سرطان تخمدان چیست و چه علائمی دارد؟

رطان تخمدان مانند دیگر سرطان‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های آن خارج از کنترل رشد کرده و به سلول‌های غیرطبیعی تبدیل شوند. سرطان تخمدان در هر سنی ممکن است در افراد ایجاد شود اما معمولاً بروز آن در سنین 50 تا 65 سالگی رایج‌تر است.

این سرطان در حال حاضر پنجمین علت شایع مرگ و میر زنان در جهان به شمار می‎رود. سرطان تخمدان معمولاً دارای علائم اولیه و هشدار دهنده ای است که متأسفانه تنها 20 درصد آن در مراحل اولیه قابل تشخیص است. در ادامه مطلب اطلاعات کاملی درباره این سرطان، علائم، روش‌های درمان در اختیار شما قرار خواهیم داد.

سرطان تخمدان چیست و چه فرقی با سرطان رحم دارد؟

تخمدان‌ها دو اندام کوچک و بادامی‌شکل در بدن زنان هستند که کنار رحم قرار دارند. وظیفه‌ آنها تولید تخمک برای بارداری و همچنین ساختن هورمون‌های زنانه مثل استروژن و پروژسترون است.

سرطان تخمدان زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های تخمدان به‌ شکل غیرطبیعی رشد کنند و از کنترل خارج شوند. این رشد غیرطبیعی باعث به وجود آمدن یک توده یا تومور می­گردد. اگر این تومور درمان نشود، ممکن است به قسمت‌های دیگر بدن مثل لوله‌های رحمی و حتی بخش‌های دورتر هم گسترش پیدا کند.

در بیشتر موارد، سرطان تخمدان در مراحل اول علائم واضحی ندارد و زمانی خودش را نشان می‌دهد که پیشرفت کرده است و درمانش سخت‌تر می‌شود.

خیلی‌ها فکر می‌کنند سرطان رحم و سرطان تخمدان یکی هستند، اما اینطور نیست. سرطان رحم از داخل رحم (جایی که جنین رشد می‌کند) شروع می‌شود، ولی سرطان تخمدان از تخمدان‌ها که در دو طرف رحم قرار دارند، آغاز می‌گردد. با این‌که هر دو سرطان مربوط به دستگاه تناسلی زنان هستند و شاید علائم مشابهی داشته باشند، اما دو بیماری جداگانه هستند و روش‌های تشخیص و درمان آنها هم فرق دارد.

سلول‌های تخمدان

تخمدان‌ها از سه سلول اصلی تشکیل‌شده‌اند:

• سلول‌های پوششی یا اپی تلیال(Epithelial cells): این سلول‌ها تخمدان‌ها را می‌پوشانند و معمولاً سرطان تخمدان در این سلول‌ها ایجاد می‌شود.
• سلول‌های زایا(Germ cells): این سلول‌ها داخل تخمدان قرار دارند.
• سلول‌های استرومایی(Stromal cells): این سلول‌ها مربوط به بافت ساختاری هستند که تخمدان‌ها را کنار یکدیگر قرار می‌دهند.

تومور تشکیل شده در هر کدام از این سلول‌ها می‌تواند متفاوت باشد. مانند دیگر تومورهای سرطانی این تومور می‌تواند خوش خیم(غیر سرطانی) یا بدخیم(سرطانی)باشد. تومورهای بدخیم می‌توانند به سلول‌های دیگر نیز منتقل شده و خطر آفرین شوند.

انواع تومورهای سرطانی اپی تلیال

همان طور که در بالا اشاره شد، رایج‌ترین سرطان تخمدان از این سلول‌ها آغاز می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند خوش خیم، مرزی و یا بدخیم باشند.

تومور خوش خیم

این تومور گسترش پیدا نکرده و معمولاً منجر به بروز مشکل جدی نخواهد شد. انواع مختلفی برای این تومور خوش خیم وجود دارد که می‌توان به سیستادنومای سروز، تومورهای برنر و سیستادنومای مخاطی اشاره کرد.

تومور مرزی

در این حالت که به آن تومورهای پتانسیل بدخیم کم یا LMP نیز گفته می‌شود، برخی از سلول‌های مشاهده شده شبیه به سلول‌های سرطانی نیستند. این حالت با سرطان‌های معمول تخمدان متفاوت است، چرا که به بافت حمایت کننده تخمدان نفوذ سرایت نمی‌کند.

در صورتی که این سلول‌ها در خارج از رحم مثلاً داخل حفره شکم گسترش پیدا کنند، ممکن است روی پوشش حفره شکم رشد کنند، اما به داخل آن نفوذ نمی‌کنند. از جمله انواع این تومور می‌توان به کارسینوم سروز پرولیفراتیو آتیپی و کارسینومای مخاطی اشاره کرد.

تومور بدخیم

حدود 85 تا 90 درصد تومورهای بدخیم تخمدان، مربوط به تومور بدخیم در سلول‌های اپیتلیال است. این نوع از تومور نیز خود به انواع مختلفی مانند سروز، سلول پاک، مخاط، آندومتریوئید تقسیم بندی می‌شود.

عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز سرطان تخمدان

علت دقیق ابتلا به سرطان تخمدان هنوز به‌ صورت کامل مشخص نیست اما پژوهش‌ها حاکی از این است که بروز بیماری نتیجه‌ ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. در واقع، رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول‌های تخمدان به دلایل مختلفی شروع می­شود.

نقش ژن‌ها در ابتلا به سرطان تخمدان

بیشتر موارد سرطان تخمدان در زنان، حاصل تغییرات ژنتیکی است که به مرور زمان در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود. دو ژن مهم به نام‌های BRCA1 و BRCA2 نقش محافظت از بدن در برابر سرطان را بر عهده دارند. اما در صورت بروز جهش در این ژن‌ها، عملکرد محافظتی آنها مختل شده و احتمال ابتلا به سرطان تخمدان یا حتی سرطان سینه افزایش پیدا می­کند

در برخی موارد، این جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، یعنی فرد این تغییرات را از والدین خود به ارث برده و با آنها متولد شده است. به این نوع از سرطان، سرطان تخمدان ارثی گفته می‌شود.

• اگر یکی از بستگان درجه‌یک مثل مادر، خواهر، مادربزرگ، خاله یا عمه به سرطان سینه یا تخمدان مبتلا بوده و نتیجه‌ آزمایش ژنتیکی او نشان‌دهنده‌ وجود جهش در ژن‌های BRCA باشد، توصیه می‌شود سایر اعضای خانواده نیز برای بررسی احتمال ابتلا، آزمایش ژنتیکی انجام بدهند.
• عوامل خطر محیطی و سبک زندگی
• علاوه بر مسائل ژنتیکی، برخی شرایط محیطی و سبک زندگی نیز خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می­دهند. این عوامل:
• رژیم غذایی کم‌فیبر
• کمبود ویتامین D در بدن
• اضافه وزن یا چاقی
• استعمال دخانیات یا قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار
• سابقه ابتلا به سرطان‌های دیگر، مانند سرطان سینه یا روده
• دریافت پرتو درمانی برای درمان سرطان‌های قبلی
• ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت یا اندومتریوز
• شروع قاعدگی در سن بسیار کم یا بسیار بالا
• یائسگی بعد از سن ۵۵ سالگی
• عدم تجربه بارداری یا نداشتن فرزند
• هورمون‌درمانی طولانی‌مدت

نشانه‌هایی در مورد سرطان تخمدان که نباید نادیده گرفته شوند

سرطان تخمدان در بسیاری از موارد بدون علامت مشخص بروز کرده و اغلب به‌صورت خاموش پیشرفت می‌کند. فقط حدود ۲۰ درصد از موارد این بیماری در مراحل اولیه با علائمی همراه هستند که در صورت شناسایی زودهنگام، می‌توان روند درمانی مؤثرتری را آغاز کرد. علائم زیر در صورت تکرار بیش از ۱۲ بار در ماه، هشداردهنده این وضعیت هستند و نیاز به بررسی پزشکی دارند:

• ·        احساس نفخ یا ورم مداوم شکم
• ·        درد یا ناراحتی در ناحیه شکم و لگن
• ·        کاهش اشتها یا احساس سیری زودهنگام پس از خوردن مقدار کمی غذا
• ·        تکرر ادرار

برخی نشانه‌های دیگر هم وجود دارند که ممکن است کمتر شایع باشند اما همچنان بیانگر وجود توده یا ناهنجاری در تخمدان خواهند بود، از جمله:

• سوء هاضمه یا ناراحتی گوارشی
• درد مداوم در ناحیه کمر
• خونریزی واژینال پس از یائسگی
• خستگی مفرط و بدون علت مشخص
• کاهش وزن غیرمنتظره
• تغییر در الگوی دفع مانند یبوست یا اسهال مداوم

روش‌های علمی تشخیص سرطان تخمدان

به منظور تشخیص سرطان تخمدان، پزشک از چند روش مختلف استفاده می‌کند. 

تصویربرداری با سونوگرافی یا روش‌های دیگر

با استفاده از سونوگرافی یا روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی، پزشک تصویرهایی از داخل بدن تهیه می­کند. این تصاویر نشان می‌دهند که آیا توده یا رشد غیرطبیعی در تخمدان وجود دارد یا نه.

آزمایش خون

در حال حاضر هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که به‌تنهایی احتمال سرطان تخمدان را تأیید یا رد کند. با این حال، آزمایشی به نام CA-125 وجود دارد که سطح نوعی پروتئین را در خون اندازه‌گیری می‌کند. در بعضی از افراد مبتلا به سرطان تخمدان، مقدار این پروتئین بالا می‌رود. البته باید توجه داشت که بالا بودن این پروتئین همیشه به معنای وجود سرطان نیست؛ چون برخی بیماری‌های دیگر هم ممکن است باعث افزایش آن شوند.

جراحی برای بررسی دقیق سلول‌ها

تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان تخمدان، جراحی و بررسی بافت زیر میکروسکوپ است. در این روش، جراح بخشی از بافت‌های مشکوک را برمی‌دارد و آن‌ها را برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد.

اگر مشخص شود که بافت سرطانی است، پزشک سعی می‌کند تا حد ممکن توده‌های سرطانی را از بدن خارج کند.

معمولاً این کار از طریق هیسترکتومی کامل همراه با سالپنگو اوفورکتومی انجام می‌شود. یعنی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ که تخمدان را به رحم وصل می‌کنند و رحم به طور کامل برداشته می‌شوند. اگر سرطان به اندام‌های دیگر هم سرایت کرده باشد، پزشک شاید آن قسمت‌ها را هم خارج کند.

از دیگر روش‌های تشخیص سرطان تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بررسی تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی

پزشک از بیمار سؤالاتی راجع به سابقه بیماری خواهد پرسید. همچنین معاینه فیزیکی شامل معاینه لگن برای تشخیص بزرگ شدن تخمدان، یا بررسی وجود مایع در شکم خواهد بود.

• سی‌تی‌اسکن
• تصویربرداری با اشعه ایکس
• ام آر آی
• پت اسکن
• لاپاروسکوپی
• کلونوسکوپی
• بیوپسی

آیا بارداری بعد از سرطان تخمدان امکان‌پذیر است؟

به طور معمول پس از درمان سرطان تخمدان، امکان بارداری برای زنان وجود ندارد. با این وجود در مواردی نیز ممکن است روند درمان به گونه‌ای پیش رود که این امکان برای بیمار وجود داشته باشد. از این رو اگر قصد بارداری دارید، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

جلوگیری از بروز سرطان تخمدان

در حال حاضر راهکار مشخصی برای جلوگیری قطعی از بروز این بیماری وجود ندارد. با این حال با تغییر سبک زندگی و انجام برخی از کارها می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داد. راهکارهای زیر به کاهش ابتلا سرطان تخمدان کمک می‌کند.

• حفظ تناسب اندام
• شیردهی
• ترک سیگار
• بارداری و زایمان
• مصرف قرص‌های ضد بارداری
• انجام معاینات به طور دوره‌ای و منظم

درمان سرطان تخمدان

برای درمان سرطان تخمدان مانند دیگر سرطان‌ها با توجه به شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. از جمله این درمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عمل جراحی

در اوایل بیماری و زمانی که سلول‌های سرطانی تنها در تخمک قرار دارند، می‌توان برای برداشتن تومور از عمل جراحی استفاده کرد. عمل جراحی در این حالت می‌تواند در شکل‌های مختلف انجام شود. در صورتی که تنها یکی از تخمدان‌ها درگیر سلول سرطانی باشد، می‌توان یک تخمدان و سلول‌های سرطانی را بیرون آورد. در این حالت شانس باردارشدن بعد از درمان وجود خواهد داشت.

در شرایطی که بیماری به هر دو تخمدان سرایت کرده باشد، پزشک هر دو تخمدان و لوله فالوپ را خارج می‌کند. در این حالت نیز چون رحم سالم است، می‌توان با تخمک فریز شده و یا تخمک اهدایی نسبت به بارداری اقدام کرد. اگر سرطان بسیار پیشرفت کرده باشد و یا بیمار قصد بارداری نداشته باشد، در عمل جراحی لوله فالوپ، تخمدان‌ها، غدد لنفاوی مجاور و یک چین بافت چربی شکمی(امنتوم) را از بدن خارج می‌کنند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی یکی دیگر از روش‌های درمان بیماری سرطان است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و سلول‌هایی که رشد سریعی دارند، استفاده می‌شود. شیمی درمانی به صورت تزریقی یا خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در اغلب موارد از این روش بعد از عمل جراحی و برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده استفاده می‌شود.گاهی نیز ممکن است پزشک انجام شیمی درمانی را قبل از عمل تجویز کرده یا حتی حین عمل از داروهای مخصوص شیمی درمانی استفاده کند.

هورمون درمانی

از آن جا که استروژن یک هورمون کمک کننده به رشد سلول‌های سرطانی است، در این روش با انسداد استروژن از رشد سلول‌های غیرطبیعی جلوگیری می‌کنند. این روش معمولاً در اوایل بیماری مورد استفاده قرار گرفته و اگر پس از درمان تومور مجدداً رشد کند، پزشک روش‌های درمانی دیگر را تجویز می‌کند.

درمان هدفمند

در این روش درمان تنها بر روی نقاط خاصی که سلول‌های سرطانی در آن وجود دارد، متمرکز می‌شوند. این روش منجر به مرگ سلول‌های سرطانی خواهد شد. داروهای هدفمند سرطان نحوه عملکرد سلول‌ها را تغییر داده و به بدن کمک می‌کند که رشد سرطان را کنترل کند. درمان هدفمند نسبت به درمان‌های دیگر شخصی‌سازی‌تر شده است.

در این روش ممکن است پزشک سلول‌های سرطانی را با داروهای مختلف هدفمند آزمایش کرده تا بهترین و مناسب‌ترین دارو را انتخاب کند. از جمله پرکاربردترین داروهای هدفمند می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:

• اولاپاریب(لینپارزا) جهت مسدود کردن رشد سرطان
• بواسیزوماب(آواستین) جهت جلوگیری از رشد عروق خونی در سلول‎های سرطانی

تماس با ما برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره true با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

سخن نهایی

بروز هرگونه بیماری به خصوص سرطان می‌تواند تا حد بسیار زندگی روند زندگی شما و اطرافیانتان را مختل کند. از این رو آگاهی از علائم بیماری مانند سرطان تخمدان، روش‌های پیشگیری و درمان می‌تواند تا حد زیادی به آگاهی درباره آن کمک کند. از آن جا که این بیماری بیشتر در سنین بالای 50 سالگی اتفاق می‌افتد، علائم سرطان و یا ویزیت‌های دوره‌ای پزشک را جدی بگیرید.