علل اصلی قاعدگی نامنظم در زنان را بشناسید

چرخه قاعدگی اغلب زنان منظم است. منظور از منظم بودن این است که قاعدگی هر ۲۸ روز یکبار اتفاق می‌افتد. در این میان ۳۰ درصد از زنان دارای چرخه قاعدگی نامنظم هستند که یعنی پروسه‌ای از فرایندهای طبیعی بدن به درستی انجام نمی‌شود. معمولاً قاعدگی نامنظم علت یا منشأ خاصی ندارد؛ اما از آنجایی که گاهی این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از بروز مشکل در سلامتی فرد باشد و یا عوارضی نظیر ناباروری را در پی داشته باشد، لازم است بررسی شود.

قاعدگی نامنظم چیست؟

به طور کلی و اصولی، طول هر دوره قاعدگی در زنان 28 روز است؛ بدین معنی که فاصله بین روز اول شروع خونریزی تا اولین روز شروع خونریزی بعدی 28 روز به طول می‌انجامد. البته باید دانست که این دوره در افراد مختلف ممکن است کوتاه‌تر و یا طولانی‌تر باشد و بین 21 تا 35 روز طول بکشد که این فاصله بین دو چرخه قاعدگی نیز طبیعی قلمداد می‌گردد؛ اما اگر فاصله دو دوره کمتر از 21 و بیشتر از 35 روز شود، قاعدگی نامنظم به حساب می‌آید.

انواع اختلالات قاعدگی و علائم پریود نامنظم

ازجمله انواع اختلالات قاعدگی که می‌تواند نشانه‌ای از بی‌نظمی قاعدگی باشد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
• دیسمنوره؛ به معنی قاعدگی‌های دردناک
• آمنوره؛ به معنی توقف کامل عادت ماهانه و فقدان کامل پریود پس از 90 روز یا بیشتر
• آمنوره شیردهی؛ به معنی عدم وقوع قاعدگی در دوران شیردهی
• الیگومنوره؛ قاعدگی‌های کم تکرار که در فواصل بیش از 35 روز رخ می‌دهد.
• منوراژی یا هیپرمنوره؛ قاعدگی‌هایی که بیش از هفت روز و به طور غیرطبیعی طولانی یا با حجم زیاد هستند.
• پلی منوره؛ قاعدگی‌های مکرر که در فواصل کمتر از 24 روز رخ می‌دهد.
• متروراژی؛ قاعدگی‌هایی که در فواصل غیرمنظم رخ می‌دهند یا با لکه‌بینی بین دو سیکل همراه هستند.
• خروج زیاد لخته‌های خونی بزرگ و غیرعادی از واژن
• سایر موارد نظیر استرس، اضطراب، سابقه برخی بیماری‌ها و یا مسافرت و به‌هم ریختن الگوی خواب

سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

سندرم پیش از قاعدگی با مجموعه‌ای از علائم ذهنی، رفتاری و فیزیکی همراه است که روزهای قبل از خونریزی قاعدگی در فرد بروز می‌یابد و موجب اختلال در سبک زندگی وی می‌شود و اکثر این علائم پس از شروع خونریزی متوقف می‌گردد.

ازجمله علائم بالینی شایع در عارضه PMS، می‌توان به خستگی مفرط، سردرد، نفخ و درد سینه اشاره نمود. ضمناً، علائم رفتاری نظیر خلق افسرده، استرس و اضطراب، بی‌ثباتی خلقی، تحریک‌پذیری، فراموشی، حواس‌پرتی، افزایش اشتها و کاهش تمرکز نیز در سندرم پیش از قاعدگی مشاهده می‌شود.

شایان ذکر می‌باشد که حالت شدیدی از سندرم پیش از قاعدگی، اختلال دیسفوریک یا PMDD (PreMenstrual Dysphoric Disorder) قبل از قاعدگی نام دارد.

دیس منوره

قاعدگی‌های دردناک که بر اثر انقباض عروق رحم همراه با انقباضات شدید در قسمت تحتانی شکم رخ می‌دهد را «دیس‌منوره» می‌گویند. این نوع چرخه قاعدگی دردناک که ممکن است از یک تا چند سیکل عود کند به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

دیس‌منوره اولیه: دردهای قاعدگی که قبل از شروع عادت ماهانه بین چند ساعت تا 2 الی 3 روز پس از شروع پریود به پایان می‌رسد با نام دیس‌منوره اولیه شناخته می‌شود که این درد تنها ناشی از تغییرات هورمونی می‌باشد.

دیس‌منوره ثانویه: در صورتی که درد قاعدگی تا 6 الی 7 روز پس از عادت ماهانه ادامه داشته باشد، جزو دیس‌منوره ثانویه محسوب می‌شود. این عارضه می‌تواند در اثر علل پاتولوژیکی نظیر تنگی شدید دهانه رحم، اندومتریوز، آدنومیوز، توده‌های زیرمخاطی رحم، عفونت‌های لگنی مزمن و چسبندگی‌های لگنی به وقوع بپیوندد.

آمنوره

آمنوره به معنی توقف کامل عادت ماهانه و فقدان کامل پریود پس از 90 روز یا بیشتر است که این عارضه نیز به دو دسته تقسیم می‌شود:

• آمنوره اولیه: در این نوع آمنوره، فرد هرگز پریود نشده است.
• آمنوره ثانویه: در آمنوره ثانویه، فرد قبلاً پریود شده است؛ اما به طور ناگهانی و به مدت طولانی، قاعدگی قطع شده است.

لازم ذکر است که نوعی دیگر از آمنوره، با عنوان «آمنوره شیردهی» وجود دارد که به معنی عدم وقوع قاعدگی در دوران شیردهی می‌باشد.

الیگومنوره

به طور طبیعی، مدت زمان قاعدگی بین 3 الی 7 روز و حجم طبیعی خونریزی آن بین 30 تا 80 سی‌سی می‌باشد. بنابراین، اگر قاعدگی زودتر از 3 روز خاتمه یابد و یا حجم آن از 30 سی‌سی کمتر باشد، به آن «الیگومنوره» می‌گویند که جزو خونریزی‌های غیرطبیعی محسوب می‌شود.

منوراژی یا هیپرمنوره

به حالتی که خونریزی عادت ماهانه از حجم و مدت‌زمان طبیعی آن (30 تا 80 سی سی در ماه و به مدت 3 الی 7 روز) بیشتر گردد، منوراژی یا هیپرمنوره گفته می‌شود. باید دانست که این نوع عارضه می‌تواند کم‌خونی شدید را به دنبال داشته باشد.

پلی منوره

به فاصله بین روز اول پریود تا روز اول پریود بعدی، سیکل قاعدگی یا چرخه عادت ماهانه گفته می‌شود که معمولاً بین 24 تا 35 روز متغیر است. در صورتی که چرخه قاعدگی کمتر از 24 روز باشد؛ بدین معنی که خونریزی بعدی زودتر از 24 روز شروع شود؛ به این حالت، پلی‌منوره می‌گویند. پلی‌منوره یکی از اختلالات قاعدگی می‌باشد که فرد می‌بایست تحت نظر پزشک قرار گیرد.

متروراژی

لکه‌بینی و خونریزی بین دو سیکل قاعدگی با نام متروراژی شناخته می‌شود که در اوایل نوجوانی و در خانم‌هایی که به سن یائسگی نزدیک می‌شوند بیشتر ظاهر می‌گردد. این نوع اختلال قاعدگی اغلب منجر به پریودهای نامنظم می‌شود.

نحوه تشخیص قاعدگی نامنظم

برای تشخیص منظم یا نامنظم بودن چرخه پریود، باید به مدت ۳ ماه تاریخ شروع و پایان دوره پریود را یادداشت نمایید. اگر مدت زمان پایان و آغاز قاعدگی در ۳ ماه متوالی متفاوت باشد، قاعدگی نامنظم است. در صورت شک به این موضوع، اولین قدم جهت تشخیص دقیق قاعدگی نامنظم، معاینه لگنی و بررسی سوابق پزشکی می‌باشد. به طور کلی، برخی از روش‌های تشخیص عادت ماهانه نامنظم به شرح زیر است:

• سونوگرافی لگن جهت بررسی رحم، تخمدان‌ها و لگن
• آزمایش خون جهت بررسی کم‌خونی، عملکرد تیروئید و مشکلات انعقادی
• تست پاپ اسمیر جهت ارزیابی انواع عفونت‌ها و یا سلول‌های سرطانی دهانه رحم
• هیستروسکوپی جهت مشاهده قسمت داخلی رحم
• سونوهیستروگرافی جهت مشاهده و تشخیص هر نوع فیبروم یا پولیپ درون رحم
• بیوپسی اندومتر برای بررسی و نمونه‌برداری از رحم جهت ارسال به آزمایشگاه و ارزیابی بافت رحم 

البته ناگفته نماند که با طولانی شدن عدم وقوع قاعدگی بیشتر از 35 روز، انجام تست بارداری ضرورت دارد؛ چراکه ممکن است توقف پریود به دلیل بارداری رخ داده باشد.

علل بروز پریود نامنظم

عوامل زیادی در بروز قاعدگی نامنظم دخیل هستند. در اغلب موارد، به علت عدم تعادل هورمونی، تخمک‌گذاری در چرخه قاعدگی رخ نمی‌دهد و یا هر ماه در زمان‌های مختلفی انجام می‌شود. همچنین عوامل دیگری مانند سن، به‌هم ریختگی هورمون‌ها، سبک زندگی و شرایط محیطی نیز بر دوره پریود اثرگذار هستند. در ادامه این عوامل بررسی خواهد شد:

سن

منظم شدن دوره پریود زمان‌بر است؛ یعنی منظم شدن دوره پریود، بعد از چند سال از شروع دوره‌های قاعدگی اتفاق می‌افتد. معمولاً در ابتدای شروع دوره‌های قاعدگی و یا نزدیک شدن به زمان یائسگی، مشکل نامنظم شدن پریود رخ می‌دهد.

ورزش سنگین

عواملی مانند ورزش سنگین، کاهش وزن بیش از اندازه و همچنین ورزش‌های شدید استقامتی در توقف یا بروز تأخیر در چرخه قاعدگی مؤثر است.

تغذیه نامناسب یا رژیم غذایی سخت

بی‌نظمی در وعده‌های غذایی و مصرف بیش‌ازحد فست فودها به دلیل تولید هورمون استروژن در بافت چربی می‌تواند بی‌نظمی‌های قاعدگی را به دنبال داشته باشد.

وزن زیاد

اضافه وزن می‌تواند با ایجاد اختلالات هورمونی و ترشح بالای انسولین، موجب بروز بی‌نظمی در قاعدگی شود.

اضطراب و استرس های شدید

وجود اضطراب شدید یا حتی استرس کوتاه‌مدت نیز ممکن است سبب بر هم خوردن تعادل هورمونی و درنتیجه، نامنظم شدن پریود شود. لازم به ذکر است که در صورت برطرف شدن عامل استرس و اضطراب، دوره قاعدگی بعدی منظم خواهد بود؛ اما در غیرصورت، فرد به نامنظمی مزمن پریود دچار می‌شود.

اختلالات تیروئیدی

عارضه کم‌کاری تیروئید با طولانی‌تر و شدیدتر شدن پریود و انقباضات موجب بی‌نظمی قاعدگی می‌شود. از طرفی دیگر، پرکاری تیروئید نیز با در پی داشتن عوارضی نظیر کاهش شدت و کوتاهی دوره پریود، افزایش ضربان قلب، کاهش وزن و استرس و اضطراب، موجبات بی‌نظمی قاعدگی را پدید می‌آورد. 

کاهش زودرس ذخیره تخمدان

کاهش زودرس ذخیره تخمدان _زیر 40 سالگی_ موجب توقف کامل قاعدگی می‌شود که این عارضه در افراد تحت شیمی‌درمانی و افراد با سابقه خانوادگی نارسایی تخمدان و ناهنجاری‌های کروموزومی مشاهده می‌شود و بی‌نظمی قاعدگی را در پی دارد.

مصرف داروها

استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری و مصرف داروهای درمان اختلالات هورمونی، بر روی دوره‌های قاعدگی اثرگذار است و ممکن است باعث تأخیر و یا توقف قاعدگی شود. به علاوه، داروهای درمان آکنه، مشکلات پوستی و ریزش مو و همچنین داروهای شیمی‌درمانی، داروهای استروئیدی، آنتی‌کواگولانت‌ها، قرص‌های ضدافسردگی، داروهای مربوط به اختلالات تیروئیدی و رقیق‌کننده‌های خونی نظیر آسپرین نیز در بی‌نظمی قاعدگی نقش دارند.

تنبلی تخمدان

بیماری سندورم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان، باعث بروز کیست های کوچک در تخمدان و اختلال در روند تخمک گذاری می شود. این سندروم خطر ابتلا به ناباروری، دیابت و بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

اندومتریوز

در صورتی که نامنظمی پریود بر اثر کیست‌های بدخیم اندومتریوز باشد، خونریزی‌های دوره‌ای و میان‌دوره‌ای، بسیار طولانی و شدید و با درد زیاد همراه است. همچنین در این شرایط، درد و گرفتگی قبل از شروع پریود نیز مشاهده می‌شود.

قرص‌های جلوگیری از بارداری

مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری به دلیل هورمونی بودن، مدت‌زمان بین پریودها را به تأخیر می‌اندازد. بنابراین، فرد در ماه‌های اول پس از قطع مصرف قرص‌های بارداری، با عقب افتادن عادت ماهانه خود مواجه می‌شود.

سندرم آشرمن

در برخی موارد که فرد سابقه سزارین، کورتاژ و یا درمان فیبروئیدهای رحمی را داشته است، ممکن است سندرم آشرمن ایجاد شود. در این نوع عارضه، بافت‌های به‌صورت خودبه‌خود در مخاط رحم ساخته می‌شود که از ریزش طبیعی مخاط و بروز خونریزی جلوگیری به عمل می‌آورد. به همین دلیل، وقوع سندرم آشرمن موجب خونریزی خفیف رحم و گاهی منجر به توقف کامل قاعدگی می‌گردد.

تغییر برنامه روزانه

گاهی به‌هم ریختن الگوی خواب و بیداری، مسافرت، تغییر فصل و یا حتی تغییر ساعات کاری می‌تواند بر روی ساعت داخلی بدن تأثیر گذاشته و موجب بروز اختلال در تنظیم هورمون‌ها گردد و درنهایت، موجب عقب افتادن عادت ماهانه شود.

پولیپ یا فیبروم های رحمی

گاهی ممکن است چند پولیپ یا فیبروم خوش‌خیم با اندازه‌های کوچک در رحم وجود داشته باشد و در عین کوچکی، موجب خونریزی شدید و درد قاعدگی شوند. از طرفی دیگر، اگر این فیبروم‌ها بزرگ باشند، احتمال فشار بر مثانه و روده فرد وجود دارد که خود موجب بروز ناراحتی‌هایی در بیمار می‌گردد. 

بیشتر بخوانید: پولیپ رحم چیست و چه تاثیری بر بارداری دارد؟

شیردهی

در دوره شیردهی پرولاکتین زیادی در بدن مادر تولید می‌شود. از آنجایی که هورمون پرولاکتین، یکی از هورمون‌های مؤثر در تأخیر عادت ماهانه یا سرکوب سیکل قاعدگی است؛ لذا تأخیر پریود در این دوره جای نگرانی ندارد.

سایر بیماری ها

بیماری هایی نظیر مشکلات غده تیروئید، بیماری های مقاربتی، دیابت، فیبروئید، اختلالات تغذیه ای و اندومتریوز نیز می تواند باعث بروز اختلال در چرخه قاعدگی شود.

چه زمانی پریود نامنظم نگران کننده است؟

وقوع چند مورد بی‌نظمی قاعدگی در سال طبیعی است؛ اما تکرار مرتب آن می‌تواند نگران‌کننده باشد. عدم قاعدگی یا بروز قاعدگی نامنظم ازجمله نشانه‌هایی است که فرد در صورت مشاهده باید به پزشک زنان مراجعه کند. معمولاً اختلالاتی نظیر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، کم‌کاری و یا پرکاری تیروئید منجر به پریود نامنظم می‌شود. لازم به ذکر است که اغلب زنانی که مشکل نامنظمی قاعدگی دارند، مستعد مشکل ناباروری هستند.

پیشگیری از قاعدگی نامنظم و درمان آن

قاعدگی نامنظم، از عوامل مختلفی نشأت می‌گیرد. ابتدا باید منشأ این اختلال شناسایی شود و مطابق با علت قاعدگی نامنظم، درمان مناسب انتخاب گردد. همچنین جهت درمان قاعدگی نامنظم می‌بایست سن بیمار، قصد بارداری و سابقه جراحی نیز مورد بررسی قرار گیرد.

تغییر سبک زندگی از اولین اقدامات درمانی برای قاعدگی نامنظم می‌باشد. به طور مثال، اگر استرس عامل ایجاد این مشکل باشد، بهتر است از روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و تاچی برای کنترل استرس استفاده شود. دوری از امواج اینترنتی و حتی‌الامکان پرهیز از انجام ورزش‌های سنگین و رژیم‌های غذایی سخت نیز در کاهش علائم بی‌نظمی پریود مؤثر می‌باشد.

اغلب پزشک برای تنظیم دوره پریود قرص ضدبارداری تجویز می‌کند. برای اطلاع از روش مصرف این قرص اینجا کلیک نمایید. به علاوه، گاهی مصرف داروهای دیورتیک، مهار کننده‌های پروستاگلاندین و مکمل‌های هورمونی نیز در مراحل بعدی درمان تجویز می‌شود.

در صورت ابتلا به سندرم پیش از قاعدگی، جهت درمان یا کاهش علائم آن، مصرف داروهای مسکن، مولتی‌ویتامین‌ها، مواد معدنی نظیر کلسیم و منیزیوم و نیز استراحت کافی، حمایت عاطفی اطرافیان و کاهش مصرف شکر و نمک قبل از قاعدگی توصیه می‌شود.

اگر به روش‌های درمان گیاهی علاقه‌مند هستید، در صورت عدم ابتلا به بیماری‌های کبدی از گیاه کوهوش یا توت ‌مار استفاده کنید. به علاوه، تمشک، زردچوبه و ریشه شیرین‌بیان نیز ازجمله درمان‌های خانگی برای رفع نامنظمی قاعدگی به شمار می‌رود.

بی نظمی سیکل قاعدگی در دختران نوجوان

شایان ذکر می‌باشد که قاعدگی نامنظم در دختران نوجوانی که به تازگی سیکل عادت ماهانه را تجربه می‌کنند، امری طبیعی محسوب می‌شود که در اثر تغییرات ناشی از سن بلوغ به وقوع می‌پیوندد و با افزایش سن برطرف می‌شود. همچنین در بانوان در آستانه یائسگی نیز به دلیل تغییرات هورمونی، مواجه با بی‌نظمی قاعدگی امری طبیعی است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با مشاهده هر کدام از موارد زیر بهتر است که به پزشک مراجعه نمود و در مورد مشکلات با وی مشورت کرد:

• دوره‌های قاعدگی با طول کمتر از 21 روز و بیشتر از 35 روز
• طول کشیدن مدت‌زمان پریود بیش از یک هفته
• نامنظم شدن پریود به طور ناگهانی در سنین زیر 45 سال
• خونریزی واژینال و یا لکه‌بینی بین دو سیکل قاعدگی
• تلاش برای بارداری
• پریود دردناک با خونریزی زیاد