علائم پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری چیست و چگونه درمان می شود؟
دوران بارداری
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری یکی از عارضه‌های رایج در میان زنان باردار است که با علائمی مانند فشارخون بالا و یا آسیب به اندام‌های بدن مانند کبد و کلیه خود را نشان می‌دهد. مسمومیت حاملگی معمولاً پس از هفته 20ام بارداری بروز پیدا می‌کند و پیش از آن علائم آشکاری ندارد.
پره اکلامپسی (Preeclampsia) در زنان باردار در صورت عدم درمان به موقع و بی‌توجهی می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های جدی در مادر و کودک شود. با ما همراه باشید تا به‌طور کامل با مسمومیت بارداری، علائم، علت بروز و روش‌های درمان آن آشنا شویم.
مسمویت بارداری یا پره اکلامپسی چیست؟
بالا رفتن فشار خون در زنان باردار، می‌تواند پیامدهای خطرناکی را به دنبال داشته باشد که یکی از آن‌ها بروز بیماری پره اکلامپسی است. پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری معمولاً در مادران باردار دارای فشار خون بالا دیده می‌شود؛ به این معنی که اگر خانمی در دوران حاملگی خود دچار تشدید فشار خون شود، ممکن است به پره اکلامپسی نیز مبتلا شده باشد.
زنان دارای مسمویت حاملگی علاوه بر فشار خون بالا، مبتلا به پروتئینوری (دفع پروتئین در ادرار) هم می‌شوند و سایر اعضای بدن آن‌ها –نظیر کبد و کلیه‌ها– نیز تحت تأثیر این بیماری دچار اختلال عملکرد می‌گردد. علاوه بر این، گاهی این بیماری پس از زایمان رخ می‌دهد که به مسمومیت حاملگی بعد از زایمان یا پست پارتوم پره اکلامپسی معروف است.
در هر دو حالت، افزایش فشار خون به سطحی بیشتر از حد طبیعی (به‌ویژه در زنان فاقد سابقه فشار خون) وضعیتی جدی را به وجود می‌آورد که نیازمند درمان فوری می‌باشد.
علائم پره اکلامپسی چیست؟
مهم‌ترین و بارزترین علامت این بیماری را می‌توان افزایش فشارخون دانست که به‌طور تدریجی و یا ناگهانی اتفاق می‌افتد. از دیگر علائم رایج پره اکلامپسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. در صورت مشاهده هرکدام از این علائم حتماً در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- سردردهای شدید
- حالت تهوع
- درد در قسمت بالای شکم معمولاً در بالای سمت راست زیر دنده‌ها
- وجود پروتئین بیش‌ازحد در ادرار
- ایجاد تغییراتی در بینایی مانند حساسیت به نور، تاری دید
- کاهش تولید ادرار
- اختلال در عملکرد کبد
- کاهش پلاکت‌های خون
- تنگی نفس به دلیل وجود مایع در ریه‌ها
- افزایش وزن و تورم
علائم تشدیدکننده خطر مسمومیت در بارداری
در موارد خاصی این عارضه بارداری می‌تواند منجر به بروز علائم شدیدتر در مادران شود. ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه خانوادگی یا شخصی: درصورتی‌که مادر در زایمان‌های قبلی خود پره اکلامپسی داشته و یا این بیماری به‌صورت ارثی در خانواده وجود داشته باشد، علائم شدیدتری را مادر تجربه خواهد کرد.
- فشارخون مزمن: درصورتی‌که قبل از بارداری مادر سابقه فشارخون مزمن داشته باشد، احتمالاً علائم مسمومیت بارداری را به شکل شدیدتری تجربه می‌کند.
- بارداری اول:خطر ابتلا به این بیماری در بارداری اول بیشتر است.
- نژاد: خطر ابتلا به این بیماری در زنان سیاه‌پوست بیشتر از زنان سفیدپوست است.
- سن: خطر ابتلا به پره اکلامپسی در زنان باردار با سن کم و یا بالای 35 سال بیشتر است.
- چاقی: زنان با اضافه‌وزن بالا بیشتر به این بیماری مبتلا خواهند شد.
- بارداری با بیش از یک جنین: سابقه این بیماری در بارداری‌ها دوقلو و بیشتر، بالاتر است.
- فاصله زمانی میان بارداری: درصورتی‌که فاصله زمانی بین بارداری‌ها کمتر از 2 سال و بیشتر از 10 سال، خطر ابتلا به پره اکلامپسی به افزایش پیدا می‌کند.
- لقاح آزمایشگاهی: خطر ابتلا به بیماری مسمومیت بارداری در حاملگی از طریق لقاح مصنوعی بیشتر است.
علائم مسمویت حاملگی چه زمانی ظاهر می شود؟
همانطور که ذکر شد، مسمویت حاملگی از هفته ۲۰ام به بعد شکل می‌گیرد اما ظهور و بروز علائم در ابتدای هفته ۲۰ بارداری به ندرت رخ می‌دهد. در اغلب بیماران، نشانه‌های بیماری پس از هفته ۳۴ام دیده می‌شود و ممکن است تا پایان بارداری ادامه یابد. همچنین در موارد معدودی، از زمان زایمان تا ۴۸ ساعت پس از آن می‌توان شاهد علائم پره اکلامپسی بود که خودبه‌خود از بین می‌رود، ولی ممکن است تا ۱۲ هفته بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد.
علت ایجاد بیماری پره اکلامپسی چیست؟
علل مختلفی می‌تواند در بروز این بیماری در زنان باردار نقش موثر داشته باشد اما اصلی‌ترین فاکتور تأثیرگذار مربوط به جفت است. اندامی که در طول بارداری جنین را تغذیه می‌کند. در ابتدای بارداری رگ‌های جدیدی برای انتقال بهتر خون به جنین تشکیل‌شده و تکامل پیدا می‌کنند.
درصورتی‌که این رگ‌های خونی به‌درستی رشد نکرده و عملکرد قابل قبولی از خود نشان ندهند، زن باردار دچار مسمومیت بارداری شده است. درواقع در این حالت رگ‌های تشکیل‌شده باریک‌تر از رگ‌های خونی بوده و واکنش متفاوتی به سیگنال‌های هورمونی می‌دهند. از علل پیشرفت غیرطبیعی مسمومیت حاملگی نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وارد شدن آسیب به رگ‌های خونی
- ایجاد مشکل در سیستم ایمنی
- سایر اختلالات فشارخون در بارداری
- عدم جریان خون کافی به رحم
- ژن‌های خاص
- تغذیه نامناسب در دوران بارداری یا چربی زیاد بدن
انواع پره اکلامپسی
بیماری مسمومیت بارداری را با توجه به‌شدت آن می‌توان به دو دسته شدید و خفیف تقسیم‌بندی کرد.
نوع خفیف پره اکلامپسی
پره اکلامپسی خفیف دارای علائم فشارخون بالا به همراه سطح بالایی از پروتئین در ادرار است. بیماری‌های خود ایمنی می‌تواند منجر به بروز این مشکل در زنان باردار شود.
پره اکلامپسی شدید
این نوع از بیماری در کنار علائم مطرح‌شده در نوع خفیف، دارای علائم دیگری مانند آسیب به کلیه و کبد، تغییرات در ضربان قلب بچه، تشنج، درد شکم نیز خواهد شد.
خطرات پره اکلامپسی
با وجود آنکه در بسیاری از موارد این بیماری خطرات زیادی نداشته و چندان جدی نیست، در برخی موارد می‌تواند سلامت مادر و جنین را به شکل قابل‌توجهی موردحمله قرار دهد. مشکلات ناشی از این بیماری معمولاً از اوایل هفته ۲۸ ام خود را نشان می‌دهد، البته این علائم می‌تواند کمی زودتر یا دیرتر خود را نشان دهد.
درصورتی‌که این علائم زودتر از زمان مقرر خود را نشان دهد، معمولاً شدت بیشتری خواهد داشت. مسمومیت بارداری می‌تواند منجر به تشنج در مادر شده و در رشد جنین اختلالاتی ایجاد کند. تشخیص ندادن و عدم درمان به موقع این بیماری ممکن است منجر به بروز مشکلات جدی در مادر و جنین شود.
از این رو پزشک معالج باید به‌صورت دوره‌ای سونوگرافی مادر را انجام داده و نتیجه آن را بررسی کند. درصورتی‌که پزشک علائم پره اکلامپسی را در مادر تشخیص دهد، باید علائم آن به‌صورت جدی موردبررسی قرار گیرد. زنانی که فشارخون بالا دارند، بعد از هفته ۳۷ام می‌توانند به‌صورت طبیعی زایمان کنند، اما در صورت ابتلا به پره اکلامپسی ممکن است مادر مجبور به زایمان زودتر از موعد و آن هم به‌صورت سزارین شود.
عوارض پره اکلامپسی شدید
در کنار خطرات ذکرشده این بیماری عوارض جدی‌تری نیز می‌تواند مادر و جنین را تهدید کند. از مهم ترین عوارض پره اکلامپسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جدا شدن جفت
- نشانگان یا سندروم هلپ
- اکلامپسی
- محدودیت رشد جنین
- غش یا بیهوشی
دکولمان یا جدا شدن جفت (Placental abruption)
دکولمان جفت به زمانی گفته می‌شود که پیش از زایمان، جفت از دیواره خارجی رحم خارج شود. جدا شدن جفت از رحم می‌تواند منجر به خونریزی شدید شده و جان مادر و نوزاد را به خطر بیاندازد. مسمومیت حاملگی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
نشانگان یا سندروم هلپ (HELP Syndrome)
این بیماری حالت شدیدتر نشانگان بوده که منجر به تخریب گلبول‌های قرمز، بالا رفتن سطح آنزیم‌های کبد و کاهش تعداد پلاکت‌های خون می‌شود. این بیماری گاهی بدون هیچ نشانه‌ای و حتی قبل از بروز فشارخون بالا در مادر ایجاد می‌شود. علائم سندروم هلپ شامل استفراغ و حالت تهوع، سردرد و درد در ناحیه بالا و راست شکم است و به دلیل آسیب به چند ارگان بدن می‌تواند جزو خطرناک ترین عوارض پره اکلامپسی باشد.
اکلامپسی (Eclampsia)
درصورتی‌که پره اکلامپسی به موقع شناسایی و درمان نشود، اکلامپسی در فرد ایجاد خواهد شد. این بیماری درواقع همان پره اکلامپسی پیشرفته‌تر همراه با تشنج است. اکلامپسی معمولاً بعد از هفته 20 بارداری اتفاق می‌افتد. لازم به ذکر است که گاهی زنان پس از زایمان نیز به این بیماری مبتلا خواهند شد.
محدودیت رشد جنین
اگر جفت خون کافی دریافت نکند، اکسیژن و خون کافی نیز به جنین نخواهد رسید. درنتیجه جنین با محدودیت رشد مواجه خواهد شد.
غش یا بیهوشی
در صورت عدم درمان این بیماری، مادر ممکن است دچار عوارض مسمومیت بارداری مانند غش یا بیهوشی شود.
تفاوت اکلامپسی و پره اکلامپسی چیست؟
علاوه بر نکات ذکرشده در تفاوت اکلامپسی و پره اکلامپسی، باید گفت که پره اکلامپسی یا مسمویت بارداری درصورت شکل‌گیری در دوران حاملگی، تا زمان زایمان یا پس از آن نیز ادامه می‌یابد و قبل از تولد نوزاد درمان نمی‌شود. لذا در طول بارداری باید فشار خون مادر به کمک داروهایی، تحت کنترل یا کاهش قرار بگیرد.
اما در اکلامپسی به دلیل شدت بالاتر بیماری و احتمال بروز تشنج در مادر، درمان اورژانسی لازم و در غیر این صورت احتمال مرگ مادر و جنین وجود خواهد داشت. به‌طور کلی، بسیاری از علائم و عوارض پره اکلامپسی و اکلامپسی مشابه است اما در بیماری دوم، خطر بروز تشنج نیز وجود دارد. از دیگر عوارض احتمالی باید به نارسایی کبد و کلیه، اختلالات خونریزی و همچنین لخته شدن خون اشاره کرد.
تشخیص پره اکلامپسی و آزمایش‌های تشخیصی
در گذشته برای تشخیص این بیماری تنها دو فاکتور فشارخون بالا و پروتئین ادرار موردبررسی قرار می‌گرفت. اما در حال حاضر مشخص‌شده است که ممکن است یک زن باردار مبتلابه این بیماری دارای پروتئین در ادرار نبوده و همچنین هر فشارخونی را نمی‌توان پره اکلامپسی دانست. به‌طورکلی اگر در فاصله زمانی 4 ساعت فشارخون مادر بالاتر از 14.9 میلی‌متر جیوه باشد، پزشک احتمال بیماری مسمومیت بارداری خواهد داد. پزشک متخصص با بررسی و مشاهده علائم زیر احتمال وجود این بیماری را در فرد تشخیص می‌دهد:
- وجود پروتئین در ادرار
- اختلال در عملکرد کبد
- وجود مایعات در ریه ها
- سردرد یا اختلال بینایی که قبلاً نداشته‌اید
- پایین بودن تعداد پلاکت خون
- نشانه مشکلات کلیوی
درمان پره اکلامپسی چیست؟
تا زمانی که فشارخون مادر کنترل نشود، او در معرض تشنج، سکته مغزی، دکولمان جفت و احتمال خونریزی شدید قرار خواهد گرفت. مؤثرترین درمان برای مسمومیت بارداری زایمان است. گاهی برای درمان پره اکلامپسی به زایمان القاشده نیاز داریم. در این روش وسایل و عوامل خارجی موجب انجام زایمان خواهد شد.
با توجه به شرایط بیمار پزشک ممکن است زایمان زمان‌بندی‌شده واژینال و یا زایمان سریع از طریق سزارین را تجویز کند. البته اگر مادر در ماه‌های اولیه بارداری به این بیماری دچار شده باشد، زایمان گزینه مناسبی برای سلامت جنین نخواهد بود. در صورت ابتلا به پره اکلامپسی مادر باید ویزیت‌های مداوم و بیش از ویزیت‌های روتین بارداری را انجام داده و آزمایش‌های لازم مانند آزمایش خون، سونوگرافی و تست‌های بدون استرس بیشتری را انجام دهد.
درمان زنان بارداری که به پره اکلامپسی خفیف مبتلا هستند، در خانه انجام می‌شود اما در صورت ابتلا به نوع شدید مراقبت‌های لازم در بیمارستان انجام خواهد شد. در صورت تشدید علائم پزشک سزارین را برای زنان تجویز خواهد کرد. در صورت ابتلا به مسمومیت بارداری تا قبل از زایمان حتماً مراقبت‌های زیر را رعایت کنید.
- ویزیت 3 بار در هفته
- اندازه‌گیری آلبومین ادرار 3 بار در هفته
- کنترل فشارخون با مصرف داروی هیدرالازین
- مصرف دارو برای تحریک تولید ادرار برای جلوگیری از الیگوری(کاهش ادرار)
- مصرف مکمل و ویتامین‌های D ،E ،C، آهن، کلسیم و منیزیم
- افزایش مصرف روغن‌های غیراشباع در رژیم غذایی مانند روغن‌زیتون و مصرف پروتئین سویا
- استفاده کافی از روی و پتاسیم و محدودیت دریافت نمک
- نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب در روز
داروهای پره اکلامپسی
برای درمان مسمومیت حاملگی با توجه به بیماری و عوارض آن پزشک معالج ممکن است از چندین دارو استفاده کند. از جمله داروهای تجویزی برای درمان مسمومیت بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کورتیکو آستروئیدها
اگر بیماری پره اکلامپسی به مرحله شدیدی رسیده باشد و یا فرد مبتلابه سندروم هلپ شده باشد، این دارو جهت بهبود موقت عملکرد کبد و پلاکت‌ها و طولانی‌تر کردن زمان بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین این داروها می‌توانند ظرف 48 ساعت به رشد و تکامل ریه‌های جنین نیز کمک کنند.
داروهای فشارخون
همانطور که در بالا نیز اشاره شد، اصلی‌ترین عارضه این بیماری افزایش فشارخون است، از این رو داروهایی جهت پایین آوردن میزان فشارخون نیز جز داروهای اصلی درمان پره اکلامپسی به شمار می‌رود. در حال حاضر داروهای متنوع و زیاد آنتی هیپرتانسیون وجود دارد که تنها برخی از آن‌ها برای استفاده در دوران بارداری مجاز هستند. درنتیجه برای استفاده از قرص‌های ضد فشارخون حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
داروهای ضد تشنج
در موارد حاد بیماری پره اکلامپسی ممکن است فرد دچار تشنج شود، از این رو داروهای ضد تشنج نیز یکی از داروهای اصلی در درمان این بیماری به شمار می‌رود. داروی اصلی درمان تشنج سولفات منیزیم است. این دارو به‌صورت عضلانی مانع از تبدیل‌شدن پره اکلامپسی به اکلامپسی و درواقع تشدید بیماری خواهد شد. این دارو با گشاد کردن عروق، از تشنج جلوگیری می‌کند. علاوه بر سولفات منیزیم، پزشک می‌تواند از داروهای دیگری مانند دیازپام یا فنی تویین استفاده کند.
پیشگیری از ابتلا به عارضه پره اکلامپسی
برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها جدی گرفتن معاینات پزشکی به‌صورت دوره‌ای است. ازآنجاکه پره اکلامپسی شدید می‌تواند برای سلامت مادر و جنین خطرساز باشد، اگر به معاینات دوره‌ای خود نرسیدید، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
هرچند دلیل اصلی ایجاد این عارضه در زنان باردار چندان مشخص نیست، اما اضافه‌وزن پیش از بارداری احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. از این رو سعی کنید که قبل از اقدام برای بارداری وزن خود را به‌اندازه نرمال برسانید و مراقبت های لازم قبل از اقدام به بارداری هم رعایت کنید.
همچنین اگر سابقه این بیماری را در بارداری‌های قبلی خود داشته و یا مادر یا خواهرتان نیز این عارضه را داشته‌اند، معاینات پزشکی را جدی‌تر دنبال کنید. ورزش، عدم مصرف سیگار و دخانیات، مصرف میوه و سبزی ازجمله راهکارهای دیگر برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری به شمار می‌رود.
لزوم مراجعه به پزشک پس از مشاهده علائم پره اکلامپسی
زنان بارداری که علائم پره اکلامپسی را در خود مشاهده می‌کنند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. اگر این نشانه‌ها جدی باشد، بیمار در بیمارستان بستری‌شده و برای دفع مایعات اضافی برای او داروهای ادرارآور تجویز خواهد شد. همچنین ممکن است برای کنترل فشارخون و یا جلوگیری از تشنج به او سرم منیزم سولفات زده شود.
لازم است تا زمان بهبود بیمار و نشانه‌ها و آمادگی مادر برای سزارین، در بیمارستان تحت مراقبت باقی بماند. ازآنجاکه این بیماری پس از هفته 20ام بدون هیچ علامتی می‌تواند در مادر ایجاد شود، در ویزیت‌های دوره‌ای پزشک موارد زیر را در بیمار بررسی می‌کند.
- وزن کشی انجام می‌شود.
- ادرار برای یافتن پروتئین مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
- تورم دست و پا و صورت موردبررسی قرار می‌گیرد.
- فشارخون اندازه‌گیری می‌شود.
همچنین در موارد نادری ممکن است مادر دو تا چهار روز پس از زایمان دچار مسمومیت بارداری شود. برای درمان آن مادر باید پس از زایمان مدت بیشتری در بیمارستان بستری شود. همچنین پس از بازگشت به خانه باید فشارخون بیمار هر دو هفته یک‌بار به مدت چند ماه تحت نظارت قرار بگیرد. اگر افزایش فشارخون پس از این زمان همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است فرد مبتلابه بیماری دیگری شده باشد که باید موردبررسی قرار گیرد.
جمع بندی
همانطور که گفته شد، پره اکلامپسی یکی از عوارض بارداری است که در آن مادر دچار فشارخون بالا خواهد شد. این بیماری در صورت عدم توجه و درمان می‌تواند منجر به آسیب به کبد و کلیه، تشنج، درد شکم و عدم رشد کافی جنین شود. مسمومیت بارداری دارای دو نوع خفیف و ضعیف بوده و جهت درمان آن می‌توان از داروهای مختلف استفاده کرد.
نظری ثبت نشده
نظر شما