غذاهای مفید و مضر بعد از انتقال جنین

در استفاده از روش‌های کمک‌باروری نظیر IVF یا IUI، داشتن رژیم غذایی سالم و مناسب می‌تواند شانس موفقیت درمان را افزایش دهد. زوج‌هایی که از تکنیک آی وی اف برای فرزندآوری استفاده می‌کنند، علاوه بر تغذیه سالم در ماه‌های قبل از درمان، می‌بایست برنامه غذایی مناسبی را برای مادر در ایام پس از کاشت جنین نیز در نظر بگیرند.

برخی خوراکی‌ها تأثیر خاصی بر موفقیت و سلامت بارداری ندارد؛ اما پژوهش‌ها نشان داده مصرف بعضی غذاها موجب افزایش سلامت جنین، رشد مناسب، پیشگیری از نواقص مادرزادی، کاهش خطر سقط جنین و... شود. در ادامه، بهترین غذاها برای موفقیت در انتقال جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بعد از انتقال جنین در IVF چه بخوریم؟

زوجین باید قبل و بعد از مراحل IVF به‌ویژه مرحله انتقال جنین، مصرف برخی خوراکی‌ها را افزایش و برخی دیگر را کاهش دهند. قبل از انتقال جنین و مخصوصاً پیش از دریافت تخمک و اسپرم از زن و مرد برای لقاح آزمایشگاهی، تغذیه هر دو والد اهمیت دارد.

به عبارتی دیگر، زن و شوهر باید از خوراکی‌هایی که موجب تقویت اسپرم، تخمک و رحم می‌شود استفاده نمایند. بعد از انتقال جنین در آی وی اف نیز رژیم غذایی مادر بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند و برای انتخاب آن باید از پزشک متخصص زنان و همچنین مشاور تغذیه کمک گرفت. در ادامه، مهم‌ترین غذاهایی که در موفقیت درمان ناباروری نقش دارند معرفی می‌شوند.

آب

نوشیدن روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب آشامیدنی سالم برای همه افراد مفید است؛ اما در مادرانی که به تازگی انتقال جنین انجام داده‌اند باعث تعادل هورمونی، تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود جریان خون و سم‌زدایی (پاک‌سازی ناخالصی‌ها از خون) می‌شود.

نوشیدن آب کافی، به روان‌سازی داروهای آی وی اف در خون و اثربخشی هرچه‌بیشتر آن‌ها کمک می‌کند و ضمن ضخیم کردن دیواره رحم، آن را برای پذیرش جنین و لانه‌گزینی آماده می‌سازد. لازم به ذکر است که بانوان می‌توانند برای جذب بهتر داروهای IVF در حین درمان، از یک لیوان آب به همراه چند قطره آبلیمو استفاده کنند. این اقدام علاوه بر کاهش حالت تهوع، مشکلات گوارشی رایج پس از آی وی اف نظیر یبوست را نیز از بین می‌برد.

آجیل

بهترین راه برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز کاشت جنین به‌ویژه فولات، پروتئین، اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها، مصرف انواع آجیل مخصوصاً آجیل برزیلی است. مغزهایی مانند گردو و بادام با داشتن سلنیوم سرشار، باعث ضخیم شدن دیواره رحم، افزایش جریان خون ورودی به رحم و تخمدان‌ها، مراقبت از جنین در برابر رادیکال‌های آزاد و... می‌شوند.

تخم مرغ

برای تأمین اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین‌های A، E، D و K2 می‌توان به سراغ تخم مرغ رفت. این مواد مغذی که در زرده تخم مرغ وجود دارد، برای جلوگیری از لخته خون و کمک به لانه‌گزینی بسیار مفید است. سفیده تخم مرغ نیز منبع سرشاری از پروتئین و ویتامین B12 به شمار می‌رود، اما برای جلوگیری از خطر انتقال میکروب‌های مضری نظیر سالمونلا، می‌بایست به‌صورت کاملا پخته‌شده مصرف شود.

قزل آلا یا سالمون

به‌منظور افزایش شانس موفقیت انتقال جنین در IVF، می‌توان ماهی قزل آلا یا سالمون را به برنامه غذایی خود اضافه کرد. این غذای سالم با داشتن پروتئین سرشار، چربی‌های مفید، ویتامین B6 و اسیدهای چرب امگا۳ موجب حفظ سلامتی مادر و جنین می‌شود.

سیب زمینی شیرین

بدن مادر در ایام بعد از کاشت جنین نیاز زیادی به انواع ویتامین‌های مفید دارد. سیب زمینی شیرین علاوه بر تأمین ۷۰ درصد از ویتامین A مورد نیاز بدن، دارای مقادیر زیادی فیبر، پتاسیم و آنتی اکسیدان است. باید گفت که این مواد نقش مهمی در حفظ سطح طبیعی فشار خون، سلامت دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی بدن، تنظیم هورمون‌ها و کاهش التهاب ایفا می‌کنند.

منابع فولیک اسید

رشد مناسب لوله عصبی جنین که عملکردی به‌عنوان مغز و نخاع جنین دارد، دارای اهمیت بسیاری است. ازاین‌رو در ایام پس از انتقال جنین با آی وی اف می‌بایست غذاهای غنی از فولیک اسید یا فولات را در رژیم غذایی خود قرار داد.

سبزیجات و خوراکی‌هایی همچون اسفناج، کلم پیچ، لوبیا، مرکبات، نخود فرنگی، کلم بروکلی و آووکادو دارای مقادیر زیادی فولات هستند. در عدس، تخم مرغ، آجیل، کره بادام زمینی و... نیز می‌توان مقادیر قابل توجهی اسید فولیک یافت.

چغندر

ازجمله صیفی‌جات حاوی آهن، آنتی اکسیدان و گلوتامین می‌توان به چغندر اشاره کرد که باعث ضخیم شدن دیواره رحم و کمک به لانه‌گزینی جنین می‌شود. علاوه‌براین چغندر با داشتن مولکول اکسید نیتریک، ضمن گشادتر کردن رگ‌های خونی باعث افزایش سرعت رسیدن اکسیژن، مواد مغذی و سلول‌های خونی به رحم و تخمدان‌ها می‌گردد و بدین‌ترتیب شانس داشتن یک آی وی اف موفق را افزایش می‌دهد.

پروتئین بدون چربی

درصورت استفاده حداقل دو بار در هفته از پروتئین‌های مفید و بدون چربی، علاوه بر تنظیم هورمون‌ها و آنزیم‌ها، آنتی بادی کافی نیز برای سیستم ایمنی بدن تولید می‌شود. بدین منظور می‌توان خوراکی‌هایی مانند آجیل، دانه‌ها، لوبیا، تخم مرغ، ماهی قزل آلا و ماست را به رژیم غذایی خود اضافه کرد.

میوه و سبزیجات تازه

اغلب خانم‌ها پس از انتقال جنین در IVF دچار برخی مشکلات گوارشی نظیر یبوست می‌شوند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه از قبیل پرتقال، موز، انواع توت، کلم بروکلی، جوانه‌ها، خرما و... به رفع این مشکلات کمک می‌کند و مادر و جنین را سالم نگه می‌دارد.

چربی های سالم

در روزهای بعد از کاشت جنین باید مصرف چربی‌های مضر را به حداقل رساند؛ اما استفاده از روغن کنجد، روغن زیتون، روغن دانه چیتا و روغن بذر کتان به دلیل دارا بودن ویتامین‌های A و B، هم برای مادر و هم برای کودک مفید است.

چه غذاهایی برای انتقال جنین با IVF ضرر دارد؟

در کنار مصرف خوراکی‌های مفید برای انتقال جنین، باید از خوردن غذاهای مضر و ناسالمی که شانس موفقیت IVF را کاهش می‌دهند پرهیز کرد. برخی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مضر برای مادر و جنین عبارتند از:

• مشروبات الکلی
• انواع نوشابه گازدار
• نوشیدنی‌های حاوی کافئین همچون قهوه و چای
• نوشیدنی‌های انرژی‌زا
• انواع کنسرو و غذاهای فرآوری‌شده
• غذاهای دریایی حاوی جیوه مانند ماهی خال‌خالی و ماهی تن
•  خوراکی‌های مانده و ناسالم
•  انواع لبنیات و شیر غیر پاستوریزه
• انواع گوشت فرآوری‌شده
• جگر گوسفند و مرغ
• غذاهای حاوی قند و رنگ مصنوعی
• گوشت و تخم مرغ نیم‌پز
• خوراکی‌های تند
• ترشی و سرکه زیاد
• غذاهای حساسیت‌زا مانند بادمجان
• مصرف زیاد آناناس و پاپایا

مکمل های مناسب انتقال جنین در آی وی اف

اگرچه مصرف مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها بعد از انتقال جنین الزامی نیست، اما می‌تواند موفقیت درمان آی وی اف را افزایش دهد و از خطرات احتمالی برای مادر و جنین بکاهد. زنان دارای ذخیره تخمدانی پایین و سن بیشتر از ۳۵ سال، با مصرف مکمل‌های دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) و کوآنزیم Q-10 به مدت چند ماه، شانس بالاتری در موفقیت درمان IVF به دست می‌آورند.

ضمناً مطالعات نشان داده که مصرف اسید فولیک، ال آرژنین، ویتامین‌های D و E و مکمل‌های امگا ۳ باعث ضخامت مناسب دیواره رحم مادر و بهبود رشد مغز جنین می‌شود.

اهمیت تغذیه بعد از انتقال جنین در IVF

در پاسخ به این سؤال که چرا باید رژیم غذایی خاصی را پس از انتقال جنین در پیش گرفت، باید گفت که عوامل مختلفی در موفقیت درمان IVF اثر دارد و یکی از آن‌ها تغذیه مناسب است. هر خوراکی، ارزش غذایی متفاوتی دارد و براساس آن می‌تواند تأثیر ویژه‌ای بر تولید اسپرم مردان، تعداد و کیفیت تخمک زنان، تعادل هورمون‌ها و... داشته باشد.

انتخاب رژیم غذایی متعادل با تأمین ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن موجب تقویت سیستم ایمنی و حفاظت از جنین در برابر رادیکال‌های آزاد می‌گردد و بدین شکل، احتمال بارداری موفق با آی وی اف را افزایش می‌دهد.

رژیم غذایی مدیترانه‌ای بعد از انتقال جنین در IVF

بررسی‌ها نشان داده که استفاده از رژیم غذایی مدیترانه‌ای، شانس موفقیت انتقال جنین در IVF را برای مادران زیر ۳۵ سال افزایش می‌دهد. علاوه‌براین، استفاده از رژیم غذایی مدیترانه‌ای نقش مؤثری در استانداردسازی شاخص توده بدنی (BMI) در ایام بارداری دارد و به‌طور کلی شامل مواد غذایی زیر می‌باشد:

• غلات کامل همچون کینوا و پاستا
• میوه‌ها و سبزیجات تازه (خام، آب‌پز، بخارپز)
• آجیل به‌ویژه بادام، فندق و گردو
• پروتئین‌های بدون چربی نظیر مرغ، ماهی و تخم مرغ
• چربی‌های سالم از قبیل روغن‌زیتون و روغن کنجد
• حبوباتی مانند نخود، سویا و عدس
• شیر و لبنیات کم‌چرب
• غذاهای کم‌نمک

لازم به ذکر است که در رژیم غذایی مدیترانه‌‌ای باید از مصرف گوشت قرمز، غلات تصفیه‌شده، غذاهای فراوری‌شده، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و همچنین روغن‌های تصفیه‌شده یا هیدروژنه خودداری کرد.

سخن پایانی

اگرچه بارداری به روش IVF دارای موفقیت صددرصدی نیست؛ اما انتخاب یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند شانس موفقیت آن را بیشتر کند. در انتخاب برنامه غذایی باید ابتدا مواد ناسالم و خوراکی‌های مضر برای مادر و جنین را حذف کرد و سپس بهترین غذاها را برای ایام بعد از انتقال جنین انتخاب نمود. توصیه می‌شود مادران به‌منظور تنظیم مناسب‌ترین رژیم غذایی مخصوص به خود، از مشورت پزشک بهره بگیرند.