پولیپ رحم چیست و چه تاثیری بر بارداری دارد؟

در خانم‌ها گاهی سلول‌های دیواره رحم (اندومتر) به‌صورت موضعی رشد می‌کنند و موجب تشکیل زائده‌ای غیرطبیعی می‌شوند که به آن‌ها «پولیپ رحم» یا «پولیپ اندومتر» گفته می‌شود. پولیپ‌ها اکثراً غیرسرطانی و خوش‌خیم هستند؛ اما می‌توانند در صورت گسترش زیاد موجب سرطان رحم و دهانه رحم شوند و خونریزی‌های غیرطبیعی رحم و بارداری را تحت‌الشعاع قرار دهند.

عارضه پولیپ رحم (Uterine polyps) بیشتر در خانم‌های یائسه مشاهده می‌شود؛ اما خانم‌های جوان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند و در نتیجه با اختلالات قاعدگی و بارداری مواجه گردند. در ادامه به توضیح بیشتر درمورد پولیپ‌ها، علائم، علل تشکیل و نحوه تشخیص و درمان آن‌ها می‌پردازیم. 

پولیپ رحم چیست؟

پولیپ رحم درواقع، زائده‌ای پایه‌دار است که در اثر رشد بیش‌ازحد سلول‌های اندومتر رحم ایجاد می‌شود. هر فرد می‌تواند یک یا چند پولیپ در رحم داشته باشد که به شکل گرد یا بیضی و در اندازه‌ای از چند میلیمتر (دانه کنجد) تا چند سانتیمتر (توپ گلف) است.

این پولیپ‌ها توسط یک ریشه یا پایه نازک به دیواره رحم متصل می‌شود و در صورت گسترش، می‌تواند به داخل واژن نیز وارد شود و خطر سرطان دهانه رحم و اختلالات بارداری را افزایش دهد.

علائم پولیپ رحم در خانم‌های غیرباردار

ازجمله علائم ابتلا به پولیپ رحم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• بی‌نظمی عادت ماهانه
• درد شدید قاعدگی
• خونریزی‌های شدید و غیرطبیعی در زمان قاعدگی
• مشاهده خونریزی بین سیکل‌های پریود
• لکه‌بینی بعد از یائسگی
• مشاهده خونریزی بعد از رابطه زناشویی
• ناباروری

لازم به ذکر است که در برخی خانم‌ها ممکن است علی‌رغم وجود پولیپ داخل رحم، خونریزی عادت ماهانه کم باشد و هیچ‌کدام از علائم ذکرشده در آن‌ها مشاهده نشود.

علائم پولیپ رحم در خانم‌های باردار

در خانم‌های باردار نشانه هایی نظیر عفونت‌های مکرر واژن، ترشحات واژینال و بوی بد ترشحات (به دلیل عفونت) ازجمله علائم وجود پولیپ رحم است. در این‌گونه مواقع مراجعه به پزشک و انجام معاینات لازم ضروری می‌باشد.

علت بروز پولیپ در رحم چیست؟

بروز پولیپ رحم در زنان بین بازه سنی 40 تا 50 سال و دوره یائسگی شایع‌تر می‌باشد و به ندرت در خانم‌های زیر 20 سال مشاهده می‌شود. همچنین موارد زیر نیز احتمال ایجاد پولیپ رحم در افراد مختلف را افزایش می‌دهد:

• اختلالات هورمونی، به‌ویژه اختلال در تعادل هورمون استروژن
• سال‌های نزدیک به یائسگی و بعد از آن
• چاقی یا اضافه‌وزن
• فشار خون بالا
• سندروم تخمدان پلی‌کیستیک به دلیل افزایش استروژن
• مصرف داروی تاموکسیفن جهت درمان سرطان سینه و افزایش ایجاد پولیپ‌های بدخیم

پولیپ دهانه رحم چیست؟

گاهی در دهانه رحم زنان (محل اتصال رحم به واژن) غده‌ای رشد می‌کند که به پولیپ دهانه رحم معروف است. پولیپ دهانه رحم که ابعادی بین ۱ تا ۲ سانتی‌متر دارد، به صورت تکی یا چندتایی رشد می‌کند. بررسی‌ها نشان داده اغلب مبتلایان به این بیماری، بانوان ۴۰ تا ۵۰ ساله با تجربه‌ی بیش از یک بار زایمان هستند و هرچه سطح استروژن آن‌ها بالاتر باشد، آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر این پولیپ بیشتر می‌شود.

بر اساس موقعیت شکل‌گیری توده‌ها، انواع پولیپ دهانه رحم شامل پولیپ خارج از دهانه و پولیپ داخل دهانه می‌باشد. پولیپ‌های خارجی که بر سلول‌های سطح بیرونی دهانه رحم رشد می‌کنند، بیشتر در سنین پس از یائسگی شکل می‌گیرند. پولیپ‌های داخلی نیز که رواج بیشتری دارند و معمولاً از غدد درون کانال دهانه رحم ایجاد می‌شوند، مربوط به سن پیش از یائسگی هستند. البته احتمال بروز این بیماری در دخترانی که هنوز قاعدگی را تجربه نکرده‌اند، بسیار کم است.

این توده‌ها که در اندازه‌های گوناگون و به رنگ‌های خاکستری روشن تا قرمز و بنفش دیده می‌شوند، ممکن است دنباله‌ای همچون یک ریشه برجسته در انتهای خود داشته باشند. از جمله دلایل التهاب دهانه رحم و بروز پولیپ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت باکتریایی
• عفونت‌های قارچی
• عفونت منتقله جنسی نظیر HPV
• تجربه سقط طبیعی و ناخواسته
• تجربه سقط جنین با دارو
• سابقه بارداری
• تغییر سطح هورمون‌ها

باید اشاره کرد که تنها راه تشخیص قطعی پولیپ، معاینه دقیق توسط پزشک است؛ چراکه بعضی بیماران هیچ‌گونه علائمی از خود نشان نمی‌دهند. بااین‌حال، برخی علائم و نشانه‌های پولیپ دهانه رحم شامل خونریزی شدید و غیرعادی دوران پریود، خونریزی پس از رابطه جنسی، لکه‌بینی بین قاعدگی‌ها، مشاهده خونریزی بعد از یائسگی، ترشحات بدبوی واژینال و همچنین خونریزی پس از شست‌وشوی واژن می‌باشد.

آیا بارداری با وجود پولیپ رحم خطرناک است؟

معمولاً اندازه پولیپ‌های رحمی کوچک و در حد چند میلیمتر است که تداخل زیادی در روند بارداری ایجاد نمی‌کند؛ اما در صورت بزرگ و زیاد شدن پولیپ‌ها، از آنجایی که ساختار طبیعی اندومتر رحم را به‌هم می‌ریزد؛ لذا لانه‌گزینی جنین و بقای بارداری با مشکل مواجه می‌شود و خطر سقط جنین افزایش می‌یابد.

همانطور که گفته شد وجود پولیپ‌ دهانه رحمی در خانم‌هایی که بیش از یک زایمان داشته‌اند، امری شایع و طبیعی است و در اغلب اوقات علائم خاصی ندارد، مگر اینکه پزشک متخصص با معاینات واژینال، آن را تشخیص دهد.

بنابراین، پولیپ دهانه رحم در صورت کم و کوچک بودن، خطری برای سلامت مادر و جنین ندارد؛ اما در صورت رشد پولیپ‌های متعدد در دهانه رحم، خطر عفونت‌های مکرر، خونریزی شدید هنگام زایمان و یا زایمان زودرس افزایش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: نکاتی که باید درباره علائم و علل سقط جنین بدانید!

روش های تشخیص پولیپ رحم

در گذشته، پزشکان به کمک روش کورتاژ تشخیصی (D&C)، در حین عمل کورتاژ، پولیپ‌های تشخیص داده‌نشده رحم را نیز برمی‌داشتند و همین موضوع موجب درمان ناباروری در افراد مبتلا به «ناباروری غیرقابل توضیح» می‌شد. امروزه، پزشکان متخصص می‌توانند با روش هیستروسکوپی (Hysteroscopy)، به عنوان روش قطعی تشخیص پولیپ اندومتر، در عین مشاهده پولیپ‌ها، اقدام به برداشتن آن‌ها نیز نمایند.

یکی دیگر از روش‌های تشخیص پولیپ رحم، انجام سونوگرافی واژینال در روزهای 10 الی 12 چرخه قاعدگی است؛ چراکه در این زمان ضخامت لایه اندومتر رحم به دلیل افزایش میزان هورمون استروژن به بیشترین مقدار خود می‌رسد. بدیهی است در صورت انجام سونوگرافی در زمان اشتباهی از چرخه قاعدگی، پولیپ رحمی به راحتی قابل تشخیص نخواهد بود.

ازجمله سایر روش‌های تشخیص پولیپ اندومتر، نیز می‌توان به روش‌های سونوسالپنگوگرافی (SSG) و هیدروسونوگرافی اشاره کرد. در روش هیدروسالپنگوگرافی (عکس رنگی رحم) نیز پولیپ‌های رحم به صورت نقص در پرشدگی حفره‌ رحم قابل تشخیص است؛ اما این روش برای پولیپ‌های کوچک کارآمد نمی‌باشد.

درمان پولیپ رحم

بر اساس تحقیقات انجام گرفته، پولیپ‌های کوچک و بدون علامت در اکثر مواقع به خودیِ خود برطرف می‌شوند که میزان این امر در افراد مختلف، متفاوت است. البته باید گفت که در برخی افراد احتمال بدخیم‌شدن این پولیپ‌های کوچک نیز وجود دارد.

در مقابل، پولیپ‌های بزرگ موجب خونریزی‌های غیرطبیعی می‌شوند و پس از تشخیص، پزشک به کمک روش‌های زیر اقدام به درمان پولیپ اندومتر می‌نماید:

دارودرمانی

به‌طورکلی، این بیماری با دارو درمان نمی‌شوند؛ اما تجویز برخی داروها نظیر پروژستین‌ها و آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین می‌تواند علائم پولیپ رحم را کاهش دهد و یا به صورت موقت موجب از بین‌رفتن آن‌ها شود. بدیهی است در این‌گونه مواقع، در صورت قطع مصرف دارو، بیماری مجدداً عود می‌کند.

هیستروسکوپی

در این روش درمانی، ابزارهای جراحی از طریق هیستروسکوپ توسط پزشک وارد رحم می‌گردند و پولیپ‌های رحمی ضمن مشاهده، برداشته می‌شوند. در برخی موارد ممکن است پزشک به کمک یک کورت (ابزار مخصوص تراشیدن بافت‌ها)، اقدام به تراشیدن لایه مخاطی رحم کند و پولیپ‌ها را جهت بررسی‌های میکروسکوپی بیشتر به آزمایشگاه ارسال نماید.

بیشتر بخوانید: هیستروسکوپی چیست و در زنان چگونه انجام می شود؟

هیسترکتومی

در مواردی که پولیپ سرطانی باشد و پزشک با روش‌های دیگری نتواند پولیپ‌ها را خارج کند، رحم به صورت کامل برداشته می‌شود که به این روش، هیسترکتومی (Hysterectomy) گفته می‌شود.

مراقبت های بعد از جراحی پولیپ رحم

یک جراحی موفق شامل خارج کردن کامل پولیپ و بهبود علائم بیماری است؛ بنابراین، پس از عمل می‌بایست مراقبت‌های لازم را به عمل آورد ازجمله:

• خودداری از انجام ورزش‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین
• عدم استفاده از تامپون‌ها به مدت حداقل 2 هفته بعد از عمل
• عدم برقراری رابطه زناشویی تا بهبودی کامل 

روند بهبودی پس از عمل پولیپ رحم چگونه است؟

پس از عمل برداشتن پولیپ (پولیپکتومی)، در صورت احساس درد و ناراحتی، پزشک برای بیمار مسکن تجویز می‌کند. همچنین باید دانست که بعد از عمل پولیپ رحم، ممکن است فرد تا 14 روز خونریزی خفیف و یا ترشحاتی به رنگ صورتی روشن تا قهوای مشاهده کند.

در مورد بازگشت سیکل قاعدگی نیز باید گفت که بعد از عمل پولیپکتومی (polypectomy)، دوره عادت ماهانه به حالت عادی بازمی‌گردد؛ مگراینکه هیسترکتومی انجام شده و رحم به‌طور کامل برداشته شده باشد. در صورت انجام هیسترکتومی، دوره نقاهت بیمار بین 4 الی 6 هفته و یا بیشتر به طول می‌انجامد.

شایان ذکر می‌باشد که مدت‌زمان بهبودی هر فرد با فرد دیگر متفاوت است؛ بنابراین هر فرد باید 1 هفته پس از عمل به پزشک مراجعه کند تا از روند بهبودی‌اش مطلع شود و بفهمد که چه زمانی برای بازگشت به کار و فعالیت‌های روزمره‌اش مناسب است.

آیا برداشتن پولیپ رحم همیشه ضرورت دارد؟

همان‌طور که گفته شد، پولیپ‌های بزرگ و متعددی که دارای علائم بارز هستند می‌بایست در هر فرد با هر سنی برداشته شود تا منجر به بروز مشکلات بیشتری نگردد؛ اما توصیه می‌شود که پولیپ‌های بدون علائم صرفاً در افراد با شرایط زیر برداشته شود:

• خانم‌های نابارور
• خانم‌های یائسه
• خانم‌هایی با تجربه سقط مکرر
• پولیپ‌های بزرگ‌تر از 1.5 سانتیمتر و متعدد
• پولیپ‌های آویزان‌شده از دهانه رحم

راه های پیشگیری از بروز پولیپ اندومتر

از آنجایی که برخی عفونت‌ها در ایجاد پولیپ رحم یا پولیپ اندومتر اثر بسزایی دارند؛ لذا با رعایت برخی نکات ساده می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری به عمل آورد؛ راه‌هایی نظیر:

• مراجعه به پزشک در صورت احساس علائم ابتلا به پولیپ رحم و انجام معاینات واژینال
• استفاده از لباس‌های زیرِ نخی یا پنبه‌ایی جهت انتقال هوا و درنتیجه، فراهم نکردن محیطی گرم و مرطوب جهت گسترش عفونت
• استفاده از وسایل پیشگیری نظیر کاندوم جهت برقراری رابطه

سوالات متدوال

آیا پولیپ رحم باعث سقط جنین می شود؟

به عقیده متخصصان، پولیپ رحم به‌تنهایی موجب افزایش خطر سقط جنین نمی‌شود؛ اما در خانم‌هایی که تجربه سقط مکرر داشته‌اند، می‌بایست حتماً حفره رحمی آن‌ها به کمک روش‌هایی نظیر عکس رنگی رحم و یا سونوگرافی واژینال مورد بررسی قرار گیرد و در صورت مشاهده زائده یا پولیپ رحمی، ترجیحاً با روش هیستروسکوپی اقدام به برداشتن و خارج‌سازی آن‌ها شود.

آیا پولیپ رحم در دختران مجرد نیز رخ می دهد؟

هرچند در بسیاری از دختران مجرد نیز لکه‌بینی یا خونریزی‌های غیرطبیعی قاعدگی مشاهده می‌شود؛ اما نمی‌توان این موضوع را به صورت قطعی ناشی از پولیپ رحم دانست؛ چراکه بیماری‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند رحم و اندام‌های تناسلی خانم‌ها و دختران جوان را درگیر کند. نکته مهم اینکه اکثر این بیماری‌ها، تقریباً علائم مشابهی با یکدیگر دارند و به همین دلیل، جهت اطمینان از بیماری و تشخیص علت قطعی، مراجعه به پزشک و انجام معاینات دقیق الزامی می‌باشد.