمون های مؤثر در بارداری
ناباروری زنانهورمونها، از مهم‌ترین ترکیبات بدن هستند که نقش مهمی در عملکرد دستگاه‌های مختلف به‌ویژه سیستم تولیدمثل انسان و میزان باروری دارند.
امروزه نقش هورمون‌ها، در وقوع بارداری و سلامت مادر و جنین بر کسی پوشیده نیست. بااین‌حال، گاهی در اثر علل و عوامل بیرونی یا بیماری‌ها و مشکلات داخلی، اختلالاتی در سطح هورمون‌ها به وجود می‌آید و باعث عدم تعادل آن‌ها می‌شود.
مشکلات هورمونی در صورت عدم درمان به‌موقع، عوارض و پیامدهایی مانند ناباروری موقت یا دائمی، مشکل در شیردهی به نوزاد و... را به دنبال دارد.
در بسیاری از موارد، می‌توان از بروز عدم تعادل هورمونی جلوگیری کرد؛ اما گاهی اوقات پیشگیری از افزایش و کاهش سطوح هورمون‌ها امکان‌پذیر نیست و تنها باید آن را مدیریت نمود. به طور کلی، توجه به نقش هورمون‌ها در زندگی، مخصوصاً در بارداری و فرزندآوری، ضرورت زیادی برای زوجین دارد.
هورمون ها چه نقشی در بارداری دارند؟
برخلاف تصور بسیاری از مردم، استروژن تنها هورمون مؤثر در بارداری بانوان نیست و هورمون‌های تولیدشده توسط غدد موجود در مغز، تخمدان و غدد فوق کلیوی نیز روی بارداری اثر می‌گذارد.
از آن‌جایی که اغلب هورمون‌های زنانه در چرخه تخمک‌گذاری و قاعدگی نقش دارد، اختلال در آن‌ها _همچون تغییر سطوح هورمون، عدم هماهنگی بین هورمون‌ها، نقص و آسیب در اندام تولیدکننده آن‌ها و..._ موجب بروز مشکلات باروری می‌گردد و پزشک را مجبور به استفاده از برخی مداخلات دارویی جهت درمان این معضل می‌نماید.
همچنین در میان مردان، بروز مشکلات هورمونی از قبیل ترشح نامناسب هورمون‌های LH و FSH با اثرگذاری بر هورمون تستوسترون و تولید اسپرم، باعث وقوع ۲ الی ۵ درصد از ناباروری‌های مردانه می‌شود. در واقع، میزان هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه‌کننده (LH) که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شوند، تحت تأثیر عواملی همچون تومور غده هیپوفیز کاهش یا افزایش می‌یابد و این امر مانع از ترشح مناسب تستوسترون می‌شود. با کاهش سطوح LH و FSH و کاهش تستوسترون، شانس تولید اسپرم‌های باکیفیت کم می‌شود و فرد دچار مشکلات باروری می‌گردد.
در ادامه به معرفی برخی از هورمون های موثر بر بارداری می پردازیم:
نقش هورمون آنتی مولرین (AMH) در باروری
که با آغاز بلوغ و دوران قاعدگی، ترشح هورمون amh در تخمدان بیشتر می‌شود. در واقع هرچه تعداد تخمک‌های درون تخمدان بیشتر باشد، سطوح آنتی مولرین افزایش می‌یابد. از آن‌جایی که تعداد تخمک‌های موجود در تخمدان –معروف به ذخیره تخمدانی– نقش مهمی در سنجش قدرت باروری زنان دارد؛ لذا می‌توان با انجام آزمایش AMH، میزان ذخیره تخمدان را تعیین کرد و شانس بارداری را در زنان تخمین زد.
نقش هورمون تستوسترون در باروری زنان و مردان
همان‌طور که اشاره شد، عملکرد مناسب هورمون تستوسترون نقش مؤثر در قدرت باروری مردان دارد؛ با این حال، این هورمون در بدن زنان نیز ترشح می‌شود. هورمون تستوسترون در آقایان، به شکل‌گیری ویژگی‌های مردانه –مانند رشد موی بدن، رشد عضلات، توزیع چربی در بدن و افزایش اندازه استخوان‌ها– و در بانوان نیز به فرایند تخمک‌گذاری کمک می‌کند؛ لذا سطوح نامناسب آن موجب ناباروری در زنان و مردان می‌گردد.
باید گفت سطح تستوسترون در یک مرد بالغ حدود ۲۰ برابر بیشتر از سطح آن در بدن زنان است؛ اما به علت حساسیت بالای تولید اسپرم نسبت به میزان تستوسترون، هرگونه افزایش یا کاهش قابل ملاحظه در سطح این هورمون منجر به افت میزان اسپرم تولیدشده می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت سطح بسیار زیاد تستوسترون در زنان و مقادیر بسیار کم آن در مردان، زمینه‌ساز ناباروری می‌باشد.
هورمون استروژن و باروری
قبلاً اشاره شد که هورمون استروژن، از مهم‌ترین هورمون‌های بارداری به حساب می‌آید؛ بنابراین عدم تعادل آن، بر روی قدرت باروری زنان اثر می‌گذارد. استروژن، هورمون غالب در طول نیمه اول چرخه قاعدگی است و تا قبل از تشکیل جفت، توسط جسم زرد ترشح می‌شود.
کاهش آن در سنین باروری، عوارضی مانند قاعدگی نامنظم یا عدم رشد لایه داخلی رحم جهت حاملگی را به دنبال دارد که گاهی این وضعیت به طور کلی مانع از تخمک‌گذاری می‌گردد؛ اما باید دانست که عدم تخمک‌گذاری می‌تواند ناشی از عوامل دیگری همچون اختلال تخمدان‌ها در دریافت سیگنال و مشکل در آزادسازی تخمک نیز باشد.
بنابراین با وجود آن‌که تخمدان‌ها برای ترشح استروژن، از غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس دستور می‌گیرند؛ ولی کاهش استروژن هم متقابلاً باعث اختلال عملکرد آن‌ها می‌شود.
هورمون پرولاکتین و تاثیر آن بر بارداری
پرولاکتین، هورمونی اثرگذار در رشد پستان و تولید شیر است که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌گردد. این هورمون در مقادیر مختلفی درون بدن زنان و مردان وجود دارد و به تخمک‌گذاری و قاعدگی زنان و همچنین تولید اسپرم مردان کمک می‌کند. به عنوان مثال، افزایش شدید پرولاکتین در اثر تومورهای غده هیپوفیز با سرکوب تخمک‌گذاری، ناباروری موقت را به دنبال می‌آورد.
پرولاکتین ارتباط مستقیمی با بارداری دارد و طی این دوران مرتباً افزایش می‌یابد تا پس از تولد، غذای نوزاد را از طریق بدن مادر فراهم سازد.
ناباروری موقت ناشی از سطوح بالای پرولاکتین، معمولاً با داروهایی همچون کابرگولین و بروموکریپتین قابل درمان است؛ اما به محض وقوع بارداری باید مصرف آن‌ها را متوقف نمود. ضمناً در صورت بالا بودن پرولاکتین به علت وجود تومور و در نتیجه احتمال اختلال بینایی مادر، باید روند درمان دائماً تحت نظر پزشک متخصص پیش رود و سطوح این هورمون در حد نرمال نگه داشته شود.
نقش هورمون پروژسترون در میزان باروری
هورمون پروژسترون که توسط تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی تولید می‌شود، در دوران تخمک‌گذاری و سپس بارداری به بیشترین میزان خود می‌رسد. این هورمون نقش مؤثری در ثبات و تعادل سیکل پریود و آماده‌سازی بدن برای بارداری دارد و کاهش آن باعث ناباروری، مشکلات حین بارداری و قاعدگی نامنظم می‌گردد. پروژسترون با ایجاد غشائی در رحم، ضمن مراقبت از جفت باعث جلوگیری از سقط جنین می‌شود و به همین دلیل، تعادل آن در حین دوران حاملگی اهمیت زیادی دارد.
سخن پایانی
اگرچه ناباروری زنان و مردان ممکن است در اثر علل و عوامل مختلفی همچون مشکلات ارثی و ژنتیکی، بیماری‌ها، آسیب‌های فیزیکی، جراحی و درمان‌های گوناگون رخ دهد؛ اما اختلالات هورمونی و عدم تعادل هورمون‌ها جزو علل بسیار شایع نازایی به حساب می‌آید. امروزه بسیاری از مشکلات هورمونی با گذراندن دوره‌های درمانی قابل رفع است و قدرت باروری زن و مرد را تا حدودی افزایش می‌دهد.
بنابراین توصیه می‌شود زوج‌ها در کنار سبک زندگی سالم و پیروی از رژیم غذایی مناسب، با معاینات منظم پزشکی نسبت به حفظ تعادل هورمونی بدن خود و یا درمان اختلالات هورمونی در صورت نیاز، اقدام نمایند.
نظری ثبت نشده
نظر شما