سرطان بیضه چیست و چه علائمی دارد؟

رطان بیضه یکی از انواع نادر سرطان در مردان است. این بیماری معمولاً در مردان 20 تا 40 ساله اتفاق می‌افتد و می‌تواند بر روی قدرت باروری آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. سرطان بیضه، پروستات، مثانه یا دیگر اندام‌های مربوط به تولیدمثل مردان، می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر گذاشته و در نتیجه منجر به ناباروری شود. سرطان بیضه یکی از انواع بیماری‌هایی است که نرخ بقا بالایی داشته و درمان آن نیاز به زمان زیادی دارد. اگر شما یا اطرافیانتان با این بیماری درگیر هستید، خواندن این مطلب می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار دهد.

سرطان بیضه چیست؟

این سرطان مانند هر نوع سرطان دیگر، زمانی شروع می‌شود که سلول‌ها به شکل غیر طبیعی شروع به رشد کنند. همان‌طور که در مقدمه نیز اشاره شد، این بیماری جز بیماری‌های نادر در مردان است که معمولاً در سن 20 تا 40 سالگی اتفاق می‌افتد. خبر خوب آن که میزان مرگ ناشی از این سرطان بسیار کم است و در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است. حتی اگر سرطان پیشرفت کرده و اصطلاحاً متاستاز (Metastasis) کرده باشد، باز هم احتمال درمان بیماری بالا است.

برای درک بهتر این بیماری بهتر است ابتدا با ساختار و عملکرد بیضه‌ها آشنا شویم. بیضه‌ها بخشی از سیستم تناسلی مردان هستند که در یک کیسه از جنس پوست قرار دارند. این کیسه زیر آلت تناسلی مردان قرار دارد و هورمون‌های مردانه مانند تستسترون تولید می‌کنند و اسپرم می‌سازند. سلول‌های اسپرم از بیضه‌ها به لوله‌های کوچکی به نام وازدفران وارد شده و سپس به اپیدیدیم منتقل می‌شوند. در طول مسیر اسپرم‌ها در مایع منی شناور هستند.

نشانه‌های بالینی سرطان بیضه و اهمیت تشخیص زودهنگام

بسیار مهم است که مردان و بلاخص پسران جوان با علائم اولیه این بیماری آشنا باشند تا در صورت بروز نشانه‌های مشکوک، سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند.

·احساس سنگینی یا ناراحتی در کیسه بیضه

·وجود برآمدگی یا افزایش اندازه یکی از بیضه‌ها یا هر دو

·درد در کشاله ران (چپ یا راست)

·درد در ناحیه شکم

·درد در بیضه یا خود کیسه بیضه

·کمردرد بدون علت مشخص

·بزرگ شدن یا حساس شدن غیرطبیعی سینه‌ه

·تجمع ناگهانی مایع در اطراف بیضه

در مراحل پیشرفته: تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرفه‌های شدید

در موارد نادر و پیشرفته‌تر: سردرد یا گیجی به دلیل گسترش سرطان به مغز

نکته مهم: گاهی ممکن است فرد مبتلا به سرطان بیضه هیچ‌کدام از این علائم را نداشته باشد. برخی از این نشانه‌ها می‌توانند ناشی از بیماری‌های خوش‌خیم مانند التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا التهاب بیضه (ارکیت) باشند.

اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، بهتر است برای بررسی و اطمینان بیشتر، در اولین فرصت با پزشک متخصص مشورت کنید. تشخیص به‌موقع، جان شما را نجات می­دهد.

سرطان بیضه انواع مختلفی دارد که هر کدام روش درمان خاصی دارد. به همین دلیل، بعد از تشخیص بیماری، پزشک باید نوع دقیق سرطان را مشخص کند تا بهترین روش درمانی را در پیش بگیرد. 

سرطان سلول‌های زایا از نوع سمینوما (GCTS) رشد آهسته‌ای دارد، البته بعضی از موارد آن ممکن است سریع‌تر رشد کنند. حدود ۴۰ درصد از سرطان‌های بیضه از نوع سمینوما هستند.

سرطان سلول زایا غیر سینوماتوز (NSGCTS)

این نوع سرطان حدود 60 درصد از سرطان بیضه را به خود اختصاص داده و رشد سریع‌تری نسبت به نوع دیگر دارد. این سرطان معمولاً در مقابل پرتو درمانی و شیمی درمانی مقاوم بوده و از عمل جراحی برای درمان آن استفاده می‌شود. این سرطان معمولاً در سنین 15 تا 35 سالگی اتفاق می‌افتد. سرطان غیر سینوماتوز زیر گروه‌های اصلی زیر را دارد.

سرطان جنین

این نوع تومور بسیار تهاجمی است و در زمان کوتاهی به سلول‌های دیگر نفوذ می‌کند. نشانه‌های این سرطان آلفا فتوپروتئین و HCG است.

سرطان کیسه زرده

این نوع سرطان بیشتر در میان نوجوانان شکل می‌گیرد. از جمله نشانه‌ها و مارکرهای آن می‌توان به آلفافتوپروتئین اشاره کرد. احتمال بهبود این سرطان بسیار بالا است.

کوریوکارسینوما

این تومور در مقایسه با انواع دیگر سرطان بیضه بسیار نادر بوده و معمولاً در افراد بالای 50 سال ایجاد می‌شود. سرعت رشد بالایی داشته و نشانه آن تومور HCG است.

تومور استرومال

نوع سوم سرطان بیضه که میزان شیوع کمتری نسبت به دو نوع دیگر دارد، استرومال است. این تومور از بافت‌های اطراف سلول‌های زایای بیضه ایجاد می‌شود. این نوع سرطان نیز معمولاً از طریق عمل جراحی قابل درمان است.

عوامل خطر در بروز سرطان بیضه

علت دقیق سرطان بیضه هنوز مشخص نیستاما پزشکان معتقدند که برخی شرایط، احتمال ابتلا به آن را افزایش می­دهند. 

پایین نیامدن بیضه‌ها در دوران نوزادی

در دوران بارداری، بیضه‌ها داخل شکم جنین شکل می‌گیرند و قبل از تولد وارد کیسه بیضه می‌شوند. اما گاهی این روند کامل نگردیده و یکی یا هر دو بیضه پایین نمی‌آیند. در بیشتر موارد، این مشکل تا یک‌سالگی خودبه‌خود برطرف شده یا با عمل جراحی به نام ارکیدوپکسی درمان می‌شود. البته حتی پس از درمان، احتمال سرطان در این افراد بیشتر از حد معمول است.

عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی

اگر در خانواده فردی به سرطان بیضه یا مشکل بیضه نزول نکرده دچار شده باشد، خطر ابتلا در دیگر اعضای خانواده نیز بالاتر خواهد بود. نقش ژنتیک در بروز این بیماری بسیار پررنگ است.

سابقه ابتلا به سرطان بیضه

مردانی که قبلا یک بار به این سرطان مبتلا شده‌اند به احتمال زیاد، دوباره به آن دچار می­شوند. این خطر ۱۲ تا ۱۸ برابر بیشتر از سایر افراد است. به همین خاطر، پیگیری منظم پزشکی تا سال‌ها پس از درمان ضروری است.

سن

سرطان بیضه ممکن است در هر سنی اتفاق بیوفتد اما بیشترین آمار ابتلا مربوط به مردان بین ۱۵ تا ۳۵ سال است.

نژاد

مردان سفیدپوست بیشتر از افراد سیاه‌پوست به سرطان بیضه مبتلا می‌شوند، هرچند علت دقیق این تفاوت مشخص نیست.

ابتلا به ویروس HIV (ایدز)

لازم به ذکر است که ابتلا به ویروس HIV خطر بروز سرطان بیضه را افزایش می­دهد. البته این موضوع همچنان در حال بررسی است.

تأثیر سرطان بیضه بر باروری

سرطان بیضه و روش‌های درمان آن می‌تواند بر سطح هورمون‌های بدن و در نتیجه باروری تأثیر بگذارد. بهتر است قبل از درمان با پزشک خود راجع به این موضوع صحبت کرده و از اثرات احتمالی آن مطلع شوید. سرطان بیضه در مواردی می‌تواند منجر به ناباروری در مردان شود. بنابراین اگر قصد پدر شدن دارید، بهتر است قبل از شروع درمان اسپرم خود را در بانک اسپرم نگه‌داری کنید. همه این موارد به نوع و شدت بیماری و روش درمان بستگی دارد. بنابراین قبل از هر اقدام به طور کامل با پزشک خود مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: کدام یک از بیماری های بیضه مردان باعث ناباروری می شود؟

روش‌های درمان سرطان بیضه و تأثیر آن بر باروری

همان‌طور که در بخش بالا نیز اشاره شد، سرطان بیضه به انواع مختلفی تقسیم‌بندی شده است که روش درمان برای هرکدام از آن‌ها می‌توانند با انواع دیگر متفاوت باشد. هر روش درمان عوارض مخصوص خود را دارد، به طور مثال برخی از روش‌های درمان می‌تواند باروری مردان را تحت تأثیر قرار دهد. از جمله روش‌های درمان این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

عمل جراحی

برداشتن بیضه در عمل جراحی در اغلب انواع سرطان می‌تواند مؤثر واقع شود. گاهی اوقات برای جلوگیری از پیشرفت بیماری این عمل را با روش‌های دیگر ترکیب می‌کنند. سرطان بیضه معمولاً در یکی از بیضه‌ها اتفاق می‌افتد. در این حالت تنها بیضه سرطانی را برداشته و بیضه دیگر باقی می‌ماند.

در این حالت معمولاً بیضه باقی مانده می‌تواند عملیات ساخت اسپرم مورد نیاز برای باروری را تولید کند.در صورتی که مردان مبتلا به این سرطان باروری ضعیفی داشته باشند، قبل از برداشتن بیضه راهکارهایی تحت عنوان بانکداری اسپرم پیشنهاد می‌شود تا فرد بتواند باروری خود را بعد از بیرون آوردن بیضه نیز حفظ کند. در صورتی که هر دو بیضه درگیر شده و پزشک معالج تصمیم به بیرون آوردن هردوی آن‌ها بگیرد، فرد باروری خود را از دست خواهد داد.

پرتودرمانی یا رادیوتراپی

این روش معمولاً در نوع سرطان سینوما مورداستفاده قرارگرفته و می‌تواند تا 95 درصد آن را بهبود ببخشد. این درمان تأثیر چندانی بر سرطان غیر سینوما نخواهد داشت. این روش درمان معمولاً تأثیر کمتری بر روی باروری مردان خواهد داشت اما خطرات دیگری به دنبال دارد.

در طول درمان معمولاً پرتوهای رادیوتراپی به سمت غدد لنفاوی وسط شکم یا کشاله ران تابانده می‌شوند. با توجه به نزدیکی بیضه به این نواحی، این پرتوها به بیضه‌ها نیز برخورد می‌کند. با این وجود کاهش اسپرم در بیضه‌ها موقتی بوده و بعد از روند درمان بیضه‌های سالم فرآیند تولید اسپرم را آغاز می‌کنند.

شیمی درمانی

در صورتی که سلول‌های سرطانی به سلول‌های دیگر گسترش پیدا کند، از روش شیمی درمانی استفاده می‌شود. در این روش از داروهایی مانند کاربوپلاتین، بلاومایسین، سیس پلاتین و موارد مشابه تجویز می‌شود. در اغلب موارد شیمی درمانی منجر به کاهش تعداد اسپرم و کیفیت آن‌ها خواهد شد. این موضوع مقطعی بوده و قابل درمان است.

البته سرعت بهبودی در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت خواهد بود. زمان بهبودی می‌تواند 18 ماه تا 5 سال طول بکشد. در طول درمان بهبودی مردان می‌توانند میزان اسپرم موجود در منی را بررسی کنند. ممکن است مردانی که قبل از بیماری تعداد اسپرم کمی داشتند، بعد از روند درمان در تولید اسپرم عملکرد بهتری داشته باشند. البته برعکس این موضوع نیز ممکن است. از جمله عوامل مؤثر بر طول دوره درمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• نوع شیمی درمانی
• مدت شیمی درمانی
• تعداد اسپرم‌ها قبل از شیمی درمانی

چه مدت بعد از درمان برای بارداری اقدام کنیم؟

نکته مهم دیگر برای بارداری پس از درمان، زمان آن است. طبق توصیه پزشکان بهتر است تا یک سال بعد از پایان درمان شیمی درمانی و پرتو درمانی نسبت به فرزند آوری اقدام نکنید. این فاصله زمانی باعث می‌شود اسپرم‌های آسیب‌دیده از هرگونه آسیب ناشی از درمان بهبود پیدا کنند.

پس از گذشت یک سال می‌توان نسبت به بارداری اقدام کرد. البته در نظر داشته باشید بعد از درمان ممکن است چند سال طول بکشد تا مردان قدرت باروری خود را به طور کامل به دست آورند. تحقیقات نشان می‌دهد به طور کلی مردان بعد از گذشت حدود شش سال قدرت باروری خود را به طور کامل به دست خواهند آورد. به طور کلی توانایی باروری مردان بعد از درمان کاهش پیدا می‌کند که میزان آن به شدت بیماری و نوع درمان بستگی خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: چه بیماری هایی باعث ناباروری مردان می‌شود؟

آیا سرطان بیضه کشنده است؟

سرطان بیضه زمانی در فرد ایجاد می‌شود که DNA تعداد از سلول‌های بیضه تغییر کرده و دچار جهش شود. جهش ژنتیکی منجر به رشد غیر طبیعی و تکثیر بیش از حد سلول‌های بدن خواهد شد. این سلول‌های تکثیر شده به تدریج تشکیل یک توده به نام تومور خواهند داد. همان‌طور که در بخش‌های بالا نیز ذکر شد، سرطان بیضه جز سرطان‌های کشنده نیست و در صورت تشخیص به موقع قابل بهبودی کامل است.