تشخیص انسدادی یا غیرانسدادی بودن آزواسپرمی (اسپرم صفر)، با آزمایش آنالیز اسپرم و سایر معاینات انجام می‌شود. در اغلب موارد، ناباروری ناشی از اسپرم صفر انسدادی با درمان‌هایی همچون جراحی قابل رفع است. در موارد دیگر نیز دارودرمانی، هورمون‌درمانی، پیوند مغز استخوان و نهایتاً استفاده از اسپرم اهدایی می‌تواند به فرزندآوری کمک کند.
پیچ‌خوردگی و تورم غیرطبیعی رگ‌های بیضه موجب بیماری مردانه‌ای به نام واریکوسل می‌شود که علاوه بر درد و ناراحتی، عوارضی نظیر نازایی را به دنبال دارد. با توجه به شدت متفاوت این بیماری در افراد، با مشاهده علائمی مانند ورم بیضه، احساس درد، عدم تقارن بیضه‌ها و... باید به پزشک متخصص مراجعه کرد و درمان مناسبی را در پیش گرفت.
بیماری واریکوسل در مردان که باعث مشکلاتی همچون درد و ورم بیضه یا اختلالات باروری می‌شود، نیاز به درمان کامل دارد. هرچند این فرایند نیز همچون سایر روش‌های درمانی ممکن است با عوارضی مانند هیدروسل، تورم و... همراه باشد؛ اما مراجعه به پزشک یک مجرب و انتخاب بهترین تکنیک جراحی، به کاهش عوارض کمک خواهد کرد.
اختلال نعوظ در مردان به دفعات کم، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند؛ اما تکرار آن علاوه بر جلوگیری از رابطه جنسی مناسب، باعث ناباروری می‌شود. این عارضه که در اثر عواملی همچون علل روانی، مشکلات عروقی، اختلالات آناتومیک، بیماری‌ها، داروها، سبک زندگی غلط و افزایش سن رخ می‌دهد، در صورت مراجعه به پزشک متخصص به راحتی قابل درمان خواهد بود.
بستن لوله‌های وازدفران که با عمل وازکتومی انجام می‌گیرد، یک راهکار قطعی برای توقف باروری در مردان است. اگرچه این روش با عمل معکوس وازکتومی قابل بازگشت است، اما شانس باروری مجدد را تا حد زیادی کم می‌کند. همچنین در صورت عدم موفقیت‌آمیز بودن عمل در موارد نادر، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها پرداخته می‌شود.
اگرچه دیرانزالی در مردان چندان رایج نیست؛ اما می‌تواند باعث افسردگی، بدخلقی، پرهیز از رابطه جنسی و حتی ناباروری شود. این عارضه در اثر عوامل مختلفی شکل می‌گیرد که شامل سه دسته علل روانی، علل جسمی یا فیزیکی و علل دارویی است. با تشخیص عامل دیرانزالی می‌توان حتی با روش‌های خانگی نظیر ورزش، مصرف برخی خوراکی‌ها و... مشکل را حل کرد.
درصورتی که مردی مبتلا به آزواسپرمی یا اسپرم صفر باشد و شانس استخراج اسپرم از بیضه توسط عمل بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی) بسیار کم ارزیابی شود، جراحی میکروتسه انجام می‌گیرد. طی این عمل جراحی باز، بخش‌های مختلف بیضه بررسی می‌گردد تا اسپرم‌های سالم برای انجام لقاح با تخمک یا فریز برای بارداری‌های آینده، استخراج شوند.
اگرچه متقاضیان وازکتومی می‌دانند که این جراحی باعث پیشگیری قطعی از باروری می‌شود؛ اما برخی مردان پس از عمل، به دلایل مختلفی تمایل به بازگشت آن و انجام عمل وازووازستومی دارند. باید گفت شانس بازیابی قدرت باروری پس از این عمل ناچیز است و به عواملی مانند سن فرد، مدت‌زمان سپری‌شده از عمل وازکتومی و... بستگی دارد.
در شرایط خاصی همچون ضرورت شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، تخلیه بیضه‌ها و یا مشاهده اختلالات ژنتیکی در ساختار بیضه، ممکن است تنها راه حفظ باروری مردان اقدام به نمونه‌برداری از بافت بیضه و فریز آن باشد. آشنایی با شیوه‌های مختلف این درمان، به انتخاب مناسب‌ترین راهکار انجماد اسپرم و بهترین زمان برای انجام آن کمک خواهد کرد.
شکل ظاهری یا مورفولوژی اسپرم نقش مهمی در قدرت باروری دارد؛ به‌طوری که وجود حداقل ۴ درصد اسپرم سالم برای باروری ضروری است. اسپرم‌های سالم دارای سر بیضی‌شکل و دم بلند هستند اما عواملی مانند ژنتیک، گرم شدن بیضه‌ها، تماس با مواد سمی و... آن‌ها را دچار ناهنجاری می‌کند. با انجام آنالیز اسپرم می‌توان درصد و کیفیت اسپرم‌های سالم را تعیین کرد.