علت بزرگ شدن تخمدان چیست و چگونه درمان می‌شود؟

تخمدان‌ها نقش بسیار مهمی در باروری زنان ایفا می‌کنند. تخمک‌ها در تخمدان‌ها تولید شده و توسط اسپرم‌های مردان بارور می‌شوند. همچنین مهم‌ترین هورمون‌های زنانه یعنی استروژن و پروژسترون در تخمدان ساخته می‌شود. ممکن است این سؤال برای شما نیز پیش‌آمده باشد که آیا اندازه تخمدان بر روی باروری تأثیرگذار است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت بله اندازه تخمدان‌ها بر باروری تأثیرگذار خواهد بود.

تخمدان کوچک به معنای آن است که میزان ذخیره تخمک زن از میزان نرمال کمتر است، اما برعکس این موضوع صادق نیست. یعنی تخمدان‌های بزرگ الزاماً به معنای بیشتر بودن ذخیره تخمدان نیست. اندازه تخمدان به عوامل مختلی بستگی دارد که در این مطلب به‌طور کامل به آن‌ها پرداخته‌شده است.

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

تأثیر اندازه تخمدان بر بارداری

همان‌طور که در بالا اشاره شد، اندازه تخمدان یکی از فاکتورهایی است که بر باروری زنان تأثیرگذار خواهد بود. اندازه تخمدان به معنای توانایی زنان در بارداری راحت است. تعداد تخمک‌های بالقوه که آماده لقاح هستند، به اندازه تخمدان بستگی دارد.

اگر اندازه تخمدان یک زن کوچک‌تر از مقدار طبیعی باشد، ممکن است به دلیل آن باشد که تعداد تخمک‌های بالقوه کمتری دارد و در نتیجه احتمال بارداری او کاهش پیدا می‌کند. البته اندازه بزرگ تخمدان الزاماً به معنای افزایش احتمال بارداری نیست و این مسئله می‌تواند علت‌های مختلف دیگری داشته باشد.

اندازه تخمدان‌ها و درستی عملکرد آن‌ها با آزمایشاتی مانند آزمایش خون و سونوگرافی قابل تشخیص است. همچنین در سونوگرافی می‌توان تعداد فولیکول‌های تخمدان را با استفاده از اسکن‌های اولتراسوئد شمرد. تعداد این فولیکول‌ها نشان دهنده طبیعی بودن تخمک های آن است.

علائم بزرگ شدن تخمدان

بزرگ شدن تخمدان در موارد نادر به قدری محسوس است که برای خود شخص یا پزشک می‌تواند قابل تشخیص باشد، اما در اغلب موارد این گونه نیست. در این صورت با توجه به علائم این مشکل می‌توانید به بروز آن پی ببرید. از جمله علائم بزرگ شدن تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش یا افزایش وزن
• خستگی بی‌دلیل
• افزایش موی زائد
• نازک شدن موی سر
• ناراحتی دائم در ناحیه شکم
• نفخ یا تهوع
• تغییر در عادات دفعی مانند یبوست یا اسهال
• تورم و احساس پری در ناحیه لگن
• سیکل نامنظم ماهیانه

در صورت مشاهده علائم زیر حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک معمولاً برای اطمینان از مشکل برای بیماری سونوگرافی تجویز می‌کند. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. این سونوگرافی ممکن است از روی شکم یا به صورت واژینال انجام شود.

آیا بزرگ شدن تخمدان نگران‌کننده است؟

تخمدان‌ها یکی از اجزای مهم در سیستم تولیدمثل هستند که دو وظیفه اصلی بر عهده دارند:

• تخمک‌ها را برای لقاح تولید و آزاد می‌کنند.
• هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند.

دلایل مختلفی می‌تواند منجر به بزرگ شدن تخمدان‌ها شود که برخی از آن‌ها مشکل اساسی ندارند. به طور مثال در چرخه قاعدگی با بالغ شدن تخمک، تخمدان به صورت طبیعی متورم شده و آماده ترشح می‌شود. کیسه‌های پر آب داخل تخمدان نیز می‌تواند باعث ایجاد تورم شده که معمولاً با دارو درمانی رفع خواهند شد.

در موارد نادری تورم تخمدان می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد که باید در اولین فرصت اسکن و تصویربرداری شود. البته سرطان تخمدان یکی از سرطان‌های نادر در زنان است و احتمال وقوع آن بسیار کم است.

چه عواملی بر اندازه تخمدان تأثیرگذار خواهد بود؟

جالب است بدانید که اندازه تخمدان‌های زن با توجه به دلایل مختلف می‌تواند در طول زندگی تغییر کند. فاکتورهای مختلفی می‌تواند بر اندازه تخمدان تأثیر بگذارد که در ادامه با آن آشنا خواهیم شد.

• سن
• اختلالات تخمدان
• تحریک هورمونی
• تخمک‌گذاری
• سندروم پلی کیستیک
• تورشن تخمدان
• سرطان تخمدان
• بارداری

سن

سن یکی از فاکتورهای مؤثر بر اندازه تخمدان است. تخمدان‌ها در دوره‌های قبل از بلوغ و بعد از یائسگی کوچک‌ترین اندازه خود هستند. اندازه تخمدان در دوران بلوغ و دوران قبل از یائسگی افزایش پیدا می‌کند. همچنین تخمدان‌ها در زمان تخمک‌گذاری یا قاعدگی بزرگ و متورم می‌شوند. بهتر است بدانید اندازه طبیعی تخمدان‌های زنان سه سانتی‌متر طول، 2.5 سانتی‌متر ارتفاع و 1.5 سانتی‌متر عرض است. قطر تخمدان قبل از بلوغ یا بعد از یائسگی کمتر از 20 میلی‌متر است.

اختلالات تخمدان

یکی دیگر از علت‌های افزایش اندازه تخمدان، اختلال در آن یا ایجاد سرطان است. کیست‌های جسم زردُ کیست‌های فولیکولی و سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها، درد و خونریزی شود. این اختلالات همچنین بر روی بارداری زنان نیز تأثیرگذار خواهد بود.

تحریک هورمونی

یکی از روش‌های درمان ناباروری در زنان تزریق هورمون به منظور تحریک تخمدان‌ها و آزاد شدن تخمک، تزریق هورمونی است. این روش درمانی باعث می‌شود تخمدان‌ها در دوران تخمک‌گذاری موقتاً بزرگ شده و سپس به اندازه طبیعی خود بازگردند.

تخمک‌گذاری

همان‌طور که در بخش‌های بالاتر نیز اشاره شد، در دوران تخمک‌گذاری اندازه تخمدان به صورت طبیعی افزایش پیدا می‌کند. این تورم در زنانی که داروهای باروری مصرف می‌کنند، بیشتر است.

سندروم پلی کیستیک یا PCOS

یکی از رایج‌ترین مواردی که تعادل هورمونی تخمدان را به هم ریخته و باعث ایجاد کیست‌های کوچک می‌شود، تنبلی تخمدان است. سندروم پلی کیستیک می‌تواند باعث ایجاد قاعدگی نامنظم، مشکلات بارداری، افزایش وزن و ایجاد موی زائد در بدن شود.

تورشن تخمدان

تورشن یا پیچ‌خوردگی تخمدان معمولاً در اثر چرخش کامل یا نسبی تخمدان در اطراف بافت‌های حمایت کننده خود ایجاد می‌شود. تورشن تخمدان منجر به قطع جریان خون به تخمدان، درد لگن، تهوع و استفراغ می‌شود. تورشن تخمدان یک مسئله حاد و فوری پزشکی است که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن درمان شود.

سرطان تخمدان

یکی دیگر از علت‌های افزایش اندازه تخمدان سرطان است. سرطان تخمدان جز سرطان‌های نادر بوده و معمولاً در دوران بعد از یائسگی در فرد ایجاد می‌شود. علائم این سرطان اختصاصی نیست و می‌تواند علائم عمومی مانند نفخ، خستگی یا درد در ناحیه لگن باشد. برای تشخیص این سرطان معمولاً ابتدا شرح حال بیمار ثبت شده و عکس سونوگرافی گرفته خواهد شد. بیوپسی به طور واضح می‌تواند به تشخیص این سرطان کمک کند.

بارداری

از آن جا که هورمون‌های پروژسترون و استروژن در تخمدان ساخته شده و این هورمون‌ها در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کنند، تورم تخمدان در دوران بارداری تا حد زیادی طبیعی است. با این حال در این حالت نیز بهتر است توسط پزشک متخصص معاینه شوید تا از عدم وجود کیست یا فیبروم مطمئن شوید.

اندازه طبیعی تخمدان برای بارداری چقدر است؟

اندازه مناسب تخمدان برای بارداری همان اندازه نرمال آن یعنی 3*2 در 5*1.5 سانتی‌متر است. زمانی که تخمدان در این اندازه قرار دارد، یعنی ذخیره تخمدان در آن به اندازه کافی است. البته اندازه تخمک نیز برای باروری تأثیرگذار خواهد بود. اگر اندازه تخمک کوچک باشد، احتمال بارداری کاهش پیدا می‌کند. برای تقویت و سلامتی تخمدان و تخمک ورزش منظم، خوردن مواد مغذی، دوری از استرس، حفظ سلامت بدن و حفظ وزن مناسب بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره علل اصلی ناباروری در زنان

درمان بزرگ شدن تخمدان

درمان تخمدان بزرگ و متورم با توجه به علت ایجاد آن متفاوت خواهد بود. همچنین در اغلب موارد تورم تخمدان مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. روش‌های زیر از جمله اقدامات درمانی برای این مشکل به شمار می‌روند.

• کاهش وزن، حتی کاهش 10 درصدی وزن نیز می‌تواند به درمان تورم تخمدان کمک کند.
• استفاده از داروهای کنترل‌کننده بارداری نیز در بسیاری از موارد می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• استفاده داروهای ضد اندروژن
• مصرف متفورمین؛ این دارو به کنترل سطح انسولین و هورمون‌های اندروژن کمک می‌کند.

اگر تورم تخمدان ناشی از سرطان باشد، درمان ممکن است به صورت خارج کردن تخمدان و بافت‌های متأثر از آن انجام شود. همچنین در این شرایط معمولاً درمان شیمی‌درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و رادیوتراپی برای کم کردن سایز تومور قبل از خارج کردن انجام می‌شود.

روش‌های بهبود تورم تخمدان

در کنار روند درمانی که پزشک برای شما تعیین خواهد کرد، شما می‌توانید با انجام راهکارهای دیگری روند درمان را بهبود ببخشید. از جمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• به طور مرتب ورزش کنید. ورزش می‌تواند سلامت بدن و تخمدان‌ها را تا حد زیادی تضمین کند. نیازی به ورزش حرفه‌ای و سنگین ندارید، روزی نیم ساعت پیاده‌روی یا یک ساعت ورزش یوگا برای شما بسیار مفید خواهد بود.
• وزن خود را در حالت مناسب نگه‌دارید. کمبود وزن یا افزایش وزن هرکدام می‌تواند بر روی کیفیت تخمک و در نتیجه اندازه تخمدان تأثیر بگذارد. بنابراین سعی کنید وزن خود را در محدوده نرمال و طبیعی نگه‌دارید.
• روش‌های مدیریت استرس را بیاموزید. دنیای امروز پر از نگرانی‌ها و اضطراب‌ها است و شما باید بتوانید این نگرانی‌ها را کنترل و مدیریت کنید. سعی کنید در روز چنددقیقه‌ای به مراقبه و مدیتیشن اختصاص دهید. همچنین بهتر است یک ساعت قبل از خواب تلفن همراه را کنار بگذارید.
• رژیم غذایی خوب و متعادلی داشته باشید. مصرف غذاهای ناسالم و فست فودها را تا حد ممکن کنار بگذارید. پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، فیبر، چربی خوب و مواد معدنی را به اندازه کافی در برنامه غذایی خود قرار دهید. همچنین بهتر است آزمایش‌های کامل را با تجویز پزشک انجام دهید تا اگر ماده خاصی در بدن شما کم است، بتوانید با دارو درمانی یا مواد غذایی آن را برطرف کنید.
• مصرف سیگار و مواد الکلی را کنار بگذارید. مصرف دخانیات و مواد الکی می‌تواند بر روی ناباروری افراد تأثیر مستقیم بگذارد.

جمع‌بندی

تورم تخمدان یکی از مشکلات رایجی است که اغلب زنان در دوران مختلف زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند به دلایل غیر مهمی مانند چرخه عادت ماهیانه تا دلایل جدی مانند سرطان ایجاد شود. در صورت مشاهده علائم این مشکل و عدم رفع آن در چند روز حتماً باید به پزشک مراجعه شود. این بیماری روش‌های درمان مختلفی داشته که در مطلب فوق به طور کامل به آن پرداخته‌شده است.