آیا خونریزی در بارداری خطرناک است؟

برای زنانی که بارداری سالم و موفقی را پشت سر می‌گذارند یا بانوانی که با برخی مشکلات و چالش‌ها در طول حاملگی خود مواجه می‌شوند، پدیده لکه بینی و خونریزی حین بارداری یک اتفاق بسیار شایع و محتمل است.

معمولاً یک‌پنجم مادران در طول بارداری خود و به‌ویژه سه ماهه اول بارداری، با درجاتی از لکه بینی و خونریزی مواجه می‌شوند که این امر لزوماً به معنای وجود یک مشکل حاد و جدی نیست. البته برخی از علل خونریزی مربوط به بارداری خارج رحم، سقط‌جنین و... می‌باشد که نیازمند رسیدگی فوری برای حفظ سلامت مادر و جنین (تا حد امکان) است.

در کل، مواردی همچون مدت‌زمان ادامه یافتن خونریزی (یک روز یا چند روز)، میزان و شدت خونریزی و... می‌تواند طبیعی یا غیرطبیعی بودن آن را نشان دهد و امکان تشخیص سریع‌تر علل و دلایل عارضه را فراهم کند. در این مطلب به علل خونریزی در بارداری و علائم غیرعادی بودن آن پرداخته می‌شود و راه‌های مدیریت و درمان آن معرفی می‌گردد.

تفاوت لکه بینی و خونریزی در بارداری چیست؟

پیش از نگران شدن در خصوص مشاهده لکه‌های خونی حین بارداری، ابتدا باید دانست که چه مقدار خونریزی در بارداری طبیعی است و چه میزان از آن هشداردهنده می‌باشد. درواقع، بین لکه بینی و خونریزی تفاوت وجود دارد.

منظور از لکه بینی، مشاهده خونریزی خفیف واژینال به‌صورت لکه‌های صورتی یا قهوه‌ای است که مشابه لکه‌های پایان دوره قاعدگی می‌باشد. درصورتی که این مایع خارج‌شده از واژن به رنگ قرمز روشن بوده و حجم آن بیشتر باشد، با نام خونریزی در حاملگی شناخته می‌شود.

چه خونریزی در بارداری خطرناک است؟

برای داشتن واکنش مناسب و انجام اقدامات درمانی ضروری، باید زمان وقوع خونریزی (ماه‌های اول یا آخر بارداری) همراه با سایر علائم و نشانه‌ها از قبیل درد شکم و کمر، بی‌حالی، سفتی شکم و... مورد توجه قرار گیرد. هر نوع خونریزی در بارداری خطرناک نیست و در بسیاری از موارد، مربوط به تغییرات جسمی دوران حاملگی می‌باشد.

خونریزی در اوایل بارداری درصورتی که به شکل لکه بینی، خفیف و بدون درد باشد جای نگرانی ندارد اما وقوع آن در سه ماهه آخر بارداری مخصوصاً ماه نهم، هشداردهنده و جدی است. در کل می‌بایست هر نوع خونریزی یا لکه بینی حین بارداری را به پزشک خود گزارش داد و ویژگی‌های آن نظیر شدت، رنگ و... را برای وی توصیف کرد.

پزشک معمولاً اقدام به معاینه دهانه رحم می‌کند تا در صورت مشاهده باز شدن آن پیش از هفته بیستم بارداری، احتمال سقط‌جنین را موردبررسی قرار دهد. با انجام سونوگرافی و تأیید وجود ضربان قلب جنین می‌توان به ادامه یافتن بارداری امیدوار ماند.

در نهایت با شناسایی علت خونریزی در بارداری هر یک از مادران، امکان انجام درمان مناسب نظیر دارودرمانی، بستری در بیمارستان و در صورت لزوم ختم بارداری وجود خواهد داشت. لازم به ذکر است که معمولاً با درمان‌های سبک و انجام برخی مراقبت‌ها نظیر استراحت مطلق یا پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین می‌توان شرایط را مدیریت کرد و از خطرات جدی‌تر جلوگیری نمود.

علت لکه بینی و خونریزی در بارداری

حدود یک‌سوم زنان در سه ماهه اول بارداری دچار لکه بینی می‌شوند که علت و عوامل آن بسیار مختلف می‌باشد. این نوع لکه بینی که اغلب بعد از چند روز از بین می‌رود، خطری برای جان مادر ندارد و موجب سقط‌جنین نیز نمی‌گردد. دانستن این‌که چه چیزهایی باعث خونریزی در بارداری می‌شود، به مادران کمک می‌کند که ضمن پیشگیری از عوامل خطرآفرین، هرگونه وضعیت مشکوک و خطرناکی را فوراً پیگیری نمایند. از جمله علل و دلایل شایع خونریزی خفیف یا لکه بینی دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لانه گرینی
• معاینه پزشکی
• عفونت
• خونریزی ساب کوریونیک
• رابطه جنسی
• پولیپ سرویکس
• حاملگی خارج از رحم
• بارداری مولار
• سقط جنین

لانه گزینی جنین

سلول تخم (تخمک لقاح یافته با اسپرم) نیاز دارد که حدود ۳ روز پس از بارور شدن در لوله فالوپ، به سمت رحم حرکت کند و در آن‌جا لانه گزینی (Implantation bleeding) نماید. لانه گزینی به معنای اتصال رویان به دیواره رحم است که ۶ تا ۱۲ روز پس از تخمک‌گذاری رخ می‌دهد و شامل علائم و نشانه‌هایی همچون گرفتگی عضلات، حساس شدن سینه‌ها و لکه بینی می‌باشد.

رنگ خونریزی خفیف ناشی از لانه گزینی به رنگ خون دوران پریود شباهت دارد و حدود ۳ روز ادامه می‌یابد؛ اما اگر مدت آن بیشتر شد یا میزان خونریزی شدت یافت باید موضوع را به پزشک گزارش داد.

بیشتر بخوانید: علائم لانه گزینی چیست و چه تفاوتی با قاعدگی دارد؟

معاینه فیزیکی

پزشک متخصص زنان و زایمان در بازه‌های زمانی مختلفی از ایام بارداری، نیاز به معاینه مادر و جنین دارد که بخشی از این معاینات به‌صورت فیزیکی انجام می‌گیرد. معاینه لگنی هفته ششم تا دوازدهم حاملگی، یکی دیگر از علل خونریزی در بارداری است که لکه بینی حاصل از آن حدود ۲۴ ساعت ادامه می‌یابد و هیچ خطری برای جنین و مادر ایجاد نمی‌کند.

عفونت

انواع عفونت موجود در واژن و رحم ممکن است به خونریزی حین بارداری منجر شود. این عارضه می‌تواند ناشی از عوامل عفونی داخلی، مشکلاتی همچون تب‌خال، بیماری‌های مقاربتی نظیر کلامیدیا و... باشد. باید گفت خونریزی حاصل از عفونت واژن و دهانه رحم، معمولاً در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد.

خونریزی ساب کوریونیک

جمع شدن خون در لایه‌های کوریون یعنی غشای خارجی جنین، کنار جفت و داخل جفت، امری طبیعی است. این تجمع خون لزوماً منجر به عارضه خاصی نمی‌گردد، اما گاهی منجر به خونریزی ساب کوریونیک می‌گردد و نیازمند بررسی و درمان کامل می‌باشد.

رابطه جنسی

در دهانه رحم مویرگ‌های خونی بسیاری وجود دارد که حین بارداری، میزان خون بیشتری در آن‌ها جریان می‌یابد. انجام رابطه جنسی در بارداری ممکن است به دلیل فشار آوردن به این مویرگ‌ها، منجر به تحریک دهانه رحم و وقوع خونریزی جزئی یا لکه بینی شود. میزان خون خارج‌شده در این حالت بسیار کم است و اغلب پس از چند ساعت برطرف می‌گردد.

پولیپ سرویکس

برخی از بانوان قبل از اقدام به بارداری دچار پولیپ سرویکس (پولیپ دهانه رحم) می‌شوند و به دلیل عدم مشاهده علائم خاص، از این موضوع مطلع نمی‌گردند. در صورت انجام رابطه جنسی حین بارداری، احتمال وقوع خونریزی ناشی از پولیپ وجود دارد که به وضعیت بارداری مربوط نیست و خطر خاصی ایجاد نمی‌کند.

بیشتر بخوانید: پولیپ رحم چیست و چه تاثیری بر بارداری دارد؟

حاملگی خارج رحمی

گاهی تخمک در محلی خارج در حفره رحم بارور می‌شود و به علت عدم رسیدن به رحم، قادر به لانه گزینی و رشد نیست. این وضعیت که به حاملگی خارج رحمی (Ectopic Pregnancy) شهرت دارد، با علائمی همچون لکه بینی یا خونریزی خفیف و درد پایین شکم همراه است.

بارداری خارج از رحم می‌تواند در محل‌های مختلفی به‌ویژه لوله‌های فالوپ رخ دهد و در صورت شناسایی، می‌بایست بلافاصله اقدامات درمانی مناسب انجام گیرد. به عبارت دیگر، رشد جنین در فضایی خارج از رحم امکان‌پذیر نیست و بارداری خارج رحمی دیر یا زود به سرانجام می‌رسد؛ اما شناسایی و درمان دیرهنگام آن ممکن است جان مادر را تهدید کند.

بارداری مولار

گاهی جنین یا جفت به شکلی غیرطبیعی رشد می‌کنند و وضعیتی را به وجود می‌آورند که به بارداری مولار معروف است. در چنین شرایطی نیز ممکن است مادر دچار خونریزی خفیف حین بارداری شود.

سقط‌جنین

از دست رفتن خودبه‌خود بارداری در بیست هفته اول حاملگی که با نام سقط‌جنین شناخته می‌شود، در اغلب موارد با لکه بینی یا خونریزی واژینال و همچنین گرفتگی و درد شکم همراه است. سقط‌جنین بیشتر در ۱۲ هفته نخست بارداری به وقوع می‌پیوندد و در صورت مشاهده خونریزی آن، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

اقدامات لازم در صورت رو به رو شدن با خونریزی دوران بارداری

با وجود خطرناک نبودن بسیاری از موارد خونریزی در دوران بارداری، این اتفاق برای اغلب مادران موجب اضطراب و نگرانی می‌شود و آن‌ها را به انجام راهکارهایی برای کاهش یا توقف خونریزی سوق می‌دهد. بهترین اقدامات در مواجهه با خون‌ریزی و لکه بینی دوران حاملگی شامل موارد زیر می‌باشد:

• حفظ آرامش و پرهیز از استرس
• استراحت کافی
• خودداری از هرگونه فعالیت فیزیکی سنگین
• عدم استفاده از تامپون در زمان خونریزی و جایگزین کردن پد
• اجتناب از رابطه جنسی در زمان خونریزی
• مصرف دارو با تجویز پزشک همچون داروی پاراستامول
• انتخاب رژیم غذایی مناسب و مفید

درمان خونریزی در بارداری چگونه است؟

بسته به علت و نوع لکه بینی، درمان خونریزی در بارداری نیازمند اقدامات مختلفی می‌باشد. در اغلب موارد و به‌عنوان نخستین راهکار، با استراحت مناسب می‌توان این خونریزی را متوقف و درمان کرد.

پزشک پس از پرسش از فرد و انجام معاینات لازم نظیر سونوگرافی یا آزمایش خون، ضمن یافتن علت خونریزی می‌تواند داروهای مؤثری را تجویز کند. لازم به ذکر است که دستورات دارویی و تغذیه‌ای پزشک را باید به‌طور دقیق و منظم انجام داد.

درمان خونریزی بارداری با رژیم غذایی

توجه به این نکته ضروری است که مصرف برخی غذاها باعث کاهش خونریزی در بارداری می‌شود، درحالی‌که خوراکی‌های دیگری ممکن است این وضعیت را تشدید کند. البته با تغییر رژیم غذایی نمی‌توان خونریزی دوران حاملگی را به‌طور کامل متوقف کرد؛ اما به علت کم‌خونی مادر، مصرف ویتامین‌ها و مواد مغذی به بهبود شرایط جسمانی وی کمک خواهد کرد.

غذاهای مفید برای خونریزی دوران بارداری

بهترین و مفیدترین غذاها و خوراکی‌ها برای خونریزی دوران بارداری عبارت‌اند از:

• منابع آهن مانند گوشت قرمز
• تخم شربتی
• سبزی‌های دارای برگ تیره
• آلو خشک
• منابع ویتامین C مانند پرتقال و لیموترش
• انواع مرکبات فصل
• خشکبارهای مفید مانند مویز

غذاهای مضر برای خونریزی در بارداری

در کنار خوراکی‌های مفید، برخی غذاها هم برای خونریزی بارداری مضر هستند و باعث بدتر شدن آن می‌شوند؛ ازجمله:

• بهارنارنج
• سیر در شکل‌های مختلف
• بادام تلخ
• زرشک و زعفران
• آویشن، شیرین بیان، ختمی و زنیان
• گیاهانی مانند شبدر، پونه و نعناع فلفلی

سخن پایانی

خونریزی در بارداری یک امر شایع است که برای بسیاری از بانوان اتفاق می‌افتد. از طرفی با معاینه فرد و یافتن علت خونریزی می‌توان مشاهده کرد که در بیشتر موارد، خطر خاصی مادر و جنین را تهدید نمی‌کند.

با وجود این، به دلیل جدی بودن آسیب‌های ناشی از مشکلاتی همچون بارداری خارج رحمی، جفت سر راهی، سقط‌جنین و... می‌بایست هر نوع خونریزی غیرطبیعی و مشکوکی را بلافاصله به پزشک خود گزارش داد.