آشنایی با بهترین روش های درمان کیست تخمدان

گاهی در بدن خانم‌ها کیست‌هایی ایجاد می‌شود که نتیجه تجمع مایعی درون یک فولیکول در حال رشد تخمدان می‌باشد. معمولاً این‌گونه کیست‌ها با اینکه ممکن است گاهی با درد همراه باشند؛ اما اغلب خطری ندارند و به درمان خاصی نیازی نمی‌باشد. البته باید توجه داشت که پیگیری درد ناحیه تخمدان و وضعیت کیست در همه موارد الزامی است.

درمان کیست تخمدان با توجه به سن، نوع و اندازه کیست ها در نظر گرفته می شود؛ لذا کمک گرفتن از پزشک متخصص برای تشخیص و از بین بردن آن بسیار ضروری است. در این مقاله به توضیح درمان‌های خانگی و درمان‌های تخصصی‌ای پرداخته شده که در کاهش درد و اندازه کیست تخمدان یا عدم بازگشت آن‌ها مؤثر است.

چند نوع کیست تخمدان وجود دارد؟

به کیسه‌های کوچکِ پر از مایعی که درون تخمدان‌ها قرار دارد، کیست تخمدان (ovarian cysts) می‌گویند. این کیست‌ها در تمام سنین مشاهده می‌شوند؛ اما اغلب در سنین باروری بروز می‌یابند. در کل، کیست‌های تخمدان به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

• کیست پاتولوژیک (Pathological cyst): نوعی از کیست‌های تخمدان که می‌تواند بدخیم باشد و شیوع کمتری نیز دارد، تحت عنوان کیست پاتولوژیک شناخه می‌شود.
• کیست فانکشنال (Functional cyst): این نوع عارضه که به نام کیست عملکردی نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین کیست تخمدان به شمار می‌رود که بخشی از روال عادی عادت ماهانه را تشکیل می‌دهد و اغلب بی‌خطر است.

روش های تشخیص کیست تخمدان

برای تشخیص کیست تخمدان، پزشک با توجه به معاینات و آزمایشات لازم به بررسی شکل و جنس کیست‌ها می‌پردازد. به طور مثال، جامد بودن یا پر از مایع بودن کیست یا ترکیبی از این دو حالت توسط پزشک مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و سپس اقدامات لازم برای بیمار شرح داده می‌شود. ازجمله آزمایشات و روش‌های تشخیص کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سونوگرافی لگن: در این روش به کمک دستگاهی مخصوص و به وسیله امواج با فرکانس بالا از رحم و تخمدان‌ها عکس‌برداری می‌شود و پزشک توسط این عکس‌ها نوع کیست و موقعیت آن را تشخیص می‌دهد.
• آزمایش خون: در برخی موارد که کیست تخمدان جامد باشد، به منظور ارزیابی سطح پروتئینی به نام آنتی‌ژن سرطان CA-125 آزمایش خون تجویز می‌شود تا در صورت بالا بودن مقدار آن، خطر سرطان تخمدان مورد بررسی قرار گیرد.
• آزمایش بارداری: در صورت شک به وجود کیست تخمدان و مشاهده علائم آن، اگر جواب تست بارداری مثبت باشد، می‌تواند نشانه‌ای از وجود کیست کورپوس لوتئوم (corpus luteum cyst) باشد.
• لاپاراسکوپی: در این روش که نیاز به بیهوشی دارد، ابزاری باریک و میله‌ای از برشی کوچک وارد شکم می‌شود و پس از مشاهده و تشخیص کیست، پزشک می‌تواند همان‌جا کیست را از بین ببرد.

چرا باید کیست تخمدان را درمان کرد؟

این بیماری در صورتی که به موقع مورد پیگیری و درمان قرار نگیرد، ممکن است بزرگ شود یا به کیست‌های سرطانی تبدیل شود و آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای فرد در پی داشته باشد. همچنین عدم درمان کیست تخمدان می‌تواند منجر به مشکلات باروری و نازایی نیز شود؛ هرچند که این مسئله، مطلق نبوده و ممکن است افرادی با وجود داشتن کیست، باز هم بتوانند باردار شوند.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

درمان کیست تخمدان

همانطور که گفته شد؛ پزشک جهت ارائه بهترین راه از بین بردن کیست تخمدان، ابتدا مواردی از قبیل سن و علائم بالینی بیمار، شکل ظاهری کیست و یائسه بودن خانم را مورد بررسی قرار می‌دهد و سپس راهکار درمانی مناسب را تجویز می‌نماید. انواع روش‌های درمان کیست تخمدان به شرح زیر می‌باشد:

درمان دارویی کیست تخمدان

• قرص های ضدبارداری: افرادی که به‌طور مکرر به کیست تخمدان مبتلا می‌شوند، به دلیل تغییرات هورمونی می‌بایست از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده نمایند تا با اثرگذاری بر هورمون‌های بدن، احتمال بروز کیست و سرطان تخمدان کاهش یابد. همچنین این قرص‌ها از تشکیل مجدد کیست‌ها جلوگیری به عمل می‌آورند. نکته قابل ذکر این است که قرص‌های ضدبارداری توانایی کوچک‌تر کردن کیست‌های تخمدان را ندارند و فقط احتمال بروز و تشکیل مجدد کیست را کاهش می‌دهند.
• مسکن ها: اغلب به بیماران مصرف مسکن‌های OTC به مدت 2 الی 3 روز جهت تسکین درد ناشی از کیست‌های تخمدان توصیه می‌شود؛ اما مصرف طولانی‌مدت‌تر این قرص‌ها می‌بایست حتماً تحت نظر پزشک و به تجویز وی باشد. ازجمله داروهای مسکن بدون نسخه می‌توان به استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن اشاره نمود.

بیشتر بخوانید: آیا کیست تخمدان باعث ناباروری می شود؟

جراحی کیست تخمدان

در صورتی که کیست تخمدان پس از 2 الی 3 دوره قاعدگی رفع نگردد و یا کیست به تدریج بزرگ‌تر شود، به درمان جراحی نیاز می‌باشد که از دو طریق قابل انجام است:

• لاپاراسکوپی: در این روش پزشک به کمک ابزار ظریف و مخصوص و ایجاد یک برش کوچک بر روی شکم، کیست را از بدن خارج می‌کند.
• لاپاراتومی: در مواردی که کیست تخمدان سرطانی شده باشد، به کمک روش لاپاراتومی، در قسمت لگن برشی ایجاد می‌شود و کیست از تخمدان خارج می‌گردد.

درمان های خانگی کیست تخمدان

برای درمان کیست تخمدان بدون دارو از برخی روش‌های خانگی می‌توان استفاده کرد که به قرار زیر می‌باشد:

کمپرس گرم

قرار دادن پدهای حرارتی یا یک بطری آب گرم در ناحیه پایینی شکم تحت عنوان روش گرمادرمانی یا کمپرس گرم شناخته می‌شود که به منظور کاهش گرفتگی‌های عضلانی ناشی از کیست تخمدان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

ریشه و چای زنجبیل

ریشه زنجبیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی دارد. مصرف زنجبیل در رژیم غذایی می‌تواند در توقف رشد سلول‌های سرطانی و کاهش ابتلا به سرطان مفید باشد. همچنین مصرف چای زنجبیل تسکین‌دهنده طبیعی درد و گرفتگی می‌باشد.

دمنوش بابونه

چای یا دمنوش بابونه به دلیل خاصیت ضدالتهابی خود موجب کاهش استرس و اضطراب فرد می‌شود و آرامش‌بخش است. مصرف این دمنوش جهت تسکین اسپاسم‌های عضلانی و داشتن خوابی راحت‌تر مفید می‌باشد.

اسید چرب امگا3

گنجاندن غذاهای سرشار از امگا3 نظیر روغن ماهی، گردو و تخم کدو در برنامه غذایی بسیار توصیه می‌شود.

درمان کیست تخمدان با سرکه سیب

سرکه سیب به دلیل اینکه حاوی مقادیر زیادی پتاسیم است جهت درمان کیست تخمدان بسیار مفید می‌باشد؛ چراکه یکی از دلایل بروز کیست تخمدان، کمبود پتاسیم در بدن است. مصرف سرکه سیب می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به کیست تخمدان و همچنین به کوچک‌تر کردن کیست کمک نماید. طبق منابع توصیه شده که به سرکه سیب مقداری آب گرم و شیره سیاه اضافه کرده و سپس هر روز میل گردد.

کاهش مصرف غذاهایی با طبع سرد

جهت درمان خانگی کیست تخمدان می‌بایست غذاهایی با طبع سرد نظیر برنج، ماهی، دوغ، ماست و میوه‌هایی مانند هلو، گوجه و گیلاس را کمتر مصرف نمود. گفتنی است در صورت خوردن این نوع مواد غذایی، بهتر است همراه با موادی با طبع گرم نظیر زعفران، دارچین، سیاه‌دانه و عسل مصرف شود.

سایر درمان‌های خانگی کیست تخمدان

• عدم مصرف غذاهای حاوی مواد نگهدارنده نظیر کنسروها
• اجتناب از مصرف غذاهای پرچرب و سنگین نظیر شیرینی خامه‌ای، کله‌پاچه، پیتزا و الویه
• خودداری از ترکیب شیر با میوه‌ها (به دلیل سخت شدن هضم شیر هنگام ترکیب با میوه‌ها)

درمان های خانگی بلندمدت برای رفع کیست تخمدان

برخی از روش‌های درمان خانگی وجود دارد که رعایت آن‌ها در درازمدت می‌تواند سبب کوچک شدن اندازه کیست‌ها و حتی جلوگیری از عود مجدد آن‌ها شود. بدیهی است که جهت به‌کارگیری این روش‌ها می‌بایست علائم و وضعیت بدن فرد بیمار توسط پزشک متخصص مورد بررسی واقع گردد. برخی از این روش‌های درمانی طولانی‌مدت به شرح زیر می‌باشد:

تنظیم و تعدیل رژیم غذایی

بروز کیست‌های زیاد در فرد منجر به وقوع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود که این عارضه می‌تواند در اثر اضافه‌وزن یا چاقی رخ دهد. از آنجایی که بین سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و مقاومت انسولینی رابطه‌ای وجود دارد که مانع از کاهش وزن می‌شود؛ لذا پرهیز از موادی که موجب ایجاد مقاومت انسولینی می‌شود _نظیر کربوهیدرات‌ها و غذاهای فرآوری‌شده_ می‌تواند در درازمدت بر رفع کیست تخمدان مؤثر باشد.

مصرف تخم کتان جهت تنظیم هورمون ها

مصرف تخم کتان آسیاب‌شده با کاهش سطح آندروژن‌ها و تنظیم هورمون‌های بدن در بهبود کیست تخمدان اثرگذار است؛ چراکه سطح بالای هورمون‌های آندروژن در بدن، امکان بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را فراهم می‌کند.

مصرف ریشه ماکا جهت تعدیل هورمون ها

ریشه ماکا یا جینسینگ بیشتر در خانم‌های یائسه مؤثر است؛ به‌گونه‌ای‌که این گیاه ناراحتی‌ها و عوارض یائسگی مثل تعریق شبانه، تپش قلب، گُرگرفتگی و افسردگی را کاهش می‌دهد و در تعدیل هورمون‌های بدن مؤثر است. باید دانست که این مکمل غذایی را می‌توان به صورت پودر یا کپسول (باتوجه به دستورالعمل استفاده) و نیز به صورت افزودن به قهوه یا اسموتی مصرف نمود.

درمان کیست تخمدان در دختران مجرد 

در دختران جوان و مجرد معمولاً از روش‌هایی نظیر ماساژدرمانی، تغییر سبک زندگی، تنظیم برنامه غذایی سالم، گرم نگه داشتن بدن و ریلکس کردن برای درمان کیست تخمدان استفاده می‌شود.

درمان کیست تخمدان در دوره یائسگی

در شرایطی که کیست تخمدان خوش‌خیم و سطح پروتئین CA-125 نرمال باشد، پزشک جهت کنترل وضعیت بیمار، یک بار دیگر آزمایش CA-125 را تکرار کرده و همچنین معاینه فیزیکی دوره‌ای و تست تصویری را به‌کار می‌گیرد و شاید داروهای تسکین درد و داروهای رفع سایر علائم کیست را نیز تجویز نماید.

شایان ذکر است که گاهی، برخی کیست‌های خوش‌خیم هم به جراحی نیاز دارند که به این روش، جراحی سیستکتومی گفته می‌شود. این جراحی در صورت بزرگ بودن، دردناک بودن و پاره شدن کیست، پیج‌خوردن تخمدان در اثر پارگی کیست، مؤثر نبودن درمان‌های دارویی و احتمال ابتلا به سرطان تخمدان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در بانوان یائسه اغلب روش لاپاراسکوپی جهت از بین بردن کیست به کار می‌رود. 

پروسه درمان کیست تخمدان چه مدت زمان می برد؟

در اکثر مواقع کیست تخمدان بدون مصرف دارو و بدون انجام روش درمانی، معمولاً بین یک الی سه ماه از بین می‌رود؛ اما در صورتی که کیست در این بازه زمانی برطرف نشد و یا کیست بزرگ‌تر گردید می‌بایست با مراجعه به پزشک یکی از روش‌های درمان کیست تخمدان را در پیش گرفت.

بیشتر بخوانید: علائم ترکیدن کیست تخمدان چیست و چه عوارضی دارد؟

کلام آخر

علی‌رغم اینکه داروها و مکمل‌های گیاهی متعددی جهت درمان کیست تخمدان یا کاهش درد و علائم آن وجود دارد؛ اما هیچ راه قطعی برای پیشگیری از بروز کیست تخمدان ارائه نشده است.

اشاره به این نکته نیز ضروری است که گاهی درد کیست تخمدان با درد عارضه میتل اشمرز (تخمک‌گذاری دردناک) اشتباه گرفته می‌شود. بنابراین با احساس درد در ناحیه شکم و تخمدان بهتر است به پزشک مراجعه نمود؛ چراکه پزشک متخصص می‌تواند مشکلات مربوط به این دو عارضه را از هم تشخیص بدهد و درمان مؤثر را برای بیمار تجویز کند.