واریکوسل خفیف چیست و چگونه درمان می‌شود؟

گاهی به دلیل اتساع وریدهای بیضه و طناب بیضه، دریچه‌های لانه‌کبوتری وریدها دچار نقص شده و موجب برگشت خون به داخل بیضه می‌شود که به این عارضه، واریکوسل (varicocele) می‌گویند. باید دانست که بروز واریکوسل در آقایان موجب افزایش غلظت مواد دفعی در بیضه، افزایش دمای بیضه و سرانجام، اختلال تولید اسپرم می‌شود؛ چراکه خون واردشده به بیضه‌ها حاوی مواد زائد ناشی از سوخت‌وساز سلول‌های بیضه و دی‌اکسیدکربن است.

عارضه واریکوسل در 35 تا 40 درصد افراد نابارور وجود دارد و از نظر شدت به سه درجه (گرید) تقسیم‌بندی می‌شود که این مقاله به توضیح عوامل دخیل در واریکوسل خفیف (گرید ۱)، نحوه تشخیص و درمان آن پرداخته است. 

نحوه وقوع واریکوسل خفیف

واریکوسل خفیف که از لحاظ درجه‌بندی در گروه گرید یک قرار دارد، اغلب (در 90% موارد) بیضه سمت چپ را درگیرد می‌کند، در 8% موارد در هر دو بیضه رخ می‌دهد و تنها در 2% موارد، بیضه راست را درگیر می‌کند؛ لذا واریکوسل بیضه چپ ازجمله شایع‌ترین بیماری‌های مردانه به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: واریکوسل چیست و چه علائمی دارد؟

علائم واریکوسل گرید ۱

برخلاف واریکوسل‌های شدید و پیشرفته که با علائمی نظیر درد همراه است، در اکثر موارد، واریکوسل خفیف یا واریکوسل گرید ۱ علامت خاصی ندارد و فقط در طول معاینات ناباروری تشخیص داده می‌شود. 

واریکوسل خفیف چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص واریکوسل خفیف یا واریکوسل گرید ۱، فرد بیمار می‌بایست قبل از معاینه توسط پزشک، به مدت 30 دقیقه ایستاده باشد، آب دهان خود را قورت داده و سرفه کرده باشد تا رگ‌ها خودشان را نشان دهند؛ چراکه بیضه دچار واریکوسل خفیف کاملاً سالم به نظر می‌رسد و معمولاً پزشک جهت تشخیص آن وقت زیادی صرف می‌کند.

لازم به ذکر است که فرد مبتلا به واریکوسل خفیف، خود قادر به تشخیص این عارضه نیست و حتماً می‌بایست تشخیص آن توسط پزشک متخصص اورولوژی انجام گیرد. به علاوه، تأیید واریکوسل گرید ۱ نیازمند انجام سونوگرافی است.

به این نکته نیز باید اشاره نمود که در صورت رؤیت آشکار وریدهای پرشده در بالای بیضه، می‌توان واریکوسل گرید ۳ را تشخیص داد؛ اما اگر این وریدها بدون هیچ‌گونه زورزدن یا سرفه کردن و تنها با لمس کردن قابل تشخیص باشد، واریکوسل گرید ۲ رخ داده است. واریکوسل گرید ۱ نیز با انجام برخی مانورها مانند سرفه کردن یا زورزدن قابل تشخیص است؛ چراکه انجام این مانورها موجب برگشت خون به شبکه وریدی بیضه می‌شود و تشخیص عارضه واریکوسل خفیف را برای پزشک میسر می‌سازد.

اثر واریکوسل گرید ۱ در بیضه چپ بر بارداری

بدیهی است که هرچه شدت یا گرید واریکوسل بیشتر باشد، اختلال تولید اسپرم بیشتر شده و قدرت باروری مردان را بیشتر کاهش می‌دهد. به همین ترتیب، واریکوسل خفیف بیضه چپ نیز می‌تواند کاهش تعداد اسپرم و بدشکلی اسپرم‌ها و درنتیجه، ناباروری را به دنبال داشته باشد. به طور کلی، هرچه تشخیص و درمان عارضه واریکوسل در سنین پایین‌تری صورت پذیرد، احتمال بهبودی و بچه‌دار شدن فرد در بزرگسالی بیشتر می‌شود.

درمان واریکوسل خفیف

واریکوسل خفیف بیضه چپ معمولاً نیاز به درمان ندارد و فقط تحت شرایط خاصی شروع درمان توصیه می‌شود؛ شرایطی ازقبیل:

• مردان متأهلی که پس از گذشت 6 الی 12 ماه اقدام برای فرزندآوری، موفق به این امر نشده‌اند و همسرانشان دچار مشکلات ناباروری نبوده‌اند.
• مردان مجردی که در جواب آزمایش اسپرم آنان، کاهش کیفیت و کمیت و بدشکلی اسپرم مشاهده شده است.
• در پسران نوجوانی که در حال گذراندن دوران بلوغ خود هستند و وقوع واریکوسل موجب کاهش رشد بیضه شده است.

انواع روش های درمانی برای واریکوسل گرید ۱

همانطور که گفته شد، واریکوسل گرید یک نسبت به سایر درجات واریکوسل آسیب و عوارض کمتری ایجاد می‌کند و با درمان و تشخیص سریع می‌توان از پیشرفت و بدتر شدن آن پیشگیری کرد. در ادامه‌ی مطلب به روش های درمان آن می‌پردازیم.

تغییر سبک زندگی جهت بهبود واریکوسل خفیف

با توجه به توضیحات پیشین و در صورت نیاز برای درمان واریکوسل، ابتدا درمان‌های محافظه‌کارانه و تغییر سبک زندگی توصیه می‌شود که عبارتند از:

• اجتناب از پوشیدن لباس زیر تنگ و چسبان
• اجتناب از سرپا ایستادن طولانی‌مدت
• پرهیز از استحمام داغ و طولانی مدت
• خنک نگه داشتن بیضه و شستشوی آن با آب سرد
• مصرف میوه‌های قرمزرنگ نظیر گیلاس، آلبالو، توت‌فرنگی و زغال اخته به دلیل دارابودن مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان

جراحی جهت بهبود واریکوسل خفیف

در صورت عدم پاسخ به درمان محافظه‌کارانه، عمل واریکوسل توصیه می‌گردد که در 50% موارد به طور کامل موجب بهبود یافتن شرایط بیمار می‌شود. البته طبق گفته‌ها، در افراد دچار دردهای مزمن و دارای فرزند، جراحی پیشنهاد نمی‌شود؛ زیرا عارضه واریکوسل گرید 1، امری شایع در بین مردان است و صرفاً در موارد خاص، جراحی نیاز می‌باشد. سه روش کلی برای جراحی واریکوسل وجود دارد که عبارتند از:

• روش سنتی
• روش لاپاروسکوپی
• روش میکروسکوپی

از بین این روش‌ها، روش میکروسکوپی گزینه بهتری جهت درمان واریکوسل خفیف به شمار می‌رود. در این روش، برش کوچکی (گاهی کوچک‌تر از برش روش سنتی) در محل عارضه ایجاد می‌شود و طناب بیضه زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد و سپس پزشک با درشت‌نمایی و دقت بیشتر وریدهای دچار مشکل را پیدا می‌کند. به همین دلیل میزان موفقیت عمل واریکوسل بیشتر بوده و عوارض آن نیز کمتر است. ازجمله برخی عوارض جراحی واریکوسل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• درد و عود مجدد بیماری
• آسیب عروق لنفاوی بیضه
• آسیب به مجرای انتقال‌دهنده اسپرم
• آسیب به سرخرگ خون‌رسان به بیضه
• تحلیل بیضه
• هیدروسل (تجمع آب در پرده اطراف بیضه)

دارو درمانی جهت بهبود واریکوسل خفیف

در مواردی که واریکوسل عارضه‌دار نشده باشد، دارو درمانی می‌تواند در بهبود بیماری اثرگذار باشد. به طور مثال، مصرف ویتامین C، ویتامین E و داروهایی نظیر پنتوکسی فیلین (Pentoxifylline) و Co Q10 به علت خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالا، مفید بوده و در بهبود روند اسپرم‌سازی اثرات مثبتی دارد.

آیا طب سنتی در درمان واریکوسل گرید ۱ بیضه چپ تأثیرگذار است؟

بر اساس منابع، مصرف داروهای گیاهی و حتی زالودرمانی که گاهی توسط برخی افراد توصیه می‌شود، هیچ کمکی به بهبود واریکوسل خفیف بیضه چپ نمی‌کند.