آیا عمل آی وی اف (IVF) برای زنان درد دارد؟

کی از سؤالاتی که زوج‌های نابارور پیش از اقدام به درمان با آن مواجه می‌شوند این است که آیا عمل آی وی اف درد دارد؟ باید گفت که درمان ناباروری به روش های مختلفی از جمله روش IVF همچون بسیاری از تکنیک‌های درمانی، درد یا عوارض جانبی بخصوصی دارد که اغلب بسیار خفیف و قابل تحمل است.

درد عمل آی وی اف در هر یک از مراحل آن متفاوت می‌باشد و میزان آن نیز در بیماران مختلف با یکدیگر فرق دارد. در برخی مراحل آی وی اف می‌توان از داروهای مناسب برای تسکین یا کاهش درد استفاده کرد؛ اما به‌طور کلی، هدف از درمان IVF که وقوع بارداری و فرزندآوری است، تحمل این دردها را برای زوجین کم می‌کند.

آشنایی با روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) و روند انجام آن

آی وی اف (IVF) رایج‌ترین روش‌های کمک‌باروری در دنیاست که به بسیاری از زوج‌هایی که با ناباروری روبه‌رو هستند، کمک کرده تا صاحب فرزند شوند. در این روش، تخمک زن و اسپرم مرد در شرایط آزمایشگاهی با هم ترکیب می‌شوند و بعد از شکل‌گیری جنین، آن را به رحم زن منتقل می‌کنند. این روش کاملا ایمن است و درصد موفقیت خوبی دارد. بیشتر افراد عوارض جدی‌ای را تجربه نمی‌کنند و اگر هم پیش بیاید به صورت علائم خفیفی مثل نفخ، گرفتگی عضلات یا دردهایی شبیه به درد قاعدگی است. بعضی از مراحل IVF، مثل برداشت تخمک، تحت بیهوشی انجام می‌شود و بدون درد است. به ندرت در برخی زنان ممکن است عارضه‌ای به نام سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS) رخ دهد که ممکن است خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری دارد.

بیشتر بخوانید: بارداری به روش ای وی اف، هر آنچه باید بدانید!

شدت درد تزریقات هورمونی در روند درمان IVF

در فرآیند درمان ناباروری به روش IVF (لقاح خارج رحمی)، مرحله اول با هورمون‌درمانی شروع می‌شود. به این ترتیب که خانم داروهای هورمونی خاصی دریافت می‌کند تا تخمدان‌ها تحریک شده و تخمک‌گذاری به‌صورت کنترل‌شده اتفاق بیوفتد.

این داروها به‌صورت آمپول یا قلم‌های تزریقی مخصوص وارد بدن می‌شوند. شاید در ابتدا، تزریق هورمون کمی نگران‌کننده به نظر برسد، اما بیشتر خانم‌ها این درد را خفیف و قابل تحمل توصیف می­کنند. میزان درد اغلب در حد یک سوزش جزئی در محل تزریق است و به‌مراتب کمتر از درد یا دفعات تزریق روزانه بیماران دیابتی که روزانه چند بار تزریق انجام می‌دهند، گزارش می‌شود.

به همراه تزریقات، پزشک دوزهایی از هورمون‌های FSH و LH را تجویز می‌کند که برای تحریک تخمدان و رشد فولیکول‌ها مفید است. در این مدت، جهت بررسی وضعیت هورمون‌ها و تخمدان‌ها، آزمایش خون و سونوگرافی نیز انجام می‌شود. این مراحل بدون درد هستند و در طول چند دقیقه زمان انجام می­گیرند.

آیا رشد تخمک ها در آی وی اف درد دارد؟

آغاز رشد تخمک‌ها یکی از مراحل نسبتاً دردناک در آی وی اف است که باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها می‌شود. در واقع با رشد تعداد زیادی از فولیکول‌ها پس از تزریقات هورمونی، تخمدان‌ها شروع به بزرگ شدن می‌کند که این امر باعث نفخ و درد شکم می‌شود.

لازم به ذکر است که درد این مرحله شدید نیست و بیشتر، احساس ناراحتی از نفخ و بزرگی تخمدان‌ها زنان را آزار می‌دهد. پزشک می‌تواند با تجویز برخی داروها، علاوه بر تسکین درد از رشد بی‌رویه تخمک‌ها و خطر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان جلوگیری کند. معمولاً درد این مرحله کوتاه‌مدت است و حداکثر تا یک هفته بعد از استخراج تخمک‌ها ادامه می‌یابد.

احساس درد در مرحله تحریک تخمدان‌ها در فرایند آی‌وی‌اف (IVF)

یکی از مراحل مهم درمان ناباروری به روش آی‌وی‌اف، تحریک تخمدان‌ها برای رشد تخمک‌ها است. با تزریق داروهای هورمونی، چندین فولیکول در تخمدان‌ها شروع به رشد می‌کنند. همین مسئله باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها می‌شود که غالبا با نفخ، احساس پری و درد خفیف در ناحیه شکم همراه باشد.

البته این درد شدید نیست و بیشتر به صورت احساس ناراحتی یا سنگینی خودش را نشان می‌دهد. پزشک با تجویز داروهایی مناسب، هم از شدت این ناراحتی کاسته و هم از بروز عوارضی مانند سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) جلوگیری می­کند. دقت داشته باشید که این احساس درد موقتی است و تا حداکثر یک هفته بعد از برداشت تخمک‌ها از بین می‌رود.

آیا تزریق پروژسترون در آی وی اف درد دارد؟

همزمان با رشد جنین‌ها در آزمایشگاه، لازم است رحم مادر برای دریافت جنین آماده شود. لذا حدود ۱ تا ۲ روز بعد از لقاح، تزریق مکمل پروژسترون در کنار استفاده از ژل و شیاف واژینال انجام می‌گیرد تا با حفظ و تقویت پوشش درونی رحم، فرایند لانه‌گزینی را حمایت کند.

تزریق پروژسترون که تا زمان مثبت شدن تست حاملگی (و گاهی تا هفته ۸ الی ۱۰ بارداری) ادامه می‌یابد، درد خاصی ندارد و درد آن صرفاً مربوط به محل ورود آمپول و همراه با کمی سوزش می‌باشد. البته با توجه به این‌که پروژسترون تزریقی یک محلول مبتنی بر روغن است، سوزن‌های بزرگ‌تری برای آن به کار می‌رود که بسیاری از بانوان به راحتی آن را تحمل می‌کنند. بااین‌حال در صورت احساس درد و ناراحتی شدید، می‌توان صرفاً از ژل و شیاف واژینال پروژسترون استفاده کرد.

آیا انتقال جنین به رحم در روش آی وی اف درد دارد؟

انتقال جنین که مرحله آخر IVF است، چند روز بعد از لقاح و با آماده شدن رحم زن انجام می‌شود. از آن‌جایی که فرایند انتقال جنین معمولاً تحت بیهوشی صورت می‌گیرد، مادر هیچ درد و مشکل خاصی احساس نمی‌کند.

باید اشاره کرد که در صورت استفاده از جنین‌های فریزشده برای بارداری، صرفاً مرحله آماده‌سازی رحم برای انتقال جنین طی می‌شود و تعداد جنین‌های انتقالی نیز براساس سن مادر (حداکثر ۲ جنین در زنان زیر ۳۵ سال) صورت می‌گیرد.

روش انتقال جنین در آی وی اف به این صورت است که پس بیهوشی، پزشک جنین‌ها را از طریق کاتتر (لوله بلند منعطف و باریک) و سرنگ حاوی جنین‌ها، به رحم می‌فرستد و در آن‌جا جایگذاری می‌کند. بدین منظور، دهانه واژن توسط اسپکولوم باز نگه داشته می‌شود که ممکن است تا مدتی بعد از عمل موجب احساس ناراحتی شود؛ اما در مجموع، فرایند آن شبیه به تست پاپ اسمیر می‌باشد و قابل تحمل است.

میزان درد و روند انتقال جنین در فرآیند لقاح آزمایشگاهی (IVF)

انتقال جنین، آخرین مرحله از روش IVF است که چند روز بعد از لقاح و وقتی رحم برای بارداری آماده شده، انجام می‌شود. این کار بدون درد انجام می­گیرد چون در بیشتر موارد، تحت بیهوشی سبک صورت گرفته و مادر چیزی حس نمی‌کند.

اگر قرار باشد از جنین‌های فریز شده استفاده شود، تنها مرحله آماده‌سازی رحم انجام می‌گیرد و بسته به سن مادر، یک یا دو جنین به رحم منتقل می‌شود (برای زنان زیر ۳۵ سال، حداکثر دو جنین).

پزشک با کمک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر، جنین را به رحم منتقل می‌کند. برای این کار، پزشک ابتدا دهانه واژن را با وسیله‌ای به نام اسپکولوم باز نگه می‌دارد، شبیه به کاری که در تست پاپ اسمیر انجام می‌شود. ممکن است بعد از این کار کمی احساس ناراحتی یا فشار داشته باشید، اما در کل، فرآیند انتقال جنین کوتاه، ساده و قابل تحمل است.

همچنین بعد از عمل می‌بایست نکاتی را مد نظر قرار داد که عبارتند از:

• مصرف آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب ناشی از تخمک‌گیری
• مصرف منظم پروژسترون به منظور آماده ‌سازی رحم برای لانه‌گزینی جنین
• مراجعه به پزشک در صورت مشاهده هرگونه درد، خون‌ریزی شدید، سرگیجه، حالت تهوع شدید و درد حین ادرار

بیهوشی در آی وی اف چگونه است؟

فرایند بیهوشی را نمی‌توان بخشی از درمان آی وی اف دانست؛ بلکه این روش صرفاً برای سهولت تخمک‌کشی و همچنین انتقال جنین به کار می‌رود. به‌طور کلی، بیهوشی IVF عوارض خاصی ندارد و درصورت ارزیابی صحیح بیمار می‌توان هرگونه پیامد احتمالی را پیش‌بینی و مدیریت کرد.

با دریافت داروهای بیهوشی، فرد دچار احساس بی‌حسی، فلج عضلانی، فراموشی و خواب می‌شود؛ اما تمامی این آثار پس از عمل و در مدت کوتاهی برطرف می‌گردد. از جمله علل استفاده از بیهوشی در آی وی اف می‌توان به جلوگیری از بیدار شدن بیمار در اثر درد عمل، امکان فراهم کردن راه‌های ایمنی برای تنفس فرد، حمایت از قلب و عروق و... اشاره کرد.

به‌طور کلی، تکنیک بیهوشی شامل سه روش بیهوشی عمومی، آرام‌بخش و بی‌حسی موضعی است. بیهوشی عمومی با متوقف کردن دستگاه عصبی مرکزی، امکان انجام جراحی بدون درد را فراهم می‌کند. بیهوشی آرام‌بخش، هوشیاری بیمار را به‌طور کامل از بین نمی‌برد؛ اما موجب مختل شدن حافظه بلندمدت و فراموشی عمل جراحی آی وی اف می‌شود. بی‌حسی موضعی نیز با از کار انداختن عصب‌های عضو مورد درمان، بدون از بین بردن هوشیاری بیمار امکان جراحی‌های سبک را فراهم می‌سازد.

تماس با ما برای دریافت هرگونه مشاوره و راهنمایی درباره true با ما تماس بگیرید:

03537283090 داخلی 232 شماره WhatsApp تلگرام فیسبوک ایمیل

مراقبت های لازم بعد از آی وی اف

پس از اتمام فرایند درمانی آی وی اف باید مراقبت‌ها همچنان ادامه یابد تا دوران بارداری به بهترین نحو سپری شود. ازجمله مراقبت‌های بعد از IVF باید موارد زیر را نام برد:

استراحت کافی

استراحت در رختخواب به افزایش موفقیت فرایند لانه‌گزینی کمک می‌کند. در صورت انتقال جنین در روز سوم بعد از لقاح، لانه‌گزینی حدود ۶ تا ۱۰ روز زمان می‌برد که در این مدت باید استراحت کافی داشت.

اجتناب از فعالیت‌های سنگین

در روزهای نخست پس از انتقال باید از فعالیت‌های شدید و سنگین مانند دویدن، ایروبیک، پریدن و... خودداری کرد. البته انجام فعالیت‌هایی نظیر رانندگی، پیاده‌روی و... مانعی ندارد.

تغذیه مناسب

از ابتدای فرایند لانه‌گزینی ( و حتی پیش از آغاز درمان آی وی اف ) باید رژیم غذایی خود را اصلاح کرد و تغذیه سالمی را در پیش گرفت. اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده، کاهش مصرف قند، مصرف ماهی‌های روغنی، مصرف کربوهیدرات‌های خوب، تأمین پروتئین بدن و مصرف روزانه یک مولتی ویتامین با اسید فولیک ازجمله نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

خودداری از آمیزش جنسی

رابطه جنسی پس از عمل IVF با ایجاد انقباضات رحمی، ریسک شکست لانه‌گزینی در رحم را افزایش می‌دهد. بنابراین باید از روز انتقال جنین تا زمان مثبت شدن تست بارداری از آمیزش جنسی خودداری کرد.

مصرف منظم داروها

مصرف منظم داروهای پزشکی براساس دوز تجویزشده، شانس موفقیت لانه‌گزینی و وقوع بارداری را افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: داروهای آی وی اف چیست؟

اجتناب از حمام طولانی مدت

حمام طولانی‌مدت، رفتن به استخر یا شنا در دریا خطر بروز عفونت را افزایش می‌دهد. بنابراین بهتر است به جای آن، صرفاً از دوش آب گرم سریع برای شست‌وشو کمک گرفت.

نوشیدن مایعات

نوشیدن مایعات زیاد باعث تنظیم هیدراتاسیون سلولی می‌شود که این امر برای عملکرد مناسب سلول‌ها _به‌ویژه سلول‌های آندومتر_ ضرورت دارد.

مصرف پروژسترون

مداومت بر مصرف پروژسترون طبق نسخه پزشک، با تقویت رحم موجب بهبود فرایند رشد جنین می‌شود.

خودداری از تست بارداری خانگی

از آن‌جایی که تست بارداری در خانه به‌ویژه طی دو هفته اول پس از انتقال جنین ممکن است نتیجه کاذب به دست دهد، بهتر است این آزمایش را در زمان مناسب و در آزمایشگاه انجام داد.

مدیریت استرس

برای استرس‌زدایی و کمک به روند درمان، می‌توان از روش‌هایی مانند مدیتیشن، مراقبه، یوگا و تای‌چی استفاده کرد.

سخن پایانی

روش آی وی اف یک تکنیک درمانی برای غلبه بر ناباروری است که طبیعتاً همچون دیگر روش‌های درمانی، موجب ایجاد کمی درد می‌شود. به‌طور کلی، فرایند بارداری با بروز دردها و ناراحتی‌هایی همراه است که در اغلب بانوان به سادگی تحمل می‌شود و شیرینی تولد فرزند، سختی‌های آن را آسان می‌کند. بااین‌حال، در کلیه مراحل IVF و در صورت احساس دردهای شدید، راهکارهایی نظیر استفاده از مسکن یا بیهوشی کامل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سؤالات متداول

علت درد شکم بعد از آی وی اف چیست؟

درد شکم بعد از آی وی اف (IVF) در اثر علل مختلفی رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن، تأثیر داروها بر رشد تخمک‌ها و در نتیجه ایجاد نفخ و درد لگن است. به علاوه، انجام روش‌های استخراج تخمک یا انتقال جنین موجب درد خفیف تا متوسط در ناحیه شکم می‌شود؛ اما در صورت شدت یافتن درد و عدم تسکین آن با داروهای مسکن، باید به پزشک مراجعه کرد.

آیا کمردرد بعد از انتقال جنین طبیعی است؟

بله، کمردرد یکی از دردهای طبیعی بعد از آی وی اف و حتی مورد رایجی در بارداری‌های طبیعی است و جای نگرانی ندارد. برای بهبود کمردرد می‌توان علاوه بر مصرف مسکن‌های تجویزشده توسط پزشک، استراحت کافی داشت.

آیا نمونه گیری اسپرم برای IVF درد دارد؟

باید دانست که تمام دردها و آزمایش‌های IVF مربوط به خانم نیست و بخشی از مراحل به مرد اختصاص دارد. میزان درد ناشی از نمونه‌گیری اسپرم به روش نمونه‌گیری وابسته است. در اغلب موارد به دلیل دریافت مایع منی از طریق استمنا، دردی متوجه مرد نمی‌شود. اما درصورتی که مرد دچار کمبود اسپرم باشد و پزشک روش نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی) را تجویز کند، این فرایند اندکی دردناک خواهد بود.