شکل ظاهری یا مورفولوژی اسپرم نقش مهمی در قدرت باروری دارد؛ به‌طوری که وجود حداقل ۴ درصد اسپرم سالم برای باروری ضروری است. اسپرم‌های سالم دارای سر بیضی‌شکل و دم بلند هستند اما عواملی مانند ژنتیک، گرم شدن بیضه‌ها، تماس با مواد سمی و... آن‌ها را دچار ناهنجاری می‌کند. با انجام آنالیز اسپرم می‌توان درصد و کیفیت اسپرم‌های سالم را تعیین کرد.
عارضه پیچ‌خوردگی تخمدان که در بسیاری از زنان رخ می‌دهد، اغلب ناشی از عواملی همچون کیست جسم زرد دوران بارداری، تغییرات هورمونی، سابقه بستن لوله‌های رحم و... می‌باشد. اصلی‌ترین علامت آن درد شدید است که می‌تواند همراه با تهوع و استفراغ یا خونریزی غیرعادی باشد. به دلیل خطر از دست رفتن تخمدان‌ها، درمان سریع این بیماری ضرورت دارد.
بررسی‌ها نشان داده عمل وازکتومی یا بستن لوله‌های وازدفران از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از بارداری در مردان است، اما این به معنای اثربخشی صددرصد عمل نیست و کاهش قدرت باروری تا رسیدن به صفر، تا چند هفته بعد از عمل زمان می‌برد. از طرفی عمل بازگشت وازکتومی تضمینی بر بازگرداندن باروری ندارد اما ممکن است راهکارهایی مانند نمونه‌برداری از بافت بیضه مؤثر باشد.
واریکوسل گرید ۱ که خفیف‌ترین نوع واریکوسل است و به معنای درهم‌تنیدن رگ‌ها و طناب بیضه و در نتیجه اختلال گردش خون درون بیضه‌ها می‌باشد، با بروز مشکل در تولید اسپرم موجب ناباروری مردان میشود. این عارضه اغلب با تغییر سبک زندگی قابل درمان است، اما درصورت نیاز به درمان‌های دارویی یا عمل جراحی باید توسط پزشک متخصص معاینه شود.
از عوارض خطرناک حاملگی، بارداری خارج از رحم است که در اثر مشکلاتی همچون بیماری التهابی لگن، جراحی رحم و لوله‌های فالوپ، استفاده از IUD یا قرص جلوگیری از بارداری، آندومتریوز و... رخ می‌دهد. خطر بروز این عارضه در برخی زنان بیشتر است؛ اما آشنایی با علائم آن می‌تواند موجب تشخیص و درمان به‌موقع و نجات جان مادر شود.
ناباروری مردان ممکن است ناشی از مشکلاتی نظیر اختلال بیضه‌ها یا وجود برخی بیماری‌های خاص باشد. اما در اغلب موارد، این عارضه بر اثر اختلالات اسپرم ایجاد میشود. آشنایی با علل و علائم انواع مشکلات اسپرم از قبیل تعداد کم یا عدم وجود اسپرم، شکل ناهنجار، سرعت و حرکت نامناسب و... به تشخیص دقیق‌تر نوع ناباروری و درمان آن کمک می‌کند.
بیماری واریکوسل که در اثر تورم غیرعادی رگ‌های بیضه شکل می‌گیرد، معمولاً نیازمند عمل جراحی است تا از ناباروری جلوگیری کند. رعایت مراقبت‌ها و اقدامات بعد از عمل ازجمله استراحت کافی، عدم فعالیت‌های سنگین، جلوگیری از خیس شدن محل جراحی تا چند روز، مصرف غذاهای مقوی و... به افزایش موفقیت درمان و پیشگیری از عوارض کمک می‌کند.
بالا رفتن سن ازدواج یا ناتوانی در بچه‌دارشدن به دلیل انجام درمان‌هایی همچون شیمی‌درمانی و تمایل به فرزندآوری در سنین بالا، فریز اسپرم را به روشی پرطرفدار تبدیل کرده است. این تکنیک که به شیوه‌های مختلفی انجام میشود، فوایدی نظیر فرزندآوری در صورت ناباروری، امکان اهدای اسپرم به زوج‌های نابارور عدم نیاز به استخراج مجدد اسپرم در درمان‌های کمک‌باروری و... را به دنبال دارد.
بسته به نوع و شدت واریکوسل، درمان‌های متفاوتی انجام میشود که یکی از آن‌ها عمل جراحی است. درصورت تشخیص پزشک به لزوم انجام جراحی ممکن است روش‌هایی همچون آمبولیزاسیون، لخته‌سازی زیرجلدی، میکروسرجری و... انتخاب گردد که آشنایی با شیوه انجام و عوارض احتمالی آن‌ها به افزایش آمادگی بیمار کمک می‌کند.
هیدروسل یا آب آوردن کیسه بیضه که در دو نوع خفیف و شدید رخ می‌دهد، روی قدرت باروری مردان اثر می‌گذارد. در صورتی که هیدروسل بیضه خودبه‌خود درمان نشود نیاز به تشخیص با روش‌هایی همچون آزمایش خون و ادرار، معاینه فیزیکی، سونوگرافی و... و درمان‌های پزشکی دارد. با توجه به نقش این عارضه در ناباروری مردان، آشنایی با علائم و عوارض آن ضروری است.