روش میکرواینجکشن (ICSI) چیست و چه تفاوتی با IVF دارد؟

در سالیان گذشته، ازدواج‌های زیادی به دلیل مشکلات فرزندارشدن به طلاق ختم گردیده و این موضوع، زندگی‌های زیادی را با تلخی مواجه ساخته است؛ اما امروزه روش‌های بسیاری برای درمان ناباروری ارائه شده که یکی از آن‌ها میکرواینجکشن نام دارد. میکرواینجکشن یا (intracytoplasmic sperm injection) ICSI همانند سایر روش‌های درمان ناباروری، به افزایش شانس فرزندآوری در زوج‌های دارای مشکلات نازایی می‌پردازد و از باکیفیت‌ترین سلول‌های جنسی، برای این کار کمک می‌گیرد.

هدف از چنین درمان‌هایی، شناسایی و انتخاب تخمک و اسپرم باکیفیت برای انجام لقاح در محیط آزمایشگاه است. بدین ترتیب، سلول تخم ابتدا در آزمایشگاه تشکیل می‌شود و سپس به رحم مادر انتقال می‌یابد. باید گفت روش میکرواینجکشن، اغلب در مواردی به کار می‌رود که علت ناباروری، ضعیف بودن اسپرم، بدشکلی و یا بی کیفیت بودن آن باشد؛ البته انتخاب مناسب‌ترین روش درمان، پس از معاینات پزشکی و بررسی علائم و علل نازایی صورت می گیرد.

در این مقاله به معرفی عمل میکرواینجکشن، مراحل و درصد موفقیت آن می پردازیم.

میکرواینجکشن (ICSI) چیست؟

میکرواینجکشن یا ICSI، از روش‌های پیشرفته کمک‌باروری است که برای درمان برخی از انواع ناباروری استفاده می‌شود. در این روش، یک اسپرم به‌صورت مستقیم داخل تخمک تزریق می‌شود تا لقاح انجام بگیرد. این روش از سال ۱۹۹۲ در بلژیک مورد استفاده قرار گرفته و نتایج موفقی هم به همراه داشته است.

میکرواینجکشن زمانی انجام می‌شود که اسپرم مرد توانایی لازم برای رسیدن به تخمک یا نفوذ به آن را ندارد؛ مثلا وقتی اسپرم‌ها ضعیف هستند یا تعداد آنها کم است. در چنین شرایطی، پزشکان با گرفتن اسپرم از مرد و تخمک از زن، آن‌ها را در محیط آزمایشگاهی با هم ترکیب می‌کنند تا لقاح شکل بگیرد. این روش بیشتر برای زوج‌هایی کاربرد دارد که مشکل باروری از سمت مرد وجود دارد. در حالی که در روش IVF، تمرکز اصلی روی توانایی تخمک برای لقاح است.

موارد کاربرد روش میکرواینجکشن

در درمان ناباروری‌های شدید و عدم موفقیت دیگر روش‌های کمک‌باروری، عمل میکرواینجکشن پیشنهاد می شود و درصورت کمبود اسپرم مرد یا ناتوانی وی در تولید اسپرم به کار می‌رود. به طور کلی، شرایطی که موجب استفاده از روش میکرواینجکشن می‌شوند عبارت‌اند از:

• کم بودن تعداد اسپرم‌های مرد
• عدم مشاهده اسپرم در نمونه مایع منی
• مورفولوژی نامناسب و غیرعادی اسپرم
• تحرک اندک اسپرم‌ها
• سابقه انجام وازکتومی در گذشته و نیاز به برداشت اپیدیدیم یا بیضه‌ها
• آسیب‌دیدگی یا فقدان مجرای وازدفران در مرد
• ایجاد مشکل و ناموفق بودن آی وی اف در درمان قبلی
• ابتلا به آزوسپرمی غیرانسدادی (وجود اسپرم در بافت بیضه و فقدان آن در مایع منی)
• اختلال در انزال افراد مبتلا به دیابت، آسیب نخاعی و…
• نیاز به استفاده از اسپرم فریزشده
• تعداد اندک تخمک‌های به‌دست‌آمده از زن
• وجود برخی اختلالات ژنتیکی

بیشتر بخوانید: علت اسپرم صفر چیست؟

مراحل میکرواینجکشن چیست؟

به هنگام بروز مشکلات ناباروری، بعد از ویزیت و مشاره زوجین با پزشک متخصص، آزمایش‌های روتین و برخی آزمایشات هورمونی تجویز می‌شود و در صورتی که باتوجه به جواب آزمایشات، انجام روش میکرواینجکشن یا ICSI توصیه شود، می‌بایست قبل از عمل، اقداماتی صورت گیرد. مراحل میکرواینجکشن بدین ترتیب می‌باشد:

1. سونوگرافی و تحریک تخمک‌گذاری: سونوگرافی در روز دوم یا سوم قاعدگی به منظور بررسی وضعیت رحم و تخمدان‌ها انجام می‌شود و سپس در صورت لزوم، مصرف داروی تحریک تخمک‌گذاری (خوراکی یا تزریقی) طی دوره‌ای ۱۰ الی ۱۴ روزه توسط پزشک تجویز می‌گردد تا امکان انتقال فولیکول‌های خانم طی عمل پانکچر (تخمک‌گیری) به محیط آزمایشگاه جنین‌شناسی فراهم شود و بتوان در مراحل بعد، تخمک را از این فولیکول‌ها استخراج نمود. البته باید ذکر کرد که در طول مصرف داروهای تحریکی _با توجه به میزان و نوع واکنش تخمدان‌ها به دارو_ به تعداد ۵ یا ۶ نوبت سونوگرافی انجام خواهد شد.
2. جمع‌آوری تخمک: .پس از رشد کافی فولیکول‌ها، تخمک‌ها از لحاظ میزان بلوغ، شکل ظاهری و سلامت مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس انجام عمل پانکچر از تخمدان‌های حجیم‌شده، پروسه تزریق HCG تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می‌شود و هم‌زمان نیز نمونه مایع منی مرد دریافت می‌گردد تا به آزمایشگاه جنین‌شناسی ارسال شود. اگر تمایل دارید درباره مراقبت های قبل و بعد از عمل پانکچر بدانید، اینجا کلیک کنید.
3. جمع‌آوری اسپرم: در این مرحله، مایع منی و شرایط اسپرم زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا اسپرم‌های بسیار فعال و سالم از نظر شکل ظاهری و قدرت حرکت، شناسایی و جداسازی گردد. پس از جداسازی اسپرهای کاملاً سالم، فرایند شستشوی اسپرم‌ها انجام می‌شود تا اسپرم‌ها آماده تزریق به داخل سیتوپلاسم تخمک‌هایی شوند که از فولیکول‌ها خارج شده‌اند. 
4. لقاح آزمایشگاهی: در حدود 36 ساعت پس از تزریق HCG، عمل لقاح درون آزمایشگاهی صورت می‌گیرد و سلول تخم برای رسیدن به مرحله ۴ یا ۸ سلولی درون انکوباتور قرار داده می‌شود. شایان ذکر می‌باشد که مرحله لقاح و تزریق در روش میکرواینجکشن یا ICSI، مرحله حساسی است که با جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا انجام می‌شود. در این مرحله با جدا کردن سلول‌های اطراف تخمک توسط آنزیم‌هایی خاص، اسپرم با سوزن‌های میکروسکوپی مخصوصی به داخل آن تزریق می‌گردد و ۲۴ ساعت بعد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. درصورت پیشروی مناسب روند لقاح، این مدت‌زمان ادامه می‌یابد تا سلول برای انتقال به رحم آماده گردد. گاهی به علت تعداد بالای جنین تشکیل‌شده، درصورت تمایل می‌توان تعدادی از آن‌ها را برای بارداری‌های آینده یا حتی اهدا به زوج‌های دیگر فریز نمود.
5. انتقال جنین: انتقال جنین می‌بایست در نقطه خاصی صورت گیرد که حداکثر پتانسیل لانه‌گزینی را دارد. به همین منظور، طی مدت ۷۲ ساعت پس از لقاح آزمایشگاهی، از شیوه‌های لاپاراسکوپی یا سونوگرافی واژینال برای انتقال حداکثر ۳ یا ۴ جنین که سرعت رشد و کیفیت بهتری داشته‌اند، توسط کاتتر (لوله باریک و منعطف آزمایشگاهی) به رحم استفاده می‌شود. باید گفت که معمولاً برای انتقال جنین، روش تزریق با کاتتر از طریق واژن انتخاب می‌گردد و نیازی به بیهوشی ندارد؛ اما گاهی به علت برخی مشکلات، پزشک تشخیص می‌دهد که عمل لاپاراسکوپی رحم گزینه مناسب‌تری است. طی این فرایند که به آن ZIFT گفته می‌شود، پزشک طبق سن زن و شرایط رحم و همچنین کیفیت جنین‌ها می‌تواند تعدادی جنین را به رحم منتقل کند. در ادامه، حدود ۲ ساعت بعد از تزریق جنین و با ترخیص مادر، برای وی چند روز استراحت در منزل توصیه می‌شود.
6. تست بارداری: حدود دوهفته پس از قرار گرفتن نطفه درون رحم مادر، تست بارداری از خانم گرفته می‌شود تا وقوع بارداری به تأیید برسد.

بیشتر بخوانید: مراقبت های قبل و بعد از انتقال جنین

در کل باید گفت که اغلب مراحل ICSI، مشابه مراحل آی وی اف است و تنها در مرحله انجام لقاح یا گاهی در چگونگی جمع‌آوری اسپرم متفاوت می‌باشد؛ بدین شکل که درصورت عدم مشاهده اسپرم در آنالیز مایع منی، روش جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق این روش، می‌توان از تکنیک‌هایی مانند عمل جراحی میکروسکوپی (استخراج اسپرم با جراحی میکروسکوپی تحت بی‌حسی) و بیوپسی یا نمونه‌برداری بافتی از بیضه‌ها کمک گرفت.

همچنین پس از ترخیص مادر، یک بازه ۱۰ الی ۱۴ روزه برای لانه‌گزینی جنین نیاز است. سپس با تست BHCG می‌توان از موفقیت‌آمیز بودن عمل و آغاز بارداری مطمئن شد؛ به عبارتی دیگر، سطح هورمون پروژسترون در بدن زن با تزریق جنین افزایش می‌یابد و انجام آزمایش خون هم می‌تواند تداوم حاملگی را تأیید کند. پس از آن نیز نخستین سونوگرافی در هفته هفتم بارداری انجام می‌پذیرد.

توصیف مرحله لقاح و تزریق در روش ICSI

مرحله لقاح و تزریق در روش میکرواینجکشن یا ICSI، مرحله حساسی است که با جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا انجام می‌شود. در این مرحله با جدا کردن سلول‌های اطراف تخمک توسط آنزیم‌هایی خاص، اسپرم با سوزن‌های میکروسکوپی مخصوصی به داخل آن تزریق می‌گردد و ۲۴ ساعت بعد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

درصورت پیشروی مناسب روند لقاح، این مدت‌زمان ادامه می‌یابد تا سلول برای انتقال به رحم آماده گردد. گاهی به علت تعداد بالای جنین تشکیل‌شده، درصورت تمایل می‌توان تعدادی از آن‌ها را برای بارداری‌های آینده یا حتی اهدا به زوج‌های دیگر فریز نمود.

در هر حال با آماده شدن جنین، روش تزریق با کاتتر از طریق واژن انتخاب می‌گردد و نیازی به بیهوشی ندارد. اما گاهی به علت برخی مشکلات، پزشک تشخیص می‌دهد که عمل لاپاراسکوپی گزینه مناسب‌تری است. طی این فرایند که به آن ZIFT گفته می‌شود، طبق سن زن و شرایط رحم و همچنین کیفیت جنین‌ها می‌تواند تعدادی جنین را به رحم منتقل کند. حدود ۲ ساعت بعد از تزریق جنین و با ترخیص مادر، برای وی چند روز استراحت در منزل توصیه می‌شود.

تفاوت میکرواینجکشن و IVF

همان‌طور که ذکر شد، روش‌های آی‌وی‌اف و میکرواینجکشن باوجود شباهت‌های بسیار، تفاوت‌هایی نیز دارند که مهم‌ترین آن‌ها، نحوه بارور کردن تخمک توسط اسپرم است؛ بدین صورت که در روشIVF، اسپرم در مقابل تخمک قرار داده می‌شود تا خودش وارد تخمک شود؛ اما در روشICSI، اسپرم مستقیماً با سوزن مخصوصی به داخل تخمک تزریق می‌شود.

از دیگر تفاوت های این دو تکنیک، محل ایجاد لقاح این دو روش با هم متفاوت است؛ به‌طوری‌که در روش آی‌ یو آی، اسپرم به داخل فضای رحم و لوله‌های رحمی تزریق می‌گردد تا لقاح داخل رحم صورت گیرد در حالی که ای وی اف در محیط آزمایشگاه انجام میگیرد. بدین ترتیب،IUI باوجود ساده‌تر و غیرتهاجمی‌تر بودن، میزان موفقیت کمتری نیز دارد.

یکی دیگر از تفاوت‌های روش آی‌وی‌اف و میکرواینجکشن، مربوط به کاندیداهای آن‌ها است. باید دانست که از مناسب‌ترین کاندیداهای تکنیکIVF، می‌توان به بانوان زیر ۳۷ سال با BMI کمتر از ۳۰ و دارای ذخیره تخمدانی مناسب اشاره کرد؛ هرچند که این روش برای طیف وسیعی از مشکلات باروری کاربرد دارد. این درحالی است که بهترین کاندیداهای تکنیک میکرواینجکشن، طبق موارد ذکرشده، مردان دارای مشکلات اسپرم می‌باشد؛ چراکه روش ICSI رایج ترین و موفق ترین درمان ناباروری مردان محسوب می‌شود.

از مهم‌ترین اشکالات اسپرم که به عنوان دلایل ناباروری مردان محسوب می شوند، باید به شکل غیرطبیعی، تعداد کم، تحرک پایین و نیاز به جمع‌آوری اسپرم با جراحی اشاره کرد. همچنین در شرایطی مانند چسبندگی‌های حفره لگنی و بسته بودن لوله‌های رحمی زن نیز می‌توان از میکرواینجکشن استفاده کرد.

به طور کلی، روش میکرواینجکشن جزو روش‌های نهایی است که درصورت عدم موفقیت در روش آی‌وی‌اف و نیز عدم امکان استفاده از آی‌یوآی به کار می‌رود. باتوجه به تفاوت در نحوه لقاح این روش‌ها، معمولاً شانس چندقلوزایی آی‌وی‌اف نسبت به میکرواینجکشن بیشتر می‌باشد.

بیشتر بخوانید: بارداری به روش ای وی اف، هر آنچه باید بدانید!

مزایای بارداری به روش میکرواینجکشن

روش میکرواینجکشن در مقایسه با دیگر روش‌های کمک‌باروری، مزایایی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• امکان اجرای این روش درصورت وجود حتی یک اسپرم سالم در مرد
• امکان انجام میکرواینجکشن در زنان فاقد لوله‌های رحمی
• مناسب برای درمان مردان دارای ناباروری شدید و عدم تولید اسپرم
• افزایش احتمال لقاح نسبت به روش IVF
• مناسب برای استفاده از تخمک‌های فریز شده جهت باروری، بدون توجه به تغییرات آن‌ها پس از فریز

چالش‌ها و عوارض احتمالی روش میکرواینجکشن (ICSI) در درمان ناباروری

محدودیت‌ها و عوارضی برای روش میکرواینجکشن (ICSI) وجود دارد که باید پیش از شروع درمان با آن‌ها آشنا بود. از جمله:

برای زنان بالای ۴۰ سال، به‌دلیل کاهش کیفیت تخمک‌ها، احتمال موفقیت این روش پایین‌تر می‌آید.

احتمال چندقلویی در این روش بیشتر است، که این مسئله موجب افزایش خطر سقط جنین یا زایمان زودرس می­شود.

درمان با ICSI نیاز به صرف وقت و هزینه نسبتا زیادی دارد.

ممکن است فرد دچار سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان شود؛ حالتی که باعث درد، ورم شکم، حالت تهوع و افزایش وزن می‌شود.

در برخی موارد، اگر پدر مشکلات ژنتیکی مانند نداشتن مجرای وازدفران یا کم بودن شدید تعداد اسپرم داشته باشد، له احتمال زیاد این مشکلات به فرزند پسر منتقل شود.

بعد از عمل تخمک‌کشی (پانکچر)، ممکن است زن در ناحیه شکم احساس درد کند که با مصرف مسکن قابل کنترل است.

تا یکی دو روز پس از پانکچر ممکن است لکه‌بینی یا خونریزی خفیف وجود داشته باشد.

استفاده از داروهای بیهوشی باعث بروز علائم خفیفی مثل سرگیجه یا حالت تهوع می­شود که زود برطرف می­گردند.

یکی دیگر از عوارض این روش، خطر بارداری خارج رحمی است که نیاز به بررسی دقیق با سونوگرافی دارد.

بیشتر بخوانید: عمل بیوپسی بیضه؛ راهی برای گرفتن اسپرم از بیضه

در میکرواینجکشن چه زمانی جنین فریز می‌شود؟

گاهی در یک نوبت تحریک تخمدان و انجام عمل تخمک‌کشی، می‌توان تعداد بیشتری از تخمک‌ها را با اسپرم لقاح داد و جنین‌های مازاد به دست آورد. در چنین شرایطی، زوج‌ها می‌توانند که سایر جنین‌ها را برای درمان‌های آتی و اقدام به فرزندآوری مجدد، جهت فریزکردن به آزمایشگاه رویان‌شناسی بسپارند.

همچنین گاهی در اولین مرتبه استخراج تخمک، مشکلاتی همچون خونریزی واژینال در طول انتقال جنین، تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS)، وجود ضایعات رحمی مانند میوم و پولیپ و… نیز مشاهده می‌شود. درصورت وقوع این مشکلات، پزشک توصیه می‌کند که جنین‌های اضافی فریز شوند تا در درمان‌های آینده به کار روند و نیازی به تحریک تخمدان مجدد وجود نداشته باشد.

بیشتر بخوانید: انتقال جنین فریز شده موفق؛ علائم، مراقبت ها و راهکارها

مراقبت های بعد از عمل میکرواینجکشن

بعد از عمل میکرواینجکشن، نیازی به استراحت مطلق نیست و از بی‌تحرکی زیاد هم باید اجتناب نمود؛ چراکه این موضوع هم عوارض خاص خودش را به دنبال دارد. در کل، از آنجایی که این بارداری به سختی شکل گرفته؛ لذا باید بیش از پیش مراقبت نمود. مواردی که باید رعایت شود تا نتیجه مثبتی از عمل ICSIحاصل شود عبارت‌اند از:

• پرهیز از انجام کارهای سنگین
• پرهیز از جابجایی جسم سنگین تا 2 هفته
• استراحت کامل تا 24 ساعت بعد از انتقال جنین

علائم خطرناک بعد از عمل میکرواینجکشن

درصورت مشاهده برخی علائم خطرناک پس از عمل تخمک‌کشی یا انتقال جنین، باید بلافاصه به پزشک مراجعه نمود. این مشکلات عبارت‌اند از:

• خونریزی شدید یا قرمزرنگ
• ادامه یافتن حالت سرگیجه و تهوع بعد از عمل
• مشاهده علائم سندرم تحریک‌پذیری بیش‌ازحد تخمدان‌ها
• احساس درد در ناحیه شکم
• احساس تنگی نفس
• مشاهده خون در ادرار
• تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد

تعیین جنسیت جنین با میکرواینجکشن

روش های مختلفی برای تعیین جنسیت جنین وجود دارد که یکی از این روش های تعیین جنسیت با میکرواینجکشن و PGD یا تعیین جنسیت با آی یو آی باید پس از لقاح در آزمایشگاه، از هر جنین یک سلول برداشت و کروموزوم آن را مشخص نمود. بدین ترتیب، جنین موردنظر طبق جنسیت دلخواه پدرومادر به رحم زن انتقال می‌یابد. باید گفت باوجود این که شانس موفقیت در روش ICSI همچون سایر روش‌ها درحدود ۳۵ الی ۴۰ درصد است؛ اما تقریباً به صورت صددرصد جنسیت جنین را تعیین می‌کند.

بیشتر بخوانید: تعیین جنسیت به روش آی وی اف چگونه انجام می‌شود؟

درصد موفقیت روش میکرواینجکشن چقدر است؟

اگرچه آمارها نشان می‌دهد که درصد موفقیت IVF با میکرواینجکشن و درصد موفقیت IVF بدون آن، تفاوت معناداری ندارد و حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد می‌باشد؛ اما تاکنون شواهدی نیز مبنی‌بر اثرگذای مثبت روش میکرواینجکشن در درمان بسیاری از زوج‌های نابارور گزارش شده که اعتبار این روش را بیش از پیش افزایش داده است.

روش مذکور، معمولاً ۷۰ الی ۸۵ درصد تخمک‌های مورد تزریق اسپرم را بارور می‌کند و موفقیت آن نسبت به آی‌وی‌اف، در زوج‌های دارای ناباروری از سوی مرد بیشتر است. البته باروری به کمک IVF، همچنان یک روش اثرگذار است که مکمل ICSI محسوب می‌شود و در بسیاری از موارد هردو آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تماس با ما برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره true با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

طول درمان میکرواینجکشن چقدر است؟

طول درمان ICSI، به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ به نحوی که معمولاً معاینات اولیه و انجام سونوگرافی حدود ۲ هفته زمان می‌برد. پس از آن، یک دوره ICSI شامل تجویز دارو تا زمان انتقال جنین حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد که ۲ هفته از آن مربوط به دوره دارودرمانی می‌شود. همچنین مدت‌زمان نمونه‌گیری از اسپرم و انجام تخمک‌کشی در مرکز ناباروری، حدود نیمی از روز زمان می‌برد. پس از آن باید با گذشت ۲ الی ۵ روز، جهت انتقال جنین به مرکز مراجعه کرد و با گذشت ۲ هفته از اتمام درمان، آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا را برای تأیید حاملگی انجام داد.

مصرف دارو بعد از انتقال جنین در میکرواینجکشن

بعد از انتقال جنین در روش میکرواینجکشن، یک دوره مصرف دارو نیز باید گذرانده شود. درواقع از آنجایی که بدن برای انجام لانه‌گزینی، تداوم بارداری، کاهش انقباض‌های رحمی و نیز استحکام لایه‌های رحم به هورمون پروژسترون نیاز دارد، بلافاصله پس از انتقال جنین تزریق این هورمون آغاز می‌شود. با این حال، درصورت عدم مشاهده نشانه‌ای از بارداری طی بررسی‌های ۲ هفته پس از انتقال، مصرف این دارو قطع خواهد شد.

لازم به ذکر است که تحت هر شرایطی، انتخاب مناسب‌ترین روش درمان ناباروری باید به تشخیص پزشک صورت گیرد و شانس موفقیت و نیز خطرات و عوارض آن، از قبل بررسی شود.

هزینه میکرواینجکشن برای بارداری

هزینه ICSI بسته به مراکز ناباروری، متخصصان مختلف، میزان امکانات و تجهیزات درمانی و اقدامات انجام‌شده برای بارداری زنان متفاوت است. ازاین‌رو، ممکن است هزینه‌های مختلفی در این باب اعلام شود پس توصیه می شود قبل از شروع درمان با مرکز درمانی خود درباره هزینه های احتمالی مشورت کنید.

سخن آخر

از آنجایی که بارداری به روش‌های مختلف، مزیت‌ها و معایب خودش را در پی دارد؛ لذا مشورت با پزشک قبل از شروع درمان و آگاهی از خطرات هر نوع روش کمک‌باروری‌ به منظور مدیریت هزینه آن الزامی می‌باشد. همچنین، بعد از درمان نیز در صورت بروز هرگونه مشکلی می‌بایست به پزشک مراجعه نمود.