چگونه یک آی وی اف موفق داشته باشیم؟

امروزه زوج های بسیاری آماده پدر و مادر شدن هستند و آرزوی در آغوش کشیدن فرزندشان را دارند ولی با وجود امتحان تمامی راه ها، هنوز موفق به فرزندآوری نشده اند. احتمالاً اولین راه پیشنهادی به این افراد، استفاده از روش IVF یا لقاح خارج رحمی جهت درمان ناباروری می‌باشد. IVF نوعی تکنولوژی تولید مثل است که طی آن، پس از لقاح تخمک های بالغ خارج شده از تخمدان زن و اسپرم مرد در محیط آزمایشگاه، جنین تشکیل شده به داخل رحم زن انتقال می یابد.

پروسه های درمان ناباروری از جمله IVF بسیار پرهزینه و زمان بر است، به همین علت اغلب افراد برای تجربه آی وی اف موفق، حاضر به رعایت بایدها و نبایدهای زیادی هستند که موارد زیادی از آن ها تنها شایعاتی بی اساس می‌باشد. در اینجا به بررسی برخی از راه های افزایش موفقیت آی وی اف می پردازیم.

راه‌های افزایش موفقیت آی وی اف

راه های افزایش موفقیت درمان ناباروری به روش آی وی اف عبارتند از:

• انتخاب مرکز ناباروری مناسب
• انتخاب پزشک با تجربه
• سرعت عمل در انتقال جنین
• استفاده از تست PGS و PGD
• مصرف اسید فولیک و مولتی ویتامین
• انجام آزمایشات قبل از انتقال جنین
• پرهیز از سرفه و عطسه

در ادامه به معرفی هرکدام از عوامل موثر بر عمل آی وی اف می پردازیم.

سن مادر

شانس بارداری موفق و زایمان نوزادی سالم، برای زنان جوان‌تر بیشتر است. به بیانی دیگر، تخمک‌های جوان‌تر معمولاً از کیفیت بهتری برخوردارند و میزان موفقیت آی‌وی‌اف را افزایش می‌دهند. به طور تقریبی می‌توان گفت که از سن ۳۵ سالگی به بعد، هر سال ۹٪ از توانایی زنان برای بارداری کم می‌شود که همین امر، شانس وقوع یک IVF موفق را در سنین بالا کاهش می‌دهد.

با عبور از ۴۰ سالگی نیز قدرت باروری به شدت کم می‌شود، تا جایی که معمولاً ۹۵٪ تخمک‌های باقی‌مانده در تخمدان زنان بالای ۴۵ سال، دارای ناهنجاری‌های کروموزومی هستند‌. در کل، نرخ تولد برای هر دوره آی‌وی‌اف بر اساس سن برابر است با:

• ۱۳-۱۸٪ برای زنان بالای ۴۰ سال
• ۲۳-۲۷٪ برای زنان بین ۳۸ تا ۴۰ سال
• ۳۳-۳۶٪ برای زنان بین ۳۵ تا ۳۷ سال
• ۴۱-۴۳٪ برای زنان زیر ۳۵ سال

 توصیه می‌شود خانم‌هایی که قصد بارداری در سنین بالا را دارند، پیش از سن ۳۵ سالگی اقدام به فریز تخمک یا جنین نمایند.

انتخاب مرکز ناباروری مناسب

کلینیک های ناباروری مختلف با توجه به مهارت و تجربه پزشکان و متخصصان خود، شرایط و امکانات آزمایشگاهی و همچنین مراکز فریز سلول های جنسی و جنین، با یکدیگر متفاوت هستند. بر همین اساس، به منظور داشتن تجربه آی وی اف موفق، انتخاب یک مرکز درمان ناباروری خوب و حرفه ای از اهمیت زیادی برخوردار است.

مواردی نظیر درصد موفقیت بارداری در هر انتقال جنین، درصد بارداری در زوجینی با سن و سال و شرایط مشابه، اعتبارسنجی کلینیک، هزینه IVF، تعداد بارداری های موفق دوقلو و مدت زمان ذخیره جنین از جمله عواملی است که باید در انتخاب مرکز درمان ناباروری در نظر گرفته شود.

پژوهشکده علوم تولید مثل یزد، ازجمله بهترین و مجهزترین مراکز درمان ناباروری کشور به شمار می‌رود که به عنوان اولین مرکز درمان ناباروری در استفاده از تکنیک‌های درمان ناباروری پیشتاز بوده و آماده خدمت‌رسانی به بیماران داخلی و خارجی می‌باشد.

انتخاب پزشک با تجربه

برای انجام عمل انتقال، می‌بایست به اندازه کافی تحقیق انجام داده و بهترین پزشک را انتخاب کرد. اگرچه مراکز ناباروری تأکید دارند که انتقال جنین یک امر رایج است اما داشتن تجربه در مسأله انتقال جنین بسیار مهم می باشد و قطعاً تجربه پزشک در زمینه انتقال جنین در نتیجه عمل تأثیر گذار خواهد بود.

سرعت عمل در انتقال جنین

سرعت و دقت در حین عمل انتقال جنین، یکی از راه های افزایش موفقیت آی وی اف می باشد. بنابراین از پزشک خود بخواهید قبل از انجام انتقال جنین، یک بار تمام مراحل را چک کند؛ در این صورت اگر برای عمل انتقال نیاز به جراحی باشد مشخص خواهد شد. این موضوع سبب می شود که عمل انتقال جنین با سرعت و دقت کافی انجام شود.

استفاده از تست PGS و PGD

با توجه به این که وجود اختلالات کروموزومی و ژنتیکی از جمله دلایل بروز سقط جنین است، استفاده از تست های PGS و PGD از راه های افزایش موفقیت IVF به شمار می روند. باید گفت که علت غربالگری ژنتیکی قبل از پیوند یا PGS، بررسی ناهنجاری های کروموزومی و هدف تشخیص ژنتیکی قبل از پیوند یا PGD نیز غربالگری اختلالات ژنتیکی می باشد.

در هر دو مورد پس از انتخاب نطفه هایی با ویژگی های ژنتیکی طبیعی، عمل انتقال آن ها به رحم انجام می شود. این موضوع، موجب از بین رفتن ریسک عدم لانه گزینی جنین ناشی از اختلالات کروموزومی و ژنتیکی و به تبع آن، افزایش احتمال فرزندآوری و آی وی اف موفق می گردد.

به عبارتی دیگر، انجام تست‌های PGS و PGD با افزایش شانس لانه‌گزینی در مادران مسن، باعث کاهش خطر سقط جنین در هفته‌های اول حاملگی می‌شود و احتمال وقوع یک IVF موفق را تا ۱۰ درصد افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: روش pgd؛ بهترین روش تعیین جنسیت جنین قبل از بارداری

مصرف اسید فولیک و مولتی ویتامین

مصرف اسید فولیک یا مکمل ها باید از سه ماه قبل از انتقال آغاز شود. نتایج تحقیقات نشان می دهد که مصرف اسید فولیک سبب جلوگیری از نقص‌های مادرزادی در مغز و نخاع، سالم ماندن نطفه و افزایش احتمال دو قلوزایی می شود. از مکمل هایی استفاده کنید که حاوی اسید فولیک ویتامین D و ویتامین های گروه B باشند. بدیهی است که می‌بایست حتماً درباره مقدار مصرف مکمل ها با پزشک مشورت کنید.

برخی از مکمل های موثر در موفقیت آی وی اف عبارتند از:

• ویتامین A و B6: جهت تولید هورمون‌های جنسی مردانه
• ویتامین B12: جهت جلوگیری از تولید اسپرم با شکل غیرطبیعی و پیشگیری از کاهش تحرک و تعداد آن
• ویتامین C: جهت جلوگیری از آسیب رادیکال‌های آزاد
• ویتامین D: به منظور کاهش خطر ابتلای نوزاد به اوتیسم
• روی: جهت تولید اسپرم، کاهش استروژن و انجام متابولیسم تستوسترون در مردان
• سلنیوم: جهت حفظ تعداد اسپرم و شکل‌دهی صحیح آن
• منگنز: جهت جلوگیری از کاهش تعداد اسپرم، ناهنجاری‌های مادرزادی و انحطاط بیضه
• کوانزیم Q10: جهت تولید انرژی، بهبود جریان خون و افزایش میزان باروری
• اسیدهای آمینه: جهت تولید تخمک و اسپرم
• آنتی‌اکسیدان‌ها: به منظور نابودسازی رادیکال‌های آزاد و در نتیجه جلوگیری از آسیب‌دیدگی ۴۰٪ از اسپرم‌ها توسط آن‌ها

انجام آزمایشات قبل از عمل انتقال جنین

قبل از انجام عمل انتقال، پرونده پزشکی خود را تکمیل کنید. در صورتی که برای IVF از تخمک خانم استفاده شود، انجام آزمایشات هورمونی، آزمایش اسپرم، بررسی لوله های رحمی، تخمدان و رحم ضروری می باشد و در صورتی که برای IVF از تخمک اهدایی استفاده شود، انجام آزمایش اسپرم و بررسی لوله های رحم، تخمدان و رحم ضروری است.

پرهیز از سرفه و عطسه

سرفه یا عطسه پس از کاشت نمی تواند سبب جابجا شدن یا خارج شدن جنین از داخل رحم شود؛ اما سرفه با عطسه کردن در زمانی که میل جراحی داخل رحم است کار عاقلانه ای نخواهد بود. پس در صورتی که در روز انتقال دچار آلرژی شدید یا سرماخوردگی بودید، حتماً در این مورد با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مراحل آی وی اف از اول تا آخر

استفاده از تخمک اهدایی یا جنین اهدایی

گاهی برای داشتن یک IVF موفق لازم است که از تخمک اهدایی یا جنین اهدایی برای بارداری استفاده شود. اهدای تخمک یا جنین به زنانی که در اثر عللی همچون سن بالا، مشکلات ژنتیکی، بیماری، ذخیره تخمدانی اندک و... دچار افت کیفیت تخمک‌ها شده‌اند،‌ شانس موفقیت آی وی اف را افزایش می‌دهد.

توصیه می‌شود زوج‌هایی که دچار شکست مکرر در IVF یا سقط جنین بدون علت شده‌اند، ضمن مشورت با پزشک و اطلاع از تمام شرایط حقوقی، شرعی و پزشکی اهدای تخمک و اهدای جنین، اقدام به استفاده از این روش‌ها نمایند. بدیهی است که دریافت جنین یا تخمک اهدایی از یک اهداکننده جوان، مشکل بالا بودن سن مادر (دریافت‌کننده) و خطرات ناشی از سن بالا جهت بارداری را برطرف می‌کند

برای یک آی وی اف موفق چه شرایطی لازم است؟

تجربه IVF موفق، به شدت تحت تأثیر شرایط بدنی زن و شوهر قرار دارد. به همین علت پزشک قبل از شروع پروسه IVF به انجام چکاپ کامل زن و شوهر می پردازد. این چکاپ ها شامل موارد زیر می شود:

• آمادگی رحم
• آمادگی لوله های فالوپ
• داشتن ذخیره تخمدانی مناسب برای آی وی اف
• اندازه فولیکول مناسب برای آی وی اف
• وجود اسپرم سالم و متحرک
• سبک زندگی سالم
• مدیریت استرس و حفظ روحیه
• قطع مصرف داروهایی که با داروهای باروری تداخل دارند

برای آشنایی بیشتر به توضیح هرکدام از چکاپ ها میپردازیم.

آمادگی رحم

حفره رحم باید توسط سونوگرافی، اشعه ایکس و یا هیستروسکوپی مورد بررسی قرار گیرد تا مواردی نظیر وجود فیبروم، بافت اسکار یا زخم و پولیپ بررسی شود؛ چراکه هر یک از این موارد می‌تواند به تنهایی از لانه‌گزینی جنین جلوگیری به‌عمل آورد. در واقع، بیشتر مراکز ناباروری به کمک روش‌هایی نظیر هیستروسکوپی، اقدام به تشخیص و درمان مشکلات رحمی می‌کنند تا شانس IVF موفق را افزایش دهند.

بررسی‌ها نشان داده که انجام هیستروسکوپی پس از یک بار شکست IVF می‌تواند کمک زیادی به شناسایی و رفع مشکلات رحمی نماید؛ چراکه طبق آمارها، مشکلات رحمی معمولاً در ۲۵ درصد از بانوان دارای عدم موفقیت آی وی اف دیده می‌شود.

همچنین در یک خانم علاقه‌مند به باردارشدن، برخی از بیماری‌های سیستم تولیدمثل مانند اندومتریوز، عفونت مزمن لوله رحمی و اختلال در لانه‌گزینی و رشد جنین نیز باید مورد ارزیابی واقع شود تا به کمک داروها و جراحی‌های مربوطه، مشکل برطرف گردد و سپس فرایند آی ‌وی ‌اف صورت گیرد.

آمادگی لوله های رحم (فالوپ)

آمادگی و سلامت لوله‌های فالوپ نیز همانند سلامت رحم، نقش مؤثری در گذراندن یک IVF موفق دارد. یکی از مشکلات لوله‌های رحمی که باید پیش از آی وی اف مورد بررسی و درمان قرار گیرد، عفونت مزمن لوله‌های رحمی (هیدروسالپنکس) است. از آن‌جایی که وجود مایع هیدروسالپنکس در داخل لوله‌های فالوپ، با ایجاد اختلال در فرایند لانه‌گزینی و رشد جنین موجب کاهش ۵۰ درصدی احتمال موفقیت IVF می‌شود، بهتر است قبل از تکرار آی وی اف مورد درمان قرار گیرد.

پزشک معمولاً از سونوگرافی یا هیستروسکوپی برای تشخیص هیدروسالپنکس استفاده می‌کند و در ادامه، از دارودرمانی یا روش‌های تهاجمی‌تر نظیر عمل جراحی کمک می‌گیرد تا مشکلات لوله‌های رحمی را کنترل یا درمان کند. سپس فرایند انتقال جنین صورت می‌گیرد تا شانس داشتن یک IVF موفق افزایش یابد.

آمادگی لوله های فالوپ و خالی بودن آنها از هیدروسالپنکس

وجود مایع هیدروسالپنکس در داخل لوله های فالوپ، سبب کاهش ۵۰ درصدی احتمال موفقیت IVF می شود. در صورت وجود مایع در لوله ها باید قبل از شروع پروسه IVF، لوله ها را بست و یا مایع را از لوله خارج کرد. توصیه می شود قبل از عمل انتقال جنین با انجام سونوگرافی، از خالی بودن لوله های رحمی خود از مایع هیدروسالپنکس مطمئن شوید.

وجود تخمدان سالم

افزایش درصد موفقیت آی‌وی‌اف، متأثر از کیفیت و کمیت تخمک نیز می‌باشد که بدین منظور، ممکن است مکمل‌هایی نظیر کوانزیم کیو10 (CoQ10)، امگا3 و اسیدآمینه ال‌آرژنین (L-Arginine) توسط پزشک تجویز شود. همچنین وجود، مولتی‌ویتامین‌ها نظیر ویتامین D نیز در افزایش شانس IVF موفق نقش بسزایی دارد؛ البته باید گفت که مصرف همزمان مکمل‌ها و داروهای آی‌وی‌اف صحیح نیست و حداقل می‌بایست 3 ماه قبل از شروع داروهای آی ‌وی ‌اف، مصرف مکمل‌ها را به پایان رساند.

داشتن ذخیره تخمدانی مناسب برای آی وی اف

کلید اصلی موفقیت آی وی اف، وجود یک ذخیره تخمدان خوب است. پزشک برای تخمین تعداد تخمک ها از آزمایش خون و سونوگرافی استفاده می کند. انجام آزمایش خون در دومین یا سومین روز پریود می تواند میزان هورمون های محرک فولیکول و نیز سونوگرافی می تواند تعداد فعلی فولیکول ها را مشخص نماید.

مطلب درمان ذخیره تخمدان کم اطلاعات خوبی را در مورد راه های افزایش ذخیره تخمدان به شما خواهد داد.

اندازه فولیکول مناسب برای آی وی اف

برای افزایش شانس موفقیت عمل IVF، سایز فولیکول ها باید بالای ۱۸ باشد. هنگامی که سایز فولیکول بیش از ۱۸ شود، پزشک با تزریق آمپول HCG به آزادسازی فولیکول های غالب در زمان مناسب کمک می کند. لازم به ذکر است که باید از تزریق خودسرانه این دارو پرهیز نمود.

برای مطالعه بیشتر در مورد تاثیر تعداد و اندازه فولیکول بر بارداری اینجا کلیک کنید.

وجود اسپرم سالم و متحرک

ازجمله عوامل مؤثر در بهبود سلامت اسپرم، می‌توان به مصرف ویتامین‌ها و داروهای افزایش کیفیت و کمیت اسپرم، مصرف روزانه 2 لیتر آب، خنک نگه‌داشتن بیضه و حفظ وزن مناسب اشاره کرد. همچنین پرهیز از دوچرخه‌سواری و حمام داغ نیز موجب افزایش سلامت اسپرم می‌شود. انجام آزمایش اسپرم نیز می‌تواند امکان مقایسه میزان اسپرم همسر را با میزان اسپرم مورد نیاز برای موفقیت در آی ‌وی‌ اف فراهم آورد. 

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کمیت و کیفیت اسپرم، به مطلب آزمایش اسپرم مراجعه کنید.

آی وی اف موفق با سبک زندگی سالم

سبک زندگی سالم یکی از راه های افزایش موفقیت IVF است. توصیه می شود در مورد مصرف سایر داروها، مکمل ها و داروهای گیاهی با پزشک خود صحبت کنید؛ چرا که برخی از داروها یا مکمل ها بر موفقیت IVF تاثیرگذار هستند. همچنین از جمله موارد مهم در نتیجه پروسه آی وی اف، خواب کافی می باشد و از این رو نتایج نشان می دهد احتمال موفقیت زنانی که در طول شبانه روز ۷ تا ۸ ساعت می خوابند، بالاتر از سایر افراد می باشد.

متأسفانه اغلب زنان با شروع پروسه IVF، فعالیت ورزشی خود را متوقف می کنند. با این حال به توصیه پزشکان، ادامه دادن ورزش _به ویژه در بانوان ورزشکار و افراد دارای برنامه های تمرینی منظم_ و همچنین نگه داشتن شاخص توده بدنی (BMI) در حد نرمال، تأثیر بسیاری بر افزایش موفقیت IVF می گذارد.

البته باید در طول این فرایند درمانی از فعالیت های ورزشی سنگین پرهیز کرد؛ چرا که ورزش های سنگین، شانس لانه گزینی موفق در آی وی اف را در زنان کاهش می دهد.

مدیریت استرس و حفظ روحیه

یکی از مهمترین دلایل عدم موفقیت IVF، استرس می باشد؛ بنابراین بهتر است برای حصول نتیجه مطلوب در پروسه IVF، استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید.اغلب افراد پس از انتقال جنین دچار ترس و اضطراب می شوند. مطالعه کتاب های کمدی، دیدن فیلم های کمدی و یا ایجاد فضای شاد در خانه می تواند تأثیر مثبتی بر نتیجه IVF داشته باشد.

از این رو محققان برای بررسی تأثیر خنده بر نتیجه IVF، شرایط ملاقات افراد را پس از انتقال جنین با یک دلقک فراهم کرده اند که نتایج نشان داد شانس بارداری افرادی که پس از انتقال جنین با دلقک ملاقات کرده اند به نسبت افرادی که با دلقک ملاقات نکرده اند دو برابر بیشتر بوده است.

صبوری

بیماران باید به این موضوع توجه داشته باشند که ممکن است به چندین سیکل IVF جهت رسیدن به یک بارداری خوب و سالم نیاز باشد؛ لذا در صورت موفقیت‌آمیز نبودن سیکل اول آی‌وی‌اف می‌بایست صبوری پیشه کرد تا به نتیجه مطلوب رسید.

مدیریت مصرف داروها

در طول درمان ناباروری به روش IVF می‌بایست مصرف داروهایی که با داروهای باروری تداخل دارند را متوقف نمود. به بیانی دیگر، قبل از شروع پروسه IVF و در جلسات اول معاینه، باید لیست داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه داد. مصرف برخی از داروها تأثیر منفی بر نتیجه IVF خواهد داشت. داروهایی نظیر استامینوفن، ایپوپروفن، مکمل‌های غیرتجویزی و برخی از داروهای ضدحساسیت سبب بروز اختلال در تعادل هورمونی شده و در نهایت، بر نتیجه آی‌وی‌اف اثر منفی می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: چه دلایلی باعث آی وی اف ناموفق می شود؟

گرید جنین و تأثیر آن در آی وی اف

شاید شما هم درباره گرید جنین و نقش آن در وقوع یک IVF موفق شنیده باشید. در واقع، در کنار عواملی همچون سن مادر و پدر، سابقه بارداری‌های موفق یا ناموفق و... یک فاکتور دیگر نیز در بالا بردن شانس موفقیت IVF نقش دارد و آن گرید یا درجه رویان است. پزشکان معمولاً عمل انتقال جنین را بین روزهای سوم تا پنجم پس از لقاح انجام می‌دهند که روز ۳ به مرحله کلیواژ یا شکاف، و روز ۵ به مرحله بلاستوسیست شهرت دارد.

با توجه به تفاوت کیفیت جنین‌ها و نوع و میزان رشد آن‌ها در طول این چند روز، سیستم گریدبندی برای ایجاد تمایز بین جنین‌های خوب، متوسط و بد به کار می‌رود تا قوی‌ترین و سالم‌ترین جنین برای داشتن یک IVF موفق انتخاب گردد.

بهترین گرید جنین، مربوط به رویانی است که دارای انبساط زیاد، تعدادی زیادی سلول با اندازه یکنواخت در تروفکتودرم و همچنین یک ICM با سلول‌های به‌هم چسبیده و متعدد باشد. از آن‌جایی که معمولاً گرید رویان، توسط دو حرف پشت سر هم (به ترتیب برای درجه ICM و درجه تروفکتودرم) مشخص می‌شود، لذا گریدی مانند «AB» به معنای یک ICM عالی از درجه A و یک تروفکتودرم خوب از درجه B می‌باشد.

بررسی چند باور رایج در زمینه موفقیت آی وی اف

• استراحت مطلق پس از انتقال جنین

فرد پس از انتقال جنین نیاز به استراحت مطلق ندارد. نتایج مطالعات نشان می دهد زنانی که پس از انتقال جنین به فعالیت عادی روزانه خود می پردازند، نسبت به کسانی که استراحت مطلق داشته اند نتایج بهتری دارند. پزشکان معتقدند پس از انتقال جنین نباید استراحت مطلق داشت چرا که سبب جلوگیری از نوسانات طبیعی قلب و خون می شود؛ اما لازم به ذکر است که انجام فعالیت ها و ورزش های سنگین ممنوع می باشد.

• ارتباط طب سوزنی و لانه گزینی موفق در آی وی اف

تحقیقات نشان داده که طب سوزنی در برخی از افراد سبب موفقیت در پروسه IVF شده و در برخی از افراد هیچ تأثیری نداشته است. بطور کلی طب سوزنی سبب افزایش جریان خون و در نتیجه افزایش شانس لانه گزینی جنین می شود. لازم به ذکر است که انجام طب سوزنی پس از انتقال جنین هیچگونه عوارضی ندارد؛ پس می توان گفت انجام آن می تواند انرژی مثبتی در فرد ایجاد کند.

• آیا داروهای گیاهی برای IVF موثر است؟

تاکنون مشخص نشده که مصرف همزمان داروهای گیاهی و داروهای کمک باروری چه عواقب و عوارضی دارد. اما از آنجایی که میزان جیوه موجود در این گیاهان مشخص نیست، نمی توان مصرف این قبیل داروها را در زمان اقدام به بارداری توصیه کرد.

تکنیک های کمکی برای افزایش موفقیت سیکل IVF 

در شرایطی که چندین سیکل آی‌وی‌اف با عدم موفقیت همراه باشد، برخی از تکنیک‌های کمکی برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد که به شرح زیر می‌باشد:

• هچینگ تخمک (Assisted hatching): این روش در صورت افزایش FSH، افزایش سن و شکست‌های متوالی لانه‌‌گزینی انجام می‌شود و طی آن، بر روی پوسته‌ی بیرونی جنین به طور مصنوعی، سوراخی کوچک ایجاد می‌شود تا شانس لانه‌گزینی پس از انتقال، افزایش یابد. 
• خراش آندومتر: در روش خراش آندومتر، قبل از آغاز داروهای آی‌وی‌اف و در روز 21 سیکل قاعدگی، به وسیله یک ابزار مخصوص، خراشی سطحی بر روی دیواره رحم (آندومتر) ایجاد می‎شود تا واکنشی التهابی در رحم رخ دهد و به تبع آن، فاکتورهای رشد و گلبول‌های سفید در بدن آزاد شوند. شایان ذکر می‌باشد که مواد آزادشده در این مرحله، نقش بسزایی در لانه‌گزینی و رشد جنین دارد.
• PRP- اندومتر: این روش برای درمان آندومتر نازک در نظر گرفته‌شده که طی آن پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) از خون فرد جدا گشته و سپس به داخل حفره رحم تزریق می‌شود تا ضخامت دیواره رحم (آندومتر) افزایش یابد؛ در غیراین‌صورت، تزریق مجدداً انجام می‌شود.

برای موفقیت IVF چه بخوریم؟

انتخاب رژیم غذایی سالم به علت اثرگذاری بر افزایش کیفیت و کمیت سلول های جنسی (تخمک و اسپرم) و نگه داشتن بدن در شرایط مناسب، یکی از راه های موفقیت IVF به حساب می آید. به علاوه رژیم غذایی مناسب، زمینه ساز گذراندن یک بارداری کم خطر و تولد فرزندی سالم را فراهم می کند.

البته تاکنون رژیم غذایی خاصی برای افزایش شانس موفقیت IVF توصیه نشده است. اما متخصصین برای افزایش شانس بارداری و آی وی اف موفق، استفاده از یک رژیم غذایی سالم را توصیه می کنند. از طرفی کنترل وزن و ثابت نگه داشتن آن می تواند در حصول نتیجه مطلوب در IVF بسیار تأثیرگذار باشد.

مصرف مداوم میوه ها و سبزیجات تازه، لبنیات و پروتئین های گیاهی، روغن های گیاهی و نان سبوس دار و همچنین پرهیز از خوردن غذاهای کنسرو شده، تنقلات صنعتی و فست فود، از جمله ویژگی های یک رژیم غذایی اصولی برای داشتن فرزندی سالم و گذراندن دوران بارداری کم خطر و آی وی اف موفق به شمار می رود. البته نتایج مطالعه ای بر روی یک جامعه آماری کوچک نشان داده کسانی که قبل از عمل انتقال، از رژیم غذایی مدیترانه ای استفاده کرده اند IVF موفق تری داشته اند.

این رژیم غذایی شامل موارد زیر می باشد:

• سبزیجات و میوه های تازه
• غلات کامل سبوس دار
• پروتئین های بدون چربی نظیر ماهی و مرغ
• حبوبات نظیر عدس و نخود
• لبنیات کم چرب
• استفاده از چربی های سالم نظیر روغن آووکادو و روغن زیتون
• خودداری از مصرف گوشت قرمز، گوشت های فرآوری شده، شکر و غلات تصفیه شده
• کاهش مصرف نمک

همچنین می‌توان از برنامه زیر جهت داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای یک IVF موفق استفاده نمود:

• قبل از صبحانه: نوشیدن یک لیوان آب ولرم و پس از ۳۰ دقیقه، خوردن ۵ الی ۶ عدد گردو یا بادام خیس‌کرده
• صبحانه: مصرف مقادیر زیاد پروتئین نظیر تخم‌مرغ، سیب،‌ ماست، جوانه‌ها و آبمیوه جهت ساخت بافت‌ها و ماهیچه‌ها
• میان‌‌ وعده‌های صبحگاهی: مصرف میوه‌هایی نظیر موز،‌ پرتقال،گلابی، سیب و پرهیز از مصرف میوه‌هایی با کالری بالا
• ناهار: شامل سبزیجات برگ سبز، گندم، حبوبات و برنج قهوه‌ای
• عصرانه: در صورت تمایل مصرف میان‌وعده‌هایی سبک نظیر اسموتی یا شیک خانگی
• شام: مصرف ۲ قرص نان چند غله، دال عدس، فرنی و شیر تا قبل از ساعت ۸ شب

بیشتر بخوانید: قبل از آی وی اف چی بخوریم؟ راه های تقویت قبل از IVF

باید و نبایدهای رابطه جنسی در پروسه IVF

وجود اسپرم های سالم و با کیفیت برای انجام لقاح در محیط آزمایشگاه، یکی از راه های افزایش موفقیت آی وی اف می باشد. بدین منظور توصیه می شود مرد ۳ تا ۴ روز قبل از نمونه دادن از انزال خودداری کند؛ اما بهتر است یک هفته قبل از نمونه دادن انزال داشته باشد. این موضوع می تواند سبب بدست آمدن بهترین نمونه اسپرم برای انجام آی وی اف شود. همچنین پس از انتقال جنین نیز توصیه می شود تا قبل از شنیدن صدای قلب نوزاد از انجام رابطه جنسی خودداری گردد.

مراقبت های بعد از عمل ای وی اف

ازجمله مراقبت‌های بعد از عمل آی‌وی‌اف که شانس موفقیت آن را افزایش می‌دهد، عبارتند از:

• خودداری از انجام ورزش‌های شدید و فعالیت‌های سنگین تا قبل از رسیدن به وضعیت پایدار بارداری
• پرهیز از شناکردن و قرار گرفتن در وان حمام تا ۴۸ ساعت بعد از انتقال جنین
• برخورداری از رژیم غذایی فاقد نفخ و یبوست

تست بارداری پس از آی وی اف

برای آگاهی از زمان مناسب انجام تست بارداری پس از IVF، باید زمان تزریق هورمونی و همچنین زمان لانه‌گزینی را درنظر گرفت. به طور معمول، بین ۸ تا ۱۰ روز پس از تخمک‌گذاری، فرآیند لانه‌گزینی کامل می‌شود و سپس تولید هورمون HCG آغاز می‌گردد. به عبارتی دیگر، پیش از انجام آی وی اف، ابتدا هورمون اچ‌سی‌جی (HCG) که توسط جفت ایجاد می‌شود و در تغذیه تخمک بارورشده پس از لانه‌گزینی نقش دارد، به مادر تزریق می‌گردد. بعد از ۲۴ ساعت باید سطح HCG را اندازه گرفت و مقدار آن را برای بالغ شدن جنین تأیید نمود.

اغلب حدود ۳۵ ساعت پس از تزریق هورمون، بازیابی تخمک صورت می‌پذیرد و با دریافت تخمک و بارور نمودن آن در آزمایشگاه، جنین به رحم انتقال می‌یابد. از آنجایی که هورمون HCG به مدت ۵ تا ۱۴ روز در بدن باقی می‌ماند، برای دستیابی به نتایج دقیق تست بارداری باید دست‌کم ۱۴ روز صبر کرد؛ چراکه انجام زودهنگام آزمایش می‌تواند منجربه مشاهده نتایج کاذب گردد.

در کل دو روش برای انجام تست حاملگی وجود دارد. آزمایش حاملگی طبیعی خانگی، یک راه ساده است که میزان HCG را در ادرار بررسی می‌کند. البته این روش برای زنانی که داروهای باروری مصرف می‌کنند، نتایج دقیقی را به همراه ندارد؛ چراکه تست تنها به میزان HCG تزریق‌شده به بدن، واکنش نشان می‌دهد. روش دیگر، آزمون بارداری بتا نام دارد که با تست خون و سنجش میزان HCG موجود در آن، بارداری را تأیید می‌نماید و نتایج آن، واقعی و دقیقی می‌باشد.

میزان هورمون HCG و وضعیت بارداری 

بعد از انجام آی‌وی‌اف به منظور بررسی وضعیت بارداری، از مقدار هورمون HCG تولیدشده در بدن کمک گرفته می‌شود. این میزان بسته به شرایط مختلف متغیر است:

• میزان هورمون HCG کمتر از 5 واحد بین المللی در لیتر، نشان‌دهنده عدم بارداری است.

• میزان هورمون HCG بیشتر از 10 واحد بین المللی در لیتر، نیازمند تکرار آزمایش پس از 48 است تا بارداری تأیید شود.لازم به ذکر است که طی ۱۲ روز نخست پس از انتقال رویان به رحم، سطح HCG طی هر ۴۸ ساعت دو برابر می‌شود. لذا اگر در آزمایش دوم، افزایش دوبرابری هورمون مشاهده نشد یا حتی سطح هورمون کاهش یافته بود، باید برای سومین بار پس از ۴۸ ساعت آزمایش را تکرار کرد. معمولاً این اتفاق، در اثر عدم وقوع بارداری یا شروع رشد جنین در جایی غیر از رحم (مانند لوله‌های فالوپ) رخ می‌دهد.

• افزایش قابل ملاحظه هورمون HCG در نتایج آزمایش، نیازمند انجام سونوگرافی لگن بعد از هفته 4 انتقال جنین است. در این مرحله، احتمال مشاهده کیسه بارداری وجود دارد و ضربان قلب قابل شنیدن خواهد بود.باید ذکر کرد ساک حاملگی یا کیسه بارداری، کیسه‌ای حاوی مایع و محل رشد رویان است که مسئولیت تغذیه جنین را در اوایل بارداری بر عهده دارد.

البته لازم به ذکر است در بعضی موارد میزان این اعداد با توجه به کیت آزمایشگاه ها گاها تغیر کند.

بیشتر بخوانید: آمپول hCG چیست و چه تاثیری در بارداری دارد؟

روش های تسکین نشانه ها و علائم بعد از انتقال جنین

پس از عمل انتقال جنین، خانم ها علائم و نشانه های مختلفی را تجربه خواهند کرد. علائم هر خانم با دیگری متفاوت خواهد بود؛ اما بطور کلی افراد نشانه های زیر را خواهند داشت:

• خونریزی خفیف: اغلب خانم ها بعد از IVF دچار خونریزی یا لکه بینی می شوند. این موضوع طبیعی است و نگرانی وجود ندارد. توصیه می شود در این شرایط از تامپون استفاده نشود و در صورت ادامه پیدا کردن خونریزی یا شدت گرفتن آن، به پزشک مراجعه کنید.
• مشکلات گوارشی: در برخی از موارد خانم هایی که IVF انجام می دهند دچار نفخ و یبوست می شوند. توصیه می شود در این شرایط از مصرف خودسرانه دارو پرهیز کرده و به جای استفاده از دارو، مصرف مایعات نظیر آب، آب نارگیل و آب میوه را افزایش دهید.
• حالت تهوع، درد و سر درد: حالت تهوع، درد و سردرد از جمله علائم رایج پس از انتقال جنین است. در صورت ادامه یافتن این حالت ها با پزشک خود تماس بگیرید.

• ضعف و خستگی شدید: ۸ ساعت خوابیدن در طول شب و ۳۰ تا ۴۰ دقیقه چرت زدن در طول روز می تواند در بهبود این نشانه بسیار مؤثر باشد.
• استرس و اضطراب: یادگیری روش های کنترل استرس و اضطراب، انجام تمرینات یوگا، فعالیت های ورزشی سبک نظیر پیاده روی کوتاه مدت و خواب کافی، می تواند در مدیریت اضطراب این دوران کمک فراوانی کند.
• گر گرفتگی: از لباس های سبک و خنک استفاده کنید. مصرف مایعات خنک در متعادل نگه داشتن دمای بدن کمک زیادی خواهد کرد. در این مدت سعی کنید در مکان های خنک و با تهویه مطبوع بمانید.

بیشتر بخوانید: مراقبت های قبل و بعد از انتقال جنین

علت درد شکم بعد از IVF چیست؟

قرارگیری در روند درمان IVF به دلیل استفاده از داروها و روش‌های اثرگذار بر عملکرد اندام‌های تولیدمثل، عوارضی را به دنبال دارد که یکی از آن‌ها احساس درد در ناحیه شکم است. درواقع با تجمع مایعات در اطراف تخمدان‌ها، درد و نفخ لگن ایجاد می‌شود که تا زمان قاعدگی بعدی _درصورت بارداری_ یا تا چند هفته ادامه می‌یابد.

ضمناً درد خفیف شکم پس از فرایند بازیابی تخمک و انتقال جنین امری طبیعی است؛ اما درصورت شدت یافتن درد و عدم تسکین آن با مسکن‌ها باید به پزشک مراجعه کرد. همچنین دل‌درد شدید به‌همراه حالت تهوع و خون‌ریزی ممکن است از علائم پیچ‌خوردگی تخمدان‌ها یا بروز سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS) باشد که نیاز به معاینه پزشک دارد.

درمان ناباروری با ای وی اف در یزد

یزد یکی از قطب‌های اصلی درمان ناباروری در کشور است که در مراکز آن، انواع خدمات درمان نازایی نظیر لقاح آزمایشگاهی، میکرواینجکشن، درمان سقط مکرر و… ارائه می‌شود. لقاح آزمایشگاهی یا IVF یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان ناباروری است که شانس موفقیت قابل ملاحظه‌ای دارد و با تکرار آن در دوره‌های متوالی می‌توان احتمال فرزندآوری را افزایش داد.

مراکز تخصصی و فوق تخصصی درمان ناباروری در یزد همچون بیمارستان مادر یا پژوهشکده علوم تولید مثل، از مهم‌ترین مراکز درمان ناباروری یزد محسوب می‌شوند که به ارائه انواع درمان‌های کمک‌باروری نظیر آی‌وی‌اف می‌پردازند و باتوجه به سابقه درخشان و وجود تجهیزات مدرن، خدمات خود را به بیمارانی از سراسر ایران یا سایر کشورها ارائه می‌دهند.

بیشتر بخوانید: هزینه های درمان ناباروری چقدر است؟

تجربه آی وی اف موفق یکی از بیماران درمان شده در یزد:

با سلام. من ۲۹سالمه و ۱۲سال ناباروری داشتم. شوهرم اسپرمش ضعیف بود خودمم تنبلی تخمدان داشتم. دو بار هم آی یو ای انجام دادم که ناموفق بوده. از طرف شرکت رادینا برام از کلینیک مادر پیش دکتر عباس افلاطونیان وقت گرفتن. سری اول سنوگرافی شدم بعد دارو برام نوشتن برای روز دوم پریودی که زیر جلدی استفاده کنم. هفتم پریودیم باید برمیگشتم یزد؛ وقتی رفتم پیش دکتر سنو شدم دوباره آمپول زیر جلدی با عضلانی نوشتن که استفاده کنم. روز ۱۲ پریودیم تخمک کشی داشتم، ۲۴ تا فولیکول داشتم که ۱۱تا تخمک کشیدن و لقاح رو انجام دادن. بعد از سه روز برام انتقال انجام دادن که ۱۰ تا جنین با کیفیت عالی داشتم که ۲ تا انتقال دادن و ۸ تا هم فریز کردن.

اول اینکه استرس باید از خودمون دور کنیم چون همه چی دست خدا هست. تغذیه بعداز تخمک کشی هم گرمیجات استفاده کردم روزی دوتا تخم مرغ آبپز. نشاسته با آب حل میکردم روزی دوبار میخوردم، شیر سویا میخوردم، زیر شکمم با روغن سیاه دانه ماساژ میدادم و سعی میکردم غذاهای سالم استفاده کنم. وقتی که انتقال دادم یه شب بیمارستان بستری بودم. تغذیه بعداز انتقالم هم شیر سویا رو تا دوماه استفاده کردم، لوبیا سبز ،سوپ پا مرغ، میوه جات و سبزیجات. ولی دیگه گرمیجات با ادویه استفاده نکردم. خداروشکر بعد از دو هفته جواب آزمایشم مثبت شد. عدد بتا ۳۶۵ بود و الان یه دونه نی نی خوشگل تو شکمم دارم. انشالله که همه نتیجه بگیرن. از شرکت رادینا هم خیلی ممنونم بابت اینکه کارای اقامت و وقت گرفتن دکتر رو انجام دادن. دیگه من وقتم الکی هدر نرفت.

سخن پایانی

احتمال موفقیت آی وی اف در هر دوره تکرار متفاوت خواهد بود و همچنین ارتباط نزدیکی با شرایط جسمانی و سن فرد دارد. بطور کلی نرخ موفقیت IVF در حد ۳۵ تا ۴۰ درصد می باشد و فرد برای افزایش این رقم نمی تواند کاری انجام دهد. البته باید یادآور شد که افراد می بایستی قبل از شروع پروسه IVF، در انتخاب پزشک و مرکز درمانی دقت کافی داشته و پس از انتقال جنین نیز، استرس خود را کاهش داده و امیدوار باشند.