تأثیر تعداد و اندازه فولیکول ها برای بارداری

فولیکول بخشی از ساختار تخمدان ها را تشکیل می دهد و تخمک سلولی است که به صورت منظم و در طول سیکل پریود در دیواره داخلی فولیکول ایجاد و بالغ می شود. در واقع می توان گفت فولیکول همانند یک ساک، سلول تخمک در تخمدان را احاطه کرده است. پس فولیکول، سلول تخم یا اووسیت نیست. زمانی که فولیکول از طریق هورمون ها تحریک و بزرگ شود، از مایعی پر خواهد شد. تخمک در حالی که به یکی از دیواره های فولیکول متصل است در داخل فولیکول شروع به رشد می کند. زمانی که فولیکول کاملاً بالغ شد، پروسه تخمک گذاری آغاز می شود. در این مرحله فولیکول، تخمک را رها می کند و تخمک رها شده به سمت لوله های رحمی حرکت می کند.

هر نوزاد دختر با تعداد مشخصی تخمک در تخمدان خود متولد می شود. در واقع هر جنین دختر، در هفته اول دارای یک تعداد مشخص سلول تخمک می باشد که با شروع دوره قاعدگی، هر ماه یکی از این تخمک ها در داخل فولیکول بالغ شده و از آن آزاد می شود؛ به همین علت با افزایش سن، تعداد تخمک ها یا در واقع همان ذخیره تخمدان و شانس بارداری کاهش می یابد.

اندازه فولیکول نرمال و بالغ برای بارداری و تخمک گذاری حدود ۱۸ تا ۲۴ میلی متر است. در هر سیکل تعدادی از فولیکول ها بالغ می شوند اما تنها در هر ماه یک فولیکول پروسه بالغ شدن را طی کرده و تخمک آزاد می کند و مابقی فولیکول ها تحلیل می روند.

فولیکول ها محل ذخیره تخمک ها در تخمدان هستند که وظیفه تولید هورمون های پروژسترون و استروژن را نیز به عهده دارند. این فولیکول ها در هر سیکل رشد کرده و در نهایت از میان آن ها یک تخمک بالغ و رها می شود. این فرآیند آغاز پروسه بارداری برای یک خانم است.

در شروع هر سیکل، حدود ۱۲ تا ۲۰ فولیکول دارای تخمک نارس در اثر هورمون FSH شروع به رشد می کنند تا فولیکول ثانویه ایجاد شود. در روز نهم چرخه قاعدگی تنها یک فولیکول ثانویه باقی مانده و مابقی از بین می روند. فولیکول باقی مانده به عنوان فولیکول غالب، مقدار زیادی هورمون استرادیول تولید می کند و در روز ۱۴ سیکل پریود، ترشح هورمون LH افزایش یافته و این امر سبب تبدیل فولیکول ثانویه یا ثالثیه می شود که در حدود ۲۴ تا ۳۶ ساعت بعد تخمک را رها می کند.

سیکل قاعدگی را می توان به دو بخش قبل از تخمک گذاری و بعد از تخمک گذاری تقسیم کرد:

• قبل از تخمک گذاری

در بازه قبل از تخمک گذاری، فولیکول ها در تخمدان شروع به رشد می کنند. بافت اطراف این فولیکول، عامل ترشح هورمون استروژن می باشد. استروژن با گردش در دهانه رحم سبب تولید موکوس و رشد بافت رحم برای ایجاد مکانی مناسب جهت لقاح تخمک و اسپرم می شود. موکوس ماده ای است که حرکت اسپرم به سمت لوله های فالوپ را تسهیل می کند.

• بعد از تخمک گذاری

در زمان تخمک گذاری، غده هیپوفیز سبب ترشح هورمون LH می شود. ترشح این هورمون دستور رها شدن تخمک را صادر می کند؛ بعلاوه LH سبب ترشح هورمون پروژسترون از فولیکول نیز می شود. اگر لقاح تخمک و اسپرم اتفاق بیفتد، ترشح این هورمون امتداد پیدا می کند. سلول حاصل از ترکیب تخمک و اسپرم سبب ترشح هورمون HCG می شود که این هورمون باعث ادامه پیدا کردن ترشح هورمون پروژسترون و استروژن نیز می گردد. حال در صورتی که بارداری رخ ندهد، ترشح پروژسترون کاهش یافته و دیواره رحم فرو می ریزد و خونریزی دوره پریود آغاز می شود.