علائم و روش های درمان آمنوره چیست؟

منظور از اختلال قاعدگی، به هم خوردن نظم و روند طبیعی چرخه قاعدگی است که عوامل مختلفی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. یکی از انواع اختلالات قاعدگی، آمنوره می‌باشد که به معنی فقدان یک یا چند دوره عادت ماهانه است. به عبارتی دیگر، در صورت از دست دادن حداقل سه دوره قاعدگی متوالی در خانم‌ها (در سال‌های بعد از شروع اولین قاعدگی) و یا عدم شروع قاعدگی در دختران تا سن 15 سالگی، می‌توان گفت که فرد به آمنوره مبتلا شده است.

شایع‌ترین دلیل بروز آمنوره، مربوط به حاملگی می‌باشد. همچنین وجود مشکلاتی در اندام‌های تناسلی یا غددی که تنظیم‌کننده سطوح هورمونی بدن هستند نیز از دیگر دلایل وقوع آمنوره به شمار می‌رود. در ادامه به توضیح بیشتر در مورد آمنوره، علل و درمان آن پرداخته می‌شود.

علائم آمنوره

اصلی‌ترین نشانه آمنوره، فقدان قاعدگی یا چرخه‌های پریود است؛ اما گاهی علائم دیگری نیز می‌تواند با عدم قاعدگی در فرد بروز می‌کند که ازجمله آن‌ها می‌توان به آکنه، موی اضافه صورت، ریزش موی سر، سردرد، اختلال بینایی، درد لگن و ترشح شیری نوک پستان اشاره کرد.

انواع آمنوره

آمنوره به دو نوع اصلی، یعنی اولیه و ثانویه، تقسیم می‌شود و هر نوع دارای علل متفاوتی است که باید با توجه به نوع و علت آمنوره، روش‌های درمان مناسب اعمال شود. انواع مختلف آمنوره شامل:

آمنوره اولیه

این نوع آمنوره که حالتی نادر می‌باشد، در دختران جوانی رخ می‌دهد که تا سن 15 سالگی هنوز قاعدگی آن‌ها آغاز نشده است. لازم به ذکر است که در صورت قاعده نشدن دختران تا سن 16 سالگی می‌بایست به پزشک متخصص مراجعه نمود.

وجود مشکلات هورمونی مربوط به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز، نارسایی تخمدان‌ها و ضعف اندام‌های تولیدمثل، ازجمله علل وقوع آمنوره اولیه به شمار می‌روند.

آمنوره ثانویه

در صورتی که خانمی چرخه قاعدگی منظم و عادی داشته؛ اما حداقل به مدت 3 ماه متوالی چرخه‌ قاعدگی وی متوقف شود، آمنوره ثانویه رخ داده است. مشاهده این نوع آمنوره در دوران بارداری یا شیردهی، امری طبیعی می‌باشد. با این‌حال، در شرایطی که پزشک متوجه شود عادت ماهانه خانم قبلاً منظم بوده و 3 ماه به تأخیر افتاده و یا عادت ماهانه نامنظم بوده و 6 ماه به تعویق افتاده، عارضه آمنوره ثانویه را مورد بررسی قرار می‌دهد.

از جمله علت شایع آمنوره ثانویه، بیماری تخمدان پلی‌کیستیک می‌باشد و تومورهای تخمدان از علل نادر آمنوره ثانویه به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: علل اصلی قاعدگی نامنظم در زنان را بشناسید

آمنوره به چه دلیلی رخ می‌دهد؟

به‌طورکلی، آمنوره به دلایل طبیعی نظیر بارداری، شیردهی، یائسگی و یا استفاده از برخی روش‌های پیشگیری رخ می‌دهد و گاهی نیز در پیِ اثرات جانبی داروها یا برخی مشکلات پزشکی بروز می‌یابد. سایر عوامل زمینه‌ساز وقوع آمنوره به شرح زیر می‌باشد:

تغییر سبک زندگی

• ورزش بیش‌ازحد: فاکتورهای متعددی در افت پریود یا قطع عادت ماهانه در ورزشکاران تاثیرگذار است که شامل، چربی پایین بدن، استرس و مصرف بالای انرژی می‌شود. طبق تحقیقات، آمنوره در میان دوندگان مسافت بالا و رقصندگان حرفه‌ای باله، امری شایع می‌باشد.
• فشار روحی: استرس و فشارهای روحی می‌تواند با تغییر عملکرد هیپوتالاموس موجب بروز اختلال در تنظیم سیکل ماهانه و توقف تخمک‌گذاری و قاعدگی شود که این حالت پس از کاهش فشار، بهبودیافته و دوره‌های قاعدگی از سر گرفته می‌شود.
• وزن پایین: در صورتی که وزن بدن، تقریباً 10 درصد زیر وزن طبیعی باشد؛ بسیاری از عملکردهای هورمون‌های بدن تغییر می‌کند و موجب توقف تخمک‌گذاری می‌شود که درنتیجه، این تغییرات غیرطبیعی هورمون‌ها موجب بروز اختلالات غذایی مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری می‌شود و توقف عادت ماهانه را به دنبال دارد.

عدم تعادل هورمونی

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: سندرم PCOS با ایجاد سطح نسبتاً زیاد و پایدار هورمون‌های جنسی می‌تواند در توقف قاعدگی نقش داشته باشد.
• اختلال عملکرد تیروئید: اختلال در عملکرد تیروئید به معنای عارضه‌هایی نظیر پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) و یا کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) از دیگر عوامل مؤثر در بروز اختلالات قاعدگی و آمنوره می‌باشند.
• تومور هیپوفیز: وجود یک تومور خوش‌خیم (غیر سرطانی) در غده هیپوفیز می‌تواند اختلال هورمونی و آمنوره را در پی داشته باشد.
• یائسگی زودرس: در صورتی که در فردی ذخیره تخمدان قبل از سن 40 سالگی کم شود، دچار یائسگی زودرس می‌شود و آمنوره رخ می‌دهد.

مشکلات ساختاری در اندام‌های جنسی

• سندروم آشرمن: سندرم چسبندگی رحم که گاهی پس از پس از اتساع و کورتاژ (D&C)، سزارین یا درمان فیبروئید رحمی رخ می‌دهد؛ با ایجاد زخم در رحم، از ضخیم‌شدن طبیعی و ریزش دیواره رحم جلوگیری می‌کند و لذا، آمنوره بروز می‌یابد.
• اختلالات ساختاری واژن: در برخی موارد، انسداد واژن یا وجود یک غشا یا دیواره در واژن می‌تواند مانع از خروج خون از رحم یا دهانه رحم شود و خونریزی قاعدگی مشاهده نگردد.
• نقص سیستم تناسلی: گاهی در صورت وجود برخی نقص‌های مادرزادی در بخش اصلی سیستم تناسلی دختران نظیر رحم، دهانه رحم یا واژن، دوره پریود شروع نمی‌شود و آمنوره اتفاق می‌افتد.

مصرف برخی داروها

برخی قرص‌های ضدبارداری و داروهای روان‌پریشی قادرند تا عادت ماهانه را متوقف کنند. همچنین داروهای مورداستفاده در شیمی‌درمانی و داروهای حساسیت، فشارخون و ضدافسردگی نیز در بروز اختلال قاعدگی و آمنوره نقش دارند.

عوارض آمنوره چیست؟

عوارض آمنوره شامل عدم تخمک‌گذاری و در نتیجه، عدم توانایی در باروری است. افزون بر این، در صورتی که آمنوره به دلیل کاهش سطح استروژن رخ دهد، احتمال ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد.

علل این اختلال می‌تواند باعث مشکلات دیگری شود که شامل ناباروری و مشکلات مرتبط با بارداری (با عدم تخمک‌گذاری و عدم پریودی)، استرس روانی (به‌ویژه برای نوجوانان)، بیماری‌های قلبی عروقی و پوکی استخوان (که ممکن است از کمبود استروژن ناشی شوند)، و درد در ناحیه لگن (در صورت بروز مشکلات آناتومیک و ساختاری) می‌شود.

راه‌های تشخیص آمنوره چیست؟

از آنجایی که آمنوره یک بیماری نیست و تنها یک نوع اختلال است؛ لذا پزشک می‌تواند با بررسی شرایط بیمار و با برطرف کردن عامل ایجاد آمنوره، این اختلال را برطرف نماید.

در صورتی که قاعدگی تا سن 16 سالگی شروع نشده باشد، پزشک به بررسی تاریخچه و سوابق خانوادگی فرد می‌پردازند و معاینات جسمی به عمل می‌آورد. همچنین به منظور ارزیابی سطح هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین (LH)، آزمایشات هورمونی مربوط به تخمدان و هیپوفیز تجویز می‌کند.

از طرفی دیگر، در صورت وقوع آمنوره ثانویه، پزشک پس از جویا شدن برخی احوالات فرد نظیر سن آغاز قاعدگی، طول و نظم چرخه قاعدگی، فعالیت جنسی، کاهش یا افزایش ناگهانی وزن و برنامه ورزشی، آزمایش‌هایی تجویز می‌کند. ازجمله این آزمایشات می‌توان به تست بارداری، تست عملکرد تخمدان، تست آندروژن‌ها و سایر هورمون‌ها و تست عملکرد تیروئید اشاره نمود.

بیشتر بخوانید: علت قاعدگی های دردناک چیست و چگونه درمان می شود؟

مهم ترین روش‌های درمان آمنوره

درمان آمنوره اولیه

درمان آمنوره اولیه بستگی به علت ایجاد آن دارد و می‌تواند شامل روش‌های طبی، جراحی و یا ترکیبی از این دو باشد. البته اگر آمنوره‌ اولیه ناشی از اختلالات کروموزومی و یا ژنتیکی باشد، اغلب درمانی برای آن وجود ندارد.

درمان آمنوره ثانویه

درمان آمنوره ثانویه علاوه بر علت زمینه‌ای وقوع آن، به هدف درمان نیز بستگی دارد؛ بدین معنی که آیا فرد صرفاً برای ادامه قاعدگی و نظم آن اقدام به درمان نموده و یا اینکه قصد بارداری دارد. در شرایطی که علت خاصی برای آمنوره ثانویه یافت نشود، فرد می‌تواند با رسیدن به وزن طبیعی، سطح هورمون‌های بدن را تنظیم کند تا برنامه عادت ماهانه به روال سابق برگردد.

به علاوه، با کنترل استرس نیز می‌توان آمنوره را تا حد زیادی برطرف نمود. به این نکته نیز باید اشاره نمود که فعالیت بدنی متعادل و منظم نیز در بازگشت چرخه‌ قاعدگی به حالت نرمال نقش دارد و اگر فردی تمرینات ورزشی خود را با فعالیت‌های سنگین آغاز کرده؛ احتمالاً همین امر موجب قطع قاعدگی شده و می‌بایست سطح تمرینات را به حالت متعادل و نرمال برگرداند تا آمنوره برطرف گردد.