همه چیز درباره آزمایش AMH

آنتی مولرین (AMH) یک هورمون پروتئینی است که در زمان بلوغ و باروری توسط سلول های گرانولزای فولیکول های اولیه ترشح می شود. از آنجایی که AMH تنها توسط فولیکول های اولیه و با قطر کمتر از ۶ میلی متر ترشح می گردد، مقدار آن در خون می تواند نشان دهنده فولیکول های در حال رشد و میزان کل ذخایر فولیکولی تخمدان و یا در واقع همان ذخیره تخمدان باشد. آنتی مولرین در فولیکول های بزرگتر از ۸ میلی متر وجود ندارد؛ بنابراین می توان گفت سطح آنتی مولرین در بدن تقریباً ثابت است.

گذر زمان سبب کاهش ذخایر فولیکولی تخمدان و در نتیجه کاهش سطح AMH در بدن می شود؛ از طرفی زمانی که تعداد زیادی فولیکول کوچک در تخمدان وجود داشته باشد _مشابه آنچه که در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک وجود دارد_ میزان AMH افزایش می یابد و از این رو آزمایش AMH تجویز می گردد. این آزمایش که از آن به عنوان آزمایش ذخیره تخمدان یاد می شود، یکی از مهمترین تست های ارزیابی ناباروری است و در تعیین دوز صحیح داروهای ناباروری به ویژه داروهای مورد استفاده در پروسه ivf نقش بسزایی دارد.
لازم به ذکر است که افزایش AMH، در تشخیص تنبلی تخمدان بسیار کمک کننده خواهد بود.

نحوه ترشح آنتی مولرین (AMH) در زنان و مردان

ترشح هورمون آنتی مولرین در مردان توسط بیضه‌ها و در زنان به کمک تخمدان‌ها صورت می‌گیرد. بیضه پسربچه‌ها از اوایل تولد، هورمون AMH را ترشح می‌کند تا علاوه‌بر تقویت رشد دیگر اندام‌های تولیدمثل، مانع از شکل‌گیری ارگان‌های تولیدمثل زنانه در آن‌ها شود. میزان ترشح AMH در پسران تا دوره بلوغ افزایش می‌یابد و سپس کمتر می‌شود.

این وضعیت در دختران کاملاً متفاوت است؛ به‌نحوی‌که جهت شکل‌گیری اندام تولیدمثل زنانه، ترشح آنتی مولرین تا زمان بلوغ اندک است و سپس توسط تخمدان‌ها افزایش می‌یابد. البته با رسیدن به دوران یائسگی به حدی از میزان AMH کم می‌شود که نمی‌توان آن را اندازه‌گیری کرد.

زنانی که دارای سن کمتر از ۳۸ سال هستند و قصد تعویق انداختن بارداری خود را دارند، باید این تست را انجام دهند. اگر با این تست مشخص شود که ذخیره تخمدان در فرد پایین است، پزشک توصیه می کند تا سریعتر برای بارداری اقدام شود. اما زنان بالاتر از ۴۰ سال به خودی خود دارای ذخیره تخمدان پایینی هستند و به همین علت اغلب به این افراد انجام این تست توصیه نمی شود. در دیگر موارد نظیر: افراد دارای سابقه خانوادگی نارسایی تخمدان، افراد مبتلا به بیماری های خود ایمنی، افراد تحت شیمی درمانی و افرادی که سابقه جراحی تخمدان دارند ملزم به انجام  تست AMH می باشند.

• ارزیابی فعالیت تخمدان ها و باروری
• ارزیابی سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان
• ارزیابی سرطان تخمدان و پایش اثربخشی درمان‌های مربوط به آن
• ارزیابی مشکلات جنینی و تشخیص جنسیت آن
• پیش بینی شروع دوره یائسگی
• یافتن علل و دلایل یائسگی زودرس
• تعیین علت آمنوره یا عدم قاعدگی تا سن ۱۵ سالگی یا توقف آن در سنین بالاتر
• علت‌یابی در خصوص پریود نامنظم برخی از زنان
• ارزیابی عملکرد بیضه‌ها در نوزادان پسر
• بررسی علل فقدان یکی از بیضه‌ها یا پنهان بودن آن
• مشخص نمودن دلیل بروز صفات مردانه همچون پرمویی (ویریلیزاسیون)، بم شدن صدا و… در زنان

هورمون AMH برخلاف هورمون FSH در طول سیکل قاعدگی تغییرات ناچیزی دارد به همین علت انجام این تست در هر روز از سیکل ماهانه ممنوعیت ندارد. همچنین انجام آزمایش AMH نیازمند شرایط خاصی نظیر ناشتا بودن نیست و لازم به ذکر است که مصرف قرص های ضد بارداری نیز نمی تواند بر نتیجه آزمایش AMH اثر گذار باشد.

برخی عوامل به‌عنوان عوامل مداخله‌گر در تست AMH شناخته می‌شود که البته میزان اثرگذاری هر یک از آن‌ها به‌طور دقیق مشخص نشده است. بااین‌حال می‌توان گفت که مواردی نظیر شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، چاقی، مصرف برخی قرص‌های خوراکی ضدبارداری، سیگار کشیدن، ابتلا به PCOS، جراحی تخمدان، پره اکلامپسی، وقوع تروما یا ضربه در تخمدان و همچنین برخی نژادها در نتایج تست آنتی مولرین مؤثر هستند.

برای تست میزان هورمون AMH، یک خونگیری ساده به اندازه چند سی سی از سیاهرگ های سطحی در آزمایشگاه انجام می شود.

میزان نرمال amh به سن فرد بستگی دارد. بطور مثال سطح نرمال amh برای یک خانم در سن ۴۲ سالگی در حالی است که همان مقدار برای یک خانم ۳۲ ساله به معنای پیری نابهنگام تخمدان می باشد. به طور کلی می توان گفت سطح نرمال amh در خون برای زنان زیر ۳۵ سال به شرح جدول زیر است:

میزان AMH نرمال محدوده دقیق و مشخصی ندارد؛ اما بطور کلی مقدار AMH کمتر از ۰.۵ نشانه کم بودن ذخیره تخمدان است که احتمال به دست آمدن حداکثر ۲ تا ۳ فولیکول وجود دارد. مقدار AMH بین ۰.۵ تا ۱ بیانگر وجود رزرو تخمدان پایه و به دست آمدن تعداد کم تخمک و همچنین سطح AMH بین ۱ تا ۳.۵ نشانگر میزان رزرو تخمدان مناسب و پاسخ دهی خوب به درمان است. از طرفی میزان AMH بیشتر از ۳.۵ نشان دهنده پاسخ شدید تخمدان نسبت به داروهای تحریک تخمک گذاری می باشد؛ بنابراین باید از دز مناسبی از داروهای تحریک تخمک گذاری استفاده شود که البته میزان نرمال این هورمون در سنین مختلف متفاوت می باشد.

نتایج آزمایش AMH کمک می‌کند که علاوه‌بر تعیین میزان احتمال باروری، بهترین زمان برای اقدام به بارداری نیز مشخص گردد. درصورتی‌که بالا بودن سطح آنتی مولرین ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، می‌توان علائم و پیامدهای آن را با اقداماتی نظیر انتخاب رژیم غذایی مناسب، سبک زندگی سالم، مصرف داروها و یا حتی حذف موهای زائد بدن با اصلاح و اپیلاسیون کنترل نمود.

اگرچه پایین بودن سطح آنتی مولرین نیز نشانه ایجاد مشکل در بارداری و افت کمیت و کیفیت تخمک‌ها (کاهش ذخیره تخمدانی) است؛ اما این وضعیت در دختران کم‌سن و زنان بعد از یائسگی طبیعی می‌باشد.

در خصوص علل بروز صفات مردانه در زنان باید گفت که این اتفاق در اثر وجود تومور ترشح‌کننده AMH و یا وجود بیضه پنهان در بدن زنان رخ می‌دهد که البته یک بیماری ژنتیکی نادر به‌حساب می‌آید. چنین وضعیتی می‌تواند کاملاً پنهان و یا به‌صورت دستگاه تناسلی مبهم (غیرقابل تشخیص) ایجاد شود. به‌علاوه، در زنان دارای صفات مردانه و سطح طبیعی آنتی مولرین، این هورمون توسط غدد فوق کلیه ترشح می‌گردد.

ضمناً ازآنجایی‌که یکی از کاربردهای آزمایش ذخیره تخمدان تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک است؛ لذا در صورت مشاهده علائم این سندرم نظیر جوش‌های مداوم، اختلالات قاعدگی ازجمله آمنوره یا بروز یائسگی زودرس، افزایش وزن بی‌دلیل، کاهش اندازه پستان‌ها، افزایش غیرعادی رشد موهای صورت و بدن و… باید به پزشک مراجعه کرد که در صورت تشخیص وی، تست AMH به‌همراه آزمایش‌هایی نظیر سونوگرافی و تست هورمونی انجام می‌شود.

باید دانست که کم بودن سطح AMH در نوزادان پسر به دلیل عواملی همچون مشکلات هورمونی یا ژنتیکی _نظیر اختلال در ژن AMH واقع بر روی کروموزوم ۱۹_ رخ می‌دهد. اگر بیضه‌ها کاملاً در نوزاد مشخص نباشد ولی میزان آنتی مولرین در سطح طبیعی اندازه‌گیری شود، به مناسب بودن عملکرد بیضه‌ها و قرارگیری نامناسب آن‌ها اشاره دارد. لذا می‌توان با جراحی یا هورمون‌درمانی این مشکل را برطرف نمود.

میزان amh بالا علاوه بر اینکه نشان دهنده میزان بالای شانس باروری است، می تواند نشانه مشکل تخمدان پلی کیستیک نیز باشد که زنان مبتلا به این بیماری دارای تعداد زیادی فولیکول زیر ۶ میلی متر بوده و در نتیجه میزان amh خون آن ها بالاست. افزایش سطح آنتی مولرین گاهی حتی به علت ابتلا به سرطان تخمدان نیز رخ می‌دهد. در حالت طبیعی، هورمون AMH از رشد زود هنگام فولیکول و در نتیجه رها شدن تخمک نابالغ جلوگیری می کند. در صورتی که سطح amh در خون به صورت غیر عادی بالا باشد می تواند سبب جلوگیری از بلوغ تخمک شود.

نوع درمان amh پایین برای هر فرد بستگی به سن، سابقه بارداری و پاسخ فرد به درمان های قبلی دارد. برای درمان این افراد، اغلب از پروسه تحریک تخمک گذاری استفاده می شود که اولین گام در روش های کمک باروری است. همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد، کم بودن سطح آنتی مولرین می‌تواند در سنین بسیار پایین یا بالا و همچنین طی درمان تومورهای تخمدان رخ دهد.

اگر تمایل دارید درباره‌ی بارداری در سنین بالا بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

• حد نرمال ذخیره تخمدان چقدر است؟

میزان amh به سن فرد بستگی دارد. میزان amh نرمال در یک خانم ۳۵ سال از ۱ تا ۳.۵ نانوگرم بر میلی لیتر است.

• علت بالا بودن ذخیره تخمدان چیست؟

میزان amh بالا علاوه بر اینکه شانس باروری بالا را نشان می دهد می تواند نشانه مشکل تخمدان پلی کیستیک نیز باشد.

• برای آزمایش amh باید ناشتا بود؟

خیر این آزمایش نیازمند ناشتا بودن نیست.