آزمایش ها و تست های ضروری دوران بارداری
دوران باردارییکی از اقدامات مراقبتی در دروان بارداری، انجام آزمایشات و تست‌هایی می‌باشد که اطلاعات مفیدی درباره سلامت مادر، احوالات جنین درحال رشد، نقص‌‌های مادرزادی، بیماریهای ژنتیکی و سایر مسائل مرتبط با حاملگی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
برخی از آزمایشات دوران حاملگی به طور معمول برای همه خانم‌های حامله تجویز می‌شود؛ اما برخی تست‌ها و آزمایشات صرفاً در موقعیت‌هایی خاص و برای بانوانی با شرایط ویژه توصیه می‌شود. در ادامه این مقاله سعی شده تا انواع آزمایشات ضروری بارداری شرح داده شود.
مزایای آزمایشات بارداری
انجام تست‌های حاملگی و آزمایشات تشخیصی قبل از تولد می‌تواند مشکلاتی نظیر سقط جنین، مرگ مادر، نقص هنگام تولد، عفونت‌های نوزادی، وزن کم هنگام تولد و سایر مشکلات مرتبط را کاهش دهد و یا از وقوع آن‌ها جلوگیری کند.
چه زمانی باید به پزشک برای تست های بارداری مراجعه کرد؟
اولین تست حاملگی می‌بایست بین 2 الی 4 هفته بعد از به تاخیر افتادن قاعدگی انجام شود. در صورت تأیید حاملگی و در صورت مشکوک نبودن به مشکلی خاص در مادر، در 8 هفته اول بارداری نیاز به آزمایش خاص دیگری نمی‌باشد. به طور کلی، در یک روند حاملگی طبیعی و بدون مشکل، زمان‌بندی چک‌آپ‌ها به صورت زیر می‌باشد:
- تا هفته 24 بارداری، هر 4 هفته یک بار
- از هفته 24 تا هفته 36 بارداری، هر 2 هفته یک بار
- از هفته 36 بارداری تا زایمان، هر هفته یک بار
انواع آزمایشات ضروری در دوران حاملگی
آزمایشات و تست‌های ضروری در بارداری در سه ماهه اول، دوم و سوم متفاوت بوده و به آزمایشات روتین یا عمومی و آزمایشات تشخیصی تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه به توضیح آن‌ها پرداخته شده است.
آزمایش های سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول بارداری بین هفته اول تا هفته 12 سپری می‌شود و آزمایشات ضروری این دوره به شرح زیر می‌باشد:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی
- نمونه‌گیری از پرزهای جفتی (CVS)
- آزمایش DNA بدون سلول
که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم.
آزمایش خون
بهترین زمان انجام آزمایش خون، زمانی است که برنامه قاعدگی فرد به تأخیر افتاده و برای تأیید حاملگی این آزمایش را انجام می‌دهد. پس از تأیید نیز در آزمایشات خونی پزشک به بررسی نوع خون و فاکتور Rh (فاکتور سازگاری خون مادر با خون کودک) می‌پردازد و فاکتورهایی نظیر بیماریهای مقاربتی (سوزاک و کلامیدیا)، سفلیس، سرخچه، هپاتیت Bو C، HIV و شمارش گلوبول‌های خون (cbc) و کم خونی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در آزمایش خون دو ماده تحت عنوان پروتئین پلاسمایی A (PAPP-A) و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) به دقت اندازه‌گیری می‌شود. این دو ماده در اوایل بارداری توسط جفت تولید می‌شوند و مشاهده میزان بسیار بالای آن‌ها در خون می‌تواند نشان از اختلالات کروموزومی باشد.
بنابراین، با انجام آزمایش خون و سنجش این دو ماده امکان تشخیص مشکلات ژنتیکی مرتبط با عقب افتادگی ذهنی (نظیر بیماری سندرم داون یا تریزومی ۲۱ و تریزومی ۱۸) و مرگ زودرس نوزادان برای پزشک فراهم می‌گردد.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار اکثراً در مورد دفع پروتئین و گلوکز مورد بررسی قرار می‌گیرد. پزشک در نمونه ادرار به بررسی وجود عفونت، قند و پروتیئن در ادرار می‌پردازد و همچنین فاکتورهایی نظیر دیابت، دیابت بارداری و کم‌کاری یا پرکاری تیرویید را نیز ارزیابی می‌کند. باید دانست که وجود پروتئین بیش‌ازحد در نمونه ادرار می‌تواند نشانه پره اکلامپسی باشد.
سونوگرافی NT
در سه ماهه اول بارداری، جهت بررسی و ارزیابی موارد زیر، سونوگرافی NT انجام می‌شود:
- تخمین سن جنین و تاریخ احتمالی زایمان
- بررسی جفت و اندام‌‌های جنین توسط امواج اولتراسوند
- غربالگری ژنتیکی و ناهنجاری‌های رحم یا دهانه رحم
- بررسی وضعیت ضربان قلب جنین
- بررسی ضخامت پوست پشت گردن جنین و وجود چروک‌ها در این ناحیه (نشانه سندرم داون)
برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره آزمایشات بارداری با ما تماس بگیرید:
03537283090 داخلی 232شماره WhatsAppتلگرامفیسبوکایمیلنمونهگیری از پرزهای جفتی (CVS)
اگر در آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول، مادر در گروه پرخطر دسته‌بندی شده باشد، برای تشخیص قطعی و زودهنگام مشکل، پزشک ممکن است آزمایش CVS را توصیه کند. که بین هفته 11 تا 13 تجویز می‌شود، نمونه‌گیری از پرزهای جفتی است که طی آن، نمونه کوچکی از زائده‌های انگشتی بافت جفت برداشته می‌شود. این آزمایش می‌تواند به طور دقیق اختلالات کروموزومی و جنسیت جنین را تعیین کند.
آزمایش DNA بدون سلول
در صورت مشاهده مواردی مشکوک در طول دوران بارداری پزشک، آزمایش سل_فری DNA (cfDNA) یا DNA بدون سلول که تحت عنوان غربالگری غیرتهاجمی قبل از تولد (NIPT) نیز شناخته می‌شود، بین هفته‌های 10 تا 22 بارداری انجام می‌شود. در این روش، DNA جنین که به صورت آزاد در خون مادر وجود دارد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا احتمال بروز سندرم داون، تریزومی 18 یا تریزومی 13 در جنین تشخیص داده شود.
آزمایشات بارداری در سه ماهه دوم
سه ماهه دوم بارداری بین هفته 13 تا هفته 27 سپری می‌شود و آزمایشات ضروری این دوره به شرح زیر می‌باشد:
- تست فشار خون و وزن
- غربالگری نقص مادرزادی جنین
- غربالگری دیابت بارداری
- آزمایش آمنیوسنتز
- سونوگرافی
در ادامه به بررسی هرمورد می‌پردازیم.
تست فشار خون و وزن
اندازه‌گیری وزن و فشار خون و همچنین سنجش شکل و اندازه رحم در هربار آزمایش برای فرد باردار انجام می‌شود و از هفته 22 بارداری به بعد، پزشک رشد عادی یا غیرعادی جنین را کنترل می‌نماید.
غربالگری نقص مادرزادی جنین
معمولاً نتیجه آزمایشات تشخیص اختلالات ژنتیکی در سه ماهه اول بارداری در سه سطح کم‌خطر، خطر متوسط و پرخطر ارزیابی می‌گردد. اگر وضعیت فرد باردار در گروه کم‌خطر گزارش شود، به انجام غربالگری سه ماهه دوم نیازی نیست (البته در صورتی که غربالگری‌های سه ماهه اول انجام شده باشد؛ در غیراین‌صورت غربالگری‌های مرحله دوم مورد نیاز است). اگر فرد در گروه پر خطر باشد، برای بررسی‌های بیشتر، آزمایشات غربالگری سه ماهه دوم نیز تجویز می‌شود. در صورتی هم که فرد در گروه خطر متوسط قرار گیرد، غربالگری سه ماهه سوم مورد نیاز است.
غربالگری دیابت بارداری
این آزمایش در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری و به دو صورت انجام می‌شود. روش اول، تست چالش گلوکز است که ابتدا به فرد باردار ۵۰ گرم گلوکز خوراکی داده می‌شود و پس از یک ساعت میزان گلوکز خون سنجیده می‌شود. نمایش میزان گلوکز خون کمتر از ۱۴۰میلی‌گرم در نتیجه آزمایش، نشان‌دهنده وضعیت طبیعی است و درغیراین‌صورت، آزمایشی دیگر تحت عنوان تست تحمل گلکوز خوراکی درخواست می‌گردد.
در این آزمایش ابتدا قند خون ناشتا اندازه گرفته می‌شود و بعد به فرد ۱۰۰ گرم گلوکوز خوراکی داده می‌شود. در ادامه، میزان قند خون 3 مرتبه با فواصل زمانی یک ساعت، دو ساعت و سه ساعت اندازه‌گیری می‌شود و سپس پزشک با توجه به نتایج حاصله، تشخیص قطعی دیابت بارداری را بیان می‌کند.
آزمایش آمنیوسنتز (Amniocentesis)
بین هفته ۱۵ تا ۲۰ بارداری، پزشک به‌وسیله سوزنی مایع آمنیوتیک دور جنین (که حاوی سلول‌های زنده جنین است) را بیرون می‌کشد و با آنالیز آن، اختلالات کروموزومی سلول‌های رشدی جنین را بررسی می‌کند. همچنین با این روش می‌توان نقص لوله‌های عصبی را نیز تشخیص داد.
باید دانست که هرچند دقت این آزمایش 9/99% می‌باشد؛ اما ممکن است خطر پارگی پرده مخاطی، عفونت و آسیب به جنین را نیز در پی داشته باشد. در ضمن، خطر سقط جنین در این روش حدود 1 تا 0.7 درصد است.
سونوگرافی آنومالی
با شروع هفته ۱۶ تا قبل از پایان هفته ۱۸ بارداری، سونوگرافی‌هایی با اهداف زیر انجام می‌شود:
- اندازه‌گیری طول دهانه رحم
- کنترل رشد، وضعیت جنین و سطح مایعات آمنیوتیک
- بررسی وضعیت جفت
- تعیین تعداد جنین
- غربالگری نقایص هنگام تولد نظیر نقص قلبی و اسپینا بیفیدا
معاینات و آزمایش های حاملگی در سه ماهه سوم
سه ماهه دوم بارداری بین هفته 28 تا زمام زایمان سپری می‌شود و آزمایشات ضروری این دوره به شرح زیر می‌باشد:
- تست علائم حیاتی نوزاد
- غربالگری عفونت استرپتوکوکس گروه B
- سونوگرافی
در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم.
تست علائم حیاتی نوزاد
در سه ماهه سوم حاملگی معمولاً پزشک در اطراف شکم فرد باردار کمربندی مخصوص می‌بندد که به مانیتور کنترل ضربان قلب متصل است و بدین ترتیب، علائم حیاتی جنین نظیر ضربان قلب و میزان دریافت اکسیژن کافی توسط کودک را کنترل می‌کند.
غربالگری عفونت استرپتوکوکس گروه B
زمانی که خانمی بین هفته‌های 35 تا 37 بارداری است یا زایمان زودرس یا پارگی زودرس پرده ها داشته باشد باید این آزمایش را انجام دهد، این آزمایش شامل تراشیدن بخشی از واژن و روده است که به بررسی وجود نوعی باکتری (GBS) می‌پردازد که مسبب ایجاد ذات‌الریه و سایر عفونت‌های جدی در نوزادان می‌باشد. باید دانست که در صورت مثبت بودن تست این نوع عفونت، پزشک متخصص در هنگام زایمان برای فرد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌نماید.
سونوگرافی
در سه ماه سوم حاملگی، سونوگرافی از هفته 31 الی 34 بارداری انجام می‌شود تا وضعیت رشد جنین، وضعیت جفت و ناهنجاری‌ها بررسی گردد. به علاوه برخی دیگر از موارد مورد بررسی در این نوع سونوگرافی‌ها عبارتند از:
- تأیید بارداری های متعدد
- بررسی میزان مایع آمونیاک
- تشخیص اختلالات تخمدان‌ها و رحم نظیر تومورهای حاملگی
- بررسی کندگی جفت و یا موقعیت جفت پرویا (پوشانده شدن دهانه رحم توسط جفت)
چه آزمایشاتی برای بانوان باردار بالای 35 سال ضروری است؟
با افزایش سن به بالای ۳۵ سال، خطرات ناشی از اختلالات کروموزومی نیز افزایش می‌یابد و لذا، تست‌های مرتبط با بیماریهای ژنتیکی نظیر انواع نمونه‌برداری‌ها، آمنیوسنتز، غربالگری شفافیت بینی و سونوگرافی آناتومی تا هفته بیستم توصیه می‌شود. در صورت غیرعادی بودن نتیجه این آزمایشات، ممکن است پزشک فرد باردار را جهت مدیریت بهتر شرایط به یک مشاوره ژنتیک معرفی نماید.
چه مشکلاتی را می‌توان با آزمایشات بارداری تشخیص داد؟
همان‌طور که ذکر شد، علاوه بر مشکلات ژنتیکی، می‌توان مشکلاتی نظیر دیابت حاملگی، پره اکلامپسی و ناسازگاری Rh را به کمک آزمایشات ضروری بارداری تشخیص داد. در ادامه به توضیح بیشتر در مورد این مشکلات پرداخته شده است:
دیابت حاملگی
این عارضه که بعد از سه ماهه اول به وقوع می‌پیوندد به دلیل مشکل انسولین است. بدین گونه که مقدار انسولین در بدن مادر به دلیل تغییر رفتار هورمون‌ها، تغییر می‌کند و به بدن کمک می‌کند که قند را در مواد غذایی ذخیره کند تا بعد به انرژی تبدیل شود. در نتیجه، بالا رفتن سطح هورمون انسولین موجب بالا رفتن سطح قند خون و بروز دیابت بارداری می‌گردد.
پره اکلامپسی
مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی که تحت عنوان توکسمی بارداری نیز شناخته می‌شود بعد از ماه 6 بارداری ایجاد می‌گردد و منجر به فشار خون بالا، ورم (ناشی از تجمع مایعات در بافت‌های بدن) و تجمع پروتئین در ادرار می‌شود.
ناسازگاری Rh
در صورتی که در گلبول‌های قرمز بدن جنین فاکتور Rh+ وجود داشته باشد و مادر Rh- باشد، ممکن است هنگام ورود سلول‌های خونی جنین به جریان خون مادر، بدن مادر آن سلول‌ها را بیگانه بپندارد و علیه آن‌ها آنتی‌بادی بسازد؛ سپس این آنتی‌بادی‌ها از طریق جریان خون به جنین منتقل شوند و گلبول‌های قرمز خون جنین را از بین ببرند. البته باید دانست که با چک‌آپ‌های منظم می‌توان این شرایط را کنترل نمود.
سخن پایانی
در پایان باید متذکر شد که تعداد و نوع آزمایشات لازم برای هر فرد باردار متفاوت است و به وضعیت سلامتی مادر و جنین بستگی دارد. ازاین‌رو، شرح مصرف هرگونه دارو یا سابقه بیماری خاص برای پزشک الزامی می‌باشد؛ چراکه این امر در تغییر داروهای تجویزی و حتی روش‌های درمان اثرگذار است.
نظری ثبت نشده
نظر شما