بعد از عمل واریکوسل چه باید کرد؟

بیماری واریکوسل ازجمله بیماری‌های مهم مردان است که درصورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند باعث ناباروری شود. در واریکوسل به علت تورم و بزرگ شدن بیش از حد رگ‌های بیضه، خون‌رسانی به درستی صورت نمی‌گیرد و فرایند تولید و ترشح اسپرم‌ها مختل می‌شود.

معمولاً برای درمان واریکوسل باید از عمل جراحی کمک گرفت که این امر تا حد زیادی قدرت باروری مردان را بازمی‌گرداند. بااین‌حال انجام برخی نکات مراقبتی بعد از عمل واریکوسل، به تسریع روند بهبودی فرد و بازگشت بهتر قدرت باروری کمک می‌کند. همچنین در ادامه به ارائه رژیم غذایی مناسب و نکات تغذیه ای برای بعد از عمل واریکوسل می پردازیم.

منظور از واریکوسل (واریس بیضه) چیست؟

منظور از بیماری واریکوسل (varicocele)، بزرگ شدن غیرعادی آن دسته از رگ‌های درون بیضه است که از شکم به سمت بیضه‌ها آمده و وارد لوله مخصوص اسپرم می‌شوند. باید دانست حرکت خون به بالا در این عروق خونی، توسط سوپاپ یا دریچه یک‌طرفه‌ای انجام می‌شود که از بازگشت خون جلوگیری می‌کند و در تخلیه بیضه‌ها نقش دارد.

اگر ساختار مجاور رگ‌ها با ایجاد فشار باعث نارسایی این دریچه شود، عروق بیضه بزرگ گشته و واریکوسل رخ می‌دهد. واریسی شدن رگ‌ها در میان 10 تا 15 درصد از مردان به ویژه در سنین 15 تا 25 سال اتفاق می‌افتد و به دلیل اثراتی که بر باروری و کاهش اسپرم دارد، معمولاً نیازمند عمل جراحی است.

بیشتر بخوانید: واریکوسل چیست و چه علائمی دارد؟

درمان واریکوسل و روند بهبودی آن

واریکوسل رگ بزرگی است که در یکی از بیضه‌ها یا هر دوی آن‌ها توسعه می‌یابد و تجمع خون در آن باعث بزرگ‌تر شدن رگ از حد نرمال آن می‌شود. برای درمان واریکوسل لازم است به کمک عمل جراحی، انتهای رگ باز شود و خون تخلیه گردد. کبودی و تورم کشاله ران طی 3 تا 4 هفته و درد اندک در این ناحیه طی 3 تا 6 هفته بعد از عمل واریکوسل طبیعی است.

بیشتر بخوانید: آشنایی با عمل واریکوسل بیضه؛ روش ها، فواید و عوارض

در مشاغل و فعالیت‌های سبک، حدود 2 تا 3 روز بعد از جراحی می‌توان به سر کار برگشت و در مشاغل سنگین دست‌کم به یک هفته استراحت نیاز است. همچنین اگر جراحیِ باز صورت بگیرد، مدت دوره نقاهت طولانی‌تر می‌شود و گاهی پزشک برای 2 هفته، پوشیدن لباس محافظ را توصیه می‌کند.

چه زمانی درمان واریکوسل ضروری است؟

اگرچه تنها راه درمان واریکوسل جراحی است و درمان دارویی خاصی ندارد؛ اما این عارضه جزو بیماری‌های خوش‌خیم محسوب می‌شود و نیاز به نگرانی نیست. برای این که پزشک مطمئن شود آیا نیاز به جراحی وجود دارد یا آغاز درمان ضروری نیست، موارد مختلفی نظیر سن بیمار، شدت واریکوسل، باروری و داشتن یا نداشتن فرزند را مد نظر قرار می‌دهد و سپس درخصوص نحوه درمان تصمیم‌گیری می‌کند.

اقدامات و مراقبت های بعد از عمل واریکوسل

در صورت تشخیص پزشک و اقدام به عمل جراحی، باید پس از عمل واریکوسل مراقبت‌هایی را در پیش گرفت که علاوه بر کاهش عوارض جراحی، موجب تسریع روند بهبودی فرد شود. معمولاً باید تا چند ساعت بعد از جراحی در بیمارستان ماند و سپس در عصر همان روز یا یک روز بعد ترخیص شد. مهم‌ترین مراقبت‌ها و اقدامات پس از عمل واریکوسل عبارتند از:

• دراز کشیدن روی تخت بیمارستان تا چند ساعت بعد از عمل
• استراحت به مدت ۲۴ ساعت و داشتن خواب کافی
• قدم زدن و پیاده‌روی روزانه (به جز روز اول) برای بهبود گردش خون و جلوگیری از یبوست و پنومونی
• بازگشت به فعالیت‌های روزانه با گذشت ۲ تا ۳ روز
• خودداری از فعالیت‌های سنگین نظیر وزنه زدن، دوچرخه‌سواری، دویدن و تمرینات هوازی تا حدود ۳ هفته
• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین (با وزن تقریباً بیش از ۴.۵ کیلوگرم) تا یک هفته
• عدم رانندگی تا زمان اجازه از سوی پزشک
• پرهیز از استحمام، شنا و خیس شدن محل جراحی تا حدود ۵ روز پس از عمل
• خارج کردن بخیه ها حدود ۷ الی ۱۰ روز بعد از عمل واریکوسل (بنا به تشخیص پزشک)
• اجتناب از رابطه جنسی بعد از عمل واریکوسل به مدت حداقل ۲ هفته یا تا زمان تشخیص پزشک
• پوشیدن لباس زیر مخصوص جهت حفاظت از بیضه‌ها و کاهش ورم
• معاینه مجدد و منظم توسط پزشک به ویژه ۱ هفته بعد از عمل جراحی واریکوسل

بعد از عمل واریکوسل چه بخوریم؟

رژیم غذایی پس از عمل واریکوسل نقش مؤثری در سرعت روند بهبودی بیمار دارد. اگر به دنبال پاسخ این سؤال هستید که بعد از عمل واریکوسل چه باید خورد، نکات تغذیه‌ای زیر را مد نظر قرار دهید:

• آغاز مصرف مایعات حدود ۶ ساعت بعد از عمل و سپس بازگشت به رژیم غذایی سابق
• آغاز برنامه غذایی معمول از یک روز بعد از عمل درصورت استفاده از بیهوشی عمومی
• مصرف مقادیر مناسبی از میوه‌ها، سبزیجات و مایعات فراوان
• اجتناب از خوردن غذاهای عامل یبوست به دلیل ایجاد فشار در محل جراحی
• مصرف غذاهای کم‌چرب نظیر برنج ساده، نان تست، مرغ گوشتی و ماست درصورت احساس تهوع
• مصرف روزانه مکمل فیبر
• مشورت با پزشک درخصوص مصرف ملین‌ها در صورت عدم اجابت مزاج پس از گذشت ۲ تا ۳ روز

بیشتر بخوانید: برای تقویت اسپرم برای بارداری چه باید کرد؟

داروهای بعد از عمل واریکوسل

پس از عمل واریکوسل داروهایی برای بیمار تجویز می‌شود که اغلب برای کاهش درد، جلوگیری از عفونت و کمک به بهبودی سریع فرد می‌باشد. اگر علت عمل واریکوسل درمان مشکلات ناباروری بوده باشد، معمولاً باید مصرف داروهای دیگری را نیز آغاز کرد. برای مصرف کلیه این داروها رعایت نکات زیر ضروری است:

• مصرف منظم و دقیق هر دارو طبق تجویز پزشک
• استفاده از مسکن‌ها و داروهای ضد درد تنها با نظر پزشک متخصص
• اجتناب از آغاز مصرف خودسرانه داروهای قبل از عمل
• مشورت با پزشک درصورت نیاز به مصرف رقیق‌کننده‌های خون از قبیل کلوپیدوگرل (پلویکس)، وارفارین (کومادین) یا آسپرین
• کسب اجازه از پزشک خود برای مصرف داروهای ضددرد غیرتجویزی درصورت لزوم
• پرهیز از توقف مصرف داروها به ویژه داروهای آنتی‌بیوتیک پیش از پایان دوره تجویزشده برای آن‌ها
• خوردن قرص مسکن بعد از وعده غذایی درصورت احساس ناراحتی در معده
• تقاضا از پزشک برای تغییر داروهای آسیب‌رسان به معده

نحوه مراقبت از محل زخم برش عمل واریکوسل

زخم ناشی از برش عمل واریکوسل چندان عمیق و بزرگ نیست؛ اما مراقبت صحیح از آن برای جلوگیری از خونریزی و عفونت اهمیت زیادی دارد. معمولاً تا چند روز بعد از عمل واریکوسل، ترشحات رقیق، صورتی و روشنی از محل برش مشاهده می‌شود که اغلب می‌بایست به آرامی با آب گرم و صابون مورد شست‌وشو قرار گیرد.

در صورت استفاده پزشک از نوارچسب بر روی زخم عمل واریکوسل، نباید تا یک هفته چسب‌ها را جدا کرد. لازم به ذکر است که احساس یک لبه سخت در زیر پوست و ایجاد تورم پس از برش طبیعی می‌باشد. این جای زخم که حدوداً ۴ سانتی‌متر است، اغلب بعد از ۳ تا ۶ هفته نرم شده و از بین می‌رود و به‌طور کلی قابل مشاهده نیست.

بیشتر بخوانید: کدام یک از بیماری های بیضه مردان باعث ناباروری می شود؟

کاهش درد بعد از عمل واریکوسل چگونه است؟

همان‌طور که اشاره شد، معمولاً پزشک برای کاهش درد ناشی از عمل جراحی واریکوسل (varicocelectomy) داروهای مسکنی تجویز می‌کند که باید به طور منظم مصرف شود. بااین‌حال می‌توان از برخی روش‌های خانگی نیز جهت تسکین درد استفاده کرد.

قرار دادن بسته یخ یا پک سرد به مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه در کشاله ران، نقش مؤثری در کم شدن درد پس از عمل دارد. برای این کار باید از یک پارچه نازک به عنوان حائل بین یخ و پوست بدن استفاده کرد و این کار را در نخستین روز عمل، به فاصله ۱ تا ۲ ساعت مرتباً انجام داد.

درد بیضه چپ پس از عمل واریکوسل

برخی افراد بابت درد بیضه سمت چپ بعد از عمل واریکوسل نگران می‌شوند و از علت آن می‌پرسند. باید گفت این درد کاملاً طبیعی است و اغلب ناشی از حذف رگ‌های مسدودشده بیضه برای درمان واریکوسل می‌باشد. بنابراین تنها درصورتی باید موضوع را به پزشک گزارش داد که فرد دچار درد شدید یا آب آوردن کیسه بیضه شود.

علائم خطرناک بعد از عمل واریکوسل کدامند؟

بروز برخی علائم و عوارض بعد از عمل واریکوسل، خطرناک و هشداردهنده است و باید فوراً به پزشک مراجعه شود. این علائم عبارتند از:

• ترشح زیاد مایعات و یا خونریزی از محل جراحی
• تب بالای ۳۸ درجه سلسیوس
• تورم شدید در محل عمل و اطراف بیضه‌ها

اثر عمل جراحی واریکوسل بر اسپرم ها

معمولاً در افرادی که بیماری واریکوسل آن‌ها در سن نوجوانی و ابتدای جوانی درمان می‌شود، عمل جراحی با جلوگیری از اثرات سوء این بیماری بر اسپرم‌سازی موجب کاهش ریسک ناباروری می‌گردد. بااین‌حال در صورت ابتلای طولانی‌مدت به بیماری واریکوسل و تلاش برای درمان نازایی ناشی از آن پس از ازدواج، معمولاً در ۳۰ درصد موارد امکان بچه‌دار شدن پس از عمل وجود خواهد داشت. این در صورتی است که عامل ناباروری مردان فقط به واریکوسل مربوط بوده باشد؛ اما به طور کلی در ۵۰ درصد موارد می‌توان شاهد بهبود آزمایش اسپرم (اسپرموگرام) بود.

طبق یک مطالعه، عمل واریکوسل یا واریکوسلکتومی با کاهش آسیب اکسیداتیو در DNA اسپرم به بهبود کیفیت آن کمک می‌کند. لازم به ذکر است که درصورت انجام عمل واریکوسل با هدف درمان ناباروری، می‌بایست آزمایش اسپرم در فواصل ۳ ماهه و تقریباً برای ۱ الی ۴ مرتبه انجام شود. به عبارتی دیگر، نخستین آزمایش اسپرم حدود ۳ یا ۴ ماه بعد از جراحی انجام می‌گیرد و تکرار آن تا ۱ سال یا تا زمان وقوع بارداری ادامه می‌یابد. اغلب اگر مشکل باروری زوج همچنان ادامه داشته باشد، پزشک استفاده از روش‌های کمک‌باروری را پیشنهاد می‌کند. 

آزمایش اسپرم بعد از عمل واریکوسل

از آن‌جایی که در بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل، مشکل کمبود اسپرم‌ها یا حتی فقدان اسپرم وجود دارد، انجام عمل واریکوسل می‌تواند این مسئله را تا حد زیادی برطرف نماید. اقدام به آزمایش اسپرم با گذشت ۴ ماه از عمل واریکوسل، کمک می‌کند تا میزان موفقیت جراحی مشخص شود. معمولاً علاوه بر ظاهر شدن اسپرم در مایع منی طی این آزمایش، کیفیت اسپرم‌ها نیز افزایش یافته و به میزان ۵۱ تا ۷۸ درصد می‌رسد.

طبق آمارها، شانس وقوع حاملگی خودبه‌خود در زنان پس از درمان واریکوسل همسرشان حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد است و بین ۳۲ تا ۴۱ درصد از زوج‌ها طی سال اول بعد از درمان، بارداری را تجربه می‌کنند. لازم به ذکر است که با انجام عمل واریکوسل می‌توان میزان نیاز به درمان‌های کمک‌باروری را کم کرد و شانس بیشتری برای فرزندآوری به دست آورد.

آیا بعد از عمل واریکوسل می توان بچه دار شد؟

همان‌طور که بیان شد، عمل جراحی واریکوسل با بهبود فرایند تولید و ترشح اسپرم‌ها شانس بچه‌دار شدن را افزایش می‌دهد. در واقع، انجام جراحی واریکوسل به دلیل بازگرداندن جریان خون به کیسه بیضه و افزایش تولید هورمون تستوسترون، در افزایش قدرت باروری مردان مؤثر است.

بررسی‌ها نشان داده که پس از عمل جراحی واریکوسل، کمیت و کیفیت مایع منی در آزمایش اسپرم حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد بهبود می‌یابد. همچنین طبق آمارها، این درمان باعث افزایش ۲۰ تا ۶۰ درصدی شانس باروری می‌شود. در کل، حدود ۱ ماه بعد از عمل می‌توان به فعالیت جنسی و طبیعی خود برگشت و حدود ۳ ماه پس از عمل نیز اسپرم جدید ساخته می‌شود.

سخن پایانی

واریکوسلکتومی یا عمل واریکوسل، جراحی کم‌خطر و رایجی است که در بسیاری از موارد باعث افزایش قدرت باروری مردان می‌شود و مشکلاتی از قبیل عدم جریان خون مناسب در بیضه‌ها را درمان می‌کند. اگرچه این عمل همانند سایر درمان‌ها دارای عوارض و خطراتی است و ناباروری را به‌طور کامل درمان نمی‌کند؛ اما با توجه به اثرات مثبت آن می‌توان درخصوص انجام این درمان با پزشک خود مشورت کرد.

سؤالات متداول مراقبت های بعد از عمل واریکوسل

آیا بعد از جراحی واریکوسل می توان رانندگی کرد؟

بله، رانندگی یا سایر فعالیت‌های سبک بعد از عمل واریکوسل منعی ندارد و به تشدید بیماری منجر نمی‌شود. بااین‌حال بهتر است برای جلوگیری از افزایش درد، رانندگی و ورزش را به مدت ۷ تا ۱۰ روز به تعویق انداخت. به عبارت دیگر، درصورت تزریق آمپول به کمر بیمار در حین جراحی، باید دست‌کم یک هفته تا رانندگی مجدد صبر کرد؛ اما بهترین زمان برای آغاز رانندگی حدود چهار هفته پس از عمل می‌باشد. البته لازم به ذکر است فعالیت های عادی و روزمره از جمله رانندگی، باید با مشورت پزشک صورت بگیرد.

آیا واریکوسل باعث مشکل نعوظ می شود؟

برخلاف تصور برخی افراد، بیماری واریکوسل معمولاً اثری بر اختلال نعوظ ندارد. درواقع با وجود کوچک شدن بیضه‌ها در طی واریکوسل شدید و کاهش میل جنسی و دفعات رابطه جنسی در پی کم شدن تستوسترون، همچنان مردان قدرت نعوظ خود را حفظ خواهند کرد. با وجود این، گاهی اختلال نعوظ در اثر واریکوسل ثانویه و به علت اضطراب و استرس ناشی از آن رخ می‌دهد.

مدت استراحت بعد از عمل واریکوسل چقدر است؟

یک هفته بعد از عمل واریکوسلکتومی می‌توان به کارهای عادی برگشت اما باید تا ۲ هفته از انجام کارهای سنگین خودداری کرد.

چه زمانی بعد از عمل واریکوسل می توان رابطه جنسی داشت؟

مقاربت و نزدیکی جنسی پس از بهبود زخم ناشی از عمل واریکوسل منعی ندارد؛ اما با توجه به تولید مجدد اسپرم بعد از حدود سه ماه، باید حداقل برای این مدت جهت بارداری صبر کرد.