دلایل بروز کمردرد در دوران بارداری چیست؟

با توجه به ظاهر، فرم و فیزیولوژی بدن هر خانم، ممکن است برخی بانوان باردار در طول دوران حاملگی کمردرد، درد پشت و یا درد سایر نواحی را تجربه کنند که هر چه به ماه‌های آخر بارداری نزدیک‌تر می‌شوند، شدت درد افزایش می‌یابد. این نوع درد، در اغلب موارد بعد از زایمان برطرف می‌شود؛ اما در برخی موارد نیز احتمال باقی ماندن و یا حتی شدیدتر شدن درد پس از زایمان وجود دارد.

باید دانست که در بخش تحتانی کمر، یعنی جایی که ستون فقرات به لگن متصل می‌شود، مفصلی به نام مفصل خاجی خاصره‌ای قرار دارد که وظیفه آن اتصال ستون فقرات به لگن است؛ که کمردرد در دوران بارداری به دلیل فشار بر روی مفصل خاجی ایجاد می‌گردد.

علت کمردرد در دوران بارداری

کمر درد در اوایل بارداری به دلیل افزایش استرس‌های محیطی و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. به بیانی دیگر، علت کمردرد بارداری، ترشح هورمون‌های شل‌کننده لیگامان‌های بدن می‌باشد. از آنجایی که مکانیسم عمل این هورمون‌ها، شل و نرم کردن تمام است تا وضع حمل آسان شود؛ لذا این نرمی و فشار بر روی مفاصل (به‌خصوص مفصل خاجی) می‌تواند عامل اصلی کمردرد در اوایل حاملگی به شمار رود.

در ادامه، علل کمردرد در سه‌ماهه اول، دوم و سوم بارداری توضیح داده می‌شود.

تفاوت کمردرد بارداری و دردهای قاعدگی

در برخی خانم‌ها احساس شکم‌درد و درد کمر در روزهای اول بارداری ممکن است با دردهای قاعدگی اشتباه گرفته شود؛ اما باید دانست که کمردرد حاملگی با کمردرد قاعدگی تفاوت دارد. به طور کلی، درد کمر در چرخه عادت ماهانه همیشه با دل‌درد و دل‌پیچه شدید همراه است؛ اما در بارداری، این درد به‌طور همزمان با دل‌درد رخ نمی‌دهد.

اگر برنامه پریود فردی به عقب افتاده باشد و احساس کمردرد داشته باشد، می‌تواند با یک تست خانگی بی‌بی چک از وجود یا عدم بارداری آگاه شود و از سردرگمی رهایی یابد. 

علت کمردرد در سه‌ماهه اول

تغییرات هورمونی

تغییر سطح هورمون‌های بدن در طول بارداری منجر به تغییر سوخت‌وساز بدن می‌شود و با اثر بر عضلات، کمردرد را به دنبال دارد. بدیهی است که پس از زایمان به دلیل بازگشت هورمون‌ها به سطح قبلی خود، کمردرد هم برطرف می‌گردد. برخی از هورمون‌های دخیل در کمردرد بارداری به قرار زیر می‌باشد:

هورمون ریلکسین یا هورمون آرامش

این هورمون که بعد از تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد، در هفته‌های اول حاملگی باعث کاهش انقباضات رحم و چسبیدن تخمک به دیواره‌ رحم می‌شود و در زمان نزدیک زایمان، موجب شل شدن رباط‌ها، مفاصل و کانال زایمان می‌گردد تا زایمان را آسان‌تر کند. این تغییر ثبات رباط‌های ستون فقرات و مفاصل که بر اثر ترشح هورمون آرامش ایجاد شده، سبب بروز کمردرد در اوایل بارداری می‌شود.

هورمون پروژسترون

با شروع بارداری مقدار هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد و همین امر موجب شل شدن عضلات و رباط‌های نزدیک لگن می‌گردد و با تأثیر بر ثبات مفاصل، کمردرد اوایل بارداری را در پی دارد.

استرس و اضطراب

معمولاً در بانوانی که اولین تجربه حاملگی را دارند و یا خانم‌های کم‌سن، میزان استرس و اضطراب زیادی مشاهده می‌شود. این استرس می‌تواند سفتی عضلات و به تبع آن، کمردرد و خستگی بارداری را در سه‌ماهه اول به همراه داشته باشد.

بیشتر بخوانید: مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه اول

علت کمردرد در سه ماهه‌ دوم و سوم بارداری

با بالا رفتن ماه‌های بارداری، عوامل مختلفی موجب تغییرات ظاهری بدن مادر و اعمال فشار بر ستون فقرات و کمردرد می‌شود؛ ازجمله:

• اضافه وزن در بارداری
• تغییر ظاهر بدن
• فشار بر عضلات شکم
• بیرون‌زدگی دیسک کمر
• درد عصب سیاتیک

در ادامه به توضیح هر یک میپردازیم.

اضافه وزن در بارداری

عواملی نظیر وزن جنین درون رحم و افزایش حجم مایعات بدن مادر در طول حاملگی به طور طبیعی موجب بالا رفتن وزن مادر می‌شود و قابل اجتناب نیست. این اضافه‌وزن معمولاً بین ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم است و فشار مضاعفی که بر مهر‌ه‌های کمر وارد می‌کند موجب بروز کمردرد در ماه‌های بعدی بارداری می‌شود.

بیشتر بخوانید: اضافه وزن طبیعی در بارداری و روش های کنترل آن

تغییر ظاهر بدن

افزایش وزن و بزرگ‌شدن شکم سبب تغییر مرکز سقل بدن به شکم می‌گردد؛ به گونه‌ای که خانم حامله جهت حفظ تعادل بدن باید به عقب خم شود و همین امر باعث کشیدگی کمر، ایجاد فشار بر روی مهره‌های کمر و کمردرد می‌شود.

فشار بر عضلات شکم

در دو طرف شکم، عضلاتی وجود دارد که نقطه اتصال آن‌ها در وسط شکم است و به ثبات ستون فقرات کمک می‌کند. در طول بارداری و با رشد جنین، فشار وارده به این عضلات بیشتر می‌شود و همین امر موجب فشار و کشیدگی ستون فقرات می‌گردد و کمردرد ایجاد می‌شود. شایان ذکر می‌باشد که به حالت کشش بیش‌ازحد، به‌گونه‌ای که اتصال عضلات را قطع کند، دیاستاز رستی گفته می‌شود.

بیرون‌زدگی دیسک کمر

دیسک بین مهره‌ای ماده‌ای ژله‌ای است که بین مهره‌های ستون فقرات قرار داشته و نقش ضربه‌گیر را دارد. اگر فشار زیادی به ستون فقرات وارد شود، این ماده از جای خود بیرون‌زده و به اعصاب نخاعی فشار می‌آورد که با درد شدید همراه است.

زنانی که پیش از بارداری سابقه فتق یا بیرون‌زدگی دیسک داشته‌اند، یا افرادی که عادت به بلند کردن اجسام سنگین دارند و نیز افرادی که در دوران بارداری با اضافه‌وزن بالا مواجه هستند، بیشتر در معرض کمردرد ناشی از بیرون‌زدگی دیسک قرار می‌گیرند.

درد عصب سیاتیک

عصب سیاتیک یکی از بزرگ‌ترین اعصاب بدن است که از ناحیه لگن عبور می‌کند و به پاها امتداد دارد. در دوران بارداری، به‌خصوص در سه‌ماهه سوم، افزایش وزن جنین و مادر باعث فشار بر این عصب شده و منجر به دردهای شدیدی در ناحیه لگن، کمر و پاها می‌شود.

در ماه‌های هشتم و نهم بارداری، با چرخش جنین و فشار سر او بر روی عصب سیاتیک، این درد تشدید کننده خواهد بود و باعث ناراحتی قابل توجهی در راه رفتن یا نشستن می­شود.

بیشتر بخوانید: مشکلات شایع دوران بارداری و علائم هشدار دهنده آن

آیا کمردرد در اوایل بارداری خطرناک است؟

به طور طبیعی، کمردرد اوایل بارداری عامل خطرناکی نمی‌باشد؛ اما در صورت سابقه کمردرد پیش از بارداری و یا داشتن اضافه‌وزن، احساس کمردرد در اوایل حاملگی می‌تواند خطرناک باشد و می‌بایست در چنین شرایطی حتماً با پزشک متخصص مشورت نمود.

راهکارهای کاهش یا تسکین کمردرد در بارداری

در اغلب موارد می‌توان از از کمردرد دوران بارداری جلوگیری کرد و یا آن را تسکین داد، این روش ها شامل موارد زیر می‌شود:

• بهبود وضعیت مناسب بدن
• کمپرس سرد و گرم
• ورزش منظم
• طب سوزنی
• مراجعه به پزشک و دارو درمانی

بهبود وضعیت مناسب بدن

تصحیح استقرار مناسب بدن در هنگام کار، نشستن و خوابیدن، ستون ‌فقرات را در وضعیت مناسب قرار می‌دهد و موجب کاهش کمردرد بارداری می‌گردد. به طور مثال، قراردادن یک بالش بین زانوها به هنگام خواب، گذاشتن یک حوله به صورت لوله تا‌شده در پشت صندلی جهت حمایت از کمر، اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه‌بلند و قراردادن شانه‌ها رو به عقب و صاف در هنگام نشستن ازجمله راهکارهای بهبود وضعیت بدن و کاهش کمردرد به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: نحوه صحیح خوابیدن ماه به ماه در دوران بارداری

کمپرس سرد و گرم

در صورت صلاحدید پزشک و به منظور کاهش درد کمر می‌توان از کمپرس سرد (مانند یک کیسه یخ یا سبزیجات منجمد پیچیده شده در حوله) برای مدت‌زمان 20 دقیقه و چند بار در روز در ناحیه‌ دردناک استفاده کرد و پس از 2 الی 3 روز می‌توان کمپرس گرم (نظیر بطری یا کیسه‌ی آب گرم) را بر روی ناحیه دردناک گذاشت.

ورزش منظم

انجام تمرینات ورزشی منظم نظیر تمرینات تقویت پشت و شکم و نیز فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری ثابت با افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات در تسکین کمردرد بارداری مؤثر است.

بیشتر بخوانید: ورزش کردن در بارداری؛ کدام ورزش ها برای مادران باردار مناسب است؟

طب سوزنی

طب سوزنی با قراردادن سوزن‌هایی نازک در مکان‌های خاصی از پوست می‌تواند در تسکین کمردرد دوران بارداری مؤثر باشد.

مراجعه به پزشک و دارودرمانی

گاهی دردکمر در بارداری ممکن است به دلیل پوکی استخوان، آرتروز مهره‌ها یا عفونت التهابی مفاصل باشد و یا همراه با تب، بی‌حسی شدید یک یا دو پا و دردپهلو یا زیر دنده‌ها باشد. بنابراین، در چنین شرایطی پزشک احتمالاً داروهای ضددرد یا شل‌کننده‌های عضلانی که در طول بارداری بی‌خطر هستند را برای فرد تجویز می‌کند.

به علاوه، گفته می‌شود مصرف استامینوفن فاقد کدئین جهت تسکین درد برای بسیاری از زنان در دوره بارداری بی‌خطر است. البته باید توجه داشت که مصرف آسپرین و دیگر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن در طول بارداری توصیه نمی‌شود.

چگونه می توان از کمردرد بارداری پیشگیری کرد؟

با رعایت موارد زیر می‌توان کمردرد بارداری را تا حد زیادی کاهش داد:

• اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه‌بلند و در عوض، پوشیدن کفش بدون پاشنه به منظور عدم اعمال فشار بر ستون فقرات
• عدم بلند کردن اجسام سنگین (در صورت اجبار، تقسیم وزن اجسام بین دو دست)
• استفاده از پاها به عنوان تکیه‌گاه جهت برداشتن چیزی از زمین (ابتدا خم کردن زانوها و سپس صاف کردن پشت و برداشتن جسم از زمین)
• داشتن استراحت مطلق و خواب کافی
• عدم خوابیدن به پشت
• خوابیدن به پهلو و عدم اعمال فشار به پهلوها در صورت چرخیدن پهلو به پهلو در هنگام خواب

تماس با ما

برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره دوران بارداری با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

سوالات متداول

کمردرد بعد از انتقال جنین نشانه چیست؟

کمردرد بعد از انتقال جنین یکی از نشانه های بارداری می‌باشد به طوری که حتی در بارداری های طبیعی نیز وجود دارد. علت اصلی کمردرد بعد از انتقال جنین، تزریق آمپول و داروهای هورمونی است.

چه نوع کمردردی در بارداری خطرناک است؟

گاهی سقط جنین (که اغلب در دوازده هفته اول بارداری اتفاق می‌افتد) با انقباضات شدید و خونریزی بیش‌ازحد معمول همراه است و یا در برخی خانم‌ها دردی مشابه درد زایمان احساس می‌شود. به همین دلیل با احساس کمردرد شدید و علائمی نظیر خونریزی واژینال یا لکه‌بینی، انقباضات عضلانی، درد ثابت و شدید در قسمت تحتانی کمر و تغییر ترشحات واژن می‌بایست به پزشک مراجعه نمود.

آیا کمردرد شدید نشانه سقط است؟

همان‌طور که ذکر شد، در اکثر موارد، کمر درد یکی از عوارض شایع بارداری به حساب می‌آید و خطری برای مادر و جنین ندارد؛ اما در صورتی که درد بیش‌ازحد شدید باشد و مخصوصاً درد شدید در نواحی تحتانی کمر (مشابه انقباضات زایمان) احساس شود، می‌بایست به پزشک مراجعه نمود تا از سلامت جنین اطمینان حاصل کرد و در صورت لزوم، اقدامات لازم انجام شود.

آیا کمردرد در بارداری شبیه درد پریودی است؟

بله، بسیاری از زنان کمردرد بارداری را شبیه دردهای قاعدگی و گرفتگی عضلات لگن توصیف می‌کنند. این درد به دلیل تغییرات هورمونی و شل شدن رباط‌ها در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً در سه‌ماهه دوم و سوم بیشتر احساس می‌شود.

در دوران بارداری کدام قسمت کمر بیشتر درد می‌گیرد؟

معمولا پایین کمر و ناحیه لگن بیشترین درد را دارد. افزایش وزن جنین، تغییر مرکز ثقل بدن و فشار روی عضلات کمر باعث می‌شود این ناحیه بیشتر تحت تأثیر قرار گیرد.

اگر در بارداری کمردرد دارم، بچه‌ام مشکلی دارد؟

اکثر مواقع کمردرد در بارداری طبیعی است و نشانه مشکل برای جنین نیست. این درد به خاطر تغییرات فیزیکی بدن مادر ایجاد می‌شود و معمولا با ورزش سبک، استراحت کافی و حرکات کششی قابل کنترل است. البته در صورت وجود درد شدید، تب یا خونریزی، باید سریعاً با پزشک مشورت کرد.