تحرک اسپرم نرمال چقدر است؟

در طی لقاح، ماده ژنتیکی اسپرم و تخمک ترکیب شده و سلول تخم بوجود می آید. پس برای یک لقاح موفق نیاز به اسپرم و تخمک سالم هست. از جمله شرایط لازم برای رسیدن اسپرم به تخمک در طی فرآیند لقاح، تحرک کافی اسپرم می باشد.

تحرک اسپرم به حرکت یا شناوری اسپرم اطلاق می شود؛ از این رو کم تحرکی اسپرم یا آستنوزواسپرمی به معنای ناتوانی اسپرم در حرکت است که همین موضوع یکی از دلایل ناباروری مردان می باشد.

اسپرم ها از دسته سلول های متحرک هستند. تخمک پس از آزاد سازی از تخمدان، توسط مژک های کوچکی که در لوله های فالوپ وجود دارد به سمت جلو حرکت می کند؛ اما قادر به شنا کردن نیست. اما اسپرم ها قادر به حرکت هستند و خود را از گردنه رحم به رحم و در نهایت به لوله های رحمی می رسانند و تخمک را بارور می کنند.

به طور طبیعی در یک انزال، مایع منی باید حاوی ۳۹ میلیون اسپرم باشد که البته تمامی این اسپرم ها سالم نیستند. در بحث تحرک اسپرم یک نمونه انزال نرمال، حداقل باید ۴۰ درصد اسپرم ها دارای حرکت بوده و حداقل ۳۲ درصد آن ها دارای حرکت پیش رونده باشند. لازم به ذکر است که وجود بیش از ۲۰ میلیون اسپرم متحرک برای باروری طبیعی و کمتر از ۵ میلیون غیر طبیعی است؛ همچنین وجود کمتر از یک میلیون اسپرم متحرک نشان دهنده تحرک بسیار ضعیف و وجود ضعف شدید در باروری می باشد.

تحرک اسپرم در آزمایش اسپرم به وسیله فاکتورهای زیر مورد ارزیابی قرار می گیرد:

• درصد تحرک: این فاکتور به معنای تعداد اسپرم های متحرک موجود در مایع منی می باشد. این عدد اغلب به صورت میلیون سلول در یک میلی لیتر گزارش می شود.

• درصد غلظت اسپرم های در حال حرکت : فاکتور درصد اسپرم های در حال حرکت در حجم مایع منی، درصد غلظت اسپرم های درحال حرکت را نشان می دهد.

• تعداد کل اسپرم های دارای حرکت در حجم نمونه (TMSC): این فاکتور نشان دهنده تعداد اسپرم های شناور در یک نمونه انزال بوده که احتمال بهبود باروری آقایان را مشخص می کند.

• سرعت متوسط (VAP): فاکتور VAP، سرعت اسپرم های در حال حرکت برحسب میکرومتر بر ثانیه را نشان می دهد.

بهترین روش برای تشخیص کم تحرکی اسپرم، استفاده از آزمایش اسپرم می باشد. برای انجام این آزمایش، نمونه از طریق استمنا در ظرف استریل جمع آوری شده و سپس برای بررسی به آزمایشگاه تحویل داده می شود.

کم تحرکی اسپرم زمانی اتفاق می افتد که نتیجه آزمایش اسپرم نشان دهد نیمی از اسپرم ها حرکت پیش رونده و رو به جلو با سرعت ۲۵ میکرون در ثانیه را ندارند.

عوامل بسیاری بر تحرک اسپرم ها اثرگذار هستند و بسیاری از آن ها ناشناخته می باشند؛ مثلاً آسیب به بیضه ها که وظیفه تولید و ذخیره اسپرم را به عهده دارند، می تواند از علل بروز اختلال در کیفیت اسپرم باشد.

بطور کلی مهمترین دلایل کم تحرکی اسپرم ها عبارتند از:

• عفونت
• سرطان بیضه ها
• جراحی بیضه
• مشکلات مادرزادی
• بیضه های نزول نکرده
• ضربه و هرگونه صدمه به بیضه
• استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک
• استعمال دخانیات و مواد مخدر
• واریکوسل

برای درمان کم‌تحرکی یا تحرک اندک اسپرم‌ها باید راهکارهایی را در پیش گرفت که شامل موارد زیر می‌شود:

• داشتن سبک زندگی سالم و ترک سیگار، دخانیات، داروهای روان‌گردان و مشروبات الکلی
• پرهیز از مصرف مواد افیونی، حشیش، آمفتامین و…
• کنترل وزن و جلوگیری از ایجاد اضافه‌وزن (شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۲۵)
• خنک نگه‌داشتن بیضه‌ها و اسکروتوم (کیسه بیضه) با پوشیدن لباس‌های گشاد و مناسب
• استراحت‌های کوتاه‌مدت بعد از نشستن طولانی در محل کار به‌ویژه محیط‌های گرم
• مصرف ویتامین E
• استفاده کافی از ویتامین‌های A و C

همان‌طور که اشاره شد، کمبود سطح تستوسترون به کاهش تحرک اسپرم‌ها و همچنین کم شدن میل جنسی می‌انجامد. ازجمله راه‌های افزایش طبیعی سطح تستوسترون می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

_ کاهش وزن و جلوگیری از چاقی به دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن سلامت عمومی بدن و سطح هورمون تستوسترون

_ انجام ورزش‌های شدید و کوتاه‌مدت _همچون برخی تمرین‌های بدن‌سازی و…_ به‌جای تمرین‌های طولانی‌مدت و کم‌شدت برای تولید تستوسترون

_ دریافت مقادیر کافی ویتامین D از طریق مکمل‌ها و نور خورشید

_ مدیریت و کنترل استرس با ورزش و مدیتیشن برای جلوگیری از ترشح بالای کورتیزول و اثرگذاری منفی بر تستوسترون

_ مصرف داروهای مؤثر برای افزایش سطح تستوسترون به تجویز پزشک

_ اصلاح نقص‌های فیزیکی با درمان‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی