آشنایی با روش انجماد بافت بیضه و مراحل آن

اگرچه امروزه روش‌های درمانی متعددی برای بهبود بسیاری از بیماری‌ها ارائه شده؛ اما برخی درمان‌ها ممکن است همواره عوارض و پیامدهایی را در سلامتی افراد به دنبال داشته باشد. بروز ناباروری از عوارض احتمالی روش‌هایی همچون رادیوتراپی و شیمی‌درمانی (برای رفع سرطان یا بیماری‌های مشابه) است که هم قدرت باروری مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

درصورتی که پزشک تشخیص دهد درمان انتخاب‌شده ممکن است سلامت اسپرم‌ها و در نتیجه باروری مردان را مختل کند، پیش از آغاز درمان روش‌هایی را جهت حفظ باروری پیشنهاد می‌نماید که یکی از مهم‌ترین آن‌ها انجماد بافت بیضه است.

فریز کردن بافت بیضه مردان برای درمان ناباروری، تنها راهکار موجود نیست و گاهی پزشک از روش‌هایی همچون فریز اسپرم نیز بهره می‌برد. بااین‌حال باید دانست که در شرایط خاص، فریز اسپرم راهکار مناسبی برای مردان جوان نیست و انجماد بافت بیضه اثر بهتر و بیشتری در حفظ قدرت باروری و درمان ناباروری مردان دارد.

اهمیت و نقش بافت بیضه در باروری مردان

بیضه‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های دستگاه تناسلی مردان هستند که درون کیسه بیضه قرار دارند. این دو غده جنسی با تولید و ترشح اسپرم و هورمون تستوسترون، نقش مهمی در ایجاد و حفظ قدرت باروری مردان ایفا می‌کنند. اگرچه تا قبل از بلوغ هیچ اسپرمی در بیضه مردان وجود ندارد؛ اما وجود تعداد زیادی از سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز، قابلیت تولید این سلول‌های جنسی در آینده را برای مردان بالغ فراهم می‌آورد.

برای عملکرد مناسب سلول‌های تولیدکننده اسپرم باید سایر سلول‌های مجاور نیز به حمایت از آن‌ها بپردازند و مواد و شرایط لازم را فراهم کنند. به مجموعه تمامی این سلول‌ها و ساختارها؛ بافت بیضه گفته می‌شود که عملکرد صحیح و کامل آن برای حفظ باروری مردان ضرورت دارد.

منظور از انجماد بافت بیضه چیست؟

انجماد بیضه یا فریز بافت بیضه یکی از مناسب‌ترین روش‌های حفظ قدرت باروری در مردان مبتلا به سرطان است که باعث پیشگیری از ناباروری ناشی از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌شود. برای انجماد بافت بیضه باید پس از نمونه‌برداری از بافت آن، قطعات حاصل را درون نیتروژن مایع به دمای 180- درجه سلسیوس نگهداری کرد. این کار با حفظ سلامت و عملکرد سلول‌های بافت بیضه، قدرت آن را جهت باروری تا چندین سال بعد نیز حفظ می‌کند.

بیشتر بخوانید: کدام یک از بیماری های بیضه مردان باعث ناباروری می شود؟

کاربردهای فریز بافت بیضه

همان‌طور که اشاره شد، عمده‌ترین کاربردهای انجماد یا فریز بافت بیضه به شرح زیر است:

• ضرورت انجام شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی در پسران و مردان مبتلا به سرطان و احتمال آسیب دیدن و تخریب اسپرم‌ها حین درمان
• نیاز به برداشتن و تخلیه بیضه‌ها به دلیل وجود برخی بیماری‌ها
• مشاهده برخی اختلالات ژنتیکی در ساختار بیضه‌ها
• انجام روش میکرواینجکشن (ICSI) در مردان مبتلا به آزواسپرمی غیرانسدادی (جهت جلوگیری از تکرار بیوپسی)

لازم به ذکر است که به دلیل تعداد بسیار ناچیز اسپرم در افراد مبتلا به آزواسپرمی و در نتیجه کاهش احتمال موفقیت باروری به روش ICSI بهتر است به جای تلاش برای یافتن اسپرم از نمونه مایع منی، مستقیماً بخش کوچکی از بافت بیضه جهت استخراج اسپرم‌ها به روش بیوپسی برداشته شود. البته در اغلب موارد به منظور اطمینان از یافتن تعداد کافی از اسپرم‌های باکیفیت، از چند نقطه بافت‌برداری می‌گردد.

انجماد بافت بیضه در مردان چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام روش انجماد بافت بیضه به یک جراحی کوچک تحت بیهوشی عمومی نیاز است. طی عمل جراحی، پزشک کیسه بیضه را باز می‌کند و یکی از روش‌های TESE یا Micro TESE را (که به ترتیب به معنای نمونه‌برداری بدون میکروسکوپ یا با میکروسکوپ است) برای نمونه‌برداری بیوپسی به کار می‌برد.

نمونه بافت به‌دست‌آمده با قرارگیری در یک ماده نگهدارنده یا محیط پایه غنی‌شده با سرم، فوراً به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا پس از تقسیم شدن به قطعات کوچک‌تر توسط ابزار استریل، وجود اسپرم در آن مورد بررسی قرار گیرد. در صورت یافتن اسپرم و تأیید کیفیت و سلامت آن‌ها، اسپرم‌ها ضمن انجماد و انتقال به نیتروژن مایع، برای مدت زیادی قابل نگهداری خواهند بود.

در واقع با یافتن اسپرم‌های زنده و سالم و انجام فرایند فریز در فاز بخار نیتروژن مایع، می‌توان قدرت باروری را برای مردان در معرض ناباروری حفظ کرد. لازم به ذکر است که درصورت لزوم انجام فرایند فوق در کودکان یا پسران نابالغ، نیازی به بررسی وجود اسپرم نیست و بخشی از بافت بیضه مستقیماً جهت بررسی سیتوپاتولوژی ارسال می‌شود.

مراحل انجماد بافت بیضه

با توجه به نکات ذکرشده، فرایند انجماد بافت بیضه طی چند مرحله و با گذراندن اقدامات مختلفی به انجام می‌رسد که شامل موارد زیر است:

• مراجعه به یک مرکز ارائه‌دهنده خدمات انجماد بیضه
• انجام آزمایش خون تجویزشده توسط پزشک برای ارزیابی سلامت عمومی و اطمینان از عدم ابتلا به بیماری‌های عفونی ویروسی
• دریافت مشاوره از پزشک برای اطلاع از کلیه مراحل انجماد بافت بیضه و فرایند کامل آن
• تکمیل رضایت‌نامه توسط خود بیمار (بالای 18 سال) یا ولی او (زیر 18 سال)
• تجویز و مصرف آنتی بیوتیک قبل از عمل برای پیشگیری از عفونت محل جراحی
• آغاز فرایند درمان طبق روش مشخص‌شده (انجام بیوپسی بیضه بلافاصله پس از جراحی مربوط به درمان سرطان بیضه)
• امکان ترک بیمارستان و بازگشت به منزل در همان روز عمل
• مصرف مسکن با نظر پزشک در صورت احساس درد پس از عمل جراحی
• دریافت خلاصه پرونده خود از کلینیک یا بیمارستان محل عمل و در پیش گرفتن مراقبت‌های پس از جراحی

نحوه استفاده از بافت فریزشده بیضه برای باروری

در صورت تمایل به فرزندآوری با استفاده از اسپرم‌های بافت منجمد بیضه، می‌بایست همراه با پرونده پزشکی مربوط به فریز بیضه به پزشک متخصص مراجعه کرد. سپس پزشک دستور رفع انجماد بافت‌ها یا اسپرم‌ها جهت استفاده از آن‌ها را برای کلینیک مربوطه صادر می‌کند.

با ذوب بافت فریزشده بیضه و استخراج اسپرم زنده می‌توان فرایند لقاح یا بارور کردن تخمک را به روش‌هایی همچون میکرواینجکشن (ICSI) انجام داد. باید دانست که استفاده مجدد از بافت فریزشده بیضه، تنها در فرد صاحب آن امکان‌پذیر است و نمی‌توان از بافت‌های منجمد برای باروری سایر مردان استفاده کرد. لذا درصورت انصراف از نگهداری بافت‌های فریزشده می‌توان آن‌ها را با حرارت از بین برد یا برای تحقیقات علمی مورد استفاده قرار داد.

این کار با این هدف صورت می‌گیرد که درصورت یافتن روش‌های نوین پزشکی در آینده نزدیک بتوان ضمن جداسازی سلول‌های اسپرم‌ساز از بافت منجمدشده و انتقال مجدد آن به فرد، امکان تولید اسپرم و باروری را برای او فراهم کرد.

خطرات و عوارض فریز بافت بیضه

برخلاف تصورات اولیه، انجماد یا فریز بیضه با وجود برداشتن یک تکه از بافت آن، آسیبی به بیضه‌ها وارد نمی‌کند و خطرات و عوارض خاصی ندارد. در واقع انجام عمل بیوپسی به هر یک از روش‌های Micro TESE یا TESE یک عمل جراحی معمولی می‌باشد و پس از آن نیز به ویژه در مردان جوان، رشد بیضه‌ها به صورت طبیعی ادامه می‌یابد.

درصد موفقیت انجماد بافت بیضه چقدر است؟

باید گفت به دلیل جدید بودن تکنیک انجماد بافت بیضه جهت حفظ قدرت باروری مردان و تعداد نه چندان زیاد بارداری‌های حاصل از آن، هنوز نمی‌توان شانس موفقیت این فرایند را به‌طور دقیق مشخص کرد. البته این روش موفقیت قابل قبولی در حیوانات داشته اما برای اطلاع از آمار موفقیت آن در انسان‌ها نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتر و گذر زمان است.

هزینه فریز بافت بیضه چقدر است؟

هزینه فریز بافت بیضه به عوامل مختلفی همچون کلینیک یا مرکز ناباروری مربوطه، امکانات و خدمات محل انجام عمل، میزان تخصص و تجربه پزشکان و متخصصان مرکز، روش استفاده‌شده برای نمونه‌برداری و فریز و... بستگی دارد. با توجه به این‌که برای هر یک از خدمات فوق ممکن است مبالغ گوناگونی در نظر گرفته شود، می‌توان پیش از آغاز روند درمان درخصوص قیمت تمام‌شده و هزینه‌های احتمالی انجماد بیضه از پزشک خود مشورت گرفت.