سرطان تخمدان چیست و چه علائمی دارد؟

سرطان تخمدان مانند دیگر سرطان‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های آن خارج از کنترل رشد کرده و به سلول‌های غیرطبیعی تبدیل شوند. سرطان تخمدان در هر سنی ممکن است در افراد ایجاد شود اما معمولاً بروز آن در سنین 50 تا 65 سالگی رایج‌تر است.

این سرطان در حال حاضر پنجمین علت شایع مرگ و میر زنان در جهان به شمار می‎رود. سرطان تخمدان معمولاً دارای علائم اولیه و هشدار دهنده ای است که متأسفانه تنها 20 درصد آن در مراحل اولیه قابل تشخیص است. در ادامه مطلب اطلاعات کاملی درباره این سرطان، علائم، روش‌های درمان در اختیار شما قرار خواهیم داد.

سرطان تخمدان چیست؟

تخمدان یک اندام بادامی شکل از غدد جنسی زنان است که وظیفه تولید تخمک و هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون را برعهده دارد. سرطان تخمدان زمانی اتفاق می‎افتد که سلول‌ها به شکل غیرطبیعی شروع به رشد و تکثیر کرده و یک تومور تولید کنند.

تومور ایجاد شده می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن مانند سلول‌های انتهایی لوله رحمی نیز سرایت کرده و به دیگر بخش‌های بدن نیز حمله کند. همان طور که در بخش مقدمه نیز به آن اشاره شد، این سرطان در مراحل اولیه علامت و نشانه‌ای نداشته و معمولاً در مراحل پایانی خود را نشان می‌دهد که در این زمان درمان آن بسیار سخت‌تر خواهد بود.

بسیاری از افراد سرطان رحم و سرطان تخمدان را یک بیماری می‎دانند. در حالی که این دو سرطان کاملاً با یکدیگر متفاوت است. همان طور که از نام بیماری پیدا است، سرطان رحم ابتدا در رحم(عضوی که جنین در بارداری در آن رشد می‌کند) و سرطان تخمدان در اندام‌های تولید مثل دو طرف رحم شکل می‌گیرد. البته این دو بیماری علائم مشابهی با یکدیگر دارند. 

سلول‌های تخمدان

تخمدان‌ها از سه سلول اصلی تشکیل‌شده‌اند:

• سلول‌های پوششی یا اپی تلیال(Epithelial cells): این سلول‌ها تخمدان‌ها را می‌پوشانند و معمولاً سرطان تخمدان در این سلول‌ها ایجاد می‌شود.
• سلول‌های زایا(Germ cells): این سلول‌ها داخل تخمدان قرار دارند.
• سلول‌های استرومایی(Stromal cells): این سلول‌ها مربوط به بافت ساختاری هستند که تخمدان‌ها را کنار یکدیگر قرار می‌دهند.

تومور تشکیل شده در هر کدام از این سلول‌ها می‌تواند متفاوت باشد. مانند دیگر تومورهای سرطانی این تومور می‌تواند خوش خیم(غیر سرطانی) یا بدخیم(سرطانی)باشد. تومورهای بدخیم می‌توانند به سلول‌های دیگر نیز منتقل شده و خطر آفرین شوند.

انواع تومورهای سرطانی اپی تلیال

همان طور که در بالا اشاره شد، رایج‌ترین سرطان تخمدان از این سلول‌ها آغاز می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند خوش خیم، مرزی و یا بدخیم باشند.

تومور خوش خیم

این تومور گسترش پیدا نکرده و معمولاً منجر به بروز مشکل جدی نخواهد شد. انواع مختلفی برای این تومور خوش خیم وجود دارد که می‌توان به سیستادنومای سروز، تومورهای برنر و سیستادنومای مخاطی اشاره کرد.

تومور مرزی

در این حالت که به آن تومورهای پتانسیل بدخیم کم یا LMP نیز گفته می‌شود، برخی از سلول‌های مشاهده شده شبیه به سلول‌های سرطانی نیستند. این حالت با سرطان‌های معمول تخمدان متفاوت است، چرا که به بافت حمایت کننده تخمدان نفوذ سرایت نمی‌کند.

در صورتی که این سلول‌ها در خارج از رحم مثلاً داخل حفره شکم گسترش پیدا کنند، ممکن است روی پوشش حفره شکم رشد کنند، اما به داخل آن نفوذ نمی‌کنند. از جمله انواع این تومور می‌توان به کارسینوم سروز پرولیفراتیو آتیپی و کارسینومای مخاطی اشاره کرد.

تومور بدخیم

حدود 85 تا 90 درصد تومورهای بدخیم تخمدان، مربوط به تومور بدخیم در سلول‌های اپیتلیال است. این نوع از تومور نیز خود به انواع مختلفی مانند سروز، سلول پاک، مخاط، آندومتریوئید تقسیم بندی می‌شود.

علت وقوع سرطان تخمدان چیست؟

علت دقیق وقوع این سرطان نیز مانند دیگر سرطان‌ها مشخص نیست. عوامل متعددی می‌تواند منجر به رشد و تکثیر ناگهانی و غیر عادی سلول‌های بدن شود. اغلب سرطان‌های تخمدان در بانوان، ناشی از تغییرات ژنتیکی است که در طول زندگی آن‌ها رخ می‌دهد. BRCA-1 و BRCA-2 دو ژن طبیعی در بدن هستند که سلول‌ها و بدن را در برابر بروز سرطان‌ها محافظت می‌کنند.

جهش در این سلول‌ها می‌تواند قابلیت حفاظت آن‌ها را از بین برده و خطر ابتلا به سرطان تخمدان و رحم در زنان را افزایش دهد. در موارد نادری نیز ممکن است این تغییرات وراثتی بوده و فرد با آن‌ها متولد شده باشد. این نوع سرطان را سرطان تخمدان ارثی نیز می‌نامند.

در صورتی که خانمی از اقوام درجه یک مانند مادر، مادربزرگ، خواهر، خاله یا عمه دچار سرطان سینه یا تخمدان شده و نتیجه آزمایش دو ژن ذکر شده برای آن‌ها مثبت است، برای اطمینان خاطر از عدم به ارث بردن این جهش ژنتیکی بهتر است شما نیز این تست ژنتیک را انجام دهید. علاوه بر ژنتیک سبک زندگی و برخی فاکتورهای دیگر می‌تواند احتمال وقوع سرطان تخمدان در زنان را افزایش دهد. از جمله این عوامل می‌توان به فاکتورهای زیر اشاره کرد:

• کاهش یا عدم استفاده از فیبر در رژیم غذایی روزانه
• سطوح پایین ویتامین D در بدن
• اضافه وزن
• استعمال سیگار یا قرارگرفتن هر روزه در مقابل دود آن
• ابتلا به سرطان سینه یا روده
• انجام پرتو درمانی برای درمان سرطان قبلی
• ابتلا به دیابت یا آندومتریوز
• قاعدگی دیرهنگام یا زودهنگام
• یائسگی بعد از 55 سالگی
• نداشتن بارداری و فرزند
• هورمون درمانی

علائم سرطان تخمدان

سرطان تخمدان در اغلب موارد بدون علائم خاص و به صورت خاموش در بدن رشد می‌کند. تنها 20 درصد از سرطان‌های تخمدان در مراحل اولیه دارای علائمی است که با تشخیص به موقع آن می‌توان روش‌های درمانی را آغاز کرد. علائم زیر از جمله علائم سرطان تخمدان در بدن است که در صورت بروز مکرر(12 بار یا بیشتر در هر ماه) باید جدی گرفته شوند.

• ورم شکم یا احساس نفخ
• درد یا ناراحتی در ناحیه شکم و لگن
• بی اشتهایی یا احساس سیری سریع بعد از غذا خوردن
• تکرر ادرار

از دیگر علائم این سرطان که نسبت به علائم اصلی شیوع کمتری دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سو هاضمه کمردرد
• خونریزی از واژن بعد از یائسگی
• احساس خستگی مدام
• کاهش وزن بی دلیل
• تغییرات در عادت دفع مثل ابتلا به یبوست یا اسهال مداوم

روش‌های تشخیص سرطان تخمدان

در صورتی که زنی مشکوک به ابتلا به سرطان تخمدان باشد، پزشک معالج از روش‌های مختلفی برای تائید بیماری استفاده خواهد کرد:

سونوگرافی یا سایر روش‌های عکس‌برداری

در این روش تصاویر گرفته‌شده از داخل بدن می‌تواند رشد غیرطبیعی سلول‌ها را نشان دهد.

آزمایش خون

در حال حاضر هیچ آزمایش خونی نمی‌تواند به شکل قطعی وجود یا عدم وجود سرطان تخمدان را تائید کند. در اغلب موارد پزشکان از آزمایش 125CA استفاده می‌کنند. این آزمایش میزان پروتئینی در خون را اندازه گیری می‌کند که در صورت ابتلا به سرطان تخمدان افزایش پیدا می‌کند. لازم به ذکر است که افزایش این پروتئین می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد و بالا بودن آن نمی‎تواند یک دلیل قطعی برای وجود سرطان تخمدان باشد.

جراحی

تنها راه قطعی برای اطمینان از وجود سلول‎های سرطانی جراحی است. در این حالت جراح سلول‌های رحم را پس از خارج کردن زیر میکروسکوپ قرار خواهد داد. در صورتی که بافت سلول سرطانی باشد، پزشک سعی می‌کند تا حد امکان بافت‌های سرطانی را از بدن خارج کند.

در اغلب اوقات این جراحی از روشی به نام هیسترکتومی کامل با سالپنگو اوفورکتومی انجام می‌شود. در این جراحی پزشک تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ که تخمدان را به رحم وصل می‌کند و رحم را برمی‌دارد. در صورتی که سلول‌های سرطانی به اندام‌های مجاور نیز سرایت کرده باشد، پزشک با توجه به شرایط ممکن است آن‌ها را نیز در بیاورد.

از دیگر روش‌های تشخیص سرطان تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بررسی تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی

پزشک از بیمار سؤالاتی راجع به سابقه بیماری خواهد پرسید. همچنین معاینه فیزیکی شامل معاینه لگن برای تشخیص بزرگ شدن تخمدان، یا بررسی وجود مایع در شکم خواهد بود.

• سی‌تی‌اسکن
• تصویربرداری با اشعه ایکس
• ام آر آی
• پت اسکن
• لاپاروسکوپی
• کلونوسکوپی
• بیوپسی

آیا بارداری بعد از سرطان تخمدان امکان‌پذیر است؟

به طور معمول پس از درمان سرطان تخمدان، امکان بارداری برای زنان وجود ندارد. با این وجود در مواردی نیز ممکن است روند درمان به گونه‌ای پیش رود که این امکان برای بیمار وجود داشته باشد. از این رو اگر قصد بارداری دارید، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

جلوگیری از بروز سرطان تخمدان

در حال حاضر راهکار مشخصی برای جلوگیری قطعی از بروز این بیماری وجود ندارد. با این حال با تغییر سبک زندگی و انجام برخی از کارها می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داد. راهکارهای زیر به کاهش ابتلا سرطان تخمدان کمک می‌کند.

• حفظ تناسب اندام
• شیردهی
• ترک سیگار
• بارداری و زایمان
• مصرف قرص‌های ضد بارداری
• انجام معاینات به طور دوره‌ای و منظم

درمان سرطان تخمدان

برای درمان سرطان تخمدان مانند دیگر سرطان‌ها با توجه به شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. از جمله این درمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عمل جراحی

در اوایل بیماری و زمانی که سلول‌های سرطانی تنها در تخمک قرار دارند، می‌توان برای برداشتن تومور از عمل جراحی استفاده کرد. عمل جراحی در این حالت می‌تواند در شکل‌های مختلف انجام شود. در صورتی که تنها یکی از تخمدان‌ها درگیر سلول سرطانی باشد، می‌توان یک تخمدان و سلول‌های سرطانی را بیرون آورد. در این حالت شانس باردارشدن بعد از درمان وجود خواهد داشت.

در شرایطی که بیماری به هر دو تخمدان سرایت کرده باشد، پزشک هر دو تخمدان و لوله فالوپ را خارج می‌کند. در این حالت نیز چون رحم سالم است، می‌توان با تخمک فریز شده و یا تخمک اهدایی نسبت به بارداری اقدام کرد. اگر سرطان بسیار پیشرفت کرده باشد و یا بیمار قصد بارداری نداشته باشد، در عمل جراحی لوله فالوپ، تخمدان‌ها، غدد لنفاوی مجاور و یک چین بافت چربی شکمی(امنتوم) را از بدن خارج می‌کنند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی یکی دیگر از روش‌های درمان بیماری سرطان است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و سلول‌هایی که رشد سریعی دارند، استفاده می‌شود. شیمی درمانی به صورت تزریقی یا خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در اغلب موارد از این روش بعد از عمل جراحی و برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده استفاده می‌شود.گاهی نیز ممکن است پزشک انجام شیمی درمانی را قبل از عمل تجویز کرده یا حتی حین عمل از داروهای مخصوص شیمی درمانی استفاده کند.

هورمون درمانی

از آن جا که استروژن یک هورمون کمک کننده به رشد سلول‌های سرطانی است، در این روش با انسداد استروژن از رشد سلول‌های غیرطبیعی جلوگیری می‌کنند. این روش معمولاً در اوایل بیماری مورد استفاده قرار گرفته و اگر پس از درمان تومور مجدداً رشد کند، پزشک روش‌های درمانی دیگر را تجویز می‌کند.

درمان هدفمند

در این روش درمان تنها بر روی نقاط خاصی که سلول‌های سرطانی در آن وجود دارد، متمرکز می‌شوند. این روش منجر به مرگ سلول‌های سرطانی خواهد شد. داروهای هدفمند سرطان نحوه عملکرد سلول‌ها را تغییر داده و به بدن کمک می‌کند که رشد سرطان را کنترل کند. درمان هدفمند نسبت به درمان‌های دیگر شخصی‌سازی‌تر شده است.

در این روش ممکن است پزشک سلول‌های سرطانی را با داروهای مختلف هدفمند آزمایش کرده تا بهترین و مناسب‌ترین دارو را انتخاب کند. از جمله پرکاربردترین داروهای هدفمند می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:

• اولاپاریب(لینپارزا) جهت مسدود کردن رشد سرطان
• بواسیزوماب(آواستین) جهت جلوگیری از رشد عروق خونی در سلول‎های سرطانی

سخن نهایی

بروز هرگونه بیماری به خصوص سرطان می‌تواند تا حد بسیار زندگی روند زندگی شما و اطرافیانتان را مختل کند. از این رو آگاهی از علائم بیماری مانند سرطان تخمدان، روش‌های پیشگیری و درمان می‌تواند تا حد زیادی به آگاهی درباره آن کمک کند. از آن جا که این بیماری بیشتر در سنین بالای 50 سالگی اتفاق می‌افتد، علائم سرطان و یا ویزیت‌های دوره‌ای پزشک را جدی بگیرید.