عمل وازکتومی یا بستن لوله در مردان؛ شیوه انجام و عوارض آن

در برخی مواقع به دلایل مختلفی مردان خواهان پیشگیری از بارداری و فرزندآوری هستند. روش‌های جلوگیری از بارداری به دو صورت موقت یا دائم عمل می‌کنند، به این معنی که با برخی تکنیک‌ها می‌توان برای زمان‌های دلخواه و مدت کوتاهی از بارداری جلوگیری کرد، اما بعضی روش‌ها برای همیشه قدرت باروری از بین می‌رود.

عمل جراحی وازکتومی (vasectomy) از جمله راه‌های دائمی پیشگیری از فرزندآوری در مردان است که با انجام آن، دیگر امکان انتقال اسپرم از مرد به رحم زن وجود نخواهد داشت. اگرچه همچنان می‌توان با عمل بازگشت وازکتومی مجدداً قدرت باروری را به دست آورد؛ اما هرچه زمان بیشتری سپری شود احتمال بازیابی قدرت باروری کمتر است. با ما همراه باشید تا نحوه عمل وازکتومی (بستن لوله وازدفران) و عوارض آن را بررسی کنیم.

عمل وازکتومی چیست؟

بهترین راه پیشگیری دائمی از باروری برای مردان، انجام عمل وازکتومی است. طی این روش که با یک جراحی ساده و بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد، ضمن ایجاد سوراخ کوچکی بر روی کیسه بیضه، لوله‌های منی‌بر (حامل اسپرم) بسته می‌شوند.

جراحی وازکتومی یا عمل بستن لوله‌ها در مردان، یک عمل سرپایی برای جلوگیری از بارداری است که در مدت‌زمان کمتر از ۲۰ دقیقه در مراکز درمانی قابل انجام می‌باشد. لازم به ذکر است که این عمل اثری روی تمایل و توانایی جنسی یا انزال و ارضا شدن مردان ندارد و صرفاً با جلوگیری از انتقال اسپرم به مجاری انزالی، امکان بارداری را سلب می‌کند‌.

چه کسانی می‌توانند جراحی وازکتومی را انجام دهند؟

انجام عمل وازکتومی برای همه مردان مناسب نیست، چراکه قدرت باروری را به‌طور کامل متوقف می‌کند و جراحی معکوس آن نیز عملی نسبتاً سنگین است. از طرفی، روش‌های موقت مختلفی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد که می‌توان در صورت نیاز از آن‌ها کمک گرفت.

بنابراین بهتر است صرفاً افرادی اقدام به این عمل نمایند که علاوه بر سن بالای ۴۰ سال و داشتن حداقل دو فرزند، از عدم تمایل به فرزندآوری مجدد مطمئن باشند. بررسی‌ها نشان داده مردانی که در سنین پایین و بدون داشتن فرزند یا با داشتن فرزند خردسال اقدام به وازکتومی کرده‌اند، بیش از آن‌هایی که در سنین بالاتر این عمل را انجام داده‌اند دچار پشیمانی و بازگرداندن باروری خود می‌شوند.

جراحی بازگرداندن وازکتومی که با نام وازووازستومی (Vasovasostomy) شناخته می‌شود، باید در اتاق عمل و تحت بیهوشی کامل یا بی‌حسی نخاعی انجام گیرد. این عمل حدود ۲ ساعت و به کمک ابزار میکروسکوپیک صورت می‌گیرد و موفقیت آن نیز صددرصد نیست.

نحوه عمل جراحی وازکتومی

برای انجام عمل وازکتومی مردان، پزشک بر روی پوست اسکروتوم (کیسه بیضه) با ابزار تخصصی، برشی کوچک ایجاد می‌کند تا به مجرای وازدفران (مجرای حامل اسپرم) دسترسی پیدا کند. سپس با ایجاد سوراخی بر روی اسکروتوم، هر دو مجرای منی‌بر بیرون آورده شده و روی هر کدام در دو نقطه به فاصله ۱ سانتی‌متر با نخ سیلک گرده زده می‌شود. در ادامه جراحی، فاصله بین این دو گره را برش زده و پس از اتمام عمل انسداد، لوله‌ها را به محل اصلی خود بازمی‌گرداند. در آخر نیز پزشک محل برش‌های جراحی را بخیه می‌زند یا با چسب پوست آن را کاملا می‌بندد.

اقدامات و مراقبت های بعد از وازکتومی

با اتمام عمل بستن لوله وازدفران و بعد از بازگشت به خانه، باید اقدامات و مراقبت‌هایی صورت گیرد تا به تسریع روند بهبودی و کاهش عوارض احتمالی عمل کمک کند. برخی از این مراقبت‌ها عبارتند از:

• باز کردن پانسمان‌ها بعد از ۲۴ ساعت و قرار دادن یک یا دو گاز تمیز روی محل جراحی
• استفاده از محافظ ورزشی تا ۱ هفته
• عدم استحمام تا ۲۴ ساعت بعد از عمل وازکتومی
• پاکسازی و خشک کردن فوری بدن بعد از استحمام برای جلوگیری از عفونت
• اجتناب از رابطه جنسی به مدت ۱ هفته برای پیشگیری از درد و ناراحتی شدید حین انزال
• خودداری از انجام کارهای سنگین و فعالیت‌های ورزشی تا ۱ هفته

باید گفت که بهتر است در شب قبل از عمل و روز عمل، هر چند ساعت یک‌بار یک کیسه یخ به مدت حداکثر ۲۰ دقیقه روی بیضه‌ها قرار داد.

وازکتومی چگونه از بارداری جلوگیری می‌کند؟

اصلی‌ترین نقش وازکتومی در پیشگیری از بارداری برای زوجین، انسداد لوله‌های منتقل‌کننده اسپرم برای جلوگیری از ورود اسپرم‌ها به مایع منی است. در چنین شرایطی با وجود خروج منی حین انزال، این مایع فاقد اسپرم خواهد بود و در نتیجه لقاح صورت نمی‌گیرد.

البته برای اطمینان از موفقیت‌آمیز بودن عمل، انجام چند سری معاینه پزشکی ضرورت دارد. حدود یک هفته بعد از انسداد لوله های منی بر باید معاینه محل زخم صورت گیرد و سه ماه پس از عمل نیز، تست آزواسپرمی جهت اطمینان از صفر شدن و نبود اسپرم در منی انجام می‌شود. در نهایت نیز برای تأیید قطعی وازکتومی، یک ماه پس از آزمایش اول (چهار ماه بعد از عمل) آزمایش اسپرم تکرار می‌گردد.

درصد موفقیت عمل بستن لوله در مردان

بررسی‌ها نشان داده احتمال وقوع بارداری پس از انجام عمل وازکتومی حدود ۱۵ تا ۲۰ مورد در هر ۱۰ هزار نفر است که این آمار، نشان از درصد موفقیت بالای عمل برای پیشگیری دائمی از حاملگی دارد. البته باید توجه کرد که حدود ۲۰ درصد از افراد پس از انجام عمل وازکتومی نیز تا ۳ ماه دارای اسپرم در مایع منی خود هستند. لذا تا اثربخشی کامل عمل باید برای جلوگیری از بارداری از روش‌های دیگر استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: آیا بعد از عمل وازکتومی احتمال بارداری وجود دارد؟

خطرات و عوارض جراحی وازکتومی

جراحی بستن لوله ها در مردان به عنوان یک تکنیک سبک و بی‌خطر، به سادگی قابل انجام است و خطرات و عوارض خاصی را برای مردان ایجاد نمی‌کند. رایج‌ترین پیامدهای این عمل بروز تورم، کبودی، التهاب و گاهی عفونت است که اغلب چندان جدی و خطرناک نیست، اما درصورت مشاهده باید موضوع را به پزشک خود گزارش داد.

از طرفی با توجه به عدم اثرگذاری وازکتومی بر مواردی همچون ترشح هورمون تستوسترون، بروز ارگاسم، سطح میل جنسی و... می‌توان از ایمن بودن عمل اطمینان حاصل کرد.

بهترین زمان رابطه جنسی بعد از وازکتومی

برای انجام رابطه جنسی بعد از عمل وازکتومی باید دو نکته را مد نظر قرار داد. اول این‌که جهت جلوگیری از درد و آسیب‌دیدگی بیضه‌ها، طبق نظر پزشک باید تا مدتی از مقاربت و نزدیکی با همسر پرهیز نمود که این امر به بهبود سریع‌تر شما نیز کمک خواهد کرد.

نکته دیگر، اطمینان از صفر شدن تعداد اسپرم‌ها در مایع منی است. درصورتی که هنوز در سه ماه اول پس از جراحی قرار دارید، برای جلوگیری از بارداری باید باید از روش های دیگر استفاده کنید. معمولاً نخستین تست آنالیز اسپرم با تقریبا گذشت ۱۰ انزال پس از عمل انجام می‌گیرد.

عمل بازگشت وازکتومی و تأثیرات آن

همان‌طور که ذکر شد، امروزه راهکاری برای بازگرداندن عمل بستن لوله های اسپرم‌بر وجود دارد که به آن جراحی وازووازستومی می‌گویند. قبل از این جراحی می‌بایست با ایجاد برش‌هایی کوچک بر روی کیسه بیضه، نمونه‌ای از مایع منی موجود در بیضه‌ها برداشته شود و وجود اسپرم سالم و بالغ، مورد بررسی قرار گیرد.

سپس طی یک عمل ظریف و حساس، محل قطع شدن لوله‌های منی‌بر دوباره به هم متصل می‌شوند و در صورت عدم امکان، انتهای آن‌ها به بخشی از بیضه‌ها که حاوی اسپرم‌های بالغ است اتصال می‌یابد. لازم به ذکر است که پس از عمل وازووازستومی نیز احتمال بروز عوارضی مشابه با عمل وازکتومی وجود دارد. همچنین در اغلب مردان، دست‌کم ۱ تا ۳ هفته طول می‌کشد که قدرت باروری بازگردد.

بیشتر بخوانید: بازگشت وازکتومی (وازووازستومی): روش‌ها، عوارض و درصد موفقیت

عمل وازکتومی در مردان بهتر است یا بستن لوله های رحمی در زنان؟

امکان بارداری بعد از هر دو جراحی بسیار کم است و میزان موفقیت در هر دو عمل بالا بوده. اما عمل وازکتومی در مردان یک روش بی خطر است که عوارض شایعی ندارد، در صورتی که عمل بستن لوله های رحمی (توبکتومی) نیازمند جراحی بوده و خطرات خاص خودش را دارد. همچنین هزینه جراحی وازکتومی کمتر بوده و خطر حاملگی خارج از رحم وجود ندارد.

سخن پایانی

با توجه به وجود روش‌های مختلف برای پیشگیری از بارداری در مردان و زنان، توصیه می‌شود که افراد تا حد امکان از روش‌های دائمی و غیرقابل بازگشت (یا با شانس بازگشت کم) نظیر وازکتومی خودداری کنند. بااین‌حال، جراحی وازکتومی با درصد بالایی مانع از وقوع بارداری می‌شود و برای مردانی که در سنین بالا تمایلی به فرزندآوری ندارند مفید است‌. از طرفی عوارض این عمل ناچیز بوده و مشکل خاصی را برای فرد ایجاد نمی‌کند.

سؤالات متداول

آیا عمل وازکتومی روی زندگی جنسی مردان اثر می‌گذارد؟

خیر؛ عمل وازکتومی تأثیری روی میل جنسی، قدرت نعوظ و انزال، ترشح هورمون‌های مردانه و... ندارد و صرفاً مانع از خروج اسپرم و باروری می‌شود. همچنین به دلیل ناچیز بودن تعداد اسپرم‌ها در هر مقدار از مایع منی، این عمل تغییری در حجم منی نیز به وجود نمی‌آورد.

موفقیت عمل برگشت وازکتومی چقدر است؟

میزان موفقیت‌آمیز بودن عمل وازکتومی به مواردی همچون سن فرد، مدت‌زمان سپری‌شده از عمل وازکتومی، وجود یا عدم وجود سایر مشکلات باروری در مرد و... بستگی دارد. لذا قبل از انجام این عمل باید با انجام معاینات کامل، از درصد موفقیت آن مطلع شد و در صورت تمایل اقدام به انجام آن کرد.