کوچک بودن بیضه ها؛ عامل بروز ناباروری مردانه

بیضه‌ها ازجمله غده‌های مهم بدن مردان است که وظیفه‌ی تولید و ذخیره اسپرم و همچنین ترشح هورمون‌هایی نظیر تستوسترون را بر عهده دارد. این بخش از اندام مردان که خارج از بدن و درون کیسه‌ای به نام کیسه بیضه در پشت آلت تناسلی قرارگرفته، گاهی شروع به کوچک شدن می‌کند که به «آتروفی بیضه» معروف است. آتروفی بیضه یا کوچک شدن بیضه‌های مردان، در اثر عوامل و دلایل گوناگونی به وجود می‌آید که ازجمله آن‌ها باید به ویژگی‌های ژنتیکی، کهولت سن، بیماری، عفونت، شرایط خاص پزشکی، ضربه و تماس با برخی مواد سمی اشاره کرد. بررسی علت کوچک شدن بیضه در مردان از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که می‌تواند در بررسی های علل ناباروری بسیار مفید باشد.

اگر تمایل دارید درباره‌ی مهم ترین دلایل ناباروری مردان بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

در این مقاله مطالعه می کنید:

• آیا اندازه بیضه‌ها تغییر می‌کند؟
• علت کوچک شدن بیضه
• عوارض کوچک شدن بیضه
• نحوه بررسی اندازه بیضه
• نشانه‌ها و علائم کوچک شدن بیضه
• روش های درمان کوچکی بیضه
• بررسی اندازه بیضه نوزاد، چه اهمیتی دارد؟
• آیا کوچک بودن بیضه باعث ناباروری می شود؟
• نقش اندازه بیضه‌ها در تولید تستوسترون و اسپرم

تغییر کردن اندازه بیضه‌ها یک امر نسبتاً طبیعی و رایج در بسیاری از مردان است و علل مختلفی موجب این اتفاق می‌شود. درصورتی‌که علت کوچک شدن بیضه افزایش سن یا عوامل طبیعی دیگر باشد؛ این اتفاق به‌صورت آهسته و آرام‌آرام رخ می‌دهد و مشکلی هم برای سلامتی فرد به وجود نمی‌آورد.

آتروفی یا کوچک شدن بیضه‌ها، تغییراتی نظیر کاهش سطح تستوسترون بدن را به دنبال دارد که باعث کاهش توده عضلانی و پایین آمدن میزان میل جنسی می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلیل تروما یا آسیب شدید به بیضه‌ها، برخی بیماری‌های مقاربتی همچون سفلیس و سوزاک، ابتلا به سل، اوریون، بروز عفونت‌های ویروسی در بیضه‌ها و… به وجود آید. ازجمله دلایل کوچک شدن موقت بیضه‌ها هم باید کاهش دما و سرد شدن آن‌ها _مانند قرارگیری در معرض هوای سرد یا آب سرد_ را نام برد. به عبارتی، خنک شدن بیضه‌ها با جمع شدن عضله کروماتر همراه است که به نام «انقباض کرماستریک» شناخته می‌‌شود.

به‌طورکلی، در صورت مشاهده علائمی نظیر التهاب و ورم بیضه، احساس درد هنگام دفع ادرار، احساس درد در داخل یا اطراف بیضه‌ها، خروج ترشحات غیرمعمول از آلت تناسلی، احساس درد در پایین شکم یا کمر، حساسیت به لمس در بافت سینه و… باید به پزشک مراجعه کرد.

عوامل بسیاری سبب کوچک شدن بیضه ها می شود. این عوامل عبارتند از:

آسیب رسیدن به بیضه‌ ها

در برخی از موارد، وارد شدن ضربه به بیضه ها یا قرار گرفتن بیضه ها تحت فشار شدید، سبب کبودی یا آسیب های دیگری نظیر پیچ خوردگی بیضه می شود که این پیچ خوردگی کوچک شدن بیضه ها و یا آسیب به طناب اسپرماتیک را به دنبال دارد. البته لازم به ذکر است که آسیب به طناب اسپرماتیک یک اتفاق نادر است و در هر سنی امکان اتفاق افتادن آن وجود دارد.

بیماری های مختلف

برخی از بیماری ها نظیر ایدز، اضافه وزن، دیابت، بیماری های کلیوی و کبد و اختلالات خواب از علت های کوچک شدن بیضه ها هستند.

استروئیدها و داروها

مصرف بعضی دارو‌ها از علت اصلی کوچک شدن بیضه در مردان می‌باشد. بدین صورت که، برخی از داروها میزان تستوسترون بدن را کاهش داده و سبب کوچک شدن بیضه ها می شوند. مثلاً بسیاری از مردان از استروئیدهای آنابولیک مصنوعی به منظور عضله سازی سریع و بهبود عملکرد ورزشی استفاده می کنند و یا از دیگر داروهایی که سبب کوچک شدن بیضه ها می شوند، کورتیکواستروئیدها هستند که پزشک برای درمان بیماری هایی نظیر آسم، اگزما و آرتریت روماتوئید تجویز می کند.

بالا رفتن سن

بالا رفتن سن و پیر شدن، به‌طور طبیعی کوچک شدن بیضه‌ها را به دنبال می‌آورد. درواقع با افزایش سن در مردان، آندروپوز رخ می‌دهد که به دنبال آن سطح تستوسترون کاهش می‌یابد و بدین ترتیب آتروفی بیضه شکل می‌گیرد.

بیماری واریکوسل

بیماری واریکوسل با افزایش دمای بیضه و اختلال در عملکرد آن، موجب واریس ورید بیضه می‌گردد و اغلب در بیضه چپ مشاهده می‌شود. اگر شریان بیضه‌ی مبتلابه واریکوسل حین عمل قطع شود، عدم خون‌رسانی به بیضه باعث کوچک شدن آن می‌گردد و معمولاً قابل‌برگشت و جبران نیست.

پیچ خوردن بیضه

پیچ خوردن یا پیچش بیضه به‌عنوان یک مشکل اورژانسی، در اثر پیچ خوردن طناب بیضه به وجود می‌آید. این اختلال در صورت عدم درمان فوری، طی ۴ ساعت موجب مرگ بیضه می‌شود و آتروفی را به دنبال می‌آورد.

درمان تستوسترون

استفاده از درمان‌های تستوسترون با دریافت تزریقی یا خوراکی این هورمون، گاهی زمینه قطع ترشح هورمون‌های هیپوفیز را ایجاد می‌کند و موجب کوچک شدن بیضه می‌شود.

مصرف الکل

مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی هم با کاهش هورمون تستوسترون در بدن مردان، آتروفی بیضه را به وجود می‌آورد‌.

اورکیت

ابتلا به اورکیت یا عفونت و التهاب بیضه، با کوچک کردن بیضه‌ها باعث مشکلات باروری می‌شود و علائمی نظیر درد و تورم بیضه‌ها، حالت تهوع و استفراغ را به دنبال می‌آورد‌. اورکیت ناشی از ویروس اوریون که معمولاً پس از بلوغ هم رخ می‌دهد، حدود ۳ الی ۴ روز بعد بروز بیماری اوریون آغاز می‌شود‌. اورکیت عفونی هم اغلب در مبتلایان به عفونت مجاری ادراری و همچنین به دنبال بیماری‌های مقاربتی نظیر کلامیدیا و گنوره شکل می‌گیرد.

تحقیقات نشان می دهد که کوچک بودن بیضه ها سبب بروز عوارضی نظیر موارد زیر می شود:

• کاهش کیفیت و کمیت اسپرم

کوچک بودن بیضه ها باعث کاهش تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم می شود و پایین بودن کیفیت و کمیت اسپرم تأثیر مستقیمی بر بروز اختلالات ناباروری دارد.

• عدم تعادل هورمون ها

کوچک بودن بیضه ها سبب بر هم خوردن تعادل هورمون ها بویژه تستوسترون می شود. کاهش تستوسترون باعث می شود بدن توانایی کنترل میزان استروژن تولیدی بدن را نداشته باشد که این موضوع سبب افزایش ویژگی های زنانه در مرد می شود. از جمله علائم کاهش تستوسترون در بدن شامل ناباروری، مشکلات نعوظ و پروستات، خطر سکته مغزی، رشد چربی در ناحیه سینه و… می شود.

همچنین از دیگر اثرات کوچک بودن بیضه مواردی نظیر کمبود انرژی، ناباروری، افزایش وزن، تحلیل رفتن توده عضلانی، کاهش میل جنسی و… می باشد.

سونوگرافی بیضه‌ها، یکی از راه‌های معمول اندازه‌گیری بیضه‌ها و تعیین مشکلات آن است که با ثبت تصاویری به کمک امواج صوتی، بدون هیچ دردی به تشخیص اختلالات بیضه می‌پردازد. البته باید گفت راه‌های دیگری نیز جهت اندازه‌گیری بیضه‌ها وجود دارد که شامل استفاده از دستگاه ارکیدومتر می‌شود. این وسیله که چندین مهره بیضی‌شکل _مشابه بیضه مردان_ را در ابعاد مختلف دارد، به پزشک کمک می‌کند که اندازه بیضه را حس کند و سپس با یکی از مهره‌های ارکیدومتر تخمین بزند.

کوچک شدن بیضه‌ها یا آتروفی بیضه به‌عنوان یک اختلال مردانه، با علائم و نشانه‌هایی همراه است که با افزایش سن نیز شدت می‌یابد. ازجمله علائم آتروفی بیضه باید به موارد زیر اشاره کرد:

_علائم قبل از بلوغ شامل بزرگ شدن آلت تناسلی، عدم رشد مو در صورت، تب و حالت تهوع، التهاب پروستات و عدم رویش مو در ناحیه ژنیتال

_علائم بعد از بلوغ شامل کاهش یا توقف رشد مو در ناحیه ژنیتال و صورت، کاهش میل جنسی، حالت تهوع، تب، نرم شدن بیش‌ازحد بیضه‌ها، بروز مشکلات ناباروری و همچنین کاهش توده عضلانی

پزشک برای درمان آتروفی بیضه‌ با توجه به علت کوچک شدن بیضه، داروهای مختلفی تجویز می کند. بطور کلی روش های رایج برای بزرگ شدن بیضه ها عبارتست از:

• ایجاد تعادل در برنامه خواب روزانه
• کسب اطلاعات در مورد عوارض داروهای مصرفی
• مراجعه به پزشک در صورت آسیب دیدن بیضه ها
• مراجعه به پزشک جهت ایجاد تعادل هورمونی در بدن

یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از بروز آتروفی یا تشخیص زودهنگام کوچک بودن بیضه‌ها، بررسی و معاینه بیضه نوزادان پسر از بدو تولد توسط پزشک اطفال است. با این کار می‌توان هرگونه مشکلی در بیضه‌های نوزاد را شناسایی کرد و ضمن درمان به‌موقع در همان زمان، از خطرات احتمالی نظیر عقیم شدن و ناباروری در آینده جلوگیری نمود. امروزه حتی می‌توان اندازه بیضه‌های نوزاد و تغییرات آن را پیش از تولد، با کمک سونوگرافی تعیین کرد.

قبلاً اشاره شد که یکی از عوارض و پیامدهای کوچک شدن بیضه مردان، ایجاد مشکلات ناباروری در آن‌ها است که به وضعیت اسپرم‌ها مربوط می‌شود. از طرفی طبق مطالعات و تحقیقات، تعداد اسپرم‌ها رابطه مستقیمی با اندازه بیضه‌ها دارد. به عبارتی مردان دارای بیضه‌های کوچک‌تر، اسپرم کمتری نسبت به دیگر افراد تولید می‌کنند؛ بنابراین همین موضوع روی کاهش قدرت و کیفیت باروری آن‌ها اثر می‌گذارد.

با توجه به این‌که اندازه بیضه‌ها در مردان دارای طیف بسیار گسترده‌ای است، تولید مناسب تستوسترون و اسپرم نیز معمولاً بدون مشکل انجام می‌شود و اختلالی ایجاد نمی‌کند. البته طبق بعضی تحقیقات، بزرگ‌تر بودن بیضه‌ها می‌تواند سطح بالاتری از اسپرم و تستوسترون را تولید نماید. این در حالی است که ابتلا به بیماری‌هایی نظیر کلاین فلتر _ناشی از کروموزوم اضافی X_ با علائمی نظیر بیضه‌های کوچک و کم‌تحرک، رشد بافت پستان، صورت و بدن بدون مو و… باعث اختلال در تولید تستوسترون و عملکرد اسپرم می‌شود و مشکلات ناباروری را پدید می‌آورد.

به‌طورکلی، کاهش سطح تستوسترون با عنوان هیپوگنادیسم، دارای علائمی همچون کم‌مو بودن بدن و صورت، بیضه‌های کوچک‌تر از اندازه متوسط، رشد بافت پستان و دیگر علائم مشابه کلاین فلتر می‌باشد که با درمان جایگزینی تستوسترون قابل‌رفع است.

مطابق مطالعات صورت گرفته می‌توان گفت که داشتن تغذیه سالم و مراقبت‌های مداوم از وضعیت بیضه‌ها، کمک زیادی به رفع مشکلات و بیماری‌های آن می‌نماید.

نکته پایانی

با توجه به اهمیت بالای بیضه ها در فعالیت های جنسی مردان و حتی زندگی روزمره آنها، باید به این نکته توجه داشت که افراد به صورت منظم و دوره‌ای اندازه و شکل بیضه ها را بررسی و ارزیابی کنند و درصورت مشاهده هرگونه مشکل با توجه به موارد ذکر شده سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنند تا علت کوچک بیضه بررسی گردد. به این نکته نیز توجه داشته باشید که تغییر سبک زندگی مانند ترک دخانیات معمولا نخستین درمانی است که برای مشکل کوچک شدن بیضه توصیه می‌شود. همچنین رعایت رژیم غذایی مناسب و متعادل با ورزش منظم به درمان بیضه کوچک کمک می‌کند.