آیا تنبلی تخمدان باعث ناباروری می شود؟

در تخصص زنان و زایمان اصطلاحی به نام تنبلی تخمدان وجود ندارد. در باور عامیانه در مواردی که فرد دچار عدم تخمک‌گذاری یا اختلال در تخمک‌گذاری باشد، دچار تنبلی تخمدان است. البته عدم تخمک‌گذاری یا بروز اختلال در تخمک‌گذاری ممکن است به دلایل مختلفی بروز پیدا کند؛ اما اغلب افراد مبتلا به این مشکل، مبتلا به تخمدان پلی کیستیک هستند. در واقع می‌توان گفت تخمدان پلی کیستیک اصطلاح علمی تنبلی تخمدان می‌باشد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) به عنوان یکی از رایج‌ترین علل ناباروری زنان، شیوع قابل توجهی در میان بانوانی از سنین مختلف دارد. البته با وجود اثرگذاری PCOS بر توانایی و شانس باروری خانم‌ها، همچنان اغلب مبتلایان به این بیماری صاحب فرزندانی با سلامت جسمی کامل می‌شوند. بااین‌حال، رعایت برخی نکات برای بارداری با تنبلی تخمدان یا PCOS ضروری است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک چیست؟

در تخمدان پلی کیستیک یا همان تنبلی تخمدان، تخمدان دارای کیست های کوچک بسیاری است که دقیقاً زیر سطح تخمدان قرار گرفته است. این کیست ها همان کیسه هایی هستند که تخمک در آن ها رشد می کند. بروز اختلال تنبلی تخمدان سبب عدم رشد صحیح این کیسه ها و عدم آزاد سازی تخمک ها می شود. در واقع تنبلی تخمدان یا همان تخمدان پلی کیستیک به علت بروز برخی از عوامل نظیر بروز اختلال در هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان، تحت تأثیر هورمون های FSH و LH طبیعی بدن قرار نگرفته و در نتیجه تخمک گذاری اتفاق نمی افتد.

لازم به ذکر است که هر فولیکول علاوه بر نگهداری تخمک، حاوی مایعی برای رشد و بلوغ تخمک می‌باشد. با آماده شدن تخمک بالغ و رشد کافی آن، فولیکول شکافته می‌شود تا مرحله تخمک‌گذاری با خروج تخمک به سمت لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) رخ دهد. این فرایند در سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار اختلال می‌شود و به خوبی انجام نمی‌گیرد.

ابتلا به PCOS سطح هورمون مردانه تستوسترون را در بدن زنان افزایش می‌دهد و بدین ترتیب باعث بی‌نظمی قاعدگی یا توقف پریود و تخمک‌گذاری می‌شود. لذا عدم پاره شدن فولیکول‌ها برای تخلیه تخمک و مایع و باقی ماندن و سفت شدن آن‌ها در تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیستیک _به معنای تخمدان حاوی کیست‌های زیاد_ را به وجود می‌آورد.

در مطلب تنبلی تخمدان می توانید اطلاعاتی در زمینه علل بروز، نشانه ها و روش های درمان تنبلی تخمدان کسب کنید.

تنبلی تخمدان و بارداری

برای اقدام به بارداری با وجود تنبلی تخمدان، باید علل ناباروری ناشی از PCOS را یافت و آن‌ها را برطرف کرد. معمولاً علت اصلی نازایی در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک، عدم تخمک‌گذاری ناشی از عدم بلوغ فولیکول‌ها یا افزایش تستوسترون است. گاهی مواقع با وجود تخمک‌گذاری، عدم تعادل هورمون‌ها باعث ناتوانی آندومتر (لایه داخلی رحم) برای پذیرش و لانه‌گزینی جنین می‌گردد. به علاوه از آن‌جایی که عدم تعادل هورمون‌ها در PCOS بی‌نظمی قاعدگی را به دنبال می‌آورد، این سیکل‌های قاعدگی غیرقابل پیش‌بینی موجب اختلال در بارداری می‌شود.

برای بهبود فرایند تخمک‌گذاری و متعادل کردن سطوح هورمون‌ها در بدن، باید اقدامات و فعالیت‌های مناسبی انجام داد. اولین گام برای بارداری در مبتلایان به تنبلی تخمدان، کاهش وزن می‌باشد؛ چراکه بسیاری از افراد مبتلا به تنبلی تخمدان دچار اضافه وزن هستند. کاهش وزن و داشتن شاخص توده بدنی (BMI) نرمال، سبب تعادل هورمون‌های بدن، کاهش انسولین خون، تحریک و بهبود روند تخمک‌گذاری و تنظیم چرخه پریود می‌شود.

به‌طور کلی، آمارها نشان می‌دهد که بین ۵ تا ۱۳ درصد از زنان در سنین باروری با مشکل تخمدان پلی کیستیک مواجه هستند. این عارضه می‌تواند مشکلاتی از قبیل ضخیم شدن بافت خارجی تخمدان، تشکیل کیست‌های متعدد، افزایش سطح انسولین خون و اختلال در فرایند رشد تخمک‌ها و تخمک‌گذاری را به دنبال داشته باشد که موانعی را بر سر راه بارداری خانم‌ها ایجاد می‌کند.

معمولاً در تنبلی تخمدان خفیف می‌توان با تغییر سبک زندگی و ایجاد تعادل در هورمون‌ها، شانس بارداری را افزایش داد. اما تنبلی تخمدان شدید صرفاً با بهبود سبک زندگی درمان نمی‌شود و باید برخی روش‌های پزشکی نیز برای کمک به باروری مورد استفاده قرار گیرد. برای اطلاع از شدت تنبلی تخمدان و میزان اثرگذاری تخمدان پلی کیستیک بر شانس بارداری، می‌بایست کلیه تست‌ها و آزمایش‌های تجویزشده توسط پزشک را به‌طور کامل انجام داد. در نهایت، انتخاب روش درمانی براساس ضعیف یا شدید بودن PCOS و وضعیت عمومی مادر صورت می‌گیرد.

رابطه تنبلی تخمدان و ناباروری

همان‌طور که ذکر شد، علت اصلی ناباروری در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان، اضافه وزن است. اضافه وزن سبب برهم خوردن تعادل هورمونی و در نتیجه بروز اختلالات تخمک گذاری و تنبلی تخمدان می شود. در اغلب موارد افرادی که دارای سیکل های قاعدگی بیش از ۳۵ روز هستند، شانس بارداری اندکی دارند. البته در برخی از مبتلایان با وجود قاعدگی نامنظم همچنان تخمک گذاری انجام می شود.

قاعدگی نامنظم، وجود اختلال در تخمک گذاری یا عدم انجام تخمک گذاری عمده ترین دلیل ناباروری در مبتلایان به تنبلی تخمدان می باشد؛ به همین علت کاهش وزن می تواند سبب مهار مقاومت بدن نسبت به انسولین، متعادل شدن هورمون های بدن و برطرف شدن اختلالات تخمک گذاری شود. حتی اگر کاهش وزن، تخمک گذاری را بهبود ندهد، می تواند شانس بارداری و درمان را افزایش دهد.

احتمال بارداری با تخمدان پلی کیستیک چقدر است؟

در حال حاضر آمار دقیقی درخصوص احتمال باردار شدن با تنبلی تخمدان وجود ندارد؛ زیرا گاهی فرد بدون این که هرگز متوجه بیماری خود یعنی سندرم تخمدان پلی کیستیک شود، یک بارداری موفق را پشت سر می‌گذارد. بااین‌حال، طبق مطالعات حدود ۷۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS در بارداری خود دچار مشکل می‌شوند.

علت این امر علاوه بر نامنظم بودن یا توقف تخمک‌گذاری، می‌تواند ناشی از تولید اندک هورمون پروژسترون برای کمک به بارداری در مراحل اولیه آن باشد.

برای درمان تنبلی تخمدان چی بخوریم؟

مطالعات نشان می‌دهد رژیم غذایی مناسب و کامل می‌تواند نقش مهمی در بهبود تنبلی تخمدان یا PCOS و در نتیجه افزایش شانس بارداری و حفاظت از بارداری داشته باشد. مبتلایان به تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک در معرض بروز اختلال در حفظ تعادل قند خون و مقاومت به انسولین هستند. اما استفاده از یک رژیم غذایی سالم، ورزش کردن به صورت منظم، دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن و مدیریت استرس سبب بهبود شرایط بدنی فرد خواهد شد. به طور کلی رعایت رژیم غذایی زیر برای افراد توصیه می‌شود:

• متعادل کردن مقدار مصرف پروتئین روزانه با مقدار مساوی از کربوهیدرات ها
• مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین
• مصرف مواد غذایی با فیبر زیاد
• مصرف روزانه اسیدهای چرب ضروری
• عدم مصرف کافئین
• مصرف غذاهای ارگانیک
• مصرف ۳ وعده غذایی و ۲ میان وعده

بیشتر بخوانید: برای تقویت تخمدان تنبل چه بخوریم؟

درمان تنبلی تخمدان

برای درمان تنبلی تخمدان، اولین گام کاهش وزن و ورزش می باشد. در مرحله بعد پزشک قرص ضد بارداری تجویز می کند و در صورتی که تنبلی تخمدان در مرحله پیشرفته باشد، داروهایی نظیر متفورمین و… تجویز می شود. در نهایت اگر کیست ها بزرگتر شود، فرد باید جراحی کند.

به‌طور کلی، اکثر بانوان مبتلا به PCOS شانس بارداری را دارند و برای تحریک تخمک‌گذاری آن‌ها، داروهایی همچون متفورمین و کلومیفن سیترات استفاده می‌شود. در افرادی که این درمان‌های دارویی اثرگذار نباشد، پزشک به سراغ تزریق گنادوتروپین می‌رود که به علت ریسک تحریک بیش‌از حد تخمدان، احتمال دوقلوزایی و چندقلوزایی در این روش وجود دارد.

بیشتر بخوانید: داروهای آی وی اف چیست؟

در صورت عدم بارداری با این تکنیک، عمل جراحی لاپاراسکوپی رحم و تخمدان لقاح خارج رحمی یا IVF پیشنهاد می‌شود. البته گاهی پیش از انجام این روش‌های تهاجمی، معاینه لوله‌های فالوپ برای شناسایی و رفع انسدادهای احتمالی صورت می‌گیرد.

چگونه با وجود تنبلی تخمدان حاملگی سالمی داشته باشیم؟

خانم هایی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند در طی بارداری نیز ممکن است با ریسک بالاتری برای عوارضی همچون سقط، دیابت بارداری، پره اکلامپسی و بالا رفتن وزن جنین مواجه شوند. بنابراین توصیه می شود این افراد در طول بارداری نیز تحت نظر پزشک بوده و به طور مداوم قند و فشار خون خود را چک کنند.

بارداری با تنبلی تخمدان چقدر طول می کشد؟

برخی افراد می‌پرسند که با وجود تنبلی تخمدان یا PCOS چقدر طول می‌کشد تا فرد باردار شود؟ باید گفت که هیچ راهی برای تعیین زمان دقیق بارداری در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. همچنین با شروع اقدامات درمانی برای مقابله با PCOS نیز نمی‌توان بازه زمانی خاصی برای احتمال وقوع حاملگی تعیین کرد. در افرادی که هنوز تنبلی تخمدان آن‌ها تشخیص داده نشده، پیش از انجام هر آزمایشی باید دست‌کم یک سال تلاش برای بارداری طبیعی صورت گیرد.

در صورت عدم موفقیت به بارداری، پزشک آزمایش‌ها و معاینات لازم را تجویز می‌کند. البته معمولاً برای زنان بالای ۳۵ سال یا افراد دارای سابقه سقط جنین، نیازی به این توقف ۱ ساله نیست و می‌توان از ابتدا نسبت به انجام آزمایش‌های لازم اقدام کرد.

روش های کمک باروری برای حاملگی با تنبلی تخمدان

بارداری با وجود ابتلا به تنبلی تخمدان می‌تواند به کمک روش‌های کمک‌باروری انجام شود. در روش ای وی اف پس از دریافت تخمک از زن با تحریک تخمک‌گذاری و دریافت اسپرم از مرد با نمونه‌گیری از منی، لقاح خارج از رحم اتفاق می‌افتد. سلول‌های جنسی در محیط آزمایشگاه لقاح می‌یابند و پس از گذشت چند تقسیم سلولی، جنین یا جنین‌ها به رحم زن منتقل می‌شوند. باید دانست که تحریک تخمدان، امکان دریافت تخمک‌هایی را که اغلب به علت PCOS بالغ و آزاد نمی‌شوند فراهم می‌کند و حتی امکان فریز جنین‌های اضافی برای بارداری‌های آینده وجود دارد.

بیشتر بخوانید: بارداری به روش ای وی اف، هر آنچه باید بدانید!

بهترین زمان مراجعه به پزشک در تخمدان پلی کیستیک

از آن‌جایی که سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS موجب مشکلات باروری یا نازایی می شود، مراجعه به پزشک ضرورت دارد. افرادی که بعد از یک سال تلاش برای بارداری، ناموفق بوده‌اند، احتمالاً به تنبلی تخمدان مبتلا هستند. توصیه می‌شود که درصورت شکست مکرر تلاش برای بارداری یا مشاهده علائمی همچون رشد موهای زائد در صورت و بدن، قاعدگی نامنظم یا توقف‌یافته، عدم کاهش با وجود تلاش برای آن و... فرد به پزشک متخصص زنان مراجعه کند.

در چنین شرایطی پزشک دستور سونوگرافی یا آزمایش خون می‌دهد و راهکارهایی را برای افزایش قدرت باروری توصیه می‌کند. لازم است خانم‌ها هرگونه تغییر یا بی‌نظمی در چرخه عادت ماهانه خود را ثبت کنند و این علائم را به همراه مشکلات احتمالی نظیر احساس افسردگی و اضطراب، به پزشک گزارش دهند. 

سخن پایانی

اگرچه تنبلی تخمدان به تنهایی موجب ناباروری نمی‌شود؛ اما با توجه به خطراتی که تخمدان پلی کیستیک برای مادر و جنین در دوران حاملگی ایجاد می‌کند، باید فرد مبتلا به PCOS به‌طور منظم تحت نظر پزشک قرار گیرد‌. از طرفی تنبلی تخمدان صرفاً برای زنان باردار خطرناک نیست و حتی در خانم‌هایی که قصد فرزندآوری ندارند ممکن است باعث افزایش فشار خون، دیابت، افسردگی، چاقی و سرطان آندومتر رحم شود.

لذا در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک به تنبلی تخمدان می‌بایست به پزشک مراجعه کرد. در کل، سندرم تخمدان پلی کیستیک اثری منفی روی بارداری می‌گذارد و موانعی را برای گذارندن یک بارداری سالم و بی‌خطر ایجاد می‌کند؛ اما با در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم و انجام معاینات منظم توسط پزشک می‌توان خطرات احتمالی این بیماری را کنترل کرد و صاحب فرزندانی سالم و سلامت شد.