مراقبت های بعد از لاپاراسکوپی رحم؛ تغذیه و عوارض شایع

با پیشرفت علم، روش بهتری برای تشخیص بیماری‌های داخلی بدن ابداع شده که در آن به جای عمل جراحی باز با برش‌های بزرگ‌ در شکم، پزشک می‌تواند به وسیله یک لوله باریک مجهز به دوربین از طریق یک برش شکمی کوچک به داخل شکم و لگن فرد بیمار دسترسی داشته باشد؛ به این روش، لاپاراسکوپی گفته می‌شود.

پزشک می‌تواند توسط لاپاراسکوپی، نمونه ای از بافت بدن بیمار را جهت بررسی‌های بیشتر بردارد. عمل لاپاراسکوپی رحم به منظور ارزیابی بیماری‌های ناحیه لگن در خانم‌ها و نیز درمان اختلالاتی نظیر فیبروئیدها، کیست‌ها و انواع عفونت‌های رحمی و شکمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین برای بهبود یافتن بعد از عمل، دقت به مراقبت های بعد از لاپاراسکوپی و انجام آن‌ها موجب می‌شود بدون ایجاد عارضه جانبی دوران نقاهت را سریع تر گذراند.

نحوه انجام لاپاراسکوپی رحم

جهت انجام لاپاراسکوپی رحم و تخمدان، ابتدا فرد تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد؛ سپس دو یا سه برش کوچک به ضخامت نیم یا یک سانتیمتر در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود و لوله ی لاپاراسکوپیِ مجهز به دوربین تلسکوپ‌مانند وارد شکم می‌گردد. در مرحله بعد، داخل شکم از گاز دی‌اکسید کربن پر می‌شود تا شکم باد شده و اجازه دید را به پزشک بدهد. بدین ترتیب، امکان تصویربرداری از محیط داخلی شکم فراهم می‌گردد.

بیشتر بخوانید: عمل لاپاراسکوپی رحم و تخمدان چیست و چگونه انجام می شود؟

اقدامات لازم قبل از لاپاراسکوپی رحم

قبل از انجام جراحی لاپاراسکوپی رعایت موارد زیر الزامی است:

• ناشتا بودن به مدت 6 تا 8 ساعت
• استحمام شب قبل از عمل
• آگاه کردن پزشک از وجود لنز چشمی یا هرگونه پروتزی در بدن نظیر پروتز لگن، سینه و زانو
• در صورت امکان، اجرای اقدامات لازم جهت خارج کردن لنزچشمی و پروتزها قبل از عمل
• تخلیه روده با مصرف دارو یا پودرهای ملین 48 ساعت قبل از عمل، به‌خصوص در افرادی با سابقه چسبندگی شدید لگن یا افراد مشکوک به اندومتریوز
• آگاه کردن پزشک از سابقه بیماری‌های قبلی نظیر آلرژی به داروی بیهوشی یا داروهای خاص دیگر
• اطلاع به پزشک درخصوص داروهای مصرفی و یا مصرف مواد مخدر و دخانیات
• عدم همراه داشتن طلا و جواهرات
• انجام کامل آزمایش‌ها و عکس‌برداری‌های قبل از جراحی

اشاره به این نکته نیز ضروری است که در بانوان حتی الامکان می‌بایست زمانی غیر از هفته عادت ماهانه را برای جراحی انتخاب نمود. البته در شرایط اضطراری در دوره پریود نیز لاپاراسکوپی انجام می‌شود. 

تشخیص و درمان بیماری های زنان با لاپاراسکوپی رحم و تخمدان

امروزه، به منظور تشخیص، درمان و بررسی علائم خاص بسیاری از بیماری‌های زنان از لاپاراسکوپی استفاده می‌شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تشخیص و درمان ناباروری
• بیماری التهابی لگن (PID)
• آبسه لگن یا کبد
• چسبندگی لگن
• سرطان تولید مثل
• اندومتریوز
• حاملگی خارج رحمی
• کیست تخمدان
• فیبروم‌ها و تومورهای غیرسرطانی درون یا اطراف رحم

انواع درمان ها به وسیله لاپاروسکوپی

• هیسترکتومی یا برداشتن رحم
• برداشتن تخمدان‌ها؛ جهت درمان اوفورکتومی
• برداشتن کیست تخمدان؛ جهت درمان کیست تخمدان و تومورهای تخمدان‌ها
• برداشتن فیبروئیدها؛ جهت درمان میوم‌ها (فیبروم‌های رحم) از طریق برداشتن آن‌ها یا مسدود کردن جریان خون متصل به فیبروئیدها
• تخریب بافت اندومتر جهت درمان اندومتریوز و بهبود دردهای لگنی شدید هنگام پریود و افزایش احتمال حاملگی خودبه‌خود
• از بین بردن چسبندگی؛ جهت رفع چسبندگی لوله‌ها، رحم و تخمدان‌ها

از جمله سایر کاربردهای لاپاراسکوپی رحم و تخمدان می‌توان موارد ذیل را برشمرد:

• جهت حفظ باروری و حفظ عملکرد سیستم تولید مثل خانم‌ها
• جهت درمان بارداری‌های خارج از رحم
• جهت درمان افتادگی رحم
• جهت درمان سرطان نظیر برداشتن بخشی از غدد لنفاوی برای درمان
• جهت سوزاندن و از بین بردن تعدادی از کیست‌های ریز تخمدان و به تبع آن، بهبود پاسخدهی به دارو، تنظیم اختلالات هورمونی، کاهش هورمون تستوسترون، بازگشت تخمک‌گذاری و تنظیم سیکل قاعدگی
• جهت بستن لوله‌های فالوپ به منظور داشتن یک روش جلوگیری دائم و کامل
• جهت کاشت جنین در رحم در صورت بروز مشکلات دهانه رحم
• جهت برداشتن تخمک یا تخمک‌گیری در برخی موارد خاص

لاپاراسکوپی رحم برای چه افرادی مناسب نیست؟

جراحی لاپاراسکوپی برای بانوانی که شرایط زیر را دارند مناسب نمی‌باشد:

• بانوان یائسه
• بانوان دارای اضافه‌وزن زیاد
• بانوانی با سابقه سزارین، افتادگی مثانه و سایر جراحی‌های شکمی
• بانوان مبتلا به بیماری‌های قلبی_عروقی یا بیماری‌های تنفسی

بیشتر بخوانید: کدام بیماری های رحم و تخمدان باعث ناباروری می شود؟

مراقبت های پس از جراحی لاپاراسکوپی رحم

انجام نکات مراقبتی بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم در زمینه های سبک زندگی، تغذیه، فعالیت بدنی و... کمک می کند تا سرعت بهبودی افزایش یابد. در ادامه به معرفی این نکات می پردازیم:

مراقبت از بخیه لاپاراسکوپی

باید دانست که بخیه‌های لاپاراسکوپی معمولاً خودبه‌خود جذب می‌شوند و هیچ کرم یا پماد خاصی جهت مراقبت از زخم برش‌ها نیاز نمی‌باشد؛ فقط کافی است که محل زخم خشک و تمیز نگه داشته شود. البته، مصرف کرم‌های ترمیم‌کننده جهت تسریع در بهبود جای زخم، ایرادی ندارد. همچنین به منظورمحافظت از محل برش، استفاده از درماباند (نوعی چسب جراحی) توصیه می‌شود. باید افزود که در صورت کبود شدن محل جراحی، می‌توان عروق کوچک زیر پوست را برش داد تا مشکل حل شود.

دوش گرفتن

معمولاً بسته به نوع جراحی، بیمار می‌تواند روز بعد از عمل دوش بگیرد؛ اما به‌طور کلی گفته می‌شود که ۴۸ ساعت پس از لاپاراسکوپی بیمار می‌تواند با استحمام کردن، پانسمان‌ها را بردارد .

بستری بعد از عمل لاپاراسکوپی

اگر لاپاراسکوپی در طول روز انجام شده باشد و با پیچیدگی خاصی همراه نباشد، نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست؛ اما در صورت طولانی یا پیچیده شدن عمل، یک شب بستری مورد نیاز است. همچنین در مواردی نظیر برداشتن جزئی از روده، احتمال دارد مدت‌زمان بستری شدن تا چند روز تمدید شود.

رعایت رژیم غذایی مناسب

بعد از جراحی لاپاراسکوپی ابتدا بیمار به مدت 12 ساعت باید ناشتا باشد و سپس به مدت 24 ساعت می‌بایست غذاهای سبک و به‌ویژه مایعات زیاد مصرف نماید؛ اما یک روز پس از آن می‌تواند رژیم غذایی معمول خود را (به غیر از نوشیدنی‌های گازدار) از سر بگیرد.

مصرف دارو

در صورت تجویز داروهای مسکن و آنتی بیوتیک از طرف پزشک، مصرف آن‌ها می‌بایست به موقع باشد.

فعالیت بدنی

بعد از لاپاراسکوپی می‌بایست از رانندگی، بلند کردن اجسام سنگین و ورزش کردن به مدت 2 هفته اجتناب نمود. پس از این دروه، با پیاده‌روی می‌توان به تقویت عضلات و بازگشت گردش خون به حالت طبیعی کمک کرد و از لخته شدن خون پیشگیری نمود. به طور کلی، از سر گرفتن فعالیت‌های بدنی به جنسیت بیمار و نوع فعالیت بستگی دارد و هر موقع که فرد این توانایی را در خود احساس کند می‌تواند فعالیت‌های خود را به تدریج شروع نماید. 

فعالیت جنسی پس از عمل

بر اساس منابع، اجتناب از رابطه جنسی به مدت 2 تا 4 هفته بعد از عمل لاپارسکوپی توصیه می‌شود. ضمناً در مواردی که عمل هیسترکتومی یا جراحی واژن انجام شده، پرهیز از رابطه جنسی به مدت 6 هفته الزامی است تا قسمت بالای واژن کاملاً بهبود یابد.

عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان چیست؟

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان که در سنین مختلف مشاهده می‌شود، کیست تخمدان است. این عارضه در بسیاری از افراد تا مدت‌ها پنهان می‌ماند و علائمی از خود نشان نمی‌دهد؛ اما از نشانه‌های رایج آن در برخی بانوان می‌توان به درد و نفخ شکمی، قاعدگی دردناک، خونریزی پس از یائسگی، احساس درد حین رابطه جنسی و... اشاره کرد.

یکی از راه های درمان کیست تخمدان یا رفع عوارض و علائم آن، عمل جراحی لاپاراسکوپی است که طی آن با ایجاد برش‌های کوچکی بر روی شکم، دستگاه ظریف لاپاراسکوپ وارد بدن می‌شود. پزشک به کمک دوربین و چراغ کوچک انتهای دستگاه، محل کیست تخمدان و ابعاد و تعداد آن را مشاهده می‌کند و سپس اقدام به جراحی آن می‌نماید. مدت زمان عمل لاپاراسکوپی به مواردی همچون وضعیت بیمار، اندازه کیست‌ها، محل قرارگیری آن‌ها و... بستگی دارد؛ اما معمولاً پس از یک یا دو ساعت به اتمام می‌رسد.

مراقبت های بعد از عمل لاپاراسکوپی

با اتمام عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان، فرد نیاز به استراحت برای گذراندن دوران نقاهت خود دارد. رعایت برخی اقدامات و مراقبت‌ها می‌تواند طول دوران نقاهت را کم کند و باعث بهبودی سریع‌تر بیمار شود. برخی از این اقدامات عبارتند از:

• مصرف داروها و آنتی بیوتیک تجویزشده توسط پزشک برای جلوگیری از عفونت
• مصرف مسکن‌های توصیه‌شده توسط پزشک به منظور کاهش درد
• اجتناب از فعالیت‌های طولانی و مضر نظیر بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش کردن به مدت یک هفته
• پاکسازی و ضدعفونی مداوم محل زخم‌ها و خشک و تمیز نگه داشتن آن‌ها
• خودداری از نوشیدن الکل و مواد گازدار دست‌کم به مدت ۴۸ ساعت
• مصرف غذاهای سبک و کم‌نمک به مدت دو هفته
• پرهیز جدی از رابطه جنسی حداقل تا یک هفته بعد از عمل

نحوه خوابیدن بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم

بعد از جراحی لاپاراسکوپی ممکن است عواملی نظیر درد محل برش، فشار، اثرات بیهوشی، حالت تهوع، نفخ و یا سرفه موجب بروز اختلال در روند خواب گردند. ازاین‌رو، پس از عمل هیسترکتومی لاپاراسکوپی (برداشتن رحم توسط لاپاراسکوپی) می‌بایست مناسب‌ترین حالت را برای خوابیدن بهتر انتخاب کرد که به شرح زیر می‌باشد:

خوابیدن به پهلو

رایج‌ترین روشی که می‌تواند در بهبودی پس از عمل لاپاراسکوپی رحم مؤثر باشد، خوابیدن به پهلو است؛ چراکه این مدل خوابیدن کیفیت خواب را ارتقا می‌بخشد. در هنگام خوابیدن به پهلو باید یک بالشت را جلوی بدن گذاشت تا از قسمت پایینی شکم پشتیبانی کند و همچنین یک بالشت بین هر دو پا قرار داد تا از چرخش لگن اجتناب شود.

خوابیدن به پشت

بهترین روش خوابیدن بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم، خوابیدن به پشت است؛ به‌گونه‌ای که یک بالشت زیر زانوها باشد تا از میزان فشار بر قسمت پایین کمر کاسته شود. همچنین قرار دادن یک بالشت نرمال زیر گردن نیز می‌تواند از اعمال فشار بر گردن و پشت جلوگیری کند.

اشاره به این نکته ضروی است که افراد بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم می‌بایست از خوابیدن روی شکم بپرهیزند؛ چراکه این نوع خوابیدن می‌تواند به شکم فشار آورد و برش‌ها و محل‌های زخم را تحت تأثیر قرار دهد.

همچنین شایان ذکر می‌باشد که بعد از عمل لاپاراسکوپی می‌بایست از نشستن طولانی‌مدت اجتناب نمود و در طول روز به تغییر وضعیت بدن به صورت متوالی ادامه داد.

مدت زمان استراحت بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم چقدر است؟

بنا به صلاحدید پزشک متخصص، در اغلب موارد همان‌روز یا بین 1 الی 2 روز بعد از عمل فرد می‌تواند به خانه برود؛ اما باید تا 2 هفته استراحت داشته باشد و طبق راهنمایی‌های پزشک، فعالیت‌های ورزشی منظم را شروع کند. برای بازگشت به سر کار نیز فرد می‌بایست با توجه به شغل و کارش، بعد از 4 الی 6 هفته اقدام نماید. به طور کلی، بهبودی بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم و بازگشت به حالت عادی بین 2 تا 3 ماه به طول می‌انجامد.

بعد از عمل لاپاراسکوپی چه بخوریم؟

پس از انجام عمل لاپاراسکوپی می‌بایست تا 2 هفته مایعات میل نمود و سپس به تدریج، رژیم معمولی را از سر گرفت. در خصوص مصرف مایعات باید دانست که در ابتدا باید مایعات رقیق و بعد به مرور، مایعات غلیظ مصرف شود. بدیهی است که درباره مصرف مواد غذایی مختلف پس از لاپاراسکوپی، مشاوره با پزشک الزامی می‌باشد؛ با این حال، برخی از مواد غذایی مناسب جهت خوردن و نوشیدن پس از لاپاراسکوپی به شرح زیر است:

مایعات

• آب
• چای سبک یا چای سبز؛ به دلیل دارابودن کافئین صرفاً در حد دوفنجان در روز
• چای نعناع گرم؛ جهت افزایش فعالیت دستگاه گوارش و تسکین درد شکم ناشی از نفخ
• آب هندوانه؛ رقیق‌نشده
• سایر آبمیوه‌های طبیعی رقیق‌شده با میزان مساوی آب؛ نظیر آب سیب، آب هویج، آب کرفس
• دوغ خانگی رقیق و بدون گاز
• شیر بدون چربی یا کم چرب؛ در صورت عدم تحمل لاکتوز، شیر بدون لاکتوز یا سویا
• آب گوشت؛ پخته شده با گوشت قرمز یا مرغ، کمی نمک، ساقه کرفس و یا هویج و صرفاً مصرف آبِ خالی آن
• سوپ

جویدنی ها

بر اساس مطالعات انجام‌شده، جویدن آدامس هر 2 ساعت بعد از عمل به مدت 15 دقیقه، می‌تواند موجب کاهش میزان یبوست و بهبودی سریع‌تر شود. البته اشاره به این نکته ضروری است که فقط عمل جویدن آدامس مهم است و طمع و عطر آن فرقی ندارد و از همه مهم‌تر، می‌باست آدامس را با دهان بسته جوید تا از بلع هوا جلوگیری شود؛ درغیر‌این‌صورت، نفخ پس از عمل بدتر و شدیدتر می‌گردد.

غذاها

پس از اینکه فرد به رژیم منظم خود بازگشت، می‌تواند از غذاهای حاوی فیبر مانند میوه‌ها و سبزیجات شروع کند و سپس رژیم معمول خود را ادامه دهد.

خوراکی های ممنوع پس از لاپاراسکوپی

پس از عمل لاپاراسکوپی رحم، از خوردن و نوشیدن برخی مواد غذایی می‌بایست خودداری نمود؛ ازجمله:

• اجتناب از نوشیدن نوشابه‌های گازدار به مدت 1 الی 2 روز بعد از عمل؛ به دلیل تشدید درد ناشی از دی‌اکسیدکربن مورد استفاده در طی لاپاراسکوپی
• اجتناب از نوشیدن آبمیوه‌های مرکبات؛ مانند آب پرتقال و آب گوجه فرنگی

ورم و نفخ شکم بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم و درمان آن

از آنجایی که در طول جراحی لاپاراسکوپی، شکم بیمار با گاز دی‌اکسیدکربن پر می‌شود؛ لذا ممکن است بعد از عمل، عوارضی ازجمله نفخ، گاز و یبوست گریبان‌گیر فرد شود. همچنین به دلیل اتساع روده، درجاتی از ورم شکم یا اتساع شکمی نیز دور از انتظار نیست. در این شرایط، احتمال احساس دردهای داخل صفاقی وجود دارد که ناشی از گاز موجود در حفره شکمی (و خارج روده) می‌باشد.

باید دانست که به کمک راهکارهایی نظیر پیاده‌روی، ماساژ شکم، قراردادن حوله گرم یا کیسه آب‌گرم روی شکم، مصرف نوشیدنی‌های گرم، جویدن آدامس، مصرف داروهای مؤثر در دفع گازهای اضافی بدن (طبق نظر پزشک) و نیز پرهیز از نوشیدن مایعات با نی و عدم مصرف نوشیدنی‌های گازدار، می‌توان ورم و نفخ شکم بعد از لاپاراسکوپی را کنترل کرد و بهبود بخشید.

دلیل درد شکم بعد از عمل لاپاراسکوپی رحم

دردهای شکمی که به دلیل اتساع شکم بعد از لاپاراسکوپی احساس می‌شود معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌گردد. به طور کلی، این دردها می‌تواند ناشی از برش‌های محل جراحی و کبودی‌های اطراف آن باشد که با تغییر وضعیت بدن و یا مصرف قرص‌های مسکن (به تشخیص پزشک) قابل بهبود است.

در برخی موارد نیز احتمال دارد تغییر رژیم غذایی و حالت تهوع، علت دردهای شکمی بعد از عمل لاپاراسکوپی باشد. در چنین مواردی مصرف وعده‌های غذایی سبک و اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های گازدار پیشنهاد می‌شود. 

بهبودی بعد از عمل لاپاراسکوپی

مراحل بهبودی پس از لاپاراسکوپی رحم از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است و بسته به شرایط مختلف هر فرد، مدت زمان بهبودی نیز متغییر می‌باشد. این شرایط عبارتند از:

• اندازه و وسعت جراحی
• امکان مرکز درمانی و پزشک متخصص
• طول مدت‌زمان جراحی
• انتظارات بیمار

عوارض زودگذر لاپاراسکوپی رحم

ازجمله عوارضی که فرد بعد از لاپاراسکوپی با آن‌ها مواجه می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

درد بدن

احساس درد و ناراحتی در ناحیه برش، بعد از عمل طبیعی است. همچنین به دلیل استفاده از دی‌اکسید کربن در طول جراحی، ممکن است بیمار در قفسه سینه و ناحیه شانه‌ها احساس درد کند که این دردها چند روز پس از عمل خودبه‌خود ناپدید می‌شود.

باید اشاره نمود که گاهی می‌توان تا چند روز بعد از عمل از داروهای مسکن نظیر پاراستامول و ایبوپروفن معمولی به میزان کم استفاده کرد؛ چراکه استفاده زیاد این داروها موجب یبوست می‌شود. به علاوه، استفاده از کیسه حرارتی در قسمت پایین شکم نیز بی‌خطر است.

گلودرد

به دلیل استفاده از لوله راه هوایی در ناحیه نای، گلودرد پس از عمل نیز شایع است که با مصرف قرص‌های گلو، چای گرم یا آب‌نبات بهبود می‌یابد.

سوزش

گاهی به دلیل بریده شدن اعصاب، بیمار در محل برش لاپاراسکوپی احساس سوزش یا سوزن‌سوزن شدن می‌کنند که این مشکل نیز به تدریج رفع می‌شود.

خونریزی واژینال

باید دانست که خونریزی خفیف واژینال تا چند روز پس از جراحی (7 الی 10 روز) امری طبیعی به شمار می‌رود و ممکن است تا چند هفته طول بکشد؛ اما در صورت افزایش یافتن شدت خونریزی یا ترشحات بدبو می‌بایست به پزشک مراجعه نمود.

تغییر رنگ ادرار

تغییر رنگ ادرار به رنگ سبز در ساعات اولیه بعد از عمل طبیعی است و به دلیل استفاده از محلول حاجب در طول لاپاراسکوپی می‌باشد.

ضرورت مراجعه به پزشک پس از لاپاراسکوپی رحم

در صورت عدم بهبودی پس از گذشت 2 الی 3 هفته از عمل لاپاراسکوپی و مشاهده علائم زیر می‌بایست سریعاً به پزشک مراجعه شود:

• وجود قرمزی، درد و تورم اطراف ناحیه برش جراحی
• احساس درد در ناحیه شکم که بدتر شده و با مسکن نیز تسکین نیافته
• بی اشتهایی
• یبوست
• تب و افزایش حرارت بدن
• خونریزی و خروج مایع در قسمت برش جراحی
• ترشحات زیاد و طولانی‌مدت از واژن

کلام آخر

جراحی لاپاراسکوپی رحم و تخمدان، کاربردهای مختلفی دارد و علی‌رغم برخی عوارضی که پس از عمل برای فرد بیمار پیش می‌آورد، از مزایای خوبی برخوردار می‌باشد؛ چراکه این عوارض همان‌گونه که ذکر شد، گذرا بوده و طی چند روز پس از عمل بهبود می‌یابد. بدیهی است که رعایت نکات و مراقبت‌های لازم پس از عمل لاپاراسکوپی، به کاهش درد و سایر عوارض آن کمک شایانی می‌کند.